Tytuł:

Das Jahr in vier Gesängen, ein Epos aus dem Litthauischen des Christian Donaleitis, genannt Donalitius […]

Autor:

Donelaitis, Kristijonas ; Rhesa, Ludwig Jedemin

Słowa kluczowe:

historia literatury ; historia literatury litewskiej ; klasyka literatury litewskiej ; poezja litewska - 18 w. ; Donelaitis, Kristijonas - Metai - edycja litewsko-niemiecka - 19 w. ; poemat ; Metai ; Mała Litwa ; chłopi litewscy ; Donelaitis, Kristijonas (1714-1780) ; Rhesa, Ludwig Jedemin (1776-1840)

Opis:

Das Jahr in vier Gesängen … (Królewiec, 1818) - pierwsza, dwujęzyczna (litewsko-niemiecka) edycja poematu „Metai” stanowiącego dzieło życia Kristijonasa Donelaitisa (1714-1780) - oświeceniowego poety i pastora, określanego mianem ojca literatury litewskiej. Za życia Donelaitis nie doczekał się wydania utworu. 38 lat po jego śmierci, w 1818 roku profesor teologii Uniwersytetu Królewieckiego, pochodzący z Mierzei Kurońskiej Ludwig Jedemin Rhesa (1776-1840) wydał poemat Donelaiitisa, którego rękopis przechowywała żona poety, Anna Regina, a przed śmiercią przekazała go pastorowi Johannowi Gottfriedowi Jordanowi z parafii w Waltarkiejmach. Rhesa nie tylko wydał utwór, ale napisał obszerny wstęp przedstawiający sylwetkę poety i pastora, zwracając szczególną uwagę na kontekst, walory językowe i poetyckie utworu, ale również przetłumaczył „Metai” na język niemiecki. Utwór jest panoramą życia chłopów litewskich. Przedstawia ich troski i niewielkie przebłyski radości przez cały rok, od wiosny do zimy. Cztery pieśni poematu (Radości wiosny, Trudy lata, Dary jesieni, Troski zimowe) odmierzające rytm życia w toku zmieniających się pór roku, rozpoczynają się od opisu przyrody, pełnej życia, zalanej słońcem czy skutej lodem, jednocześnie chwaląc dzieło Stwórcy. Przestrzeń burasa litewskiego jest raczej zamknięta. Ogrody i domy należą do kobiet, a pola i lasy do mężczyzn. Przestrzeń geograficzna nie odgrywa tu większej roli. Rzecz dzieje się gdziekolwiek na Małej Litwie. Kilkakrotnie padają konkretne nazwy (Taukai i Vižlaukis), częściej jednak jest mowa o Królewcu. Miasto to jest jaskrawym kontrastem życia chłopów, gdyż to właśnie stąd pochodzi wszelkie zło, zgubne mody, zepsucie moralne etc. Donelaitis piętnuje wielkomiejskie obyczaje, a swoim parafianom wskazuje właściwą drogę. Liczy się rzetelna praca i przestrzeganie praw boskich i świeckich. W „Metai” wyraźnie słychać pouczający ton pastora luterańskiego. Chłopi są właściwie bohaterem zbiorowym utworu. Obok Litwinów Donelaitis przedstawia inne grupy etniczne, które jawią się tu jako obcy (Niemcy, Francuzi, Szwajcarzy). To oni są nosicielami zła wszelkiego na płaszczyźnie moralnej i cywilizacyjnej. Donelaitis przestrzega Litwinów przed zbytnim zbliżaniem się i naśladowaniem „obcych”, gdyż to zagraża ich tożsamości. W poemacie znajduje się również wiele cennych szczegółów obyczajowych. Są tu opisy wesela i chrzcin, uwagi dotyczące jedzenia i picia, ubiorów i pracy etc. Ta pierwsza dwujęzyczna edycja przyczyniła się do upowszechnienia dzieła Donelaitisa głównie w krajach niemieckojęzycznych. Litewska recepcja Donelaitisa była dużo późniejsza. Dopiero na przełomie XIX i XX wieku Litwini odkryli dla siebie i docenili poetę z Małej Litwy, który został wyniesiony na piedestał i tam pozostaje jako klasyk literatury litewskiej.

Data wydania:

1818

Wydawca:

gedruckt in der Königl. Hartungschen Hofbuchdrukkerei

Miejsce wydania:

Königsberg

Rodzaj dokumentu:

książka

Sygnatura:

KD.4668

Język:

ger ; lit

Prawa:

Domena publiczna (public domain)