Tytuł:

Neuer und Alter Kunst- und Tugend- Calender auff das 1721. Jahr Chirsti. Worinnen gantz gewisse Dinge, von dem Lauff der Sonnen, Monds, und dessen Vierteln vorher gesagt; auch ungewisse von der zukünfftigen Witter- und Veränderung der Lufft [...]

Autor:

Pater, Paul

Słowa kluczowe:

stary druk - 18 w. ; Pater, Paul (1656–1724) ; kalendarz 18 w. ; zaćmienia słońca i księżyca ; zjawiska pogodowe ; trzęsienia ziemi ; tęcza ; szkło powiększające ; mikroskop ; barometr ; termometr ; Wiedeń ; Japonia ; Włochy ; Peru ; leki ; geografia fizyczna ziemi

Opis:

Kalendarz sztuk i cnót na rok 1721 autorstwa gdańskiego profesora matematyki Paula Patera, wykładającego w Gimnazjach Akademickich w Toruniu i Gdańsku. Popularyzuje wiedzę dotyczącą astronomii i nauki, np.: kto trzyma ziemię w powietrzu, jaki kształt ma świat, gdzie nigdy nie świeci słońce, jak duża jest ziemia w obwodzie, czy częściej występuje dzień czy noc, które rośliny odwracają się w stronę słońca, ile kolorów ma tęcza i co oznacza? Podaje recepty na leki: na ból głowy, na gorączkę, na skórcze, na bezsenność, na zawroty głowy, na katar, na poprawę cery, na kolkę, na ból oczu, na ból uszu. W drugiej części kalendarza, tzw. prognostikonie, motywem przewodnim są opowieści o trzęsieniach ziemi. Przedstawia poglądy starożytnych na przyczyny występowania trzęsień ziemi, np. Demokryt tłumaczył je ruchami wód gruntowych, Japończycy wierzą, że to ruchy olbrzymich potworów morskich, Grecy obwiniali za nie Neptuna, Arystoteles zaś uważał, że wywołują je podziemne wiatry, wedle Biblii Bóg pragnie za ich pomocą ukarać złych ludzi. Następnie Pater zbiera opowieści o wielkich trzęsieniach ziemi z przeszłości. Pierwsze z opisanych wydarzyło sie w 1577 r. na Cyprze i do gruntu zburzyło murowane domy. W 1519 r. trzęsienie ziemi nawiedziło miasto Trujillo w Peru, opisał je Hiszpanie Peter Flores, uczony prawnik oraz Jean Ponce de Leon, sekretarz biskupa Peru. Poprzedzić je miało pojawienie się komety. W 1663 r. trzęsienie ziemi zniszczyło miasto Kanade w Japonii, było tak silne, że drzewa i krzewy obijały się o siebie, wypiętrzyły się nowe wznisienia, a rzeki zmieniły bieg. W japońskim Odauro natomiast trzęsienie zrównało z ziemią świątynie oraz wieże i twierdze. Pater opisuje też inne trzęsienia ziemi w XVI- i XVII-wiecznej Japonii, m.in. w Osace. Autor stwierdza, że w Europie zjawisko to występuje rzadko, wspomina o jednym z 1505 r. w Panonii, w 1590 w Wiedniu. Trzęsienie ziemi z 1667 r. z Ragusie na Sycylii poprzedziło zaćmienie słońca. W ostatniej części autor przedstawia poglądy na zaćmienia słońca i księżyca oraz omawia dysputy nad maszynami do przewidywania pogody, opisuje m.in. barometr oraz termometr. Na koniec omawia właściwości szkła powiększającego oraz mikroskopu, który można kupić w Gdańsku za cenę 1 florena.

Data wydania:

[1720]

Wydawca:

beym E[igenem] Werck der Buchbinder

Miejsce wydania:

Danzig

Rodzaj dokumentu:

stary druk

Format:

application/pdf

Sygnatura:

Pol.8.II.4792.8

Prawa:

Domena publiczna (public domain)