EXERCITATIONUM J U S T I N I N E A R U M SECUNDA Contintns Annotationes ad Libri primi Instit, Tit. 9. 10. & II, Quam SUB PRAESIDIO JOHANNIS BRUNNEMANNI Phil. & J.U. D. atq ; lnstit, Profess. Publ. Ventilandam proponet CHRISTIANUS WEILER Berlinas, Ad diem VI. Novembr. Anni 1641, Literis MlCHAELIS K0CHII V I R I S Magnificis, Nobilissimis, Amplissimis & Consultissimis, DN. ANDREA KO H L I O JCto celeberrimo & Serenissimi ac Celsissimi Electoris Brandenburgici Vice Cancellario, Consiliario & Camerae Electoralis ejusdem Directori, me- ritissimo, ET DN. VALENTINO EBERTO JCto Clarissimo, ejusdem Serenissimi ac Celsis- simi Electoris Brandenburgici Consiliario Dicasterij Neo Marchici Custrinensis dignissimo, Dnn. Affinibus, Fautoribus ac Patronis Qmni observantiae cultu aeternum prosequendis Has studiorum meorum primitias in debiti honoris & gratitudinis symbolum Offert & dedicat Christianus Weiler B. M. CUM DEO. Ad Tit. 9. pr. Ex nuptijs nascuntur liberi, alijs modis ut Adoptione, Legitimatione & Revocatione fiunt. Ad. §. I, Cojunctio non tam corporum quam animorum per. l. 30. de R. I. modo verbis de praesenti exprimatur consen-sus, & caetera sint paria, ne repugnet. l. pen.ff. quando dies legati cedat. Praesumitur tamen ex concubitu matrimonium, quando sponsalia saltem conditionata praecesserunt, c. 3. de conditionibus. c. veniens 15. de sponsal! , nec in odiosis prohibitae nuptiae ordinarie puniuntur, ob solam conjunctionem animorum c. debitum 5. X. de Digamis. Ad per-ficiendas etiam & consummandas nuptias corporum conjunctio ne-cessario requiritur. Harpr. hic. n. 16. Polygamiam in hac definitione & l. a. C. de incest. nupt. excludi est manifestum. Hanc autem deteriorem adulterio esse ait Imperator Carolus V. artic. 121. Constitut. crimin. de hoc, quia verba enuncia-tiva tantum sunt, dubitare, imo & forte id negare non nemo facile possit. Cum autem nuptiae divinae & humanae domus societas sint l. 4 C.expil. haredit. a juree divino etiam sint instituae, & formam, etiam habeant ex jure Canon. ut scilicet fiant cum benedictione sa-cerdotali. c.aliter cum seqq caus. 30. quast. 5. (quam nonnulli ridicule rem ex solo jure Civili metientes, necessariam esse male pernegant) peculiarem etiam habeant ex jure Divino & Canonico causam im-pulsivam, exceptionem scilicet infirmitatis c. quic quid caus. 32. quast. 2. & peculrari ratione conscientias obJigent. nemo certe jure ad peculiaria judicia Ecclesiastica causas matrimoniales vocari, nega-verit. Ad §. 2. Potestas parentum alia naturalis est, alia civilis Vult. in pr. b. t. n. 14. Illa aeque Matri ac Patri competit, & origine ac forma juris naturalis est. haec origine, naturalis ; forma, qualitate & effectu juris civilis est. Ad §. ult. Ex filia nati non sunt sub potestate avi materni, tum quia uxor olim ipsa in potestatem mariti transferebatur, tum quia uxor forum, domicilium, dignitate, nobilitatem atq; alia privilegia mari-ti sortitur, l. pen. de juris dict, l. exigere 65. de judic. fin. C, de Incplis. Ad Tit. 10. pr. Contrabunt. impediunt ergo error personae, c.tuae 26. de spnsalib. imo & conditionis f. status,. fin. de conjug. servrum. non qualitatis c. un C.29. quaest. l. nisi ea substantialis sit, ut castitas, quae si abesse de-prehendatur sponsa inventa impraegnata, secundum morem Consi-storiorum harum ditionum irritae pronunciantur, Beust. p. 2. de ma-trim. cap. 34. Cypraus de sponsalibus cap. 13 . §. 39 . & aliquot seqq. centra. d. c. un. C. 29. quasi. t. neq; fortunae error vitiat, neq; si alterius dolus causam dederit errori, sane in sponsalibus alia ratio esse videtur Cy-prao d.c. §. 58. quod, praefertim si aliae circumstantiae concurrant, ad dirimenda sponsalia judicem movere poterit. Patris consensum, qui si tacitus sit sufficit. L. 7. §. 1. de sponsalib, in nuptiis etiam jure Cano-nico necessarium esse dicimus c. aliter l.c. nostrares 3. caus.3. quact. 5. c. honorantur 13. caus, 32. quest. 2. in nepotis autem ex filio, non avi tantum, sed & patris consensus requiritur l. 16. §. 1. ff. h. t. ne patri suus haeres fiat invito. Matris consensus non nisi patris consensus, haberi nequeat, jure civili requiritur in filiae nuptiis, per l. 20. C, h. t. quam non consilium sed praeceptum continere recte probant Denell. & ibi Hill. lib. 13. cap. 20. lit. X. Harprecht, hic n. 84. quamvis jure na-turali, divino, atq; adeo in foro conscientiae matris consensum negli-gendum non esse asseramus, cum Harpr, hic n. 82. Coler. decis. Cy-pra. cap. 6. de sponsalib. §. 7. n. 2. unde & statutis locorum & in no-stro Electoratu matris consensus ad liberorum nuptias requiritur. Consistorial Ordnung tit. 59. Scheplitz in consvetud. March. p. I. tit. 2. §. 2. si autem parentes dissenserint inter se, patris consensus praefe-rendus. Cypraus d.c. 6. §. §. 8. Parentes autem causas diffensus allegare non tenentur Cypraus d.c. 6. §. 4, Patris autem consensus, si adhiberi non possit ob furorem, tunc alius parens adeundus l. 9.ff.h.t., si a-lius non sit, Magistratus l. 25.C.h t, vel ob captivitatem patris, ubi biennium expectandum, d. l. q. nisi certum patrem no repudiaturum l.II.ff. h.t. per ratihabitationem nuptiae, ab initio legitymae non fi-unt, sed demum a tempore ratihabitationis per l. 13. §. 6.in sin.de adult, & l. 68.de jure dot. Hotom.ill quast. 9. Vult.hic n. 21. Harpr. v. 112 & seqq. quam sententiam ex Luthero & Chemnitio approbat Joh. Gerhard. tract. de Conjug. § 92. Ad §. 1. Consangvinitatem hic non tantum ex veris nuptijs, sed quovis quovis concubitu ( non item ex sponsalibus, nisi quoad publicam honestatem impedientem nuptias ) metimur l. 14. §. I. & 2. h. t. Idem in affinitate per c si homo 6. caus. 35. quast. 2. c. si quis 8. cumn seqq. c. 34. quast. 2. c. discretionem 6. c. pen. & ibi Canonisitae. X. de eo qui cognovit consangvin. &c. Covarr, in l. 4. Decret. p. 2. §. 7. n. 2. Rauchbar. p. 2. quast. 13. Cum patris adoptivi agnata durante adoptione, non quidem con-trahi potest matrimonium, bene tamen cum cognata l. 55. §. 1, ff, in t, ratio in l. 23. de Adopt. Ad § 2. Quoniam in linea transversa inaequali computationes jviris Canonici (habentur eae in c. ad sedem 2. & seqq. C. 35. quast. 5) omni errore non carent, ut recte probat ex Beza & Alber. Gentil. l. 5. de nupt. cap. 2. Rachovius in Treutl. vol. 2. disp. 6.th. 2. lit.. F. Optan-dum utiq ; ut sicut in successionibus, ita & in matrimonialibus com-putatio juris Civilis in usum revocaretur. In secundo gradu juris Civilis & primo gradu juris Canonici nu-ptias jure naturali etiam prohibitas esse asserimus cum Covarruv. in l. 4. Decret. p. 2. C. 6. §. 10. n, 5 .& Hunnio lib. I. var. resol. tr, 3, quast. Ad §. 3. Intertio gradu juris Civilis, qui jure.Can. secundus est, lineae inaequalis, jure Civ. adhuc prohibitum est matrimonium, ulte-rius non, nisi quando alter patris aut matris, alter filiae aut filij perso-nam repraesentat, hic & §. 5. ubi & in 5. & 6. gradu matrimonium prohibitum, quia non spectatur graduum numerus sed imago paren-tum. Beza de divort. p. 29. ideo recte [ ...] appellantur, ad denotandu vestigium honoris parentibus debiti Cypr. d. tr. p: a. c. 6. n. 17. cuicu jure Canon, expresse non sit derogatum, cur non constituit non & idem in jure Canon: obtineat ? contra Hunn. I. I.resol. tr.3. quast. 23. ldem constituit Augustus Saxo anno 1580. & ita etia artic. 58. Constitu-tionis Consistorialus nostra, quae nuptias in tertio gradu etiam prohi-bet, in quarto concedit declarandam esse censemus. Hanc aute pro-hibitionem secundi gradus lmeae inaequalis, in jure naturali fundata esse, contra Covarr. d. p. 2, c. 6. §. 10. n. 9. asserimus cum Cypr. p. 2. c. 6. §. I. n. 17. arg. l. 2. C. si nuptiae ex rescripto petantur. & l. 39. §. I.h.t. Regula cujus filiam ducere non licet, ejus nec neptem, in prohibi-. tionibus quidem juris Civilis locum habet, non alijs. Ad §.4. Lectionem affirmativam, ut qaae juris constituti v. g. l. 19.C.de Nupt. & l.3.ff. de Nupt. & l 2. C. de lnstitut. & Substtit. l. 23. & s. ff. eodem l. 67. §. I.ff. de Nupt. Hill in Den. l. 13. 6. 19. lit. H. retinemus. Ad §. 5. Personas jure divino Levit. 18 non tantum, sed & eosdem gradus prohibitos esse, recte ex vers; 6. & absurdo probat Beuft. p.2. de matrim. c. 52. Casus etiam jure divino prohibiti omnes indispensa-biles sunt. Hunn.d.l.tr.3. q.24. Treutl. vol. 2 .disp. 6. 2. lit. E. Cum matertera si sit contractum matrimonium, & consummatu, nihilo minus iliud rescindendum esse desendemus, contra Beust.p.2. c.52. cujus rationes non satisfaciunt. Ad. § 6. Persona personae addita (scil.per nuptias) mutat gra-dum ( manet n. idem gradus) sed genus attinentiae: vinculum ne-cessitudinis vel genus affinitatis, quae regula & descriptionem & gene-ra affinitatis, & gradus compendiose continet. Fratris uxorem vel uxoris sororem non tantum jure civili per l. 17. C.h.t.& l. 5. C.de incest.nupt. sed & jure divino ducere prohibemur, Beust.p. 2. c. 51. In secundo genere affinitatis nulla prohibitio c. pen. X.de consang. nisi parentum sint & liberoru loco per hunc §. & I.4. §. hos itaque de gra- dib. fic ergo nec privignus virtici viduam ducere, nec privigna nover-cae viduo nubere, nec vitricus viduam defuncti privigni ducere (de hoc etiam textus est int.l. 15.ff. h.t.) nec noverca viduo sui privigni nubere poterit Schneidevv. tit. de arb. affin. n. 14. Sed uxoris defunctae fratris viduam omni jure ducere licebit. Schneidevv.d.rubr.n. 13, Wesemb. in &. de grad. n. 77. Beust. a partec 55. Ad §. 7. Morte affinitates solvitur per §. hunc & l. 3. §. I. de postulan-do c. infames 2. § affintates C. 3. q.7. sc. quoad alios effectus, v. g quod tum actio injuriarum non competat lason in l. sicut autem 21. de reju- dic. Item a testimonio non repellantur. Sebast. Medic. d. l. Ad §. II. I .ob dignitatem non licebat senatorio ducere libertina, aut quae artem ludicram fecit, l. 44. & l, 23. ff.h.t, de libertinis id mutatum, Nov. 78.c.3. & avth. sed novo jure C.de Nupt. 2. ob suspi-cionem concussionis praeses & comites ejus, quque in provincijs temporale munus habent provincialem ducere vetantur, l.38.63. 4. 65. h. t. sc. ut & sponsalia & nuptias durante officio celebrent, pro-pter d. l. 38.filiam tamen elocare licebit, d. l. 38. §. sin. quia cessat hic metus concussionis. Sed haec a curiis nostris recesserunt. Vult, pr.h.t. n. 35.ob metum, ne rationes tuntelae subtrahantur, piohibitur tu-tor pupillam ducere l. 64. §. I. filiam igitur impune elocabit, d I.64 §. 2. quia hic metus cessat, qui etiam cessat, si pupillam majorennem factam, aut a patre sibi destinatam tutor ducat l..66 h,t. sed & hac moribus sublata per allegata Harpr. hic n 3, 4. ob delictum ut raptu l. un. C. de raptu virg rigor ille remissus c.pen, &. ult. de Raptor. t. si a. 10.c.36. q. 2. Russersh. de differ.l.I. c. 21. Jul Clarus §. raptus .7 & seqq. Schneidevv. in §. sin autem n. 3. l.de publ. judic . Sic si quis una cu adulterio, vel nuptias promisit, vel quid in conjugis vitam machina-tus est c.3.5 . & 6.t.t. X.de eo qui duxit &c. Spintualem cognationem hic nos non attendimus , quam refutat Gerbard. in d. tr. de conjug & seqq. & Wesemb. in h. t. n. 4. Ad §. 12. quo jure prohibitae nuptiae, eo jure nullo. E in secundo lineae inae qualis contractae nuptiae jure divino nullae, cur non igitur irritae pronunciandae ? Ex parentibus in facto errantibus & impedimentum ignorantibus nati liberi, pro legitimis tn. habentur. C. 2 & pen. X. qui filij sint legit. Ex adultera etiam nati in dubio pro legitimis habendi.l. II .§. 9. de Adulter. Ad §. fin. Relicta legitimatione, quae per oblatione curiae fiebat,& una cum statu Reip. inolevit, de legitimatione per subsequens matri-moniu quaertimus, an dotalia instrumenta requirat jure Civili ? & Ne-gatur cum Treutl. disp, 2. . 6. lit. F. & ibi Bachov. Donell.l. 2.comment, c. 2. Gail. 2. obs. 141. n. 3. probari id posse videtur ex Nov.89.c.8.in fin. pr. Legitimatum per subsequens matrimonium in feudo succedere, posse communiter statuitur Wesembec. cons. 44. n. 43. quamvis de eo ob c. 1. §.: naturales tit. feud. si de feudo defuncti contentio sit inter dominum & agngtos dubitari possit cum Bachov.in d. th.&. Vult. lib. I.. de feudis. c. 9. ideo in nostro Electoratu non admittuntur legiti-mati per subsequens matrimonium: Declarat der Churst. Brandenb. Cammer gerichrs Ordnung. p. 3. tit. 13. Si mulier pro uxore jure divino & naturali haberi non potuit tempore conceptionis, licet possit tempore nativitatis, legitimationem hanc non habere locum existimamus, tum quia partus adulterinus, tum per l. II. de statu homin, licet dissentiat Fachin. l.3. controvers. 50. Filio Filio spurio mortuo, nepotes ex eo, per nuptias avi secutas legiti-mri posse placet Fachin. l.3.cent. 56. Harpr. hic n. 25. Hunn.l. I.re-selut. tr. 3. qust. 29. Modus legitimandi per arrogationem abrogatus l.7. C. de Natur. liberis & Nov. 74. c. 3. non est revocatus per Nov. 117. c. 2. ubi nome filij non facit legitimum, sed probat Hill. l. 2. Don.c. 22. lit. G, Cum hodie & cum ferva matrimonium esse possit, per tradita C.C. iuc. I. de Conjugio servoru, sequitur & ex serva natum legitimari posse. Ad Tit. II. Ad §. I. Non Imperatoris tantum, sed & principis & status Impe-rij authoritate hodie arrogationem fieri posse, judicat Harpr. hic n. 5. quia & jure Saxon. sola Magistratus municipalis authori ate Wesem-hec in hic n. 5. & hodie etiam a Comitibus Palatinis, qui etiam de causa cognoscunt. Myns. hic. Ad §. 2. Duo vincula fortius ligant quam unum, per aevth. itaq C. commun. de leg. & c.I. de trenga & pace. Everh. in loco a vi gemin.n.6. Ad §. 3. Quarta illa arrogato debita (quam non omnium bono-rum, sed debitae alias portionis esse putamus, cum Acturs hic & Vult. in pr. h. t. n. 6 & Bachov. in d.disp 2. 9, lit.C.quae quarta bonorum dicitur, quia regulariter non arrogant nisi orbi l. 17. §.3. h. t. & legi-tima alias etiam quarta bonorum dicitur l. 6. de inoffic. testam.l) per Nov. 18. cap. I. aucta esse videtur, ne deterioris conditionis sint, quos melioris esse voluerunr LL. Sufficitq ; in effectu eos habere, quod ali-os per querelam petere oportet Bachov, d. l. Ad. §. 4. Adoptio naturam imitatur, haec ratio decidendi in hoc §. est & in 9. ac 10. h. t. & l. 34 ff. h.t. & in l. 7. C. de hared. instit. Plena pubertas in maribus 18 annorum, foeminis 14.per.l. 14. §. l. ff. de leg. & haec intelligitur quando ad pubertatem usque ali-menta legata sunt per d. l. 14. Prohibentur alij ob utiIitatem publica, ut minor 60. annis l. 15. §. 2. ff. h. t. ubi ratio & except. item pater naturalis.l.7. C. de libb. natural. alij ob utilitatem privatam, ut qui liberos habet l. 17. §. 3. tutor l. 17 pr. h. t. pauper d. l. 17. § 4. Ad §. 7. In adoptione nepotis quasi ex filio, necessarius est consen-sus filij, non ut adoptio respectu adoptantis subsistat, l.II.ff.h.t. sed ut respectu filij effectum etiam sortiatur. Donell. & Hill. l. 2.c. 22.lit. H. SOLI DEO GLORIA.