MEMORABILIUM DUORUM ANNI M DCC. Primum, JUBILEUM ROMANUM DEO JUVANTE ET ADSISTENTE, CONSENSU MAX. FACULTATIS THEOLOGICAE, IN ACADEMIA PRUSSORUM REGIOMONTANA, PRAESIDE GODOFREDO WEGNERO, S.Theol.Doctore,Ejusdemque P.P. Ordinario,Concionatore Aulico Secun- dario, Eruditorum publico examini submittit JOHANNES PHILIPPUS SCHULULTZ / Elbing. Prussus, IN AUDITORIO MAJORE. Ad d. Septembr. anni hujus currentis, ab hor. 9. ad 12. REGI0M0NTI, Typis FRIDERICI REUSNERI , SER. ELECT. BRAND. ET ACAD. TYPOGR. HAEREDUM. REGIAE AC LIBERAE IN PRUSSIA CIVITATIS ELBINGAE PATRIAE PATRIBUS, VIRIS ILLUSTRIBUS, PER-MAGNIFICIS, ATQUE GENEROSIS DOMINIS PRAE, CONSLILIBUS DN. THEOPHILO Helwing / S. R. Mtis. Poion. Burggrabio. DN. ALBERTO Stiemer / Civitatis Praesidi atque Scholarchae. DN. CAROLO Ramsey / Vice-Praesidi. DN. BARTHOLOMAEO Meienreis / Prae- Consuli Seniori atque Proto-Scholarchae. Nec non MAGNIFICIS, PRAE-NOBILISSIMIS, AMPLISSIMIS, EXCELLEN- TISSIMIS, CONSULTISSIMIS DOMINIS CONSULIBUS DN. ELIAE Heyne / Ecclesiarum & Xenodochiorum Inspectori. DM. JACOBO Braun / Molendinorum Praefecto. DN. JOHANNI Rogge / Vice-Praefecto Piscaturae. DN. ANDREAE Brackenhaus / Ecclesiarum Curatori atque Piscaturae Praefecto, DN. JSAACO Feyerabend / Camerario ab extra. DN. DOMINICO Meier / Camerario ab intra. DN. JACOBO Roule / Judici Terrestri. DN. DANIELl Holst / Vice-Camerario. DN. JACOBO Linck / Judicii Maximi Assessori. DN. JACOBO Lange / Judicii Maximi Assessori. DN. CHRISTIANO Treschenberg / Judici Urbano, DN. ERNESTO Horn / Censori Ut & VIRO NOBILISSIMO, SPECTATISSIMO, ATQUE EXIMIA PRUDENTIA CLARISSIMO DN. DANIELI Fuchs /Advocato Communitatis. Dominis ac Moecenatibus benignissimis, Patronis longe gratiosissimis, Maximis studiorum meorum Promotoribus, summo observantiae cultu perpetuaq[ue] subjectione colendis, deveneraendis, obsequia et & feli-citatem perennem! Illlustres, Per-Magnifici, Generosi, Amplissimi, atque Consultissmi Domini, Patres Patriae et Eautores munisicentissimi. PRaesentem, quam Vobis submisse defero, de Jubileo Ro-mano dissertationem, nemini magis, quam Illustribus Nominibus Vestris inscribendam duxi. Id enim praeter com-plures causas, plurima aeternae recordationis penicillo cordi meo depicta efflagitant beneficia, efflagitat debitus Vestris Nominibus candor, beneficiorumq; pia recordatio. Bene-ficii meminisse decet, si reddere non y ales, inquit P. Murme-lius. Et ego hoc Publii effato virium mearum, in refunden-dis beneficiis tenuitatem erigere allaborans, cum munifi-centiae Vestrae aequivalens reddere non valeo pretium, ae-terna candidae mentis memoria compensare studebo. Uni-cum ex multis obtutui Vestro sistere hactenus sufficiat be-neficium. Simulac iliustris hujus Albertinae limina salu-tassem, mediisq; sufficientibus ad telam studiorum meorum, in Patrio Lycaeo inchoatorum, feliciori successu pertexendam me vidissem plane destitutum, ad Vos Moecenates benignis-simi, ut confugerem, Vestramque, quam aliis satis proba-tam dedistis Clientibus, implorarem munificentiam, summa suadebat egestas. Neque vero irritus, quin exoptatissimus conatui respondebat eventus. Januam quippe beneficentiae Vestrae statim aperuistis, per quam intromissus indigus, licet indignus. Statim, inquam, inopiae meae succurristis, & ne in extremae egestatis coeno perpetuo defixus haererem, Vestra liberalitate effecistis, perque triennium, stipendio collato, benigne me aluistis. Vobis itaque, Musagetae bencficentis-simi, ut grati mei erga Vos pectoris tesseram aliquo speci- mine mine contestarer, has primitias studiorum Academicorum defero, Vestrisque illustribus Nominibus, ut obscuritati, a-liquid lucis, vilitati aliquid ponderis e Nomine Vestro iisdem accedat, inscribo, summaq; animi submississimi veneratione dedico. Illas, fateor lubens, meritis Vestris ex aequo minime respondere: attamen si & in parvis voluisse satis est, imo si & magnis Heroibus haustu frigidae quidam satisfecerunt; fir-missimam ingredior spem, hoc quicquid est chartacei mune-ris, non rejectum cum periculo, sed acceptum iri cum meo adminiculo. Intueamini ergo sereno gratiae vultu hanc qua-lem qualem opellam, accipite faventibus animis tenues hasce pagellas, meque cultorem devotum in clientelam Vestram suscipite, favorisq; Vestri libram, uti hactenus gratiose feci-stis, in me devergere dignamini. Id si, uti nullus dubito, mea obtinuerit oratio, si & illustri Vestrae benevolentiae hic-ce meus sese adprobaverit conatus, non modo votis fruar ad invidiam usque felicibus, sed memoriam quoque Vestri gra-tissimam semper circumferam, aeternum Vos Moecenates meos profitebor, ore celebrabo in vita, nec post fata conqui-escam. Caeterum Vos Viri Illustres atque Generosi precibus meis Deo T. O. M. commendare non desinam, ut Vos Ec-clesiae Reique publicae mille commodis, diutissime, felicissi-me florere & vigere faciat incolumcs. Illustrium Generosissimarum, Magnisicarum et Nobilis simarum Amplitudinum Vestrarum Ad aram venerationis arrba subjectionis oblsequiosissimus Cliens JOHANNES PHILIPPUS Schultz. I. N. 3. PROOEMIUM. Istoriarum & Annalium Conditorcs praecipue annotare so-lent res gestas memorabiles tum in Ecclesia, tum in Politia, ut alii sibi inde prudentiam inagendis & omittendis compa-rare, Dei opera &beneficia cognoscere, corumque memori-am ad bene beateque vivendum, adhibere queant. Quippe Herodoto objecta historica dicuntur ???a µe???ate µa? ?a?µa??, ope-ra gesta ingentia & adminnda; exclusis non solum fabulis, quarum de??ast pueros ab initio inescandos esse existimat Strabo lib. I. sed etiam rebus levibus nihilque momenti habentibus. Et quia temporis annotae-tio lux veritatis est, & anima quasi Historiae, et diuturnitatem ejus, me-moriamque rerum gestarum sola conservat ac tuetur, juxta Tatianum; hinc fideles & accurati Historici non praetermittunt annum et diem, quibus memorabilia in mundo contigerunt, hosque prae caeteris observandos & considerandos aliis tradunt, ut vel judicium de similibus faciant, vel prae-sentia cum praeteritis conferant, vel alias in usum suum, vitae que institutio-nem convertant, quae describuntur. Praeiverunt antiquissimi scriptores, Moses inprimis, caeterique qui ipsum sequuntur, Amanuenses Dei, qui an-nosvarios memorabiles in sua historia annotarunt. Idem praestiterunt in profanis quoque historiis industrii scriptores, quando res gestas memo-rabiles exposuerunt. Sedulus ac solers in notatione temporum prae a-aliis fuit Jean d'Espagne, Gallicae Ecclesiae in Anglia Londini Pastor, qui non tantum in Harmonia temporum, plurimos annos memorabiles in historia sacra inter se contulit; sed etiam in scripto quodam parvo exem-pla dierum memorabilium, in diversis annis, Regibus, regnis, Magnati-bus, populis, ipsique Ecclesiae fatalium, singulari studio annotavit. Ob-servati quoque scriptoribus sunt anni seculares, apud Gentiles propter Iudos, apud Christianos propter Jubileum memorabiles. Quare, ut tem-pori nos accommodemus, annum praesentem MDCC. ob duo memora-bilia notabilem observandum quoque duximus, consideraturi I. Jubile-um Romanum, II. Calendarii emendationem, quibus annus hic memo- rabilis redditur. Exhibemus autem hac disputatione JUBILEUM: Deus coeptis adspiret, ut vergant in ipsius laudem & gloriam. A I.JU- H 2 DE JUBlLEO I. JUBILEUM & nomine, & re bonum & honestum est, & si o-riginem spectemus, etiam divinum, quia Deum habet institutorem. Nam is Annum Jubileum Ecclesiae Judaicae celebrandum praecepit Levit. XXV. 8-12. cujus denominatio Jobel Exod. XIX. 13. explicatur per kol kaeraen Jobel, i. e. vox cornu Jobel, quod libertas & remissio cornu vel buccina excornu arietum illo anno futura in tota terra omnibus incolis promul-garetur. De quo anno Jubileo Judaico pluribus videantur Paulus Sle-vogtius Disp. Academ. Philol. IV quae cst 38.in volum a p. 995. D. Joh. Er-nestus Gerhardus Exercit. de Jubileo Judaeorum ac Pont. Rom. & M. Christ. Kortholt Disp. seculari de Jubilaeo Ebr. hab. Jenae 1658. Typus autem hoc Jubileum Judaeorum fuit Jubilei Christiani, cujus mentio fit Jes. LXI.I. Nam absque dubio Lex alludit ad agnum illum, qui & quo-tidie in figura offerebatur, cujus vox, ut potestatem liberandi habentis, erat in fine temporis audienda, qua omnis vinctus & captivus liber erat decla-randus. Convenientia Levitici et Christiani Jubilei potissimum con-spicitur in origine, utriusque enim auctor Deus est; in causa instrumen-tali, quae utrobique Propheta magnus & maximus; in buccina promulga-tionis, quae ibi corporalis, hic spiritualis erat; in causa finali, quae remissio & libertas, ibi temporalis, hic coelestis; in subjectis, quae ibi omnia membra Ecclesiae Judaicae, hic omnes Ecclesiae Christianae cives, quibus omnibus re-ditus ad possessiones & haereditates in Adamo amissas, voce laeta annun-ciatur. Jubilea Divina imitati sunt Pontifices Romani, quorum primus Bonifacius VIII. centesimum, paulo post Clemens VI. quinquagesimum, Sixtus IV. tandem vigesimum quintum annum Jubileum appellavit, & plonam iis, qui tunc Romam visitarent, indulgentiam omnium peccato-rum proposueruut. Successores vero nec termino ultimo contenti, ex-tra ordinem quoque, quoties ipsis placuit, Jubilea indixerunt: Unde fa-ctum, ut a primo Jubilaeo ad praesens, intra quatuor secula ultra 24. Jubilea, celebrata sint, quod ex indice patebit, quem in fine, loco corollarii, adjun-gemus. II. Jam, ut in rebus aliis usus laudem, crimen abusus habet: ita etiam cum Jubileo comparatum est, ut verus ejus usus merito laudetur, abusus autem vituperetur. Nam & in noftra Ecclesia ad imitationem instituti Di-vini in V. T. Jubilea celebrata sunt, & ad huc celebrantur, quando vel secu-lum finitum, vel certa annorum periodus in Ecclesiis, scholis, curiis, con-jugiis, [et]c. absoluta est, ad memoriam communium & specialium Dei bene- R O M A N O. 3 beneficiorum renovandam, praeseatibus ac posteris, quibus ista parum aut penitus ignota suut, ad perpetuam recordationem commendandam, & singularem laetitiam ac gratitudinem declarandam, atque in aliis similem pietatem ac devotionem excitandam. Ita in Saxonia, & invitantibus ac incitantibus Theologis Saxonicis, in aliis quoque regnis ac provinciis, Ju-bileum Ecclesia Lutherana in memoriam Reformationis, per D. Marti-num Lutherum factae, solennissime celebravit, d. 3l.Octob.& d. I. 2. No-vemb. cujus historiam vid. In Sleidano contin. P. 4.l. 6.§. 29. p. 441. seqq. & Admirandis Divinis Saxonicis M. Lungwitii lib.2. c. 6. p. 30. Similiter Jubileum Ecclesia Lutherana celebravit, in memoriam Augustanae Con-fessionis Carolo Ao. 1530. oblatae, quo de Electoralis instructio & totus ejus processus vid. apud Tob. Heidenreich in Chron. Lips.p. 307.415. & Lungwit. l.2. c. 7. p. 43. seq. Jussu quoque Electoris ac Ducis Saxoniae Jo-hannis Georgii II. in memoriam pacis religiosae anno 1655. in omnibus ejus provinciis Jubileum celebratum est, quo de vid. Joh. Georg. Schlederus in Theatr. Europ. contin. septennio ab A. 1651. ad 1658. Idem Serenissi-mus Elector jam A. 1676. Torgae de Jubileo ob conservationem Christia-nae Concordiae celebrando, cum Proceribus Aulae & nonnullis Theolo-gis deliberavit, teste B. Schertzero in Dedicat. System Theol. sed ipse ta-men morte praeventus, haec Eucharisteria solvere non potuit, relinquens Ecclesiae & Provinciis omnibus haec sacra solennia in Dei honorem pera-genda. Ita juflu Caroli XI. Svecorum Regis in memoriam Concilii Up-saliensis,quo ante centum annos Augustana Confesiio publice in regno Sveciae assumta est, A. 1693. Jubileum in omnibus provinciis celebratum, cujus acta in Academia Gryphisvaldensi, ibidem edita prostant. Acade-miae quoque Evangelicae ob secula sua feliciter finita, Jubilea institue-runt, Wittebergensis quidem primum celebravit Ao. 1602. quo de acta ibi edita testantur. Francofurtana ad Oderam itidem primum Anno 1605. Lipsiensis alterum celebravit Ao. 1609.d 4. Decembr. teste Sleidano contin. P. 3.l. 34. §. 123. p. 1498. Rostochiensis Ao. 1619. d. 12. Novemb. itidem alterum. Tubingensis alterum Ao. 1677. Jenensis primum instituit Ao. 1658. Etiam nostra Academia Regiomontana Ao.1644. Jubileum celebravit, & eodem anno promotionem in omnibus facultatibus instituit solennissime: vid Historia hic edita. Acadcmias imitatae sunt Scholae celebres, & quidcm Schola provincialis Henneberg Schleusingae jubileum celebravit Ao. 1677. d.8. Octobr. Gymnasium Elisabethanum Wratisla- A 2 viense 4 DE JUBILEO viense Ao. 1662. d. 31. Aug. indicente Martino Hankio memoriam secu-larem in programmate ibi edito. Gymnasium Dantiscanum celebravit suum jubileum An.1658. in cujus memoriam nummus cusus est, cujus fa-cies una fontem exhibet cum lemmate: Foecundat, quodcunque rigat: altera lauream praefert (d???µata gentilitia 4, Scholarcharum continen-tem,) cui inscriptum: Anno GyMnasIo GeDanensI seCuLarI postrid. Pentecostes 13. Junii. Vid. Nova Liter. Lub. A. 1700. p. 67. Idem de a-liis Berolinensi, Thoruniensi, Elbingensi, [et]c. si charta admitteret, afferre postemus. In hisomnibus Jubileis Evangelicis finis ac scopus primarius est, Dei honor & gloria, ad quem omnia opera nostra tendere & colline-are debent, monente Paulo Col. III. 17. Civitates etiam tum secula, tum certas annorum periodos, quibus in Politia res memorabiles gestae sunt, festivitate quadam sacra recoluerunt: Quemadmodum initio hujus anni 1700. Lubeca libera urbs imperialis carmine seculari vernaculo ad felicita-tem suam recolendam ipsis Januarii calendis festum celebravit, quo deno-va Literaria Lubec. anni hujus p. 32. videantur. Quod institutum, cum Dei laudes & beneficia concernat, nullibi non locorum observatum est, & observabitur. Imo & certae personae in curia, schola, ecclesia conjugio, officii vel conjugii memoriam semisecularem festo quodam jubileo celebrarunt. Sic Johannes Elblein Senior in Senatu Eisfeldensi ab Ao. 1563. ad 1613. per annos 50. Senator d. 2.&3 paschatos festum quoddam peregit, quo de M. Joh. Fabri ejus loci Superintendens in Jubileo Elblin. Schleusingae edito. Ita in conjugio 50. annis cum una conjuge feliciter transactis, jubileum quoddam instituerunt Daniel Lunckner Senator Marpurgensis Ao. 1580. Nicolaus Vahrenbubler J.U.D.& Consiliarius Wurtenbergensis Anno 1600. vid. Faber l. c. Joh. Wahl Senator & Camerarius Dantiscanus 1664. d 17. Jun. in cujus memoriam Natan. Dilger Sermonem ex Psalm. 128. habuit ibidem editum. Recordor, Francofurti ad Oderam An. 1683. 4 Febr. festum gamicum celebrasse, Dn. Joh.Thiel, Camerarium Urbis, qui cum conjuge Anna Witzelovia 50. annos in conjugio transegerat, & propterea Deo publice in Ecclesia gratias agebat voce Ministri, in cujus memoriam Collega & Compater meus per 20.ann. fidelissimus, D. M. Gotthilff Treuerus, Archidiaconus Eccl. Francof. meritissimus, scriptum edebat, quo ex Tract. D. Steuberi de, Conscient. plura talia exempla col-legit, aliaque memorabilia exhibuit, quae hujus chartae angustia non ca-pit, digna autem, quae in gloriam Dei, posteris relinquantur. Nuper admo- dum ROMANO. 5 dum Lubeca accepimus Epithalamium Jubileo Gamico Viri venerabilis Dni. M. Bernhardi Krechtingii, aedis Marianae ultra 50. annos meritissimi & totius Ministerii Lubecensis jam Senioris gravissimi, & Margarethae Stol-terfothae, qua cum is per quinquaginta annos felici vixerat conjugio, die 29. April. fausto auspicio celebrato, scriptum a Francisco Worgero: cui haec rara gaudia merito gratulamur, & tranquillam ac vegetam sene-ctutem apprecamur. III. Verum Jubileum Romanum, cum neque hunc sinem ac sco-pum, neque debita veri jubilei requisita habeat, sed potius multis erroribus & peccatis scateat, merito Pseudojubileum audit, licet in Ecclesia Roma-na Pontisicii Scriptores multis illud elogiis exornent. Certe meliore jure querelae & planctus ob illud jubileum, cujus celebritate ac solennitate ebuc-cinata multi inter Evangelicos moti Romam non absque conscientiae suae laesione tendunt, ab Evangelicis institui possunt, quam ab Adamo Con-tzen Jesuita, qui, celebrato Jubileo A. 1617. in Ecclesia Evangelica, lacry-mas emisit, & librum initio A. 1618. evulgavit, quo Jubilum Jubilorum Jubileum Evangelicum, et pias lacrymas omnium Romano-Catholico-rum exhibere voluit, scribens in praefat. ad lectorem, non modo incon-ditissimum esse jubilatum, sed etiam luctuosissimum, ut pote eorum, qui funera, & exequias religionum suarum festa laetitia & pompa triumphali prosequantur. Idem p. 2. & 3. seq. Tractatus, quo Protestantium libros recenset ac censet, ita gemit : Causa lugendi vetus, sed nova occasio. Vetus est causa, annus enim centesimus agitur, annus secularis, quo filia populi mei tot bona perdidit, tot mala admisit et patitur, et jure meri-to mala patitur, quia contemptu virtutum, cupiditate vitiorum sibi comitem culpae poenam attraxit. Nova est tamen in malo inveterato flendi occasio, quia de mali annositate, nova congratulatio instituta est, ad communem laetitiam, populi felices errore suo, quasi ad ludos saecu-lares, nulli iterum spectandos, invitantur. De Wittemberga et Lipsia programma mittitur, cunctique populi ad religionis centenariae festam laetitiam convocantur, ludosque, quos nullius viventium secundo specta-bit aetos. Vix de manibus projecta quiescebant Wittebergensia schedias-mata, cum Heidelberga in aemulationem Saxonum alterius et inimicae religionis ovatio defertur, ne contra Neccari mediocritatem vasto se flu-mine attollens glorietur Albis. Haec cum desleo, lacrymasque scribo, tam Heidelbergae quam Wittebergae Tuba commissos medio canit aggere A 3 ludos. 6 DE JUBILEO ludos. Nemo meas carpat lacrymas, nemo invidiose aut calumniose interpretetur, humanas miserias stere, hominum est, nec ullus adeo fer-reus esse debet, ut si illi molle cor, et in alieno dolore teneros affectus natu-ra denegavit, dolentium et miserentium sletus, humanitatemque ex-stinctam velit. Musica in luctu est importuna narratio: scio plane: et luctus in musica, gemitus in theatro, Cato in floralibus, lacrymae meae in jubileo et jubilo, opportunae esse non possunt. Desleo tamen gaudia illa, et velimportunus prodesse cupio, memor Dominum meum Jesum exultanti laetitiis Hierosolymae lacrymas intulisse. Me delectare non possunt gaudia, quorum causae dolendae sunt. Quae verba, etsi ansam quoque praebeant examini ac refutationi rerum, quas signisicant atque proponunt, causa nobis jam sunt tristandi & lugendi: ob tot Christianos religioni Pontificiae addictos, qui Romam profecti sunt, ibique partim ze-lo ?td?µa??a? confirmati, partim scandalizati; ob tot Evangelicos, qui novam Jubilei solennitatem videndi causa eo confluxerunt, & consci-entiam laesam retulerunt; ob constantiam Doctorum in Papatu, qui licet vitia & errata satis grandia in jubileis a Nostratibus ob oculos posita, cernant ac forte agnoscant, perseverare tamen in erroribus malint, quam resipiscere. Non tamen illis, quibus panim jucunda, imo molesta sunt, sed Nostratibus haec scribimus, ut partim videant, quae erronea sunt, par-tim caveant, quae peccaminosa sunt. Nec nova, nec omnia hic propo-nere animus est, quae de Jubileo Romanensi asferri possunt, cum & pro-stent de eo scripta nostratium quamplurima olim edita, & hoc anno hic & alibi vulgata adhuc passim, quae illud non immerito improbant, quibus Tractatus vernaculus Joh. Christoph Linekogel Pastoris in Holsatia, qui 21. capitibus absolvitur, quorum ultimum est de Auctoribus, qui de A. J. ege-runt, in novis literariis maris Balthici M. Jan. p. 28 annumeratur. Nos praesenti disputatione tantum notiores errores & extantiora peccata stri-ctim proponemus, ut Nostrates discant & cognoscant, qui possunt & de-bent, caeteri poeniteant, qui volunt. IV. Videbimus I. ERRATA FIDEI, quae verbo Dei & Doctrinae coelestis veritati Christianae contrariantur, non tamen omnia, sedd quae-dam tantum & quidem strictim ac breviter, efflagitante id Disputationis modulo. Inter haec Primum esto : Pontificem Romanum ex potestate plenitudinis Apostolicae, Jubileum Romae indicere, ad idque omnes Chri-stiani orbis convocare, maximos, medioximos, minimos. Verum (I.) illa pote- ROMANO. 7 potestas Apostolica, quam Papa sibi vendicat, in sacra scriptura nullum habet fundamcntum, nec vestigium ullum ostendi potest, quo talis pote-stas indicendi & convocandi, atque Jubileum tale instituendi concessa sit. Equidem clavium potestas Ecclesiae data est, non Romanae, sed Christia-nae; non tamen illa cum Papali hac potestate convenientiam habet, ne-que includit ejusmodi permissionem, ut Papa in Ecclesia pro suo arbitrio & plenitudine potestatis decernere, ac statuere & facere possit, quae cun-que velit. Revocamur Jes. VIII, 20. ad legem et testimonium. Quod si non dixerit (fecerit quispiam) juxta verbum hoc, non erit ei matutina lux. Nec sufficit, Papam venditari Catholicae Ecclesiae Monarcham & caput: nam hoc µ??ad???? Christus est, cui soli veri capitis requisita, competunt, & praeterea nulli alli Eph. I. 22. Col. I 18. (2.) Ordinatio Jubilei, & convocatio totius orbis ad illud, non est potestatis Papalis; sacerdotibus enim & ministris Ecclesiae t? ?s? interna, Principi vero & Magistratui civili t? ??? sive externa Ecclesiae gubernanda & dispensan- da concredita sunt. Patet hoc exemplis Regum ac Principum Veteris Testamenti, ubi conventus & Synodi, ac festorum solennitates, in popu-lo Dei non ab Aarone Sacerdote, sed a Mose gubernatore populi, a Jo-sua & Judicibus, & postea a Regibus convocari fuere solitae. Multo magis autem illud jus convocandi in Novo Testamento competit Chri-stianis Principibus, idque inter hos sibi ipsi tribuit Constantinus M. apud Euseb. lib. 4. de vita ejus c. 18. 22. 23. 24. Tribuunt ipsi Pontifices Impe-ratoribus, Leo epist. 24. ad Theodosium, & epist. 43. ad Martianum, Gre-gorius lib. 9. epist. 43. ad Theodoricum, item veteres Doctores Hierony-mus Apolog. 11. adversus Russinum, Socrates lib. 5. Hist. Eccl. in prooem. & alii, effato Apostolico nixi. Rom. XIII. I. (3.) Jubileum ipsum Roma-num destituitur requisitis Jubilei evcharistici, & vero fine, neque convenit cum Jubileo Judaico, sive centesimo, sive quinquagesimo quoquo anno Romae celebretur. Nam observatio quinquagesimi anni apud Judaeos, partim ob memoriam temporum (quorum numeratio per 50. commodi-or est) partim ad familiarum conservationem directa erat; quippe paupe-ribus consuluit Deus restitutione fundorum, caeterorum vero restinxit mu-tuationes & venditiones. Utadeo nihil commune habeat Jubileum Ro-manum cum Judaico, quod alii prolixe ostenderunt, & ex §. 8. itidem per-spicuum erit. V.Al- 8 DE JUBILEO V. Alterum est : Jubileum Romanum templis SS. Apostolorum et B. Mariae, quae Romae funt, alligari, ad obtinendas indulgentias. Nam (I) vetus error est, templa & alia aliis sanctiora loca, sive ex voto, sive re-ligionis causa, visitare, peregrinationibus susceptis, quarum origo inter Christianos absque dubio debetur peregrinationibus Hierosolymam, & in terram sanctam, quas ipsi Patres, cum vota & superstitiones accederent, maxime improbarunt, inter quos vid. Hieronym. epist. ad Paulinum & Gregorius Nyssenus in gravi quadam epistola, quam ad amicum ea de re ex professo scripsit, quam Hospinianus lib. 2. de orig. Templ. p. 310. seq. inseruit, illustravit, atque ab objectionibus Bellarmini mascule vindicavit. (2.) Peregrinationes ad templa & sepulchra sanctorum, quae seculo VI. coeptae, progressu temporis, promissionibus indulgentiarum largissima-rum intervenientibus, auctae & confirmatae sunt. Nam de Carolo M. consentiunt Historici, quod intra annos 47. quater Romam profectus sit, ut vota persolveret, Lateranensem & caeteras aedes sacras inviseret, ibique oraret. Jam A. 1300. a Bonifacio VIII. jubileo instituto, promissa omni-um peccatorum largissima venia, si illo anno Romae Basilicam Petri & Pauli visitarent Christiani, superstitio crevit, Bulla eam confirmante, quae sic habet: Antiquorum habet fida relatio, quod accedentibus ad honorabilem Basilicam Principis Apostolorum de Urbe, concessae sunt magnae remissones et indulgentiae. Nos igitur, qui juxta officii nostri debitum salutem appetimus et procuramus libentius singulorum, hu-juscemodi remissiones et indulgentias omnes et singulas ratas et gratas habentes, ipsas auctoritate Apostolicae confirmamus, et etiam innovamus, et praesentis scripti patrocinio communimus, statuentes, ut qui voluerint hujusmodi indulgentiae a nobis concessae fieri participes, Romam ad mi-nus 30. diebus, peregrini diebus quindecim ad basilicas easdem acce-dant. Unusquisque tamen plus merebitur et indulgentiam efficacius consequetur, qui basilicas ipsas amplius et devotius frequentabit. (3.) Sed ubi Apostolica auctoritas, qua fretus Bonifacius indulgentias Basili-cae Petri & Pauli alligatas promisit? Apostolus contrariatur aperte, dum omni in loco viros orare jubet, I. Tim. II, 8. non, ac si oratorium publi-cum, in quo Christiani ad precandum certo tempore conveniunt, vel tem-pla prohibeat, sed ut animis nostris religionem propter loca eximat, cum Jocus ipse sanctiorem & gratiorem Deo orationem nostram haud essi-ciat. (4) Christus ipse quoque circumstantiam illam loci in NovoTe- stamento ROMANO. 9 stamento sustulit Joh. IV. 25. Venit hora, et nunc est, quando veri adora-tores adorabunt Patrem in Spiritu et veritite: nam et Pater tales quae rit, qui adorent eum. Et B. Stephanus Act VII 48. Excelsissimus in manufactis templis non habitat, sicut Propheta dicit: I. Reg. VI. I. Bene Chrysostomus Homil. de cruce & latrone, Tom. 3. f. 301. b. Judaeos jus-sit uno in loco sacrificium celebrare, quia tunc omnis terra immunda fuit. Nobis autem, quoniam Christus adveniens omnem terram emun-davit, omnis locus or ationi vacat. Ecce totus mundus emundatusesst, ele-menta purgata sunt, ut ubique nobis Deum liceat praedicare, et omnis terra sanctior illo loco est, qui illo in tempore praedicabatur sanctum san-ctorum. VI. Tertium est: Non solum plenam et pleniorem (longiorem), imo plenissimam omnium peccatorum veniam hoc jubileo concedi. Cum voces indulgentia & venia, in Bulla Bonifacii, quae extat in Extravag. commun. lib. 5. tit. 9. de poenitentiis & remist. promiscue usurpentur, ex Johannis Andreae, qui eodem tempore vixit, observatione annotamus, Papam interrogatum, quid sit plenissima indulgentia? respondisse Con-sistorio: esse indulgentiam adeo plenam, prout clavium potestas se exten-dit. Glossator vero in Extravagant. disputans, cur Bonifacius centesi-mo Jubileum instituerit, reddit hanc rationem: Quod in Jubileo contri-tis et confessis duplex indulgentia concedatur, culpae videlicet et poenae. Et postea addit: Per istam indulgentiam sit totalis culpae remisso et toti-us poenae indulgentia: et quia talis est sine obligatione ad poenam, si sic moritur, statim evolat, et habet ingressum domus coelestis. Sciendum igitur (I) quod in Ecclesia primitiva vox indulgentiarum respectum ha-beat ad Satisfactiones, per disciplinam Ecclesiasticam injunctas, consi-stentes partim in deprecationibus (vid. Cyprian. de unit. Ecclesiae Tr. 3. Tertulliaus lib de poenit. c.4 &7.) quibus poenitentes DEO simul at-que Ecciesise, quos peccando offenderant, satisfaciebant; partim in contritio-nis & castigationis exercitiis, humicubatione, fletibus, statione ante vesti-bulum aedis sacrae, advolutione ad genua, facco, & similibus poenitentiae verae signis (vid. Gabr. Albaspinaeus lib. 2. observat. 26.) quibus dolorem testabantur, & errorem commissum consitebantur. Atque hae satisfa-ctiones, minus proprie ita dictae, Ecclesiae tamen, cui scandalum datum fuerat, debitae, cum saepius ad plures annos pro gravitate delicti extende-rentur, (vid. Gregor. Thaumaturgum epist. de iis, qui in captiv. idolis immol. B M. An- 10 DE JUBILEO M.Antonium de Dom. l. 8 de Rep. Eccl. c. 8. §. 14. Albaspinaeum obs. ad Opt. Milevit. lib. 2. obs. 22. sqq.) ac propterea, satis longae, laboriosae, & admo-dum difficiles redderentur; ab Ecclesia ejusque Rectoribus, ex jure sibi competente, ob causas graves vel augeri vel abbreviari ac relaxari, sole-bant, teste canone V. antiquissimi Concilii Ancyrani, prouti vel cordis du-rities, vel humilitas in homine id requirebat. Antiquitus autem ista tem-poris satisfactioni ac deprecationi in foro Ecclcsiastico statuti, mitigatio vel remissio, dicebatur indulgentia. Si vero tempus iilud injunctum, sine abbreviatione aut relaxatione, adimplebatur, Deum plenis satisfactioni-bus deprecari poenitentes dicebantur, ut Cyprianus l. c. loquitur. Ut adeo indulgentiae nil aliud olim fuerint, quam satisfactionum & poeni-tentiarum canonicarum relaxationes, teste Apologia Augustan. Confess. pag. 198. Indulgentiae olim erant condonationes publicarum illarum ob-servationum, ne nimium gravarentur homines, vid. B. D. Chemnitius P. IV. Exam. Conc. Trid. f.737. (2.) Sed quid commune cum his Jubileae in-dulgentiae plenae habent? Nihil certe quicquam. Nolo indulgentiarum Papalium ex Paulo Jovio, Gvicciardino, Alphonso de castro, Thuano, Marco Anton. de Dominis, & aliis pluribus Pontificiis improbationem pro-lixe huc transferre. Nostri Confessores inarticulis Mantuae vel alibi exhi-bendis ita de iis loquuntur, P. 3. art. 3. p. 324. Hac de causa sedes ista Romana sancta miserae Ecclesiae subveniebat, et indulgentias effingebat, quibus remittebatur et abolebatur expiatio seu satisfactio, primum par-ticulatim ad annos septem, centum [et]c. et eas distribuebant inter Car-dinales, et Episcoposita, ut quidam annos centum, quidam ad dies centum, indulgentiam conferrent. Totam autem satisfactionem rela-xandi potestatem sibi reservabat. Hac ratione cum accresceret pe-cunia, et nundinatio bullarum esset fructuosa, excogitavit annum aure- um, Jubileum vere auriferum (Tubel=Tahr/Suiden=Tahr) quem Romae celebrare voluit. Hunc appellabat remissionem omnis culpae et poenae. Accurrebant igitur plurimi, quid ab onere molestissmo liberari unusquisque cupiebat. Hoc erat effodere et conquirere thesauros ter-rae. Mox Papa annos aureos multiplicabat, et alium supra alium ac-cumulabat, et quo plus auri devorabat, eo plus fauces ipsius appetebant. Ideoque per Legatos suos mittebat annos istos passim in provincias, quoad omnia templa et domus annis aureis opplerentur. Tandem ir-ruebat etiam in purgatorium ad defunctos, primum Missarum et vigilia- rum ROMANO. 11 rum fundatione, deinde indulgentiis et anno aureo, et animas tam vili pretio aestimabat, ut unam sex nummis liberam pronuncians dimitte-ret. (3.) Nimirum Papa Romanus tribuit sibi possessionem clavium The-sauri Ecclesiae, cujus ipse sit promus condus, in quo asservari perhibet su-perabundantiam satisfactionum & meritorum Christi, &, ne a certatim accurrentibus exhauriatur, opera supererogationis sanctorum iisdem accede-re, quibus sic adimpleatur, ut superfluat. Sic enim Clemens in Extrava-gante Unigenitus ait: Ad cujus quidem thesauri cumulum, beatae Dei Genetricis, et omnium electorum aprimo justo adultimum, merita admi-niculum praestare noscuntur. conf. Leonis X. Papae decretum, Alphonsus de Castro in op. adv. haereses t. 8. contra Lutherum, Joh. Fischerus Episcop. Roffensis artic. contra Lutherum art. 18. Franc. Polygranus contra eund. & alii plures Pontificii, partim doctrinae novitatem, partim rei indignita-tem, partim enormem abusum candide agnoscentes. Nos tantum erro-rem ingentem annotamus, quod satisfactionibus Christi, qui solus Re-demptorae Mediator est, merita Sanctorum adjunguntur, quasi adminicu-lum praestent merito Christi; et enim si illo indiget, ex sese minime suffici-ens esse potest. Blasphemia autem est, asferere, sanctorum merita ad re-missionem poenarum delictorum nostrorum inservire, cum DEus pro re-missione nihil accipiat, quam Filii sui pretiosum sanguinem & mortem, Denique (4) ut aliis pluribus omissis, indicetur etiam, cur plenae, pleniores ac plenissimae dicantur indulgentiae, ratio petenda est partim a plenitudine thesauri, qui semper abundat & superfluit; partim a numero annorum & dierum, quem superant, siquidem indulgentiae impertiuntur, quae ultra ex-actam mundi aetatem & longius sese extendunt. At illa plenitudo the-sauri, cum ex passionibus Christi & sanctorum invicem commixtis abun-dare & constare statuatur, derogat plenitudini ac perfectioni passionum Christi, ut ante dictum est. Annorum autem numerus, qui etiam mun-di aetatem superat, indulgentiarum plenariarum quidem nota certissima, sed & erroris atque stoliditatis est. Nam in libello indulgentiarum Roma-no refertur, in Ecclesia S. Eusebii intra Romae pomoeria, pro singulis die-bus septuagesies & octies mille annos optimae notae indulgentiarum as-servari; in aede vero S. Laurentii extra Urbem esie stationem & indulgen-tiam plenariam, undecim mille annorum & quadraginta octo tempora, quadraginta dierum una cum remissione partis tertiae, omnium peccato-rum, atque ibi liberari animam de poenis purgatorii. Quid illa ultima B 2 verba 12 DE JUBILEO verba designent, in scrinio Papae inquirendum est. Interim uni homini, qui centesimum vitae annum rarissime attingit, mille & plurium annorum indulgentias donare, vanitatem animi arguit; cum enim indulgentiis poe-nitentiae redimantur, longissima autem poenitentia vita diutius durare ne-queat, stolidum est, uni homini, eique interdum seni, poenitentias mille annorum injungere, ut to tidem annorum indulgentiae: tribui quoq; possint. Hypothesis de purgatorio, in qvo etiam post hanc vitam poenitentiae multo-rum annorum praestandae, & consequenter remittendae, falsa & antiquitati prorsus ignota est, quia ultra vitae humanae congruentes anhos haud ex-tendit. Vid. Augustinus. enchir. ad Laurent. cap. 119. & inter Pontificios Magister Angularis ad Wesselum de Indulg. Zechius de indulg. & jubil. cap. 4. §. 3. p. 64 & §. 7. seq. Quae causa cst, ut cum tot & tantae indulgen-tiae in jubileis & quidem plenariae ita passim venderentur, jam vilesceret clavium et literarum Apostolicarum auctoritas, teste Platina in vita Boni-facii IX. p. m. 249. VII. Quartum est : Remissa culpa superesse poenas proprie tales, commutari autem aeternas virtute clavium in temporales, post hanc vi-tam in purgatorio luendas. sed relaxabiles per indulgentias papales. Sane µ??a ??a? a?t?µa, imo ???t?? ?e?df, quod indulgentiis ple-nariis praesupponendum ac effingendum erat. Et nihil ominus Concili-um Tridentinum ceu veritatem coelestem anathematis fulmine tuetur, Sess. 6. can. 30. Si quis post acceptam justificationis gratiam cuilibet peccatori poenitenti ita culpam remitti, et reatum aeternae poenae deleri dixerit, ut nullus remaneat reatus poenae temporalis exsolvendae, vel in hoc seculo, vel in futuro, in purgatorio, antequam ad regnum coelorum adi-tus patere possit, anathema sit. Verum (I.) quomodo iste error de poe-na post remissionem peccatorum retiqua, vel colore etiam aliquo pingi ac fingi potest? In sacris literis pro eo ne vestigium quidem reperire licet. E-quidem exempla occurrunt, ubi post remissionem reconciliatis passiones contigerunt, quae allegari pro errore plerumque solent; sed nihil ad rem faciunt, cum illae castigationes & calamitates proprie poena non sint, nec a Deo irato proficiscantur. Quod monet Apologia pag. 193. Et ut hae afflictiones plerumque sint poenae peccatorum, tamen in piis habent alium finem, potiorem scilicet, ut exerceant eos, ut inter tentationes discant quaerere auxilium Dei, agnoscant dissidentiam cordium suorum [et]c. Sicut Paulus de se inquit II. Cor. I. 9. Sed ipsi in nobis sententi- am ROMANO. 13 am mortis habuimus, ne consideremus nobis ipsis, sed Deo excitanti mor-tuos. Et Esaias XXVI. 16. Angustia, in qua clamant, disciplina tua est ipfis, hoc est, afflitliones sunt disciplina? qua Deus exercet sanctos. Et mox pag. seq. 104. Mors ipsa servit ad hoc, ut aboleat hanc carnem peccati, ut prorsus novi resurgamus. Neque jam in morte credentis postquam fide terrores mortis vicit, ille aculeusest, et sensus irae, de quo dicit Paulus : Aculeus mortis peccatum est potentia vero peccati lex. Illa potentia peccati, ille sensus irae, vere est poena, donec adest, mors finae illo sensu irae proprie non est poena. (2.) Licet autem ex nostris Doctori. bus, quidam reatum poenae temporalis post remissionem peccatorum ad-mittant, non tamen in sensu cum Pontificiis, sed in vocabulo tantum conveniunt, a nostris latius ac minus proprie accepto; illia utem poenas proprie dictas intelligunt, quae virtute satisfactoria pro peccatis pollent. Quis sensus Apologiae sit, ex responsione ad objectionem Pontificiorum constat, cum ait p. 194. Objiciunt de Adam, de Davide, qui propter adul-terium punitus est. Ex his exemplis faciunt universalem regulam, quod singulis peccatis respondcant propriae poenae temporales in remissione pec-catorum. Prius dictum est, sanctos sustinere poenas, quae sunt opera Dei, sustinent contritionem seu terrores, sustinent et alias communes af-flictiones. Ita sustinent aliqui proprias poenas a Deo impositas, exempli causa. Et hae poenae nihil pertinent ad claves, quia claves neque impo-nere, neque remittere eas possunt, sed Deus sine ministerio clavium im-ponit et remittit. Nec sequitur universalis regula: Davidi propria poe-na imposita est. Igitur praeter communes afflictiones alia quaedam pur-gatorii poena est, in qua singulis peccatis singuli gradus respondent. Ubi docet hoc scriptura, non posse nos a morte aeterna liberari, nisi per illam compensationem certarum poenarum praeter communes afflictiones? At contra saepissime docet, remissionem peccatorum gratis contingere propter Christum, Christum esse peccatorem peccati et mortis, quare non est as-suendum meritum satisfactionis. Et quamvis afflictiones reliquae sint, tamen has interpretantur praesentis peccati mortificationes esse, non com-pensationes aeternae mortis, seu pretia pro aeterna morte. Job excusatur, quod non sit afflictus propter praeterita mala facta. Itaq[ue] afflicationes non semper sunt poenae, aut signa irae, imo pavidae conscientiae docendae sunt, alios fines afflictionum potiores esse, ne sentiant se a Deo rejici, si in af- flictionibus nihil nisi poenam et iram videant. Alii fines potiores sunt B 3 ccn- 14 DE JUBILEO considerandi, quod Deus alienum opus faciat, ut suum opus facere pos-sit. Sicut longa concione docet Esaias c. XXVIII. et Christus Joh. IX. 3. Conf. Jer. XLIX. 12.2.Cor.XII.p. & Gregorius ibidem p.195. allegatus. (3.) Insignis error est, aeternas poenas virtute clavium mutari in temporales; quamvis sint, qui cum Tappero in explic. art, 6. Lovan. Cajetano Tr. de contrit.qv. IV. & Bonaventura III. Sentent. dist. 20, 9. 3. statuunt, pro cul-pa & poena aeterna satisfactiones fierl. Alii tamen inter culpam & poe-nam distingunt. Apologia ad suos Auctores provocat, quando ait pag. 184. Sed tamen fatentur Adversarii, quod satisfactiones non prosint ad remissonem culpae. Verum fingunt satisfactiones prodesse ad redi-mendas poenas, seu purgatorii seu alias. Sic enim docent in remissione peccati Deum remittere culpam, et tamen quia convenit justitiae Divinae punire peccatum, mutare poenam aeternam in poenam temporalem. Ad-dunt amplius, partem illius temporalis poenae remitti potestate clavium, reliquum autem redimi per satisfactiones. Nec potest intelligi, qua-rum poenarum pars remittatur potestate clavium, nisi dicant, partem poenarum purgatorii remitti, qua ex re sequeretur, satisfactiones tan-tum esse poenas redimentes purgatorium. Et has satisfactiones dicunt valere, etiam si fiant ab his, quirelapsi sunt in peccatum mortale, quasi vero divina offensa placari que at ab his, qui sunt in peccato mortali. Be-ne autem mox addit Apologia pag. 185. Haec tota res est commentitia, recens conficta sine auctoritate Scripturae et veterum Scriptorum Eccle-siasticorum. Ac ne Lombardus quidem de satisfactionibus hoc modo loquitur. (4.) Insignis error est, poenas aeternas mutatas in temporales in purgatorio luendas esse. Nam (a) nondum probatum est, dari pur-gatorium, & quae ex sacris literis probationes afferuntur, tam fallaciter ac perperam detorquentur, ut simpliciores quoque Laici ineptias illas cogno-scant, ac refutare norint. (ß) Nondum probatum est, temporales poenas post poenitentiam serio actam luendas esse, uti hoc asserit Bellarminus l. 4. de poenit. c.6. ex concil. Trid. Sess. 14. can. 12. Ubi enim seria poenitentia & remissio peccatorum, ibi nullae remanent poenae, quia Christus non pro aeternis tantum, sed temporalibus etiam poenis satisfecit, quod poe-nitenti imputatur. (?) Minime omnium probatum est, illas pcenas in purgatorio luendas, ut inde per satisfactionem liberentur homines, aut luant ea, quae in poenitentia non satis luerunt homines, vel morte praeven-ti, vel quod non tantum satisfactionis impositum a Confessionario ipsis fuerit, ROMANO. 15 fuerit, quantum vigor justitiae aut aequivalens postulastet. In Sacra Scriptu-ra ne gry quidem hujus figmenti reperitur; interim conscientiae misere ex-cruciatae, in satisfactiones hasce tota hominum fiducia conjecta, & fides cum ipso Christo sepulta fuit, quod breviter, sed graviter Lutherus in ar-tic. Schmalcald. pag. 323. seq. Caeterum satisfactio longe perplexior est. Nemo enim scire poterat, quantum facicndum esset pro uno tantum peccato, nedum pro omnibus. Hic arte utebantur, et parum satisfactio-num imponebant, quae etiam facile servari poterant, Ut quinque oratio-nes Dominicas, jej unium unius diei [et]c. caetera quae in poenitentia desi-derari dicebant, relegabant ad purgatorium. Hic quoquc magna cala-mitas oriebatur. Quidam enim metuebant, se in aeternum expurga-torio non liberari posse, cum secundum veteres canones, pro uno pecca-to mortali poenitentia septennis seu septem annorum constituta esset. Et tamen fiducia semper collocata erat in nostro opere satisfactionis, ac si satisfactio potuisset esse perfecta, tota fiducia in eam conjecta fuisset, nec opus fuisset Christo [et] fide. At impossibilis illa erat. Et si quis centum annos poenitentiam ista ratione exercuisset, nondum certus tamen de sufficientia, perfectione, [et] fine poenitentiae suae fuisset. Hoc scilicet erat perpetuo poenitere, [et] nunquam ad poenitentiam pervenire. (5.) Insi-gnis error est, poenas ilias in purgatorio per indulgentias papales esse re-laxabiles, [et] acturelaxari. Bellarmino lib. I. de indulgent. cap. 8. §. Ex his indulgentia est remisso poenae debitae, in foro poenitentiario extra Sa-cramentum data per applicationem satisfactionum, quae in thesauro Ecclesitae continentur. Distinguit autem inter remissionem poenae, quae fit per modum absolutionis, & quae per modum suffragii fatisfactorii sit. Illam vivis contingereait, per absolutionem a poenis, & per solutionen vel compensationem poenarum ex thesauro satisfactionum, hanc vero ad defunctos perrinere, ubi Pontifex per solam solutionem & compensa-tionem ex thesauro applicat, quantum satis sit ad compensandam poe-nam. Verum quam grandis error hic sit, ex praecedentibus constat, & ostenderunt prolixe post Chemnitium part. IV. Exam. Concil. Trident. Hunnius in libr. de indulgent. Balduinus, Eranzius, Gerhardus, Hopf-nerus & alii. Pejoris autem exempli res est, quod Pontifices in builis fuis, non tantum indulgentias ejusmodi conceperunt, sed etiam per modum mandati Angelis injunxerunt, ut animas ex purgatorio traducant. Ita enim Clemens V. Ao. 1313. cruce signatis in bulla sua olim immunitatem con- 16 DE JUBILEO concessit: Nolumus, ut poena inferni sibi aliquatenus insligatur; con-cedimus insuper cruce signatis ad eorum vota tres aut quatuor animas, quas velint, ex purgatorio posse eripere. Et postea: Mandamus Ange-lis, quatenus animam purgatorio penitus absolutam in paradysi glori-aim traducant. Hanc bullam ex MSC. cod. evulgavit Johannes Horn-beck A. 1653. Simile mandatum Angelis datum habet Bulia Clementis Vl. pro Romipetis Jubileariis, quam ex tractatu Joh. Phesten Professo-ris Friburgenfis de materiis induigentialibus A. 1472. exhibet mysterium Plessei, qui videatur. Quia autem ipsi Pontificum moderatiores tales bul-las malunt suppressas, & ejusmodi potestatem Papae non concedunt, non opus est verbis ad tantum fastum reprimendum. Certe potestas clavi-um in terra folum exercetur, juxta Christi mandatum Matth. XVI. 19. A-ctus igitur solvendi & ligandi, qui ad homines in terra restrictus est, ad eos extendi nequit, qui infra terram sunt. Quod movit Papam Gelasium, ut confessus sit, non posse Episcopum Romanum cuipiam mortuorum pec-cata remittere, vid commonitorium ejus ad Faustum Legatum, & Caje-tanus ad c. I. qui idem cum eo sentit. Et si Papa mortuos solvere pos-set, posset quoque ligare (in solvendo enim & ligando totus & adaequatus effectus clavium consistit, nec patitur separationem) Sed posse Papam li-gare mortuos, qui non ligati decesserunt, non Pontificii ipsi admissuri sunt: admittant igitur & hoc, quod mortuos non magis solvere valeat, quam ligare. Cura enim Episcopi non ad mortuos, sed vivos spectat, nec mortuorum, sed vivorum Episcopus est. Nihil itaque ipsi juris vel pote-statis in mortuos est. VIII. Quintum est: Reductionem anni Jubilei a centesitmo ad quin-quagesimum, ad figuram [et] similitudinem Judaici Jubilei factam esse. Jubileum Christianum ad imitationem Jubilei Judaeorum Papa Clemens VI. instituit, annum centesimum Bonifacii VIII. ad quinquagesimum redu-cens, An. 1350. eumque Jubileum primus appeilavit, uti ex bulia patet, in Extravagant. commun. lib. 5. tit 9. c. Unigenitus, ubi verba haec leguntur: Nos autem attendentes, quod annus quinquagesimus in lege Mosaica, jubilaeus remisionis [et] gaudii sacerque dierum numerus, quo lege fit re-missio, censebatur. Quodque ipse quinquagenarius numerus in Testa-mentis V. [et] N. singulariter honoratur; Quodque huic plura [et] gaudia divinarum adaptantur mysteria Scripturarum, [et] clamorem peculiaris populi nostri Romani, videlicet hoc similiter supplicantis, ac nos ad in- star ROMANO. 17 star Moysi [et] Aaron per proprios [et] solennes nuncios ad hoc destinatos spe-cialiter or antispro toto Christiano populo, [et] dicentis: Domine, aperi eis thesaurum tuum, fontem aquae vivae [et]c. Volentesque quamplurimos hujusmodi indulgentiae fore participes, cum pauci multorum respectu propter vitae hominum brevitatem valeant ad annum centesimum per-venire, de fra. no. Con. praedictam concessionem indulgentiae ex supra scriptis [et] aliis justis de causis ad annum quinquagesimum duximus re-ducendum. Verum supra jam dictum est inter Jubileum Romanum & Judaicum nullam esse convenientiam, cum fine tantopere differant. (I.) Non sufficit, quod Crantzius lib. 9. Metrop. cap. 43. scribit: Rationabilis haec visa est tum omnibus jubiaei institutio, quod ad figuram Vet. Testa-menti aptaretur, [et] quod brevis hominum vita ad centesimum pertingere non posset. Posterior causa hujus reductionis ad quinquagesimum annum sa-tis rationabilis, cum paucissimi annum vitae centesimum attingant; sed eo ipso adversatur Bonifacio VIII. qui centesimum quemlibet annum festivi-tati jubileae destinavit, cumque correxit, ideo, quod paucissimi ob vitae brevitatem ad indulgentias jubilei secularis adspirare possint. Rationabi-lior autem videtur causa, quod Romanae sedi & curiae, aut Papae cognatis fructuosus videretur, ac centesimus nimis diu exspectandus esset. Prior ratio in solo numero annorum fundatur, caeterum cum Judaico neuti-quam congruit. (2.) JubiIeus Judaicus quantum ad literalem sensum, eo fine a Deo institutus erat, ut terra vacaret, i. e. non araretur, & quae sua sponte ferret, quinquagesimo quoque anno tribulibus & extraneis com-munia essent: ut libertate donarentur servi, debitores a Creditoribus laxa-rentur, praedia aestimatis ex aequo fructibus & impensis possessoribus anti-quis restitueremtur; quemadmodum Moses Levit. XXV. Josephus lib. 3. Antiqq. & Eusebius l. 8. de Praepar. Evang. cap. 2. prolixe referunt, eos-que inter postremus ex Philone rationem vacationis agrorum & alia proposuit. Quantum ad sensum mysticum, annus ille non obscure Christum respexit, qui ipsemet illius significatronem aperuit Luc. IV. ex Jes. LXI. se esse eum, qui verum Jubileum veramque libertatem annunciet, non tuba arietina, sed Evangelica, quod scil. per gratiam Dei in Jesu Christo omnibus ubique credentibus debita remittantur, quae verissima eo-rum libertas sit, Joh. VIII. Cum neutro convenit jubileus Romanus. Non cum Judaico sive Levitico, quia in eo, nec fervi libertati restituuntur, nec debita aliis a creditoribus remittuntur, nec agri ad famiiiam redeunt, & C quae 18 DE JUBILEO quae alia illius requisita sunt. Non cum Christiano, quia hic ab initio praedicatf Evangelii ad finem mundi durat, nulli tempori vel loco affixus; Papisticus autem tempore & loco definitus est Luc. XVII. 20. Iste pro-pter merita Christi solius fide apprehensa remissionem confert; hic meri-tis Sanctorum & operibus supererogationis eandem tribuit. Iste gratis peccatorum remissionem offert; hic lucrum & quaestum quaerit. Alias differentias praeterimus. Posito (3.) quod Jubileus Romanus per omnia Leviticum referret, tamen ideo rejiciendus ac improbandus esset, quod ceremonia Veteris Testamenti reducta esset, jampridem Christi adventu & praedicatione abrogata. Illicitum autcm esse figuras & umbras veteres in Ecclesiam reducere, docet Paulus Col. II. 16. Hebr. X. I. improbatur eti-am in jure Canonico de consecrat. Dist. 3. cap. 29. Antiquis figuris [et] um-bris, [et] ad veritatis praefigurationem sanctae Ecclesiae traditis valedicen-tes, gratiam & veritutem praeferimus. Et causa 12. q. 2. c. II. verba Hie-ronymi allegantur, huc maxime facientia, quae ibi legi possunt. Tan-dem si quinquagesimus annus ad figuram Judaici institutus est, cur Papa Urbanus VI. jubileum singulis 33. annis peragi decrevit? anne vita Christi tot annorum potior ratio est, quam Jubileus Judaicus? Et si hic firmo stat talo, cur Paulus II. & Sixtus IV. reduxerunt tandem ad 25 tum annum? Causa in promptu est, & vel solo clamore populi Romani supplicantis ma-nifestatur. IX. Sextum est. Neminem consequi Jubileum, qui differt confes-sionem in diem nativitatis anni sequontis, cum tunc porta sancta clausa sit. Nimirum annus est, qui numero 365. dierum definitur, incipiens a primis vesperis nativitatis Dominicae, ac desinens anno sequenti in vespe-ra vigiliae ejusdem festi. Hinc (I.) perspicuum est, jubileum, uti personae Papae, qui gratiam Romanam impertit solus, & urbi orbis, ita & tem- pori alligatum esse, ut elapso hoc tempore nulla amplius spes indulgentia-rum supersit. Cessant propterea durante Jubileo omnes aliae indulgen-tiae, & pro suspensione earum, bullae quoque a Pontificibus Romanis edi-tae sunt, Sixto IV. & qui eum secuti sunt, Gregorio XIII. Clemente VIII. Urbano VIII. Verba Sixti IV. in Extravagant. lib. 5. tit. 9. c. 4. ?? s????e? ita habent: Quia tam Nos, quam Paulus Praedecessor noster-multorum Principum [et] aliorum fidelium pulsati precibus diversas indulgentias [et] peccatorum remissiones plenarias nonnullis Ecclesiis, monasteriis, [et] piis locis duximus concedendas: propter quas populorum forsan concursus ad ROMANO. 19 ad Basilkas [et] Ecclesias ante dictas retardari, aut ipsius anni jubilei ce-lebritas minui, vel intermitti posset, cum animarum non modico detri-mento. Nos qui universorum credentium saluti prospicere adstringi-mur, (ne propter aliarum indulgentiarum a Nobis vel Praedecessoribus concessarum, hujusmodi effusionem, hoc sanctum opus ac remissionis [et] gratiae annus jubileus intermittatur, aut fideles ipsi a tanto munere red-dantur expertes,) remediis opportunis providere volentes, omnes [et] sin-gulas plenarais, etiam adinstar jubilei ac etiam commutandi vota [et]c. etiam in casibus sedi Apostolicae reservatis-quomodolibet concessas [et] con-cessa, [et] imposterum forsitan concedendas vel concedenda, auctoritate Apostolica tenore praesentium, de Apostolicae potefstatis plenitudine usque ad nostrum [et] ejusdem sedis beneplacitum suspendimus illasque durante beneplacito nostro & sedis praedictae suspensas esse volumus, nec interim alicui suffragari: indulgentiis tamen Basilicarum dictae urbis in suo ple-nario robore durantibus. Districtius inhibentes alias indulgentias, praeter istas duntaxat, in locis publicis vel privatis praedicari aut nun-ciari, eorumque praetextu a Quaestoribus aliquid exigi quoquo modo. Nolo rationes suspensionis, quae in promptu sunt, allegare, vid. Prost. cap. 5. dub. 7. & Vivianus in Rationali Jur.Canon. lib. 5. tit. 38. qui Roma-no-Culinariam explicatam exhibent, nos enim non immoramuriis, quae per se patent, & iplis adversariis taediosa sunt. Interim (2.) ex indulgentia-rum ad jubileum alligatione, aliarumque alibi concessarum suspensione clare patet, plenum indulgentiarum tribuendarum jus ad folum deferri Pontificem, huicque tempus inservire, annum scil. jubileum, ut finem prae-fixum consequatur. Sed finem suum non obtinent, quibus indulgentiae suspenduntur, siquidem hi anno hoclongius peccatis & poenis, sive vivi sive mortui obstricti tenentur. Et licet vivi per Jubileum, nova acquisitione tempus redimere queant; mortui tamen atque in purgatorio existentes se liberare non possunt, nisi fsperstites cognati vel amici eorum animabus gratiam aliquam praestent, vicesque sustineant. Non dicam nunc, suspen-sionem iliam cum potestate clavium minime convenire, quia poenitentibus ex mandato Dei, confestim annuncianda & conferenda est remissio, non vero retardanda. Sed (3.) ipsa quoque temporis & jubilei anni observatio cum Dei verbo non congruit, nec annus ille per se aliis non est sanctior aut beatior. Uti annus Bis-sextilis non est annis communibus infortunatior aut pejor, licet vulgo insedeat opinio de isto, quem Schalt-Jahr vocant C 2 Ger- 20 DE JUBILEO Germani, forte a Romanis ad istos derivata, de quibus Alciatus ad l. 98. ff. de verb. signific. refert: Veteres Romanos appelitasse diem intercala-rem infaustum atque atrum. Ita secularis annus vel quicunque alius in quovis seculo in jubileum transsubstantiatus, nullam habet prae aliis com-munibus aliquam praerogativam, neque sanctitate in se, neque felicitate gaudet aliqua, cum idem sol & hunc & alios faciat, volente Creatore Gen. 1.14, quae causa est, quod dierum & annorum observatio prohibetur Co-loss. II. 16 quia sub Veteri Testamento ad festorum, sabbatorum & anno-rum observationem homines adstringebantur; cujus leges ac ritus, cum fuerint umbra futurorum, in Novo Testamento cessarunt. In Scriptura nullum fundamentum aut vestigium reperitur, quod dies vel annus hic velille accommodatior aut sanctior sit, ad consequenda spiritualia; sed potius omnium communitas in bonum universum indicatur. Jer. XXXI. 35. Sirach. XLIII. 2. & 6. sqq. X. Septimum: Ad omnium flagitiorum ac soclerum absolutionem [et] indulgentiam Jubileum prodesse. Ita enim Diana part. I. tract. II. Re-fol. 16. pag. 154, Qui peccat ob spem absolutionis obtinendaevirtute ju-bilei, quamvis enormia quaeque scelera committat, jubileum illi prodest; quia nulla fit hujus considentiae exceptio in bulla. Hic (I) rursum inter jubileum & aliatempora distinguitur, quod iste largiatur plenariam indul-gentiam, alio tempore non sperandam, quae tamen praerogativa nullibi in scriptura sacra fundatur, imo improbatur, uti ex praeced. §. constat. (2.) Quantitas & magnitudo peccatorum, uti mensuranda est ex lege Di-vina, quam transgrediuntur, eandem contemnendo, Deumque infinitum acsummum legislatorem despiciendo; ita eorundem remissionon depen-det a tempore aliquo definito, sed a sola gratia Dei in Christi merito per-fectissimo fundata, cujus sanguis pretiosus dicitur. I. Pet. I. 18. quia sanguis est ipsius filii Dei proprius. Matth. XXVI. 28. I. Joh. I. 7. Agnoscit Cle-mens VI. Papa sufficientiam in una sanguinis guttula, Extravag c. II. uni-genitus de poen. & remiss. Agni immaculati pretioso sanguine nos redemit, qui in ara, crucis innocens immolatus non guttam sanguinis modicam, quae tamen propter unionem ad verbum, pro redemptione totius generis humani suffecisset, sed copiose velut quoddam profluvium noscitur effu-disse. Licet autem una gutta non sufficiens fuerit, ratione totius meriti & consilii Divini; bene tamen a Clemente & aliis, nostrisque qui- busdam Doctoribus dicitur, sufficientem respectu personae infinitae aesti- mari ROMANO. 21 mari, quando scil. Christi sanguis ????? confideratur, non quatenus ad mortem ?ea????pa effusus est. Quaevis enim guttula mediatorii san-guinis est ipsius infiniti & immensi Jehovae, adeoque infinitae atque im-mensae efficaciae sanguinis. Sed unica sanguis gutta non proprie sanguinis effusio dicitur, multominus occisio. Initium effusionis factum in cir-cumcisione Luc. II. 21 continuatio in agonismo Luc. XXII.44. flagella-tione & coronatione v. 63. sed consummatio in crucifixione & lateris aper-tione. Hincfons est remissionis peccatorum, etiam gravissimorum, & maximorum, omnibus poenitentibus ubique patens, ut exspectatio certi alicujus anni non necessaria sit. Verum errant (3.) Pontificii, quando ex eo, quod una gutta sanguinis Christi pro mundo redimendo sufficiens ??t??? sit, concludunt, reliquum sanguinem esse superfluum, qui debea-tur thesauro Ecclesiae & dispensationi indulgentiarum. Hinc Barradius Tom. 4. lib. 6. c. 5. n. 3. [et] Cajetanus Opusc. Tom. I. tr. 9. Christi satisfa-ctiones vocant superfluas, & Bellarminus lib. I. de Indulg. c. 2. propos. 3. [et] c. 8. prop. I. supervacaneas; at ubi in sacris literis tales phrases legun-tur? Si tanta sanguinis effusio est superflua & supervacanea, non necessa-ria illa fuit, sed frustranea, otiosa & inutilis. Ne vero consequentia haec inferatur, commentum Pontificiorum illam superfluitatem & superabun-dantiam thesauro Ecclesiae destinavit. Omnino ?te? ???f??. Quare distinguendum inter superabundantiam meritorum Christi biblicam, qua de Rom. V. 17.20. Eph. I. 7. II. 7. & superfluitatem ac supervacaneum Pa-pistarum, scripturae ignota figmenta, Vid. Hulfemannus in manuduct. Conf. Aug. Disp. 18. n. 10. p. 946. seq. Denique (4.) Indulgentia jubilea, cum nullam habeat scelerum exceptionem, sed omnium flagitiorum ple-nariam remissionem promittat, quid aliud causatur, quam ut homines ad peccandum proniores & audaciores fiant, scientes jubileum appropin-quare, quo venia plenissima & absolutio in omnibus casibus reservatis certa exspectetur. Nec diffitentur hanc lernam malorum quidam Pon-tificii scriptores, qui de multorum scelerata vita sub Papatu conquerun-tur, & largiorum indulgentiarum concedendarum occasionem esse scri-bunt. Inter hos Boethius Epo de Indulg. pag. 50. Extra stata, inquit, indulgentiarum generalium seu jubilei tempora, Pontifices pro re nata temporumq[ue] ratione solent plenissimas indulgentias concedere, [et]c. Atque nos quidem per haec tempora variis variorum scelerum perpetrationi-bus contaminati conspurcatique, vel frequentissime plenissimis indulgen- C 3 tiis 22 DE JUBILEO tiis tanquam plenissimo copiae cornu prorsus indigemus. Certe ingenua confessio, sed quae sanctitati Ecclesiae Romanae non parum derogat, quam tamen alias ceu notam quandam infallibilem verae Ecclesiae nobis oppo-tiere solent. Verum illa sanctitas expropriis Papatus historicis & testibus graphice descripta est a Matthia Flacio in catal. test, ver, Plesseo in myster. iniquit. Capello in Tr. de Rom. Eccl. Sanct. & aliis, ut facies inde Ecclesiae Romanae minime sancta & pura appareat. XI. Octavum: Ex plenitudine potestatis Apostolicae Papam in vo-tis dispensare, [et] pia opera injuncta in alia posse commutare, & sic jubi-lei participes facere petentes. Nota alias potestas Papalis in dispensatio-nibus; sed per jubileum longe amplior & major demonstratur. Nam in votis, quae sancte alias servanda sunt, Papa pro lubitu dispensat, & in aliis operibus piis mutationes instituit, prout sibi & aliis videtur proficuum & salutare. Ita Romae incolae Basilicas visitant 30. continuis diebus, pere-grini ex dispensatione tantum 15. diebus. Qui Romam versus iter facere nequeunt, per dispensationem Ecclesias in patria invisunt: quae substitutio in statis jubileis coepit sub Sixto IV. Anno 1475. cujus exemplum postea se-cutus est Alexander VI. Ao. 1501. referente Polydoro Virgilio l. 8. de in-ventor. cap. I. Sic quando in bulla non praescribuntur certae preces, per dispensationem suifficit, quascunque preces & quacunque lingua orare, eti-am cum focio alternatim preces recitando, & hoc sedendo, stando, atque operto capite: imo pro jubileo obtinendo sufficit etiam quaecunque mi-nima & brevis. Sufficit orare juxta mentem Pontificis intentione virtuali, nec est necesse, ut sit actualis. Gregorius XIII. in sua bulla decernit, par-ticipes etiam fieri hujus jubilei, qui post iter ad urbem susceptum illud per-ficere ob aliquod impedimentum non potuerint, aut in morbum inci-derint, & sive in via, sive in urbe ipsa ab humanis excesserint, vere poeni-tentes & confessi. Sed Antonius Diana in Resolut. Moral. P. 3. tr. 12. re-sol. 53. addit, favorem jubilei esse personalem, ac proinde visitatis Ecclesiis nihil referre, ubi quis jejunet, confiteatur, communicet [et]c. ita ut si quis post publicatum jubileum visitaverit alicubi Ecclesias, & compellatur postea ex aliquo negotio inde discedere, alibi praestando reliqua opera praescripta, jubileum lucrari possit. Idem part 5. tract. 12. resol. 57. Con-fessarius, qui habet facultatem dispensandi juramenta, potest etiam dis-pensare in juramentis promissoriis Deo factis. Et tr. 5. resol. 56. Potest, inquit, confessarius virtute jubilei commutare juramentum solvendi u- suras ROMANO. 23 sur as & juramenta injusto metu extorta, [et] vota in favorem tertii facta, nondum tamen acceptata. Et P. 5, tr. 12. resol. 13. 40. 42. scribit, quod valeat illa commutatio voti, sive dispensatio, quam quis virtute jubilei abtinuit, etiamsi postea per negligentiam non sit consecutus jubileum: neque enim obligari eum, qui virtute jubilei obtinuit commutationem voti, lucrari jubileum sub peccato mortali. Docent Juris Canonici Do-ctores, quod etiam illi, qui omnia opera pro jubileo lucrando necessaria, etiam ipsam confessionem, & communionem in mortali existentes prae-stiterint, jubileum lucrari possint: videtur enim sufficere, ut die Dominica in ipso jubilei termino in gratiam cum Deo redeat, quamvis invalida fue-rit confessio & communio in peccato mortali facta. Item, quod opera requisita, ut jejunia, eleemosynae, confessio, communio, per contefarios possint mutari in alia. Quod virtute jubilei per concesionem Papae, ex hac vita decedentes, absque confessione, communione, extrema uncti-one, plenifssimam peccatorum remissionem obtineant, docente ita praxi Gregorii XIII. qui peste grassante Venetiis jubileum eo misit, ut omnes vere poenitentes omnium peccatorum remissionem habeant, teste Cica-relia in vita Gregorii XIII. Haec & alia plura, quae chartae angustia non admittit, plenam & magnam Christique vicariam potestatem Papae satis superque indicant, cumplus indulgeat, quam ipse Christus. Nam (I.) Christus juxta legcm vixit ac fecit, eamque perfecte implevit, Papa au-tem contra legem Divinam facit ac dispensat, quae dispensatio non pote-statis, sed temeritatis ac levitatis nota est. Juramenta cum invocatione nominis Divini facta, sancte servanda esse docet ac jubet lex Divina; sed Papa juramenta fidelitatis rescindit, & fubditos Principis adversae religio-nis ab iisdem absolvit, ac liberos praestat, uti exemplum in subditis Ludo-vici Marchionis ac Electoris Brandenburgici Disput. de Excommunica-tione Francofurti allegavi, plura autem alibi leguntur. Nos tantum hic de potentia loquimur, ac dicimus, non licere, nec posse in juramentis su-per relicita, a Papa dispensari: quia obligatio juramenti est juris naturalis, quod in se est indispensabile; prearcipuus juramentorum finis, qui est asse-curatio rei promissae, concessa hac dispensandi hominibus facultate, cor-rueret ac subverteretur; obligatio juramenti spectat ad internum consci-entiae forum, in quod nihil juris relictum est homini, & quia omne ju-ramentum fit Deo, nemo id remittere potest, nisi is, cui factum est. Lex divina vult ac praecipit, ut juramenta serventur, ne assumatur nomen Do- mini 24 DE JUBILEO mini in vanum: Et quamvis rei sub juramento promissae, ac superiori sub-jectae praestatio, etiam a superiore vi imperii ac jurisdictionis prohiberi ac remitti possit; (siquidem actus inferiorum in tantum sunt validi, in quan-tum non praejudicant juri superioris, qui dum juramentum rescindit, uti-tur jure suo;) minime tamen competit Papae, cujus absolutae & oecume-nicae potestati juramenti, ceu rei spiritualis, dispeniationem, tribuunt Pon-tificii; sed potius seculari potestati, inprimis illis, penes quos Majestas civi-lis est, hanc potestatem ac facultatem vindicamus. Ut enim hi Dei in terris fsunt vicarii, & imperium celsissimo inter homines fastigio positum moderantur: ita aequitati & justitiae conveniens est, ut inferiores omnes fuas actiones advoluntatem superioris componant, atque ordinent. Vid. Grotius de J. B. [et] P. lib. 2. cap. 13. §. 20. & ad eundem Osiander, Suetoni-us in Tber. cap. 35. & Ferd. Vasquius de success. creat. lib. 2. §. 18. (2.) Lex Divina prohibet conjugia in gradibus illicitis; Papam autem contra legem Dei dispensare posse docent Pontificii: Nimirum in gradibus Levit. 18. prohibitis, excepto primo gradu consanguinitatis in linea tam directa quam transversa, ac primo gradu affinitatis, in linea directa, Cajetanus in art. 9.quaest. 159. in Thomam 22. Bellarminus libr. de matrimon. tom. 3. c. 27. col. 1420. seqq. Gregorius de Valentia Tom. 4. Disp. 10. qu. 5. punct. 3. pag. 2264. seqq. Lorinus in Levit. 18. comment. pag. 537. sqq. Sanderus tract. de schism. Anglic. lib. I. p. 28. seq. Idque praxis etiam papalis con-firmat exemplis: nam ex dispensatione Pontificis Romani Emanuel Rex Portugalliae duas sorores successive habuit uxores, & Henricus Rex An-gliae Arturi fratris defuncti uxorem duxit; & Ferdinandus Rex Siciliae so-rorem Patris sui in matrimonio habuit. Quae dispensatio minime pro-bari potest, cum solius supremi legislatoris sit remittere ac dispensare le-gem datam, ac propterea leges a Deo latae nulli homini, & supremi Magi-stratus leges, nullis subditis sunt dispensabiles. Contrariatur illa dispen-satio partim juri naturae, partim juri Divino in scriptura, ut videre est Matth. V. 14. I. Tim. V. 21. Jacob. IV. 2. Deut. IV. 2. Et sic de caeteris dis-pensationibus, quae verbo Dei adversae sunt, sentiendum. Quod vero (3) dispensationes attinet votorum, & operum aliorum, quac in sacri scriptura nullum fundamentum habent, in Romana tamen Ecclesia ob-servantur, atque probantur, uti sunt vota monastica, peregrinationes ad sepulchra, & reliquias sanctorum, jejunia, eleemosynae, & quae sunt alia exercitia vel satisfactiones hominibus pro peccatis injunctae: in iis quidem Papa ROMANO. 25 Papa juxta statum Ecclesiae Romanae, cujus caput is ab omnibus agnosci-tur, pro lubitu disponere, dispensare, commutare & tollere potest, quia jure facit humano, ab ipsis Pontificibus lato & confirmato; sed uti plera-que omnia, in quibus dispensatio sit, superstitiones & ?de??d??????tµ sunt, quae mandatis Divinis contrariantur, ita rectius faceret Papa, si libertati Christianae restitueret, quae nulla opus habent dispensatione aut relaxatio-ne, vel tolleret prorsus ea, quae sunt ??p??afa. aut superstitione labo-rant insigni. XII. Nonum: Operibus piis homines mereri fructum jubilei. Cum merita operum alias ubique commendent Pontificii, non mirum, eadem pro fructu quoque jubilei requiri, qualia sunt confessio, communio, pro-cessio, oratio, jejunium, visitatio Ecclesiarum, altarium, reliquiarum, eleemosynae, & alia poenitentiae opera, quae ut Petrus Proft de Jubilaeo c. 5. dub. 6. loquitur, omnes in admir aetionem rapiunt. Qui ibidem ita per-git: Quid dicam de supplicationibus, [et] se pie verberantium flagellati-onibus?, ea sane maximae sunt omnibus aedisicaetioni. Interdum per-multos unius societatis nudis pedibus incedentes, sacco coopertos, capi-strum collo gerentes, & divinam misericordiam alta voce implorantes videre est, [et]c Sanguis in tanta copia flagellorum vi effunditur, ut quemlibet ad pietatem moveant: alii eo fervoris [et] excessus veniunt, ut disciplinarum loco catenis utantur, [et] hac ratione per civitattis com-pita spatientur, alta voce a Deo petentes, ut sibi peccata remittat. Mul-ti quatuor Ecclesias aperto capite maximo silentio [et] devotione invi-sunt. Alii genibus nudis a scala D. Petri ad Sanctorum usque Apostolo-rum altare perreptant, [et] deinde per totam Ecclesiam spatiantur. Alii a sancta Potentiana genibus nudis montem illum ac sancti Sacramenti sacellum usque scandunt, [et] quamvis lapides minuti, quibus mons ille scatet, carnibus infigantur, nihil penitus de fervore remittunt, imo inau-dita patientia omnem hunc laborem Dei causa tolerant. Laudantur & ap-probantur haec pia opera etiam a Cornelio a Lapide in Levit. XXV. Verum (I.) in Scriptura sacra non inveniuntur, quippc nec a Deo mandata, ne-que piorum & credentium exemplis confirmata; quin potius rejecta & improbata legimus omnia pia opera, quibus homo mereri aliquid apud Deum conatur, Rom. XI. 35. Luc.VII. 10 conf §. seq. (2) Meritum Chri-sti & operum humanorum merita non magis coalescere possunt, quam mors & vita, lux & tenebrae: quare omnes, qui gratiam Dei & fructus spi- D rituales 26 De Jubileo rituales partiuntur intermerita Christi & merita operum, tantum dero-gant merito Christi, quantum merito opcrum adseribunt. Nam Scriptu-ra meritoriam gratiae & salutis Divinae causam ita Christo tribuit, ut omnia opera, quocunque nomine veniant, rotunda orationis forma excludat: Jes. XLIII. 25. LXIII. 3. Actor. IV. 14. Hebr. X. 14. I. Cor. I. 30. 31. (3) Scri-ptura testatur, Deum gratis, non vero ob nostra opera & merita, dare om-nia, praecipuedona spiritualia, ut sunt remissio peccatorum & salus aeter-na, Non hic gratiam gratis datam, & gratum facientem, quae dona sunt Pontificiis supernaturalia, prolixe tangemus; sed hoc dicimus tantum, gra-tiam Dei illam, qua justificamur & salvamur, nobis non inhaerere, at solius-Dei gratuitam & ultroneam benevokntiam esse in Christo; & si nobis in-esset, non posset mere gratuita esse, utpote quae non mera Dei bonitate & misericordia, sed a nostra dispositione & qualitate penderet. (4) Non li-cet opera pia facere intuitu mercedis, tanquam meritis operum debitae. Nam qui hoc faciunt, gratia Divina excidunt, necspem remissionis pecca-torum & vitae aeterne, habere possunt Luc. XVIII. 9. 10. seq. Rom. IX. 30. 31. seq. & quamvis Moses aliique sancti in cursu pietatis fuae ad µ?dap?d? ??a? respexerint Hebr. XI. 20. nunquam tamen ad mercedem, operibus ex justitia rigida debitam, respexerunt, sed gratuitam pietatis compensati-onem exspectarunt. (5) Enumerata ilia pia opera, quibus fructum jubi-lei mereri volunt, non sunt pia & Deo placentia opera: quia partim sunt opera operata, quae non sunt bona opera, partim verbo Dei contraria, & solummodo mandata hominum, non Dei; partim contaminata supersti-tionibus atque erroribus, quae in se alias bona essent, uti sunt jejunium, ora-tio, confessio, communio; partim inutilia, peccaminosa, superstitiosa, ambitiosa, quae ideo suscipiuntur, ut perfectio & sanctitas major obtinea-tur, & mereri sibi & aliis possint (6) Omnia illa opera tantopere lau-data ac buccinata a Pontificiis, si difficultatem, asperitatem, dolorem & to-lerantiam actionum spectemus, tantum abest, ut quicquam mereantur, ut Ethinicorum atque Turcarum opera, a quibus longe majora & dissciliora praestita sunt, ob eundem finem obtinendum, Pontificiis omnino praeferen-da veniant Nam & Turcae longinquas petegrinationes instituunt, & cor-pora maxime affligunt, imo carnem suam vulnerant ac secant, & aliis du-ris exercitiis sese macerant, quae flagellationes Pontificias longe superant. vid. Alexander Rossaeus de religg. mundi sect. 6. p. 212. seq. Qui passim & de R OMANO. 27 de gentilibus talia memorat. sect. 2. conf. de Indorum religione Alexander ab Alexandro, Plinius, & de aliis alii. XIII. Decimum - Ecclesiamy ejusque caput, Papam Romanum re-ligiosos cultus ad gratiam Spiritualem obtinendam, instituere posse. Notum est, in Jubileo & aliis anni temporibus, ac sestis diebus, in Ecclesia Romana novos cultus religiosos, quos Deus in verbo suo non mandavit, observari, eosque vel a Papa praeceptos, vel ab aliis inventos, a Poutifice tamen Romano approbatos & confirmatos, qui eodem pietatis affectu ac vencratione peraguntur, sic ut ab ipso Deo mandati. Jam licet Ecclesia, vel Magistratus Christianus, ceremonias ac ritus, qui ordini, decoro & ae-dificationi serviunt, introducere possit, modo communi Ecclesiae consen-susiat, docente Paulo I. Cor. XlV. 40. II. Cor. XIII 10. tamen cultus novos religiosos, per quos corda hominum ad gratiam praeparentur, vel in justitia magis crescant, nemini instituere vel praecipere licet, sive Pontifex Roma-nus, sive alius sit, in dignitate sublimi constitutus. Male itaque docet Concilium Tridentinum sess. 6. tract. de justific. Justificatos per observa-tionem mandatorum Dei [et] Ecclesiae in justitia crescere [et] magis justi-ficari. Male in jubileo processiones, rosaria, visitationes templorum, san-ctorum, altarium, reliquiarium [et]c. tanquam media religiosi cultus com-mendantur & mandantur a Papa ad gratiam obtinendam, & impedimen-ta gratiae Divinae tollenda & averruncanda. Pejus hujusmodi cultus a Doctoribus Pontificiis Bellarmino lib. 4. t. I. de Pontif. c. 15. [et] lib. 2. de Monachis t. 2. c. 16. Jodoco Tiletano part. I. Apol. Concil. Trid. f. 321. seq. Hagero collat. August. Confess. [et] Concil. Trident. art. 6. qv. I. p. 76. seq. aliisque propugnantur, & ex Scriptura magno cum ejus abusu confirman-tur. Nam (1.) Deus diserte praecipit, ne ipsum alio cultu honoremus, quam qui ab eo praeseriptus est. Deut. II. 8. 32 V.38.39.NumXV.39seq. Ezech.XX. 18. ex quibus oratio ex clusiva, quod ego praecipio Tibi hoc tan-tum facito, conspicitur, quae evidenter docet, omnem additionem sive verbo, sive cultui Dei; Deo ejusque verbo contrariam esse. (2.) In cultu Divino contra leges, a Deo de eo latas, tripliciter peccatur: primo cum fe-runtur leges, quae legibus Dei de cultu sibi exhibendo prorsus contraria sunt, sive tacite id fiat ipsa praxi, sive expresse, data scil. lege, planis verbis legi Divinae opposita, qualis erat Jeroboami I. Reg. XII. 28. & Achazi II.Reg. XVI. 15. Deinde, quando cultus idololatricus cum cultu a Deo in-stituto conjungitur; quemadmodum Assyrii coluerunt Deum Israelis, & D 2 simul 28 DE JUBILEO simul idola patrum fuorum, II.Reg.XVII.32. Et Israelitae Baalem, vitulos aurcos, & Jehovam. I. Reg.XVIII. 21. Denique erratur & peccatur eti-am, cum instituitur cultus, nec manifeste idololatricus, nec cultui Divino directe oppositus, sed tamen illis, quae divinitus mandata sunt, arbitrio hu -mano, bona licet intentione, aliquid additur, a Deo non praeceptum. Ita Israelitae Babylone quatuor jejunia in memoriam vastationis Hierosoly-mitanae instituerunt, in verbo Dei quidem nullo expresso mandato prohi-bita, attamen haec ipsa, optima licet intentione, & bono sine introducta Deus improbat Zachar. VII.3.seq. tanquam cultum praeter verbum Divi-num, quantumvis optimo sine institutum. Conf. exemplum Nadab & Abihu Lev.X.I.2. Num.III.4. (3.) In Scriptura omnes electitii cultus tan-quam ad salutem inutiles improbantur ac damnantur. Nam Christus in cultu religioso absolute damnat ??t??µata ??d??p? Matth. XV. 9. & Paulus Col. II. 18. seq.penitus improbat ??e????????a?, tum quia per eam in alio, quam Christo, quaeritur perfcto v.19. tum quia est ?t t? ??t??-µata ?a? d?da?a?a? ?????p?? v. 22. tum quia non est vera sapientia, sed tantum t?? p?f?a? ????? habet v. 23. Et ne quis putet, damnari tan-tum ??e?????????a? circa res viles occupatam, aut verbo Dei manifeste re-pugnantem, quod Pontificii objiciunt, ita existimantes: Apostolus h.l. diserte pronunciat, damnari a Deo non tantum istam ??e????????a?, quae circa cibum & potum, ejusdemque census res viliores, versatur, sed etiam illam, quae occupatur circa ea, quae habent speciem & humlitatis & sapientiae etiam Angelicae v. 14.(4.) Speciatim omnes cultus religiosos ele-ctitios in jubileo, & alias in Papatu consvetos hic allegare, eoramque cau-sam formalem ac finalem verbo Dei e diametro adversam, demonstrare velle, est rem operosam suscipere, & tamen supervacaneam, cum prolixe alii inter Nostrates id praestiterint accuratissime & sufficientissime, ut isto supersedere queamus labore. Patescet ex sequentibus, ubi errata moralia & practica recensemus, quorundam cultuum in Pontificia Ecclesia supersti-tio & improbitas. Hic saltem exemplum ete processionibus, quibus con-secratas hostias circumferunt, adducam, ut ex origine & causa finali pa-lam fiat, Urbanum IV. nec potuisse nec debuisse hujusmodi cultum institu- ere. Nam sive origo apparitioni Julianae vel Evae Monialibus factae, sive Urbano IV. occasione hostiae vivum sanguinem effundentis, solennitatem instituenti adscribatur, utrobique tamen nulium fundamentum, error autem ROMANO 29 autem apertus deprehenditur. Non credibile est, Moniali Christum appa-ruisse, eique mandasse, ut festum corporis Christi instituat, ideo Onuphri-us Panvinius in annot. ad vitam Urban lV. pro fabula habet: & merito, quia Christus eo fine nunquam apparet, ut contra suum verbum & sacra-mentum quicquam revelet aut mandet. Neque verisimilis est historia, in cujus memoriam solennitas ab Urbano IV. Ao.1264. instituta,quam Onu-phrius l.c. p. 203. ita refert. Dum sacrificulus quispiam sacra missarum solennia celebraret, sacramento jam confecto, de panis [et] vini transsub-stantiatione [et] Christi corpore dubitavit. Unde statim (dictu [et] auditu mirum) ex sanctissima, quam in manibus tenebat, hostia, vivus sanguis manare coepit [et] totam mappam, quam corporale vocant, tinxit. Quo miraculo attonitus Pontifex, Urbanus IV. corporale primum ad se ab epi-scopoloci cum processione urbem veterem transferri. voluit, [et] illud so-lennitate instituta in Ecclesia Urbe vetana recondidit: Quae onmia ex ejusdem Pontificis Bulla, quae adhuc extat, intelliguntur. Etenim Ur-banus ipse in bulla, quae a Clemente V. repetitur in Clement. I. 3. tit.16. non ad illam causam, sed revelationem provocat. Intelligimus autem olim, inquit, dum in minori essemus officio constituti, quod fuerat quibusdam Catholicis divinitus revelatum festum hujusmodi generaliter in Eccle-sia celebrandum. Verumjam isto tempore revelationi fidem multi Ec-clesiastici detrectarunt, & ipsam revelatricem calumniati sunt, ut pluribus verbis docet autor vitae S. Julianae I. 2.c. 9. & ex eo Joh. Chapeavillus de orig. festi corp. Christi. Nos, origine posthabita, erroncum pronuncia-mus institutum, quia contra Christi verbum & sacramentum est, in panis, qui corpus ejus non est, honorem solennitates indicere, panem circum-ferre, venerari & adorare, non autem sacramentaliter manducare. Nam quod Panvinius cum aliis de mutatione panis in sanguinem referunt, id quidem sapit transsubstantiationem, quam Pontificii in consecratione fieri docent, sed errantes, nescientes, ac depravantes Scripturam. Nec hujus loci est, tantum errorem examinare, quod solide alii fecerunt, interque hos ipse Lutherus & Chemnitius. Quin potius, missis erroribus fidei, progre-dimur nunc ad errata morum, stricte ac breviter, modesta cum censura, si ipsa relatio non sufficit, nonnulla tantum in medium producturi. XIV. Inter ERRATA MORALIA referimus I. Variationem [et] multiplicationem Jubileorum, pro fine habentem lucrum [et] multipli-cationem pecuniae. Nam Bonifacius VIII. qui apud Historicos, etiam Pon- D 3 tificios 30 DE JUBILEO tificios, male audit, vitio quoque avaritiae laboravit, & propter quaestum, ju-bileum invenit atque instituit primus. Platina de vita ipsius p. m.221. scri-bit: Moritur hoc modo Bonifacius ille, qui Imperatoribus, Regibus, Prin-cipibus, nationibus, populis terrorem potius, quam religionem injicere conabatur: quique dare regna [et] auferre, pellere homines ac reducere pro arbitrio animi conabatur, aurum undique conquisitum plus quam dici potest, sitiens, Clemens VI. cum cognovisset, annum primum Jubi-leum Bonifacio VIII. fructuosissimum fuisse, illam indulgentiarum nundi-nationem a centesimo anno ad quinquagesimum reduxit, &, ut majus inde lucrum exspectandum esset, Basilicae Petri & Pauli ipse visitationem Late-ranensis Ecclesiae addidit. Urbanus VI. ultimo anno Pontificatus sui rur-sus annum jubileum abbreviavit, ex L ad singulos 33. annos r. ducens, quod sint anni Christi jubileum praedicantis: constituit ergo, ut tunc Anno 1388. in festo natalis Domini inciperet annus jubileus. Fecit aut m hoc majoris lucri causa. Est enim hoc novum aucupium, [et] hic quaestus est illis longe uberrimus, inquit Nauclerus gener. 47. Sed Urbanus moriens ante ad-ventum jubil i, Bonifacio IX. omnia reliquit, de quo Theodoricus a Nyem, qui unus ex intimis ejus con iliariis fuit, lib. I. de schismate c. 68. Bonifaci-us hujusmodi offertoriis (per Urbanum datis) non contentus, licet adma-ximam summam ascenderet, (erat enim insatiabilis vorago, [et] in avari-tia nullus ei similis) ad diver sa regna misit Quaestuarios, vendendo di-ctam indulgentiam, [et] hujusmodi exactores maximas summas pecunia-rum a simplicibus, seu barbaris subtiliter extorserunt; ita ut aliquando in uno regno, seu in una provincia hujusmodi venditionibus ultra cen-tum millia florenorum reportarint. Quia omnia peccata, etiam sine poenitentia consitentibus relaxarunt, super quibuslibet irregularitatibus dispensando interventu pecuniae. Idem lib. 2. c. 9. & 10. Non credo, in-quit. quod unquam adeo inverecundus [et] ingeniosus quaestor pecuniarum repertus fuerit, prout erat Pontifex Bonifacius. Solebat quandoque dicere, quod mallet parvum piscem in manibus habere, quam in dubio Delphinum in mari. Et in hac opinione decessit: nam ouidam in morbo interroganti ab co, qualiter se haberet, aut sentiret? si pecunias habe rem bene starem. Similiter de eo Crantzius lib. II. c. 10. Metrop. Bonifa-cius, ait, gratias [et] indulgentias fecit inaeuditas: [et] quam facile dedit, tam leviter revocavit: fabulas excitans in orbe Christiano, quod auro expleri non posset. Idem Bonifacius IX. An. 1400, celebravit alterum ju- bileum, ROMANO. 31 bileum, decem annis post priorem : erat enim auri cupidissimus, & cogno-verat antea, quam hoc esset aucupium quaestuosum Gob linus qui eo tempore vixit, de eo cap 86. aetat. 6t.e scribit: Postquam jubileus transiit, ipse Dominus Bonifacius unum annum, sub anni jubilei verbis Romae indulgentiarum forma, Coloniensi civitati concessit: Quo anno elapso si-milis annus concessus ab eodem Bonifacio sub eadem forma civitati Magdeburgensi. Et ad utrumque barum civitatum missus est collector Domini Papae, qui certam quotam recepit obatorum. Deinde consimi-les indulgentias concessit visitantibus quasdam alias civitates Germaniae, ad certos menses: [et] multis aliis locis, urbibus, villis, monasteriis, Eccle-siis campestribus. In omnibus autem privilegiis earum concessionum appo-nebatur clausula, porrigentibus manus adjutrices. Eodem anno, eo-demque fine Antipapa Benedictus XIII, suum quo que celebravit Avenio-ne jubileum. Pa u l u s II. & Sixtus IV e quinquag simo ad 25 tum annum reduxerunt, qui An. 1475. tum celebratus fuit: ex quo etiam Sixtus, praede-cessore mortuo, uberri um etiam. quaestum percepit, caeteris Basilicis Ec-clesiam Mariae Majoris addeas, Idem novam imposturam excogitavit, [et] teste bulla ejus, omnes toto orbe terrarum indulgentias, quae aliis eccle-siis,coenobiis [et]c passim concestae [et] venditae erant, r vocavit & suspen-dit, easque Romae peti atqu: distribuijussit. Idem anno hoc elapso, licet maximam auri vim in jubileo collegistet, in alias quoque provincias, ut ma-jorem colligeret, Legatos cum induigentiis misit. Idem Fraternitatem Rosarii circa annum 1470. ab Adamo de Rupe Dominicano institutam, bullis & indulgentiis confirmavit, non sine lucro. Idem Romae nobile lupanar extruxit, nonihil emolumenti etiam ex meretricio quaestu aerario suo accumulans. UndeRomana scorta in singulas hebdomadas julium nummum ex ejus institutione Pontifici pendent, qui census annuus non-nunquam viginti millia (postea 30000.) ducatorum excessit. Sed plura nu-merare desino. Non tantum Majores nostri exp rientia docti, hac de re conquesti sunt; (conf. §. 6.) Sed etiam Pontificii Doctores jubileis annis & nundinationibus in iis factis contradixerunt, inter quos Patres in Concilio Viennensi 1311. post primum jubileum reprehenderunt & damnarunt o-mnes eos, qui plenariam nedum plenissimam peccatorum remissionem indulgerent, & a poena & a culpa per indulgentias absolverent. Parisien-ses Theologi Clementis temeritatem publice reprehenderunt, & corrigi petiverunt, teste Wesselo in tr. de Indulg. Papal. Contradixerunt Walden- ses, 32 DE JUBILEO ses, Wiclephus, Rutheni, Sannazarius, Felix, Malleolus [et]c. quosque refer-re mora est. XV. Erratum Morale II. est, Pompa Papae in jubileo, quae non Sacerdotalis, sed regia [et] imperialis est. Nam de Bonifacio VIII. scri-bunt, quod primo die Pontificaliter indutus populo benedixerit; sequenti die vero imperiali habitu & corona ornatus prodierit i[n] publicum, & gla-dium vagina vacuum ipsi praetulerint, addentes ejusmodi acclamationem: Ecce duo gladii hic, teste Ursperigensi. Historici mox fastum illuman-notarunt, inter quos Cranzius lib. 8 cap. 36. Saxon.exclamavit: Vides o Petre successorem tuum, [et] tu salutifer Christe, tuum cerne vicarium. Vide quo ascendit superbia servi servorum tuorum. Theologi vero duos illos gladios, quia duplex imperium significant, Pontifici non permit-tunt, docentes, potestatem Ecclesiasticam nec esse Dominatum quendam Politicum, nec absolutam, dictatoriam, & ??t???at?????? quandam po-testatem, cum utatur gladio spiritus, verbo sc. & clave, non vero gladio cor-porali, Politicae potestati competente, tanquam praetoriae, cum illatan-tum sit ministratoria, ad praescriptum legum Divinarum simplicitcr restri-cta. Nec consistere una possunt, ministrum esse Ecclesiae, & esse Domi-num, ac habere absolutam potestatem: cum personae Ecclesiasticae noil tantum Dei & Christi, sed etiam Ecclesia: ministri dicantur I. Cor. III. 21. II. Cor. IV.5. & soli Christo potestas ??t???ap???? , dominatus, princi- patus ac magisterium absolutum in Ecclesia competat. Joh. XIII. 13. I.Cor. VIII. 6. Col. I. 8. Quietiam Apostolis eorumque successoribus interdi-xit dominatum ac principatum in Ecclesia Matth. XX. 25. Luc, XXII. 25. Ubi Apostolatus & dominatus ??p?ep?µ? sibi opponuntur, & t? ???-e?e?? Regibus hujus mundi relinquitur, Apostolis vero ac veris eorum in ministerio successoribus adimitur. Sed hac de re alibi & alii sussicienter. Vid. B. Gerhardus de Minist. Eccles, §. 295. ad 323 & § 195. ad 204. Marsi-lius Patavinus in defensione pacis A.1324. edit. Auctor oneris Ecclesiae A.1524 edit. Guntherus l. 6. Ligurin cum comment. Jac. Spigelii, Petrus de Vineis, Albericus Rosates, Antonius Rosellus [et]c. Nostra Augustana Confessio pie & christiane de hac re loquitur in artic. 7. abus, de potest. Eccl.p.37. Magna disputationes fuerunt depotestate Episcoporum, in quibus nonnulli incommode commiscuerunt potestatem Ecclesiasticam [et] potestatem giadii. Et ex hac consusione maxima bella; maximi motus existe- ROMANO. 33 exstiterunt, dum Pontifices freti potestate clavium, non solum novos cul-tus insituerunt, reservatione casuum violentis excommmic ationibus conscientias oneraverunt, sed etiam regna mundi transferre, [et] impera-toribus adimere imperium conati sunt. Haec vitia multo ante reprehen-derunt in Ecclesia homines pii [et] eruditi. Itaque nostri ad consolandas conscientias coacti sunt ostendere discrimen potestatis Ecclesiasticae [et] pc-testatis gladii. Et postea pag. 39. Si quam habent Episcopi potestatem gladii, hanc non habent ex mandato Evangelii, sed jure humano dona-tam a Regibus [et] Imperatoribus, ad administrationem civilem suorum bonorum. Haec interim alia functio est, quam ministerium Evangelii, Cum igitur de jurisdictione Episcoporum quaeritur, discerni debet impe-rium ab Ecclesiastica jurisdictione. Porro secundum Evangelium, seu ut loquuntur, de jure Divino, nulla jurisdictio competit Episcopis, ut E-piscopis, hoc est his, quibus est commissum ministerium verbi [et] Sacra-mentorum, nisi remittere peccata. Conf. Origenes in Matth, homil. 12. Bernhardus in lib. ad Eugenium Papam, Brentius noster in pass. Christi homil. 48. pag. 484. & plures alii. §. XVI. Errat. Moral.III. est largior illa indulgentia Romana, [et] o-mnium flagitiorum ac scelerum absolutio, utpote quae eorundem occasio & causa existit. Contingit proh dolor! ut quando promissiones Evan-gelicae de Christo, & remissione peccatorum per eum consequenda populo proponuntur, multi hac doctrina abutantur ad licentiam peccatorum. Quorsum Johannes Calvinus procul dubio respexit, cujus verba D. Affel-mannus in fine Disput de fide infantum baptizatorum allegat: Vix corum, inquiens, decimus quisque est, qui alio fine Evangelio nomen dederit, quam ut solutius in omnem lasciviam deflueret. Sed nimis dura haec est locutio, quam ego non approbem. Interim verum est, orthodoxam do-ctrinam de fide sola, de salute per Christum, sine nostris meritis ac bonis operibus consequenda, degratia ac misericordia in Christo promissa, de re-missione peccatorum absque satisfactionibus nostris, & quae sunt alia coele-stis veritatis dogmata, a multis Christianis ad libertatem peccandi rapi, ut in peccatis suis liberius perseverent, & nihilominus remissionem & grati-am exspectent sperentque doctrina salvifica Evangelii cofifi. Quae causa est, ut Pontificii doctrinam hanc Lutheranorum Doctorum, veram licet, & in verbo Dei fundatam improbent, atque rejiciant, praetendentes, studi-um pietatis eadem inhiberi ac everti. Cujus opinionis & Sociniani sunt, E dispu- 34 DE JUBILEO disputantes contra satisfacftionem, quod per eam hominibus licentia aperi-atur peccandi. Sed vanam illam collectionem refutant ipsi Apostoli Rom. III. 24.25. V. 20.II. Cor. V.15.Tit.II.11.12.14.Hebr.IX.14.I.Petr.II.21. Hoc autem possumus pro certo affirmare, per indulgentias Papales, quae tam copiose hominibus offeruntur, malitiam eorum augeri, aliisque licen-tiam peccandi dari. Nam fieri non potest, ut non pejores reddantur, qui-bus tam liberaliter indulgentiae plenariae ac plenissimae a Papa promittun-tur. Licentia fimus deteriores. Sed quo deteriores sub papatu fiunt homines, eo largiores conceduntur indulgentiae, non dissitentibus ipsis Pontificiis. Certe ingenua est confessio Sixti IV. in bulla Extravagant: [et] si Dominici: ubi ratio, cur indulgentiae revocentur, & Pontifices valere eas nolint, haec est: (sed qua sibi & indulgentiis omnibus contradicunt) ne multi remissionis [et] indulgentiae obtentu ad peccandum, [et] illicita com-mittenda procliviores existerent, [et] facilitas veniae eis peccandi tribuat incentivum. Eadem est Boethii Eponis p. 50. confessio, cujus verba su-pra §.10. allegavimus, quibus duo fatetur: (a) Indulgentiis Romanos fre-quentissime plenissimis indulgere; cujus rei nulla alia est causa, quam quod per indulgentias deteriores facti sunt.(ß) Romanos variis variorum scele-rum perpetrationibus contaminatos ac conspurcatos esse: quo ipso qui-dem veritatem dicit, sed Romanae Ecclesiae sanctitati contradicit, ex qua tamen, tanquam infallibili nota, ejusdem Ecclesiae veritatem & Catholi-cismum Doctores Pontificii contra nos probare solent. Sed quam egre-gie id praestiterint, videre est ex Flacii catalogo testium veritatis, Plessei myfterio iniquitatis, Capelli tractatu, cujus titulus, Romanae Ecclefiae ianr ctitas, aliisque scriptoribus. XVII. Errat. Moral IVtum est, Processiones in jubileo Romano ce-lebrari [et] alibi institui, [et] magna cum pompa ac solennitate haberi. Nam, uti earum institutionem, de qua ante diximus, male sibi suaeque au-ctoritati Papa vendicat, ita adhuc pejus eaedem celebrantur, ob varias su-perstitiones & idololatricas ceremonias, quae eas comitantur. Non me-morabo originem processionum, de quibus non obscure Polydorus fate-tur, ceremonias earundem maxima ex parte ab Ethnicis defumptas esse. Vid. is. lib.VI cap II.ubi ex Dionysio, Apulejo aliisque (quibus Livius, Ma-crobius [et]c. jungendi) refert tales ceremonias, quas Ecclesia Romana in processionibus aemuletur, addita hac epicrisi p.m. 459. Nostram igi tur, inquit, Ethnicorum aemulationem in supplicationum ritu fas tan- dem ROMANO. 35 dem aliquando esset moderari, id quod mature fieret, si procul a suppli-cationibus omne ludicrorum genus, ac quicquid contra pietatis cultum est, de medio removeretur. Sufficit illa confessio, supplicationibus & pro-cessionibus adhaerere, quod contra pietatis cultum est. Addimus, ido-lotriam insignem committi, quando in processionibus hostia consecrata religioso cultu adoratur: quicquid etiam Concilium Tridentinum sub ana-themate contra pronunciet, fess. 13. can. 6. Si quis dixerit, in sancto Eucharistiae Sacramento Christum unigenitum Dei filium non esse cultu latriae etiam externo adorandum, atque ideo nec festiva peculiari cele-britate venerandum, neque in processionibus secundum laudabilem [et] universalem Ecclesiae Sanctae ritum [et] consuetudinem solenniter circum-gestandum, vel non publice, ut adoretur, populo proponendum, [et] ejus adoratores esse idololatras, anathema sit. Nam in processionibus Pon-tificiis nudus panis, tanquam esset corpus Christi, adoratur, cum tamen panis extra usum non sit ???????a corporis Christi I.Cor. X. 16. Hinc inter Pontificios mutti ad adorationem illam requirunt conditionem ex-pressam vel implicitam: Adoro te, si Deus es. Adoratio implicat absur-dum dogma de transsubstantiatione, quod passim a Nostratibus expugna-tum est, Neque vetus Ecclesia persuasa fuit, pani eucharistico hunc cul-tum competere, & praesto sunt argumenta ex prioribus seculis evidentil-sima, ignotam prorsus fuisse illam adorationem. Hinc ipsa Synodus Tridentina cap.5. fatetur, inductum hunc in Ecclesiam morem, non in ea natum esse. Quod clarius affirmat Cassander in Consult. art. 12. Certe Martinus V. in bulla sua A.1420. meminit quidem processionum, sed ni-hil habet de adoratione Sacramenti: nec Eugenius IV. in bulla sua Ao.1432. adorationis hujus mentionem facit. Pejus adhuc peccatur, quando pro-cessionibus hisce idololatricis indulgcntiae promittuntur ac dantur. XVIII. Errat. Moral. V tum est, Rosaria ceu efficacia media ad ma-la declinanda [et] bona impetranda adhiberi in cultu Dei. Nam (I.) ipsum Rosarium est inventum Monachale, otiosum, & peccaminosum, mera ??e?????s???a & gravis idololatria. Origo rosariorum refertur ad Dominicum, qui fertur lapillos 55. fabricasse, in modum serti conjunctos, ut inter singulos decem minores unus grandior interponeretur, & hujus-modi serta vocavit Patriloquia, quibus 50. Ave Maria & 5. Pater noster recitantur. Ex Rosariis coeperunt deinde fabricari Psalteria, quae tamen E 2 non 36 DE JUBILEO non diffirunt, a Rosariis, nisi numero, quia tria rosaria sive 150, Ave Ma-ria & 15. Pater noster, faciunt unum Psalterium Mariae, quia tot sunt Psalmi. Instituta postea fuit Fraternitas de Psalterio Mariae, quam Six-tusIV. additis multis indulgentiis circa An. 1470. confirmavit. Inno-centius vero VIII. reliquis indulgentiis addidit plenariam remissionem a poena & culpa, semel in vita, & semel in articulo mortis, ingredientibus illam fraternitatem. Vid. Chemnitius Exam. Concil. Trid.P. 3.pag. 148. ubi testatur se tria exemplaria Psalterii Mariani (quo Psalmi Davidis ad Ma-riam accommodantur) vidisse, quorum unum ibi exhibet in seqq. ut idolo-mania Papalis inde conspiciatur. (2.) Peccatur quoque in orioine derivan-da, quae quidem a plerisque refertur ad Dominicum, qui modum sive ri-tum hunc orandi pium [et] devotum (ut loquitur Sixtus IV. bullar. n. 18. f.322) invenit [et] excogitavit, qua voce Spondanus ad A. C. 1213, de Do-minico utitur. Sunt tamen alii, qui ad Virginem Mariam referunt, ac si illa Dominico hunc orandiritum commendaverit, his verbis, ut Bzovius A. 1213. num. II. refert. Rosarium institue, eamque precandi formulam, quam tibi trado, homines edoce, ac tum filio meo, tum mihi longe esse gratissimam admone. Male autem, si Mariae tribuitur, quod illa non mandavit; pejus, si tribuitur, quod honori Filii & Patris contrariatur. (3.) Peccatur in confirmatione Rosarii, quae facta est partim ordinando & in-stituendo iilud, tanquam medium efficax ad salutem; partim largiendo in-dulgentias cultoribus; partim facultatem dando fratenitates rosarii & capellas rosarii erigendi. Vid Bullar. in Sixto IV. n. 18. Leone X. n. 46. Clemente n. 40. Pio n II. Pio V. t.2. n. 36. (4) Peccatur in fine & effi-cacia, inservit enim Rosarium ad indulgentias, & quidem invenit Alanus Monachus, subducto accurate calculo, omnium illarum summam: Ad unumquodque scil. Psalterium Mariae datas esse a diversis Pontificibus sexagies mille annorum. Exserit rosarium efficaciam suam ad Diabolum expellendum, haereticos coercendos, Turcas vincendos, ad peccatores con-vertendos, aegrotos sanandos [et]c. Imo prodest contra purgatorium & insernum, vid. Bzovius ad A.1213. n 10. 12. & 1221. n. 10.f. 294. bulla Pii V. 1569. Leonis X. 1520. Sed ficta est illa efficacia & excogitata, merumque mendacium. Accedit (5) abusus verbi D i, siquidem Ave Maria, & Pa-ter noster, particulae ejusdem sunt; sed non in hunc usum & sinem, ad quem usurpant Papistae, in spiratae, Nusquam reperitur in Scripturi Sacra, has particulas rosario esse inserendas, earumque repetitione hominem mereri grati- ROMANO. 37 gratiam, Deum & Mariam religiose venerari, & varia bona a Deo impe-trare. Peccatur (6.) in adoratione Virginis Mariae, quae mater est Dei be-nedicta, sed non invocanda, eodem religioso cultu & honore, qui Deo soli competit. Nec mandatum, nec promissionem habemus illius invo-cationis & propterea merito omittenda. Judicium Majorum nostrorum-de superstitioso illo opere in Aug. Confess. art. 20. p. 16. hoc est : De de-cem praeceptis, omnibus vitae generibus [et] officiis olim parum docebant concionatores, tantum pu erilia [et] non necessaria opera urgebant, ut cer-tas ferias, certa jejunia, fraternitates, peregrinationes, cultus sancto-rum, rosaria, Monachatum, [et] similia. XIX. Errat. Moral. Vl tum est, Gratia [et] dispensatio taxae paniten-tiariae Romana. Nimirum eo tendebat indulgentiarum scopus, ut per eas ingens pecuniae vis conficeretur. Consentiunt in eo Historici, qui modo nundinationes, modo aucupia pecuniae, modo instrumenta Pontifi-cum ad parandam pecuniam, indulgentias appellarunt. Et testatur Jovius scriptor Pontificius in vita Leonis X. quod hic adeo plene & assluenter pro-vinciis dederit indulgentias, ut fidem sacro sanctae potestatis elevare vide-retur. Sed ut neminem fugeret; gratiam Romanam non gratis dari, Te-zelius indulgentiarum merces venales exponebat, effusionem gratiarum depraedicabat, & tunicam, si qnis unam solam haberet, exuendam, & vendendam fuadebat, ut tantas gratias obtineret Concionum finis & conclusio haec semper erat: impone, impone, impone. Utque exernplo ho-mines excitarent, primi ad cistam in omnium conspectu procedebant, so-noro tinnitu aliquid in cistam conjicientes, & adstantes arridebant impo-nentibus, omittentibus indignabantar Permittebant quidem pauperibus indulgentias istas gratis dari, sed ita, ut primum undecunque pecunias cor-radere tentarent a bonis fautoribus. Vid. Chemnitius Exam. Concil. Trid. P.IV.de Indulg.p.m.84.85. Ideo Leo X. A. 1514. taxam poenitentiari-am, quam Praedecessores olim evulgarant, Romae denuo edidit, quae Pa-risiis etiam A. 1520. cum privilegio regio, per Tostanum Denis iterum im-presta est. Ipsos Pontificios Doctores ad indignationem & commisera-tionem haec nundinatio commovit, inter quos Espensaeus Digress. 2. ad c. I. Epist. ad Tit. aliique legi possunt. Nam ex taxa poenitentaria imma-ne quantum avaritia Paparum, vilipendium peccatorum, horumquc li-centia permissa, videri potest. Inter alia leguntur haec in ista taxa: Patri-cidium, matricidium, fratricidium, sororicidium, taxetur pro uno tan- E 3 tum, 38 DE JUBILEO tum, turon. 4. duc.carl. 8. Uxoricidium taxatur perinde ac parricidi-um. Sivero occisor petierit licentiam cum alia contrahendi, turon.8. duc. 2. carl. 9. Pro muliere venefic a vel incantatrice, postquam super-stitiones abjuravit, taxatur turon. 6. duc. 2. Absolutio pro moniali, quae se permisit plures cognosci, [et] extra septa monasterii, cum rehabilitate ad dignitatem illius ordinis, etiam Abbatialem turon. 36. duc.9. Ab-solutio ab adulterio pro laico in foro conscientiae turon. 4. ab adulterio cum incestu, pro una, persona tantum turon. 6.pro adultero [et] adultera simul turon. 6. duc. 2. Vid. Hunnius T. I. opp. de Indulg f. 437. Ex ungue ieonem! Crcdo quod legentibus Pontificiis talia nauseam mo-veant. XX. Errat. Moral VIImum est, Permissa sine scitu superiorum ab-latio bonorum ad lucrandum jubileum. Docent enim ac statuunt Na-varrus, Benzovius, Gratianus, Medina, Filliucius aliique Doctores a Petro Prost laudati cap. 4. dub. 5 quod Uxor sine mariti, filius aut filia sine parentum, domestici sine Patris familias venia, aut iis insciis Romam pete-re, atque iidem, Monachi item & Moniales, si superiores monasterii ele-emosynam largiri nolint, sine scandalo sumere possint e bonis monasterii, aut domesticis, ad lucrandum jubileum, si Romae 15. diebus Ecclesias visi-tent, & deomnibus peccatis, praecipue de tali inobedientia confiteantur. Sane malusseu jubilei, seu indulgentiarum fructus hic est. Nam (I.) do-centur ac suadentur mala, ut eveniant bona, directe contra Apostoli man-datum Rom. III. 8. Quod axioma Pauli iisdem verbis & apud Aristote-lem lib. 3. eth, cap I. extat. Pontificiis autem merito considerandum offer-tur, qui & lupanaria tolerant, ut castitati virginum & matronarum honc-starum consulatur. Bene Cajetanus ad cap. I. Rom. Nullum peccatum, nec minimum quidem est eligibile medium, aut faciendum, ut peccata etiam gravissima vitentur. Sed hic (2.) mala fiunt, ut mala eveniant pejora ac majora. Ingens peccatum est inobedientia, quando liberi, uxo-res, domestici, & quicunque alii, sinevenia & praeiscitu parentum, marito-rum, Patrum familias & superiorum aliquid committunt, quia honor ac respectus ille, qui istis debetur, juxta mandatum quarti praecepti, non red-ditur. Non minus est peccatum furari & bona aliena surripere; nam & hoc severe Deus in septimo praecepto prohibuit. Majus autem peccatum est, approbare inobedientiam & furtum, ut Roma petatur, idololatria committatur, aliae que superstitiones exerceantur. Omnes enim fere actus cele- ROMANO. 39 celebrationis jubilei sunt erronei, superstitiosi & cultus humani, quibus Dcus laeditur potius & commovetur ad iram, non ad gratiam, aut con-donationem. Qvam facile haec omnia exaggerare possem & latius diducere; sed sapienti satis. XXI. Errat. Moral. VIIIvum est: Eleemosyna pro divitibus occa-sione jubilei collecta. Noturn & nimis manifestum est, indulgentias Pa-pales, praecipue jubileares propterea orbi universo a Pontifice offerri, ut magna pecuniae vis hoc modo colligatur. Sed Curia Romana praetendit, illam pecuniam colligi pro pauperibus, ut maxima hominum pars mise-ricordia moveatur, liberaliter eleemosynas faciendi, & pro Romana gra-tia suam gratitudinem declarandi Quare Bellarminum male habet, quando ab aliis (nec immerito) indulgentiae vendi dicuntur, & Papae the-saurum implere; scribit enim lib. 2. de Indulg. cap. 9. nihil hic vendi, sed tantum eleemosynas a Pontifice Romano impositas solvi hac occasione, non ut ipse inde lucretur, sed ut pauperes juventur. At pecunia pro indulgentiis jubilearibus erogata maxime differt ab elecmosynis: (a) Ob-jecto, quia Papa omnino indo lucratur cum Archiepiscopis, Episcopis & Clericis, quaestoribus ac nundinatoribus, pecuniam illam colligentibus, qui nomine pauperum veniunt. Testantur id Historici supra allegati, & alii, qui jubileorum solennitates narrant, & occasiones simul atque cau-sam referunt, cum effectu & fructu copiosissimo. Fatentur etiam scripto-res ac juris Pontificii Doctores, nundinationum jubiiearum Patroni ac defensores, Theodoricus a Niem lib. I. cap. 68. Boethius Epo in tract. de jure jubilaei & indulgentiarum, & plures alii. (ß) Forma, quia non sponte fit illa contributio aut gratis, sed propter accipiendas indulgentias, ut revera hic sit emtio & solutio: quemadmodum id constat, partim ex publicis in-strumentis & bullis Paparum, in quibus nimis apparet illa nundinatio; par-tim ex taxa poenitentiae Apostolica, quae pretium peccatorum expresse de-nominat; partim ex querelis & gravaminibus tum Nationis Germanicae totius in Comitiis Norimb. tum virorum cordatorum in papatu, Cassan-dri artic. 12. de indulgent. & aliorum, quos Bellarminus lib. I. de Indulg. C.12. pro nimis zelotis habet. Quamvis autem antea concesserimus, eti-am ad alios fines ac usus indulgentias papales orbi universo offerri; tamen illae plerumque sunt extraordinariae, cum ordinariae jubileae Pontificis ma-ximi thesauro inserviant. Vid. Gravamina Princip. Germ. in Comitiis Noribergae 1522. proposita num. 3. & 4. Non igitur injuriam facit Curae Rom. 40 DE JUBILEO Rom, Daniel Chamierus in Panstrat. lib. XVI. c. 17. n. 10. scribens: Quid est jubileus? Romae quidem plena vindemia; deinceps vero per totam Eu-ropam racematio. De qua, quia paulo liberius scripsit Polydorus Vir-gilius de inventor. rer. l. 8. c. I. idelo Belgicus index Expurgatorius to-tum locum jubet deleri, [et] sequentia sic castigari, ut ne quisquam le-gat, Alexdndrum VI. ubique jubileum promulgari curasse, tam sui, quam populi Christiani commodo; sed tantum Christiani populi commodo. Eu-ge! in quit, non potuit melius consuli sanctorum famae, Ecclesiaeque Romanae sanctitati. Addit in sequentibus alias quoque pecuniarum exacti-ones, variis modis a Pontificibus institutas, & respondet argumentis, qui-bus eas nonnulli defendere non erubuerunt. Quantum autem hoc scan-dalum sit prudentioribus mysteria iniquitatis intelligentibus, datum a Vi-cario Christi bene ditato, ac minime paupere servo servorum, imo diris-simo ex ficta donatione Constantini Magni, dici vix potest: ut mirum non sit, pio zelo piorum ac fidelium, sive sub papatu, sive in orthodoxo Christianismo, abominandam ac intolerabilem videri jubilearum indul-gentiarum nundinationem. XXII. Errat.Moral. IXnum est: Sancta particularum porta colle-ctio, conservatio, [et] in collis appensio [et] portatio. De aurea porta in Ba-silica Petri, quam Papa ipse in praesentia infinitae turbae aperit, ita Joh. Sleidanus lib. 21. commentar. de stat. relig. & reip. ad A. 1550. p. m. 358. scribit: Malleolo Pontifex aureo portam ferit, sic enim habet ceremonia: quem deinde honoris causa largiri solet alicui. Sunt enim, qui se beatos hoc nomine putant. Dum Pontifex portam malleo percutit, opifices illam vectibus effringunt. Ibi populus, qui certatim irrumpit, ejus rui-nae calcem atque rudera studioso colligit, [et] in rehus charissimis habet. Duo hic bene notanda: (I.) quod per hanc portam apertam introeuntibus in sancta ad confitendum, plenissima peccatorum omnium remissio pro-mittatur. Non parum injuriosum hocest in januam vitae, Jesum Chri-stum, per quem solum habemus perpetuum jubileum, quia solus est via, o-stium & porta in coelum (2.) quod populus ruinae calcem ac rudera certa-tim colligat, eaque a collo suspendat, ac habeat interpretiosissima & san-ctissima. Sed peccatur in hoc maxime, cum nihil sanctitatis sit in hisce roderibus, & ejusdem generis ac naturae cum aliis lapidibus, calce ac lig-nis reperiantur. Infanus autem populus, cui omnia sancta sunt & dicun-tur, haec rudera templi sancti etiam sancte colit, iisque efficaciam tacite tribuit, ROMANO. 41 tribuit, dum in collo appensa portat. Magna omnino supersticio, vene-rari ac sanctum habere, quod sanctum non est, & vitium religioni sanctae contrarium. Et hujus superstitionis apud Pontificios infinita fere multi-tudo, quibus olim & nunc in pretiosis & sanctis habentur, cerei benedicti, agni cerei, sal benedictum, cineres, campanae, flores & rami benedicti, aqua lustralis, particulae, reliquiae de Bethlehem, fasciis, praesepi, cunis, foeno, stramine, auro, myrrha, de monte, manna, coemeterio 30. arg emto, de lapide, qui sanguinem sudavit, quae & alia innumera olim populo mon, strata & inter sanctissima numerata fuerunt. Conf. Disputatio Jubilea D. Wolffgang.Franzii, qua propositiones B.Lutheri A. 1517. habitas, & the-ses de indulgentiis Pontificiis exhibet, inprimis ejusdem historica narratio de reliquiis in templo Witteb. & Hallensi German.edit. A.1618. XXIII. Errat. Moral. Xmum est Exstirpatio haereticorum intenta, per jubileum promovenda. Collectio pecuniarum non semper est ulti-mus finis, sed illa pecuniae vis ad alium interdum finem tendit, qui multiplex Pontificibus fuit, vel rebellium subactio, bellum navale contra Turcas, sa-lus regni in afflictione positi, Ecclesiae Romanae incolumitas & felicitas, auspicia novi Pontificis, Principum pax & concordia, quibus & alii acce-dunt, & quidem memorata haereticorum & schismaticorum exstirpatio, qualem jubilei finem habuit Urbanus VIII. Germanicae nationi A. 1639. extraordinarium jubileum concedens ad exstirpationem haereticorum, in quo jubilearis processio Coloniae d.20. Jun. instituta est, cum circum gesta-tione omnium reliquiarum: cujus ordo & modus cum catalogo reliquia-rum Germanice ex officina Gisberti Clementis prodiit, latine autem pro-cessionem cum omnibus sacris descripserant ante AEgidius Gelenius in lib. qui Colonia Supplex inscribitur, & Mathenesius Parochus, Canonicus & Prof. Histor. in lib cui titulus est, Peripatus Christianus. Verum bella illa, quae Pontificii per jubilea haereticis & infidelibus inferenda procurant, re-apse adversus fidelos & bonos Christianos saepe suscipiuntur, qui imme-rito & injuriose nomine haereticorum traducuntur. Sunt enim partim innocentes, qui Papae Romano vel non per omnia gratificantur, vel jugum ejas detrectant, partim vere Orthodoxi & Catholici Christiani, qui veri-tatem coelestem in verbo Dei fundatam recipiunt ac confitentur. Certe si haeretici vere tales, non seditiosi tantum, blasphemi & turbatores, interfici-endi & debellandi non sunt, sed alio modo coercendi, ut resipiscant:(nul-lum enim mandatum nec exemplum Apostolicae & primitivae Ecclesiae ex- F tat, 42 DE JUBILEO tat,sed potius interdicttum, Matth. XIII. 30. & praxis contraria.Tit.III.10. 2.Joh. v.10. Luc. IX 54.) multo minus orthodoxi & catholici bello impe-tendi & morte mulctandi sunt, id quod laxius nostrates in Systemat. Theo-log. tuentur. Quare Protestantes, quibus bellum decretum erat, A o.1531. Foedus Smalcaldiae inierunt, non offendendi quenquam, sed sui defendendi causa, si forte propter religionema Pontificiis vis inferretur. Vid. Sleida-nus de stat. relig. & Reip. lib. 7. fol. 115 b. & Iib. 8. f 119. Lutherus in art. Smalcald. art. 4.de papatu p. 315 Hoc profecto nec Turcae, nec Tartari faciunt, (quod Papa) quantumvis sint Christianorum atroces hostes, sed permittunt, ut credat in Christum, quicunque voluerit, [et] accipi-unt tributum, [et] obedientiam externam sive corporalem k Christianis, Papa vero prohibet hanc fidem, ajens, sibi obediendum effe, si quis sal-varivelit. Hoc autem facere nolumus, etiam si nobis proptere a mori-endum sit in nomine Domini, Et id in universum inde oritur, quod Papa jure Divino voluit esse summum caput Christianae Ecclesiae. Vid. plura ibid. per tot. Artic. & quae Carpzovius in Isagoge libb. Symbol. ac alii in hunc artic. commentati sunt XXIV. Plura possem, tum fidei tum morum errata, in medium af-ferre, sed disputationis limites ea non admittunt, tam foecunda & multi-plicia. Haec autem volui in gratiam Studiosorum Theologiae, qui fidei nostrae concrediti sunt, breviter ostendere ac declarare, ut Jubilei Romani genuinam rationem, finem &effectum recte cognoscant, & errores fidei doctrinae, & peccata, quae contra legem Moralem committuntur, edocti judicent, refutent, detestentur. Odium errorum & peccatorum Audi-toribus ingeneramus, non hominum, quorum agnitionem & poenitenti-am, quia Christiani sunt, animitus optamus, ac pro viribus nostris, officii lege adducti, etiam promovere studemus. Sed & dolemus intime, ty-rannidi ac perfecutioni Romanae curiae omnes Christianos subjici, qui (ut Lutherus loquitur in art. Smalc. pag 35.) abominationes illas Papae su-per omnia praedicare [et] bonorare nolunt, damnat, trucidat, excruciat. Mentiri enim [et] occidere (ait pag. 314.) animas [et] corpora in aeternum prodere, Pontificii regni proprium est. Gratias autem agimus Deo O. M. pro luce Evangelii nobis hactenus servata, cujus beneficio certo sci-mus ac intelligimus, Pontificem Romanum traditionibus, superstitioni-bus & constitutionibus suis gloriam Dei laedere, justitiam fides abnegare, praeferre leges suas mandatis Dei, misere potestatem gladii ac spiritus, ae novos ROMANO. 43 novos cultus Dei verbo incognitos atque contrarios, instituere & urgere, tanquam ad salutem necessarios. Credimus autem magna ?????f???a, in solo Christo ejusque merito sussicientissimo salutem nostram aeternam esse positam, & fide solum apprehendi, per gratiam Dei, sine omnibus nostris meritis atque operibus, ut soli Deo ejusque misericordiae laus & gloria remaneat. Oramus denique, ut Deus elementissimus nobis ver-bum suum gratiose fervet, nec propter multorum contemtum & ingrati-tudinem obscurari ac corrumpi sinat, vel prorsus auferat sive extinguat, fed ut nobis ac posteris nostris, ad finem mundi usque luceat, tanquam lux splendidissima & purissima, ad Ecclesiae Christianae amplificationem, fidei salvificae in cordibus hominum operntionem, vitae & morum sancti-ficationem, in cruce & afflictionibus constantiam, in fide & patientia perseverantiam, salutis spem certam, ac laetissimam futurae vitae ac gloriae fruitionem. Ge??t?! G???t?. COROLLARIORUM Loco Subjungitur Chronologia Jubileorum I. Ordinariorum. Celebratum autem cst, Anno. 1300. Primum Romae jubileum a Bonifacio VIII.ab eodem anno 1295. institutum, & in universa Ecclesia promulgatum. 1350. Secundum a Clemente VI. A. 1348. ad Annum 5omum reductum: in quo tanta hominum turba Romae fuit, utmulti in ponte. oppressi in aqua sussocati sint, 1388. Tertium Urbanus VI. ex quinquagesimo ad an.33. (Onuphr. 36.) redu-xit, & hoc anno celebrari jussit, quod tamen ab aliis Gregorio XI.tri-buitur, sed nunquam fuit ufu receptum. Bonifacius IX. Successor celebravit; sed Antoninus tit. 22. c.z.§. 14. scribit: Indulgentia illa, qua in Jubilaeo ab Urbano mutato hominibus promittebatur, non ha-bita fuit in devotione fidelium, sicut illa de centenario [et] de quinqua-genaerio. Unde [et] modicus in eo concursus fuit ad urbem propter talem indulgentiam. 1400. Quartum, post jubileum ad an.33. reductum, Romae celebravit Bo-nifacius IX. adeoque bis, decem annis post primum Urbani, quod nulli Pontificum contigit, 1425. Quintum Martinus III, Papa celebravit, teste Onuphrio A.1423. F 2. 1450. 44 DE JUBILEO ROMANO. l450. Sextum sub Nicolao V. habitum, contra decretum Concilii Ba-sileensis. 1475. Septimum a Paulo II.& Sixto IV. ad an. 25mum reductum primo celebratum esse plerique volunt. 1500. Octavum ab AlexnndroVI. A. 1499. indictum est, ad quod ingens multitudo hominum venit. 1525. Nonum Clemcns VII. celebravit Romae. 1550. Decimum Julius III.egit, quod Paulus III. desideraverat , d. 10. No- vembr. mortuus. 1575. Undecimum a Gregorio XIII celebratum est. 1600. Duodecimum Clemens VIII. ubique terrarum promulgavit. 1625. DecimumTertium Urbanus VIII. l650. DecimumQuartum sub Innocentio X. celebratum est. l675. Decimum Qintum Clemens X.instituit. 1700. Decimum Sextum a Papa Innocentio XII. indictum est. II. Extraordinariorum. A.1545. PaulusIII.d.13.Decembr.ob habendum Concilium Trident. instituit. A.1555. PauluslV.d.24.Dec.ob Angliae regnum ad obedientiam sedis Ro-manae reductum. 1572. Gregorius XIII. ob lanienam Parisiensem.Thuan.lib.53. histor. Idem grassante peste jubileum concessisse dicitur a Cicarella in ejus vita. 1597. Clemens VIII. pro in col. Ecclesiae Romanae, 1608. Paulus IV. pro exstirpatione haeresium. 1615. Leo X. per Galliam, Germaniam & alia regna jubileum promulgavit. 1617. Paulus V. Anti-jubileum occasione jubilei Lutherani publicavit. V. Gramondus p.175. 1620. Gregorius XV. pro felicibus novi Pontificis auspiciis. 1622. Idem pro salute Belgii. 1639. Urbanus VIII. extraordiarium jubileum Germanicae nationi conces- sit ad exstirpationem haereticorum. 1640. Jubileum Jesuitarum: vid.imago primi seculi societatis Jesu. 1641. Urbani VIII. cujus meminerunt Boetius Epo & Prost. l655. Alexander VII.ad exstirpationem Protestantium pro Ecclesiae Catho- licae regimine. Conf.B. D. A.sselmann P. II.Syntag. in Programm. 1617. p. 3.ad 9. (9) I