Benedicente D EO summo Archiatro FEBRIS EPIDEMIA REGIO MONTANA Anni 1649. Studiosis tantum, ab initio, commune Con- victorium intrantibus exitialis, mox & extraneis molesta, contagio quoq, Civibusutri- usq; Sexus pernitiosa. EX Scienti[ae] scrinio delineata, Sapienti[ae] fontibus illustrata, Artis Experientia fugata a LVDOVIC O K EPPLERO Philos; & Medic: Doctore, Sereniss: Elect: Bran-denburgici Aulae Prutenicae & Veteris Oppidi Regiomontani Medico & Phyfico Ordinario Erasmus de Eccles: Concordia CErtamen & Apostolorum temporibus erat in coetibus Christianorum: Vnus loquebatur lingvis; plures Prophetae Officio fungebantur. Nec hic fervebat indecora contentio, sed si cui alteri fuisset revelatum, prior tace-bat. Nec victus sibi displicebat, sed gratias agebat Spiritui, qui per alium hoc docere voluit, quod ipsum fugerat. Nec victor efferebatur animo, sciens, to-tum hoq esse divini Spiritus energiam, qui cuiq; divide-bat sua dona, prout volebat. E L B I N G AE. Typis CORELLUNIS. M. DC.L. SERENISSIMO AC POTENTISSIMO Principi ac Domino, D O M I N O FRIDERICO WILHELMO MAR- CHIONI BRANDENBVRGI- CO,SAC: ROM: IMP: ARCHI-CAMERA- RIO ET PRINCIPI ELECTORI, MAGDEBURGI, Prusfiae, Juliae, Cliviae, Montium, Stetini, Pomeraniae, Cassubio-rum & Vandalorum, nec non in Silesia-Crosnae & Carnoviae Duci, Burggrabio Norimbergensi, Principi Halberstadiensi & Mindensi, Comiti Marcae & Ravensburgi, Domino in Ravenstein [et]c: [et]c: Domino & Nutritio suo Clementissimo, Hasce suas de Morbo Academico Regiomontano lucubrationes Humilime & cum submissa devotione Dedicat, offert ac consecrat Ludov: Kepplerus D. ???FO??S?S. N negotiis, quae ratione judi- cantur, absurditas est, si quis a rati-one dissentit. Quapropter ad inda-gandam Veritatem cujuscunq; rei, an-te omnia Circumstantiae sunt ponde-randae, ut ex iisveritatem venari pos-simus, quia ex causis & effectis aequi-tas colligitur, uti olim scripsit Martinus Crusius, inpr[ae]-fat: cap: 18. lib. I qu[ae]st: in Rhet: Philipp. Melanth: Cir-cumstantiae; namq;, secundum Hilarium, dicta illumi-nant. Horum igitur Virorum monita ut sequar, in descri-bedo morbo anni 1649. qui hic Regiomonti, verno tempo-re, in Academicos Cives, & inprimis in Convictores Col-legii tantum ab initio saeviit, mox vero ad alios Studiosos, imo & ad Cives Urbanos trangressus est, quoniamscio, do-ctos secundum rationem eum esse judicaturos, secundum rationem quoq; & veritatem Historiam recensendam atq; tractandam esse censui. Nam etsi Non eadem sentire bonis de rebus eisdem Incolumi licuit semper amicitia. Vera tamen ratio, eatenus vitae Dux est habenda, ut etiamsi universi reclamarent homines, nihil eorum im-mutetur, quae recte semel fuerint instituta, etiamsi infami- ][ 2 amvel I amvel pericula pro recte factis subire, dimicareq; pro aris & focis necesse sit, uti inquit Ludov: Coel: Rhodtg: An-tiq: Lect: lib. 20. cap. 31. Decet namq; Philosophos, propter veritatis Salutem, tam sua propria, quam amico-rum dicta, quas minus probabilia videntur, refellere, se-cundum Arist. I. Ethic: quem tanquam fontem Intelle-ctus Ius civile sequitur ex Vranio Tom. I. Cons. 3. num. 38. Quare cum aliquando Vir doctus quidam ad Erastum, (uti ipse quidem meminit Epistol: Astrol: II.) haec verba scripsisset: Quidam aegerrime tulerunt argumentationes tuas. Re-spondit ille: Qui aegre ferunt tales argumentationes, na-vent operam Reipubl: ut falfas eas esse demonstrent. Si id facere non possunt me certe non movere, aut ab insti-tuto retrahere debebit, quod aliqui veritatem publice proponi graviter ferant. Hoc namq; seculo omnes Ar-tes ac Disciplinae liberales, a plurimis adeo subtiliter & Sophistice excoluntur, ut nihil ferme iniis occurrat, quod non magna cum probabilitate, licet ante hac indubita-tum & pro certisiimo habitum fuerit, in omnem par-tem ventilari possit ac soleat. Mundum enim tradidit DEUS Disputationi eorum, ut non inveniat homo, in, quo requiescat animus. Eccles. cap. I. v. 13 [et] cap. 3. v. II. Undequot Capita, tot Sensus & Sententiae. Quae causa etiam est, quod nullus adeo perfectus reperitur. Medicus, cui non interdum contingat errare, praecipue in causarum Naturalium investigatione. Nam qui erro- rem rem alienum a se putat non hominem, sed Deum se es-se, is sibi imaginatur. Quare ex effectu potissimum Medicum esse judicandum, censet Boethus apud Galen: Lib. ad Posthum: Medicina enim est Ars factiva, opus post se relinquens, quae non verbis, sed Herbis sanat, quaeq; non autoritatibus hujus vel illius nititur, sed oculari de-monstratione, fundamenta habens, non solam rationem scientificam, vel ex saepius repetita observatione exor-tam Experientiam 3 (utroq[ue] enim hoc pede nonnunqua valde claudicat.) Sed opus est, ut accedat & tertium fulcrum, sc: recte cog-nitorum & accurate observatorum prudens applicatio, ad opus producendum necessaria. Apud Antiquos qui-dem dicebatur: Ubialiud Ratio, aliud Experientia judi-cant, uni tantum Experientiae innitendum esse, &quae sensibus exposita sunt, fidem facere, atq; per se probata satis esse. Haec tamen Nobis Christianis non possunt suf-ficere. Nam si Plato agnovit, Mortalitatis Eventum Me-dico non esse tribuendum, si eo invito aliquis moriatur, modo quod ipsius officium requirit, morbum rite dig-noscat, cum, juxta Galenum: tantum alias curando fal-latur, quantum cognoscendo aberrat. Uti refert Horsti-us in Dedicat: lib. 4. obs: [et] Epist: prior: Et, uti Era-stus testatur, si in ullo morbo periculum affert error, atq; in hoc, per se periculosissimo; sane Nos Christiani, Sacri codicis ex informatione credere cogimur, non viribus no-stris nimium esse confidendum, vel autoritati, vel Expe- ][ 3 rientiae; rientiae; sed a DEO Benedictionem esse expetendam. Nam ex Syrac: cap. 38. a DEO est omnis medela, cu-jus sine Numine, nihil est in Homine. Quare ut pruden-ter actiones nostras instituere, ut accurate omnia obser-vare; Causaliter omnia cognoscere; atq; sic per gradus de-ducti, effectum speratum assequi possimus, DEI benedi-ctionem & gratiam exorare cogimur. DEus enim dat Scientiam: DEus promovet Experientiam: DEus etiam dirigit operationes nost[r]as, in applicatione Medicina-rum, ut eas prudenter instituere, ad Salutem aegrotanti-um, possimus. Merito igitur & Ego gratias ago, DEO summo Medico, quas possum maximas, qui suam mihi concessit gratiam, ut multis prodesse potuerim in hoc af-fectu, plurimos reducere ad pristinum vigorem, quorum aliqui cum Morte colluctari videbantur, quasi a Morbo jam victi succumbentes. Interim cum Erasto libere di-co: Non me pudet, nec unquam puduit, quoties res po-stulat, errorem si quis forte a me commissus est, etiam publice agnoscere, & agnitum confiteri. Ad demon-strandam autem Gratitudinem erga DEum, pro conces-sa mihi gratia, honorem ejus propagare, veritatemq; ma-nifestare decet; ut vero parentes & agnati demortuorum contristati & lugentes solatio recrearentur: Restituto-rum Consangvinei gaudio afficerentur, suspectorum in-nocentia, pro viribus defenderetur, & assertiones in duo-bus prioribus meis iudiciis manuscriptis, quae a nonnul- lis, lis, tanquam contradictoria, passim diffamantur & pro-clamantur, conciliarentur: tam antiquorum, quam re-centiorum Medicorum authoritatibus affertiones meae confirmarentur: rationibus & Argumentis demonstrati-vis munirentur, atq; Exemplis ab Experientia desumptis illustrarentur: virorum item Doctorum judicio candi-do omnia exponerentur, illiq; facta comparatione cum. aliorum, de hoc Morbo, judiciis, verum a falso dis-cernere, & utrum Polemonis censura opus sit nec ne? decernere possent, hanc meam sententiam, de morbi Academici Causis Idea & Curatione publici Iuris fa-cere decrevi. Simplici quidem utor stylo, luxuriemq; verborum derestor, quia non Oratorem, sed Medicum me offero: ex sincero tamen corde haec omnia promana-re, credat, Benevolus Lector, fucus a me alienus est, quia Mens a Sermone nullo modo dissentire potest: Modera-tione, Virtute Mentis saluberrima, taliter puto me esse usum, quae Mentem non patiatur transversam fieri im-potentiae, impudentiae vel temeritatis incursu; sed ut Con-scientiae habeatur ratio atq; famae. Vera quidem scribe-re necessum est; non tamen licet invehi in contradicentes vehementius vel acerbius; non quod illi hac gratia digni existimentur; sed propter servandam modestiam (qu[ae] Litte-ratos summopere decet) uti afferit Iosephus in vit[ae] propri[ae] descri-pione. Famae namq; dispendium magni faciendum est: qui enim immoderatis rapitur perturbationibus, ille om- nia nia metitur stuItitijs suarum cogitationum citius, quam Naturis rerum, inquit Ludov. Vives Comment: in Au-gust. lib 18. de Civ. DEI. Talia observando si fuero pro-gressus, nec Iosua poterit resistere, quo minus Veritas in Lucem. proferatur, qui nec potuit Eldad & Medad prohibere, quo minus prophetarent in Castris. Numer. II. v. 28. Invidia quidem Virtutis Comes est; sed Livor iners stimulos generosis mentibus addit. Uti Camerarius loquitur lib. I. Probl. [et] Symbol. 53. Tuinterim, Benevole Lector, haec omnia rima-re, & boni consule, quin & pro Candore & Veritatis amore, tuumin hoc negotio communica judicium. VALE HISTO. HISTORIA. Extus jam agitur annus, quo Regius Borussorum Mons, Divi-na sic disponente Providentia, prae-ter febres putridas & Hecticas alios-que Morbos Sporadicos & Ende-mios, Epidemiam etiam Luem, quam ?efa??????? vulgo appellant, seu Prunellam & febrem petechiale, notabiliter expertus est: qui morbus non intra moenia tan-tum, Urbis incolis molestus fuit; sed & passim per Pro-vinciam hanc vagabundus, plurimos invasit, multos tru-cidavit: qvin & aliarum Urbium moenia transcendit, neq; Nobilium praediis atq; famjiiis pepercit, imo & casas Ru-sticanas non despexit, omnia accurate perlustrando. Et licet prionbus annis non nunquam in una domo fex vel septem aegroci deprehensi fuerint simul decumbentes; vix unus tamen est mortuus, in hoc vel illo Loco, qvia Boni-tate Naturae vincente, nullis fere adhibitis remediis, mor-bus multos deserere coactus est. In urbe quoq; nostra, quotquot quidem meo sunt usi consillo, exceptis paucis, DEo benedicente convaluere. Et quidem inter demortuos, primo in memoriam revoco Uxorem Sutoris cujus dam Löbnicensis Christiani Preussii, prope Chirurgum Andream Janicken habitantis, ad quam Anno 1644. tardius sum vocatus, cum jam in-flammatio & tumor fauces praeclusissent, ita ut medica-menta nulla posset admittere. 2. Coriarium in interiori Suburbio Cniphoviano, jux-ta Pontem exteriorem habitantem, virum circiter 50. an- A norum, S 1. norum, qui cum jam esset reductus, mea opera, ad statum convalescentiae, homo satis dives, sed valde tenax, & ob taedium medicamentorum & Avaritiam propter, me justo citius dimisisset, recidivam passus, & nescio cujus Medica-stri vel Medicatricis persvasionibus seductus, cum Medi- cum verum accersere nollet, post paucas septimanas obiit. 3. Juvenem item 18. annorum. Nobiliss: & Consultiss: Dn. Dis Wegneri, Sereniss: Electis Brandenb. Consiliarij Fisci filium, cum serius mali violentiam agnosceret, atq; non attenderet Morbi insidias, me accersito, ante qua-driennium viribus mox prostratis, occubuit. 4. Alium item Coriarium, ante triennium, non longe a Ponte interiori, interioris Suburbii Kniphoviani habi-tantem, Virum juvenem Cholerico-Melancholicum, par-vae staturae, sed in Proportione satis robustum, annorum circiter 28. qui circa Bacchanalia cum coeteris fuis aequa-libus 14. fere dies noctesq;, continuis indulsit compota-tionibus, atq; nudato pectore circa mediam noctem aeri frigidiori & libero sese exposuit: cum is non attenderet horrorem febrilem, qui subsecutus est, denuo alternatim super affudit, mox vinum, mox cerevisiam nigram & al-bam dictam; mox & hydromel; Viribus autem exhau-stis, postquam Chirurgi Bleschii, sui affinis, opera aliquan-diu fuisset ufus, me quoq, vocavit; sed quia principiis non recte obstitit, & sero Medicinam parari curavit Methodi-cam, vitam cum morte commutare coactus est. Imo & plures exillo Consortio mortui sunt, ad quos tamen Ego non fueram vocatus. Ex restitutis autem, qui adhuc vivunt, testes produci possunt sequentes. I. Christianus Nisewant, Civis & Bra-xator Löbnicensis, qui bis intra unius anni spacium de-cubuit, eodem morbo correptus, sc. Autumno Aitnt 1645. &Vere 2. & Vere Anni 1646.dolores sentiens Capitis, Nauseam sub- sequente sopore & praecedente membrorum lassitudine, qui & ante annum, plus ultra, Gedani quoq; decubuit hoc ipso Morbo correptus. 2. Hujus Filia Anna, ante triennium cum doloribus Capitis Stigmata quoq; habuit copiosa, & alvi obstructio-nes pertinaces; sed a me, ex gratia DEI restituta est. 3. 4. Cunradus Herpich, Chirurgus Löbnicensis, ex-tra Portam Sackheimensem habitans, ejusq; Minister Va-lentinus Köppe, paulo post, ejusdem Morbi vim passi sunt; per Altissimi gratiam autem, brevi temporis spacio, meo ex consilio pristinam recuperarunt valetudinem, ante quadriennium. 5. Henricus Falco Braxator Löbnicensis, cujus uxor ante quadriennium, cum eodem corriperetur morbo & purpureis conspersa esset maculis, delirio, aliisq; gravio-ribus Symptomatibus succedentibus, me accersivit, quae cum videretur velle succumbere, quia maculae tertia vice intra corpus sese receperant, tandem tamen convaluit, post tres septimanas, Annorum circiter 26. Cholerico-Me-lancholica. 6. Friderici Wittichii Sereniss: Electoris nostri Came-ralis Officiarii Uxor, eodem tempore fere, maculis con-spersa rubicundissimis, minimisq, mature quia a me con-silium petiit, intra dies sex est restituta, pristino vigore succedente, foemma parvae staturae, Sanguineo-Melancho-lica, annorum circiter 28. 7. Georgius Thomas, Fullo Viduus, tum in Lithostra-to am Kollberg degens, anno 1635. eodem morbo corre-ptus, me consulto vix & non sine magno labore evasit Cum autem paulo post eodem anno, me svasore duxisset Uxorem juvenculam, sequenti anno circa tempus Verna- A 2 ic 3. le, uti prius, denuo idem morbus eum invasit, eoq; per medi-camenta a me praescripta, iterum fugato, ipse mature an-no 1647. Curationem praesarvatoriam a me sollicitavit, cautus. Ante Annum autem rursus, neglecta praeserva-tione, correptus denuo, benedicente DEo, a me restitutus est, Cholerico-Melancholicus, Annorum 36. 8. Eodem Anno Vetula, quinquagesimum excedens annum, Throsineri Institoris Uxor, in Lithostrati via ro-sea habitans, hujus Morbi vim sustinuit, ad quam etiam si tardius essem vocatus, faucibus ab inflammatione fere con-strictis, tandem tamen, nec sine difficultate magna conva-luit, praeter spem omnium. 9. Circa idem fere tempus Studiosus quidam Nobilis Hungarus & Patritius Soproniensis, Jo: Melchioris de Zua-na, ex Italia Stemma deducens, Convictor tum Soceri mei Clariss: & Excellentiss: Dni. Matthaei Reimeri, Professoris Graecae Linguae emeriti p. m. ex nimia Vmi Hispanici in-gurgitatione &vehehementiori corporis commotione, lu-dicris in campo cum aequalibus instituris, eandem sibi conciliavit Febrem Pleuritidi junctam, & delirio, cui con-silio meo mature satis adfui, adhibitis quoq, Chirurgica-libus praesidiis, aliisq; appropriatis Medicamentis, quia ve-ro ob nimiam animi commotionem, forte a molestante, quodam Puero nocturno tempore aedes meas molestante, atq; convitiis iram exacerbante, Erysipelas me corripue-rat, ita ut visitare eum amplius non possem, alium per li-teras sollicitavi Medicum, qui vices meas subiret: quia, vero & is extra Urbem ad aliam aegrotum vocatus est, ita, ut miser ille Studiosus quasi desperatus decumberet, remit-tente quodammodo meo affectu, denuo eundem invisi. Et cum antea vena Brachii esset pertusa, nunc venam in pede Saphaenam aperire jussi, quo facto morbus quasi prae. 4. praecisus conspiciebatur, cum omnibus Symptomatibus. Erat is homo robustus & Athletici habitus, annorum 21. 10. Paulo post, sedato Bello Danico, Henricus Hen-rici Holsatus, S S.Theol. Stud. in Patriam profectus est, Matrem viduam, obdamna perpessa consolaturus, qui re-dux ex itineris & Navigii molestiis in eandem incidit Fe-brem. sine Pleuritide, at cum maximo delirio, conspicu-isq; maculis petechialibus, qui itidem mea opera, inpri-mis vero curam dirigente DEO, sanatus est. Melancholi-cus sangvineo permixtus temperamento. 11. Anno 1646. tempore aestivo ad Nos Francofurto transiit Studiosus alius, Nobilis, ex Equestri ordine Silesia-co, Joh. Ernestus a Debschitz, itidem carnosus & Athle-tici habitus, qui ex nimia ingestione vini Hispanici pro bona Ventura oblati, & ex inordinata diaeta, in tantum, hac febre correptus, incidit furorem, ut saepius fenestras transilire cuperet, usq; tandem necestariis adhibitis, so-pore corriperetur, a quo remisit furor, viresq; paulla-tim recollectae, ipse ita pristinae restitutus valetudini, con-tra Cossackos ante annum in militiam aiit, junctus tur-mae Equitum Generosi Dni. a Brandt, Magistri Equitum, qui eum propter virtutem Heroicam, qua Dignitatem suam Equestrem condecoravit, vexilliferi adjunctum con-stituit, eiq; postea integre signa tradidit, qui nunc exau-ctorata militia ad suos reditum parat. 12. Eodem anno Aromatarii in via Lignaria, Andreae Kogenell compatris mei Uxor, ex inordinata Diaeta, aliisq; incommodis eandem sibi contraxit Febrem Petechialem, cum levi tamen delirio, quae itidem post sextum diem de-mum me accersito, mox convaluit, 13. Nec alio morbo circa idemTempus correptus alius A 3 Studio. 5. Studiosus, aeque ex Equestri ordine Silesiaco Plauniziano oriundus, aliasoptimae indolis, sed Melancholicus, cum compotationibus forte diutius indulsisset, in hanc incidit Febrem; sed me accersito, mox quoq; pristinam recupe ravit Sanitatem. 14. Eodem quoq; tempore Stigmatica febri prostra-tus decubiiit & Christianus Fasoldt, ad portam Cygneam habitans, panni tonsor, qui meo quoq; usus est consilio, quo mediante est restitutus. 15. Ante biennium Scribae in Xenodochio, Joh: Erdt-manni Uxor quadragenaria, Sangvineo-Phlegmatica, tum puerpera, cum hoc eodem morbo ex retentis lochiis laboraret, non attendens abinitio maculas prorumpentes, muliebri contentaConsilio Obstretricis & familiarium, vi-resq; fentiret magis magisq; deficere, & omnes fere de sa-lute ejus desperarent, Maritus ejus me accersivit, Ego au-tem bonam spem concipere jussi, adhibitis, ad propellen-da lochia, & morbum fugandum necessariis, unde & mor-bus remisit, atq; ipsa convaluit, & adhucdum vivit fatis vegeta. 16. 17. Haud absimilem fortunam passa est Uxor mea, cum ante quadriennium gemollos peperisset, quae gravio-ra habuit Symptomata exceptis Petechiis, quemadmodum & Lanionis in Palseopoleos via angusta prope Portam Löb-nicensem habitantis Uxor, itidem Puerpera, de quibus in Tractatu. 18. Anno 1649. Amplissimi Viri Dn. David Geri-cken, Senatoris Paleopolitani filia, natu major, cum prae-cedente Autumno, plus justo comedisset de fructibus ar-borum crueis, alias Melancholica, in principio veris, hye-malibus Mensibus fere finitis, hunc ipsum affectum ejusq; vim sustinuit. Accersitus Ego, concurrente & D. Scniore nostro 6. nostro D.B. communicatis consiliis, per DEI gratiam ean-dem ad pristinum reduximus vigorem. 19. Hac vix restituta corripiebatur & Soror ejus, mi-tiora tamen quia habuit Symptomata, citius quia & Consi-lium petiit, citius quoq; convaluit. Consilia quoq; multa Nobilibus extra Urbem, aliisq;, in hoc affectu communicavi per illa tempora, quae itidem non fuerunt firustranea. Sufficiat ista commemoratlo, ex qua satis patet, hunc affectum jam ab aliquot annis passim per Provinciam & in Urbe hospitium quae sivisse, hoc au-tem anno 1649. possessionem sibi arrogavit & Dominium, ut videatur velle fieri morbus vernaculus, vel Pesti desi-gnare Hospitium. 20. Mense Martio namq; anni 1649. vocatus sum ad Studiosum quendam Juris, Fridericum Wernerum Bo-russum, apud Civem Palaeopolitanum, Henricum Crusi-um, hospitantem, erat dies Veneris praecedens Domini-cam Invocavit. Eum accedens inquisivi in occasionem Morbi. Respondit ille: Se ante dies 14. praeter propter, adsuisse funeri Sororis Germanae in Pago Plibiscken hospi-tantis, in districtu Taplacensi: seq; initenere forte a fri-gore intensiori, viaq; praeter spem protracta, molestiam, sensisse non mediocrem, tandemq; apud Affinem come-disse cibos pingviores, & bibisse Cerevisiam tenuiorem, forte & non probe defaecatam: coincidisse moerorem & luctum propter Sororem amissam charissimam, quam referebat occubuisse Morbo Epidemiali, quem vulgo die hauptkranckheit nominare solent, atq; (uti mihi familia-res recensuere,) non Sororem ipsius tantum, sed & totam fere familiam illam, & plurimos in dicto pago eodem morbo fuisse correptos, multos & sublatos. Se vero Re-giomontum reverium, cum sacra fuisset usus Synaxi, die Domi- 7. Dominica Esto mihi, sensisse circa illam vesperam virium quandam debilitatem, sequentiq; die, suasu Chirurgicu-jusdam sibi familiaris, sumpsisse Medicamentum purgans, viciesq; alvum fuisse solutam, secutam & mox obstructio-nem pertinaciorem ad quadriduum continuatam: acces-sisse & alium moerorem ob moram Parentis accersiti, alias prope castrum Tapiau habitantis, zur kleinen Schfiess / in-deq; indies vires defecisse. ( Pater autem venire non pote-rat, quia aliorsum fuerat profectus.) Hunc igitur, cum circa prandium accessissem, lenitivam ei praescripsi po-tiunculam vespertino tempore assumendam, quae tamen nihil effecit: quare sequenti die ordinavi summo mane applicandum Enema, quod feliciter alvum sollicitavit, praescripsiq; Julepum ad sitim compescendam, confortan-tia quoq; & frontale propter dolores capitis, & alia exter-na ad calorem dissipandum, & ad exteriora provocandum, quem interne magis sentiebat, uti & ex pulsu frequenti fuerat judicandus, cum externe non adeo manifeste pos-set tactu percipi. Atq; sic circa Vesperam diei Sabbathi melius habuit dormivitq; ea noctae, alias vigil, usq; fere ad tertiam horam matutinam, qua excitatus a natura alvum sollicitante, cum furrexisset, in conclavi alias probe cale-facto, nescio quem leviusculae aurae afflatum frigidiorem sentiens, malignitate interne excitata & commota, mox totum corpus horrore perculsum, viresq; tam cito pro-stratae sunt, ut hora quinta praeter me, Consessarium quoq, suum accerseret; ubi statim nobis indicavit, finem vitae suae imminere: quare hausto ex ore Presbyteri sola-mine, morbo magis magisq, invalescente, circa nonam vespertinam Vitam cum Morte commutavit 9. Calend. Martii seu Dominica Invocavit. Praescripseram praece-denti vespera potiunculam Sudoriseram, quae tamen ob dictas causas non potuit adhjberi. Inte- 8. Interim hyems eodemanno, praeter solitum, prolon-gabatur, eratq; misens mortalibus intenso frigore satis molesta, inprimis Dominis Studiosis commune Convicto-rium intrantibus, quivel ob defectum Lignorum, rarius calefacto Convictorio in frigido loco cibum capientes, vel in conclavibus & Musaeis frigidioribus degentes: vel etiam ob vestimenta ad tantam aeris intemperiem male accom-modata, varias sustinere coacti sunt molestias, quibus ac-cedebat prava nonnunquam Victus ratio, & alii excessus a seipsis partim commissi; inprimis vero intemperies aëris humidior, in Mensem Januarium, Februarium & Martium incidens, cum nebulis crassioribus, iisq; modo sese ele-vanntibus, modo praecipitantibus, ita, ut nonnunquam intra quatriduum vix cacumina aedium, multo minus tur-rium conspici possint. Hinc etsi ver saluberrimum pro-nuncietur ab Hipp. 2. Aph. 9. in se & in Constitutione natu-rali consideratum; pro varietate tamen circum stantiarum, Insanias quoq; Melancholias, Comitiales, Sangvinis pro-fusiones, anginas, gravedines, raucedines, tusses, lepram, impetigines, vitiligines, & postulas ulcerosas plurimas, & tubercula, & articulorum dolores excitare solet, uti idem testatur Aph. 20. ejus dem Sect; quia, uti Stupanus, Praece-ptor olim meus in Rauracorum Academia, in Commentariis afferit, eosdem committentes excrementitii humores bi-liosi, Melancholici [et]c praegressis in temporibus geniti, accumulati sensim, ac per hyemem in profundo corporis delitescentes, adventante tandem vere, varie exagitati commotiq; occasionem praebuerunt. Id quod & hoc Anno factum: siquidem praeter enumeratas occasiones, intenso frigori diutius continuato, subito successit calor, in contrariam priori intensam qualitatem permutatus, sed non diu perseverans, quin ad pristinam mox recederet in- B tem- 9. temperiem frigrdam & humidam, aeque inconstantem, conspirantibus Ventis Australibus & Imbribus inconsuetis, genitis a Planetarum aspectibus deterioribus, & mox subsequente Ecclipsi Lunari Magnas autem mutationes frigoris atq; caleris morbos parere Hippocrates afferit 3. Aph. I. [et]: 4. Australium vero ventorum afflatu, generari auditionis hebetudines, & visionis caliginem, & capitis gravitatem, corpus torpidum & langvidum reddi [et]c. Aph: 5. Si vero hyems plus aequo sicca & aquilonia fuerit, (ut pr[ae]cedens in principio) Ver autem valde pluvium & austrinum, Febres acutas & lippitudines, & intestinorum difficultates ad aestatem oriri necesse est Aph. II. (id quod Experientia satis docuit.) Statum austrinum autem corpora exsolvere, & humectare, gravem auditum & capitis gravi-tatem & vertigines afferre, oculis & corporibus diffici-lem motionem inducere, statuit idem Aph. 17. Sect: ejusd: Studiosorum autem, praecipue diligentiorum, vitae con-ditio est per se sedentaria, & paucae mobilitatis; ut taceam Cerebri defatigationem per continuas speculationes. Quis ergo mirabitur, ejusmodi affectus enumeratos, si non omnes, plurimos tamen & analogos Dominis Studiosis fuisse molestos, quales praecipue in sequentibus enume-rabuntur. Illa namq; Septimana, quae sequebatur Dominicam Misericordias Domini dictam, spargebatur fama per Civi-tatem, Studiosos in communi Convictorio, morbo vene-nato correptos, plurimos decumbere. Mox varia subse-cutasunt judicia, alii dicebant: Glires, Arsenico devora-to, properasse ad tonnas Cerevisia fermentante plenas, in Cella, iisq; immersos inquinasse cerevisiam: alii, aliud in cibo vel potu suggestum fuisse venenum suspicabantur; alii carnes pecorum morbosorum Studiosis obtrusas: alii, viscera 10. viscera ulcerosa oblata esse afferebant, idq; ratione Causae: Hinc ratione Morbi ipsius, seu Ideae; alii affectum summe contagiosum & ipsa Peste universali atrociorem procla-mabant: alii statuebant, esse Febrem putridam malignam continuam simpliciter. Interim quotidie bina, trina, quaterna, & quina funera, ad lepulturam delata sunt, ita ut Cives cpnversationem Studiosorum, e contubernio, in Plateis obviantium, detestarentur, quia & alia sparsa fama: ante dies sc. Caniculares omnes convictores esse perituros, vel ingruente Syrio morituros. Qualem, autem inter Studiodos causaverit consternationem adeo fu-nestum Prognosticum, dum paucis spes facta pristinae re-cuperandae valetudinis & sanitatis, quilibet sanus facile ju-dicare poterit. Quare alii ad Doctores Medicos, alii ad Medicinae Studiosos ceu conterraneos & amicos suos, con-fugerunt: imo & aliqui muliercularum opem implora-runt, quemadmodum in ejusmodi Casibus fieri solet, ut desperatus quisq; obvia quaeq; apprehendat media, utut praepostera. Indies & plures prostrati, alii citius, alii tardius vitam finientes, pro diversitate virium & causarum vehementia majori vel minori; Atq; sic lugendi occasio quotidie satis ampla data est. Ego interim trans ripam quasi stans, aliis rebus occupatus, quia & a nemine con-ductus, otiosus fui spectator, nec certi quippiam do conditione Morbi expiscari potui, florentissimorum inte-rim Juvenum, de quibus spes optima fuerat concepta, cadavera fere triginta humata assignabuntur; ita ut non adeo incommode huc accommodari possent verba a Io-sepho, de Peste Hebraeorum ex 2. Reg. 24. prolata Antiq. Iudaic. lib. 7. cap. 10. ut sc. variis absumerentur, nec facile esset morbum cognoscere; Mors quidem una erat, sed plurimis & incompertis causis homines rapiebat: alius B 2 enim 11. enim post alium efferebatur, & clanculum obrepens ma-lum, celeriter exitium afferebat, quidam enim repente cum vehementi dolore & amaro cruciatu animam exha-labant: alii paulo leniore vexati malo, ne curationem quidem ferte poterant, sed inter officia Medicorum ex-spirabant; alii subito tenebris ob oculos obortis ceu prae-focati exanimabantur, nonnulli interim, dum aliquem Domesticorum funerant, sepultura nondum absoluta moriebantur. Hucusq; verba Josephi. Tandem Praestantissimus & Literatissimus Dominus Michaël Tronike Misnicus, Philosophiae Candidatus & Theologiae cultor strenuus, cum primis correptus, post decimum quartum diem, jam cum Morte luctam habens, omniq; ope destitutus, suasu sui Hospitis Amici mei, meum imploravit consilium, opem & assistentiam. Hunc acce-dens, post factam inquisitionem in Symptomata, mox de-prehendi, esse speciem Febris Hungaricae. Adhibitis itaq; necessariis, coepit ille sentire praesentaneam melioratio-nem, & quidem intra spaciura 24. horarum. Sentiens itaq; is Spiritum, qui jam fere erat praeclusus, liberius moveri, spem bonam coepit concipere, aliosq; decum. bentes per emissarios hortari, ut me quoq; ad sui curatio-nem accerserent: Unde factum, ut intra triduum, decem fere, quorum pleriq; inter desperatos numerabantur, meae sese subjicerent ordinationi & directorio. Mox ple-riq; omnes de recuperanda valetudine bonam spem con-cipere & laudare fortunas meas coeperunt, indies majorem Virium refocillationem sentientes. Atq; sic fama, quae vires eundo acquirit, cum pervenisset ad aures nonnullo-rum, risum concitavit, ac si vana spe miseri alerentur: A-pud alios admirationem; apud Primates Provinciae & A-cademiae, attentionem. Quare Domini Regentes Gene- rosissimi, 12. rosissimi, ut sollicitudinem suam in promovenda Salute Academica contestarentur, jusserunt convocare omnia membra Facultatis Medicae, & in affectum huncce accura-tius inquirere; tandem omnibus probe consideratis cir-cumstantiis judicium consignatum in aulam transmittere. Sed quid sic aliud, quam quod in ejusmodi negotiis fieri folet, cum praeter alios & Ego accersitus essem, in diversas trahebamur sententias. Quicquid tamen statuerent alii, salva illorum Opinione, Ego in mea perstiti sententia, & adhuc persisto, afferens: hunc affectum Tartareis morbis esse adnu-merandum, ab infarctu crudorum humorum hypochondriis inh[ae]-rentium dependentibus, eumq[ue] conjunctam habere Febrem Pete-chialem seu Hungaricam, incipientem demum, nondum con-firmatam, ideo, quod nondum adeo contagiosus esset morbus ab initio, plurimosq[ue] in ortus principio a flatibus fuisse suffocatos. Re-jecta autem ab aliis hac mea seritentia, pro votis majori-bus judicium est formatum, idq; Magnificis & Generosis Dominis Regentibus traditum, quod sc. hic affectus debeat adscribi febribus putridis malignis continuis simpliciter: quate-nus vero [et] macul[ae] apud nonnullos comparuere, vel simpliciter putridam malignam continuam, vel etiam Petechialem Febrim appellari posse statutum est, [et] adhuc eadem sententia defenditur, [et] quod neq[ue] morbo Hungarico adscribi, neq[ue] Hypochondriacis af- fectibus adnumerari queat, asseritur ab aliis, ut taceam, quae de Tartaro objiciuntur. Cum autem II. Maij Consultatio in Collegio fuisset instituta, triduo post, mortuus est Studiosus quidam ma-gnae spei, Domini Ioh. Birthii Pastoris Lambgarbensis, in distri-ctu Rastenburgensi vigilanti[ss]imi, ac Patris optimi optimus filius, cujus cadaver, Pater praesens & lugens, publici boni causa, secandum tradidit & ultro obtulit pro inqui-renda causa Morbi. Quod negotium Rector [et] Senatus B 3 per 13. per Ministrum Academicum mihi sequenti die suscipien-dum demandavit, Accinctus itaq; sequenti mane, atq; stipatus Chirurgis aliquot, opus sum aggressus praesenti-bus Magnis: Dno Rectore, Casparo Perbant I. V. D. [et] Pro-fessore emerito, diversarumq; Faculcatum Studiosis, inpri-mis & Medicinae operam dantibus. Tandem & Dn. Senior noster D. B accessit, simul & manum adhibuit. Ubi primum dorsum Cadaveris lividum, ceu sangvine per-fusum conspiciebatur, id quod in plerisq; solet fieri ca-daveribus: quae si Ventri incumberent, Venter etiam livesceret, quia vero supina collocantur, dorsum livescit, quia dum vivit homo, Spiritu perfusus Sangvis dilutior, intra venas continetur: Spiritu autem subtra-cto, quantum fieri potest sangvis fundum petit, propter innatam gravitatem terrestrem: quae causa etiam, quod cadavera sint multo graviora, quam viva corpora: sc: propter absentiam Spirituum, Abdomine igitur aperto deprehendimus, Omentum disruptum pingvedine carens. Intestina autem, praecipue tenuia cum colo, erant inflata, flavescentia ad extra, quorum Parietibus interne adhaere. bat flavescens quidam mucus, sed paucus: Hepar & Lien, in cava parte potissimum Lividitate quoq; obducti, in gibba vero, quemadmodum & in Substantia reliqua, sanis parum absimiles, Hepatisq; concavo adhaerebat vesicula fellisvalde distenta, ita ut fel regurgitaret. Corpallidum & slaccidum, quo dissecto cruor nigerrimus effluxit. Pul mones excepto unico, & quasi minimo lobo putrescentes. lividi & nigricantes passim: Ventriculi fundus aerugineo colore tinctus, in quo Viscositatis flavescentis contineba-tur libra fere semis. Plures ab aliis successu Temporis institutae Sectiones, inprimis & Georgii Nackii cadaver, in cujus cura Ego fui ultimus, 14. Observa-tio. ultimus, conterranei autem ab initio, me fectionem ur-gente, cum esset mortuus, eam recusarunt admittere. Po-stea vero me inscio, sequenti die ea est instituta, a Studio-so quodam Theologiae Ioh: Titio, in Anatomicis exercitato, in praesentia D. D. Michaëlis & Medicinae Studiosorum quorundam: quae observatio quia ab aliis consignata est, supervacaneum videtur eandem hic repetere, Nam es tantum scribere decrevi, quas hisce meis oculis observavi, siquidem, secundum Plautum, plus valet oculatus testis unus, quam auriti decem Truculent. Act. 2. Scen. 6. Maneat & aliis sua Laus. Sed antequam ego consignationem observatorum Amplissimo Senatui tradidissem, cumq; inhotuisset, diver-sas a nobis Medicis foveri opiniones, Judicium meum simul cum observatione affignare jussus sum, id quod non omnibus placuit. Interim cum mei Patientes successive restituerentur, paucis demortuis, Generosi Domini Re-gentes quoq; consultum esse judicarunt, ex Contrariorum conferentia veritatem venari: quare Serenissimi Electoris nostri Fisci Consiliarius, Nobili[ss]imus [et] Excellentisimus Dn: Christophorus Wegnerus, I. V. D. nomine & autoritate Magnisicorum Dominorum Regentium itidem judicium meum seorsim sollicitavit. Sed mox reperti sunt Censo-res Judiciorum a me consignatorum, qui, dum ego in priori judicio Morbum descripsi per causam anteceden-tem, sc. Tartaream erudamq, Viscositatem hypochon-drii, e erassioribus cibis [et]c. contractam, & per Sympto-matum praecipuorum praevalentiam, quia Morbum Hungaricum seu ?efa????s??, & Petechialem Febrim eum appellavi: in posteriori vero Judicio, per Genus proxi-mum seu Febrem Pestilentialem & differentiam specifi-cam, qua a Febri Pestilentiali publica differt, ideoq; pri- vatam 15. vatam hanc denominavi; statim hinc collegerunt atq; commenti sunt, me contradictionem in adjecto commi-sisse, non discernentes Hypochondriacum affectum, ?a? e`????`? ita dictum a caeteris Hypochondrii pravis dis-positionibus; omnes enim species ejus in genere, ut plurimum dependent a Tartarea viscositate ex crudita-tibus collecta, a qua Semina hypochondriaci affectus ori-ri, eademq; in plurimis convictorii hospitibus delituisse concedunt, interim negant aliud per Tartarum esse intel-ligendum, quam Lapillos, ubi Textu allegatur Paracels. ex Comment: lib. I. de Tartaro tract. I. cap. I. sed omissis an. tecedentibus & consequentibus. Nam si conferantur ver-ba, quae Paracels. Param: lib. 3. Tract. I. habet, ubi quatuor genera Tartari constituit, calculum, arenam, Bolum, vi-scum, & quae sequuntur per hunc totum Librum, ubi de origine Morborum ex Tartaro loquitur: Item reliquos tractatus de Tartaro inscriptos, librum item de morbis Tartareis, facile is poterit elicere Sensum, quomodo haec verba ex lib. I. de Tartaro tract I. cap. I. allegata sint intelli-genda. Et licet omnes Febres primario ex Sulphure ori-antur; reliqua tamen cognata principia, Mercurius sc. & Sal easdem & exacerbare & Symptomata variare possunt, & prout malignitas hujus vel illius speciei Mercurialis praevalet, ita & Febris, quibus talis malignitas jungitur, variari potest & formam mutare, pro Varietate formarum veneni & Malignitatis. Ad retorquendam igitur igno-miniam passim per Provinciam inter Nobiles Literatos aliorum Facultatum & ignobiles sparsam, meam quoq, Sen-tentiam manifestandam esse censui, defensionis gratia, quia defensio honoris, est juris naturalis: Simul & bina ista judi-cia mea conciliare & contradicentium argumenta resolve- re i atq; alia, quae veritati minus congrua, (quia res Con- scienti[ae] 16. scienti[ae] est.) pro Candore refellere visum fuit: omnia tamen Veritatis amore, Lectorisq; pro incorrupta infor-matione, absq; Livore, atq; ad promovendum honorem DEL, qui & morbum immisit, & plurimos etiam mea ope-ra sanavit. SEquentes autem Studiosi, mea opera, in medenda hac Lue Academica, post Deum usi sunt. Rimus de quo supra dixi, fuit Praestantissimus Dominus 1. P Michael Tronicke, Misnicus, Cholerico - Melancholicus, annotum circiter 24. cum jam ultra dies 14. decubuisset, sub tecto, in conclavi frigidiori, aliorumq[ue] jam fuisset usus Medicorum con-filio, iliiq[ue] eum non amplius visitarent, omni opedestitutus, do-mesticorum suasu me accersivit. Hunc igitur accedens, atq[ue] con-sideranda considerans, deprehendi dolorum capitis vertigino-sum, obstructiones alvi: singultum valde molestum, summamq[ue] Virium jacturam, nec non & deliquia satis frequentia: Vigilias quoq[ue] & urinam summe crudam. Quare licet ego spem ab initio conceperim exiguam satis; DEO tamen summo Medico confi-dens, premisso lenitivo, externa tantum ordinavi, & in admini-stranda Dieta disposui, necessaria suppeditantibus ditioribus ali-quot Matronis honoratissimis. Et quamquam vires mox ab ini-tio sese videbantur recolligere, mitiora quoq[ue] comparebant Symptomata, variae tamen subsecutae sunt alterationes, ita ut du-biam valde redderent spem reconvalescentiae: quare internas sentiens Mesenterii obstructiones ex flatibus interdum erumpen-tibus, internq[ue] obmurmurantibus, digestivum aliquod alexite-riis permixtum praescripsi, cujus quotidiano ex usu, cum Urina fabuium excrevit rubescens & tenuissimum, cum sedimento vi-scoso & copioso, Interdum ante prandium & coenam Cordialia quoq & consortantia intertexui, usq[ue] tandem Urina dilutior com-pareret, etsi fabulosa adhuc, sic & vires paulatim sunt restitutae & Spiritus (quia vomitu spontaneo pectus opprimens pituita excremen-titia fuerat rejecta) Liberior fuit: Et quamvis Lingua esset justo ficciors; sitis tamen mox remisit, atq[ue] sic primus ex omnibus fere reconvalescere coepit, flatibus `a`??? ?a?` ???? copiose erumpenti- C bus. 17. bus. Domo autem aliquandiu exire non potuit, propter scabiem subsequentcm, quae in declinatione morbi prurigine acerrimae comitata, corpus admodum desoedaverat , qua demum quoq[ue] sa-nata, pro concione publica in Templo gratias egit DEO & Be-nefactoribus. Patriae tandem desiderio flagrans, discessit. Ge dani autem aliquandiu commorari coactus est, itinere interru-pto, propter Apostema in manu exortum, quo Medicorum & Chirurgorum ejus Loci industria sanato, progressus est, An-te discessum autem ad exhibendam animi gratitudinem, se-quentes versiculos mihi reliquit, tremula adhuc manu conscri-ptos: O Horrenda Lues, qu[ae] sat grassata per omnes Mensas, quas nutrit larga culina DUCIS. Schönbergerus, ubi est; Bazelius? ambo Magistri Pröselius, qui non dispar erat reliquis, Hos multosq[ue] alios rapuit Mors falce cruenta, Hinc Mens[ae] prim[ae] maxima pars periit. Infectum nec me febris funesta reliquit, Tentavitq[ue] satis spicula dira Necis. KEPPLERUS sed dante DEO praevaluit Arte Sanandi; applausam qui capit inde Gregis Aonii, atq[ue]Illi merito laus maxima surgit, Quod multos homines hacce Lue eripuit. 2. Odem tempore decubuit & Fridericus Wolckerus, Goldinga-E Curlandus, Cholerico-Phlegmaticus, Lecto jam ultra dies 14. affixus, ad quem cum essem vocatus, deprchendi eum fomno gravissimo oppressum & quasi semimortuum, ita ut vix ex-citari posset: quia vero alvus erat strictior, Clystere candem sol-licitavi, & praerer externa, lenitivum quoq[ue] praescripsi, postea & Apophlegmatismos & Sternutatoria adhibui, simul & digstiva non neglexi: atq[ue] sic praeter Spem omnium, ex DEI munisicen-tissimi benedictione, ad pristinum reductus est vigorem, atq[ue] non tantum nummis officium praestitum compensavit; sed & Carmine sequenti Mentis gratitudinem & promptitudinem contestari vo-luit. Dicere 18. DIcere si fas sit, dirus depresserat ossa Morbus; sed qui sceptra tenet radiantis Olympi Cujus pro meritis hominum licet omnia possent AEquivalens pretium non quisquam reddere novit. Restituit lapsus KEPPLERI Paeonia arte Vires. Munifico sic reddam Carmina grata. FAmulus item ipsius, 13. annorum Puer, in eodem conclavi, eodem morbo laborans, eodemq[ue] tempore decumbens, paucis adhibitis restitutus est & liberatus a Lue hac. 3. unc secutus est Wilhelmus Parcefeldt, Mesoto Semgallus, H ad phlegmaticam magis inclinans temperaturam cum Cholera permixtam, qui non, uti alii, continua seu Synocho, sed febre tertianam mentiente laboravit, paucis comparentibns ma-culis malignitatis indicibus, cum dolore capitis, membrorum lassitudine) dolore Stomachi & alvi obstructionibus: qui, quia maturius consilium a me petiit, intra paucos dies convaluit, aetatis anno 21. Gratusq[ue] pro Officio praestito, sequentes Versicu-los concinnavit, A Eris hyems vix pulsa fuit, vix tempora Veris Blandi aderant, celebrata dies vix annua Pascha Aonium ecce gregem quantum Libitina necabat, Trux, heu! nec sat erat tot febre ardente necaris Hac quoq[ue] Me pressum Lethali invisa trahebat. Obstupui, tota [et] mea mens collapsa tremebat. Heu quid Ego? Medicum KEPPLERUM posco peritum, Ipsus P[ae]onia morbum mox arte levavit. Ergo tibi multas depromo pectore grates; Ut cum non po[ss]im meritas tibi reddere, qu[ae]so Suscipe quod vovco (nam defunt aurea dona.) Dei tibi persolvant pro tanto munere grates! 4. Ustus Bernhardus Götz, Thuringus Phil. Stud. 21. Annorum, J Sangvineo.Melancholicus, in transportando funere com-militionis sui, forte oneri renitens, coepit sentire dolores lateris, seu Pleuriticos, accessit & dolor capitis & lassitudo membrorum, & calor continuus, cum alvi obstructione. Is quia mature consi- C 2 lium 19. lium a me petiit, etsi nullam jusserim pertundi venam, mox ta-men aliis necessariis & appropriatis adhibitis, convaluit, quia vero jam erat procinctus ad iter, Mense Majo adhuc discessit ad suos in Patriam reversurus. 5. Ec minus Christophorus Altus, Elbingens. 23. Annorum N circiter, Cholerico-Melancholicus, etsi non esset ordi-narius convictorii hospes, eandem cum caeteris afflictionem subi-re coactus est. Nauseam primum & membrorum lassitudinem sentiens, dolores capitis cum vertigine, & alvi obstructionem, qua referata, propinavi vomitorium cum foelici successu, tandem & ad sudorifera progressus, aliisq[ue] necessariis adhibitis, tam ex-ternis quam internis, praecipue somnum conciliantibus, propter vigilias; qui sic intra dies 10. convaluit, atq[ue] in gratitudinis tes-seram, sequentes cudit versiculos: CUnctis pro meritis DEUS immortalis Alumnos Aura, qua confert, cum toto ex pectore grates Solvere conveniat, tum sani corporis usum, Qui dedit ille dator cunctorum IOVA bonorum, Pr[ae]cipue incumbit devoto ex pectore [et] ore Iustas [ae]thereo grates depromere Regi, Et cantare illi merit[ae] pr[ae]conia Laudis. Nam pr[ae]stabilius quid sit, meliusve salute? Hoc venusini nimirum Musa Poet[ae] H[ae]c in verba ruens imellexisse videtur; St ventri bene, si lateri pedibusq[ue] tuis ,nil Divitiae poterunt Regales addere majus. Et sane donum quam sit, non prospicit ingens, Pulchra valetudo, mala nunquam semina Morbi Qui sensit, prorsus cruciatus nescius omnis; Me sed ô tua, non inquam pr[ae]stantia magna Pr[ae]terit atma Salus, Regno regalior omni, Nam stomachi cum me miserum Cachexia lecto Affixum daret, ô quoties suspiria duxi! Quanto cum gemitu noctes persaepe diesq[ue] Te expeti? donec tandem Clementia IOVAE Audiit 20. Audiit hasce preces, ju[ss]it quoq[ue] pondus inesse, Illa mihi (Medic[ae] qui gloria digna cohortis) Dum misit Medicum, KEPPLERUM nomine dictum; Tu KEPPLERE tuâmet sedulitate curâq[ue] Avertisti â me, dir[ae] tela saucia Mortis, Stamina qu[ae] vit[ae] mea mox ruptura fuisset. Ni cunctam Vomitu vim rescidsset hic alter Hippocrates, vires exhaustas reddere gnarus. His bene pro factis, ô Vir KEPPLERE colende, AEternas memori grates de pectore promam, Duus memor ipse mei, dum spiritus hos reget artûs. Imiliter hoc tempore in immunitate degens sub - castren-6. Ssi, Christophorus Spalckhaverus Rugensis, Sangvineo - Me-lancholicus, qui in principio statim lassitudinem membrorum fentiens cum vertiginoso dolore Capitis, paucas & in pectore ob-servans maculas, cum coeteris Symptomatibus vulgaribus sc. vi-giliis, obstructionibus alvi, nausea, siti, Lingvae ariditate [et]c. intra octiduum quoq[ue], per altissimi gratiam & benedictionem ad pristinum corporis vigorem reductus, paulò post velis sese com-mirtens, in Patriam abiturus, praerter argentum, hoc etiam gra-titudinis Symbolum post se reliquit. Sonnet. IR dem der reiffe lentz nun wiederumb das Land Mit seiner Liebligkeit bericher und vernewet; In dem sich jede Seel erfischer und erfrewet / Runbt Libitinen Gifft so sehr die überhandt In unsrer Musen Schaar / dass fast kein Wiederstandt Wo aus zufragen ist / die Musen gehn zerstrewet / Und weinen umb ihr Volck / dass ihnen ungeschewet Durch schnelle Todesfahrt so mancher ist entwandt. Ob noch so sehr man sich bemüht hat obzusiegen / Verschlig es doch nicht viel / sie musten meist erliegen. Dass aber Ich und Der noch wieder worden frey / Des dancken Wir / nechst GOTT / herr Doctor, Ewrer Trem. C 3 Der 21. Der himmel sey mit Euch / bamit hinfort von allen / Die Euch sich anvertrawt / ein gleiches mög erschallen. 7. Odem tempore similem afflictionem passus est, Nicolaus E Meinicken Semgallus LL. Stud: 19. annorum, Cholerico-Melancholicus, qui cum ab initio sentiret lassitudinem membro-rum, alterius Medici ex praescripto, assumpsit Medicamentum purgans, quod operationem suam extendit ad triduum integrum, cum maxima Virium jactura; tandem Is meum sollicitavit Con-silium. Maculae interim sese offerebant purpureae, per totum corpus conspicuae, accessit (uti fere in omnibus,) vertiginosus Capitis dolor, cum leviusculo & aliquali delirio ex diuturnitate Vigiliarum, cui sudorifera & somnum conciliantia ordinavi, coe-teris non neglectis necessariis, usq[ue] Symptomata remitterent. Atq[ue] sic & iste pristinae valetudini restitutus, argute sequentia consignavit. EXCELLENTISSIME DOMINE DOCTOR. AN Morbis pr[ae]stans po[ss]it Medicina parari Non monstrante prius cognitione malum, H[ae]reo! Nam Morbum Te non cognoscere dicunt; Et tamen [ae]grotos subtrahis arte Neci. Iudicium diversa facit, diversaq[ue] Cura, Illud enim paucis, omnibus h[ae]cce placet. 8. Irca idem tempus vocatus quoq[ue] sum ad Iohannem Meje- C rum Curlandum 23. Annorum, qui cum ab Exercitio Pa- lestrico in femore primum percepisset damnum, vanis aliorum Medicorum, Chirurgorum, Pseudo - Medicorum & Medicastrarum Consiliis adhibitis, frustra tamen omnia tentavit, usq[ue] ex decu-bitu duitino & consueta prius Diaeta Convictorii, communis ille Studiosorum Morbus accederet; fuit is alias per integrum bien-nium Valetudinarius & Cachecticus. Accersitus tandem Ego, deprehendi dolorem Stomachi, vigilias pertinaces, Alvi obstru-ctiones quoq[ue] ( quibus ipse nonnunquam occasionem dedit, nc cogeretur movere pedem propter dolorem, excrementa rerinen- do) 22. do) Nauseam quoq[ue] faucium inflammationem, pituite copiosis-sime pectus opprimentis excretionem, cum calore febrili, matu-tino tempore, ut in coeteris, semper remissione. Qui adhibitis idoneis Medicamentis, ab omnibus hisce affectibus liberatus est. Preter haec autem circa ingvina Bubo deprehensus est, quem diu occultaverat, non tamen Pestilens, sed forte ex alia malignitate dependens, & quidem non longe ab illo loco, ubi facta contusio, a quo plus incommodi sensit, quam ab ipsa contusione, propter tensionem nervorum tendinumq[ue]: hoc mediante, collectis circa ingvina, pravis humoribus, morbus iste Academicus degenera-vit in tumorem dextri pedis totius cedematosum. ( Ejusmodi ca-sum describit etiam Burggabius in suo Tractatu, de Morbo Un-garico. Et Joh: Conradus Rumelius de morbo Palatino,) Na-tura tandem per abscessum in exteriori pedis parte factum, exi-tum quesivit, cum dolore maximo, non longe a processu femo-ris exteriori: Successit, postquam & alter pes coepisset intu-mescere, Gangrena & delirium, tandemq[ue] Mors placidissima post maximos dolores, cum jam decubuisset tres Menses cum di-midio. 7. Um Ego Welckerum accedebam, en octiduo post, eo- Ddem morbo correptus est & contubernalis ejus Ioh: Brockhausen Lemgovia Westphaius, mitiora tamen erant ejus Sym-ptomata. Aderat quidem vertiginosus Capitis dolor, compres-sio pectoris, circa orificium Stomachi angustia cum nausea, siti & oris siccitate, accedente & membrorum Lassitudine. Hic quia Contubernalis periculo cautior factus, mature consilium petiit, & intra octiduum, prior adhuc ipso Wolckero, sese extricavit, Deo ita fortunante, & benedicente, Medicamentis a me praescri-ptis. Qui re & verbis gratus, cum vires recollegisset, ingenii sui alacritatem demonstraturus, Carmine Elegiaco, tanquam Oculatus testis, historiam occasionis, qua Morbus iste in con-victorio fuerit productus, accurate descripsit, atq[ue] hisce sub-junxit. NUminis arbitrio supremi nostra caduca Vita stat atq[ue] cadit, Vita caduca nimis! Non 23. Non abs re Doctum domui quatiente ruinâ Nutanti [ae]quiparat corpora nostra Chorus. Illam etenim vetuti brumalis concutit Eurus Ut vel tota suo pondere fracta ruat: Sic etiam humanum corpus mala semina Morbi Urgent, ut spes sit nulla Salutis ei. Ut quoq[ue] deturbat vulsas de pariete partes Utq[ue] etiam lapsu succiduo titubat. Sic quoq[ue] s[ae]vities mortalia Corpora Morbi Affligit, membra ut pressa dolore trahant. Hunc Scorbutus habet, trahit hic lethale venenum Pestis eum, cumulans funera, multa tenet. Hunc quartana Lues torret, Tu nonne doleres? Urens ardenti langvida membra foco. Et quisnam enumeret numerosos ordinemorbos, Qui nos Mortales s[ae]pe dolore gravant. Heu! Ad[ae]tristem Lapsum, quo conjugis ausu Pomi iilum vetiti tanta Libido capit! Non ali[ae] poterant, cum sic in poma flagrares Horti lurconem Te satiare dapes! Dum tua fatalis pomi sapor imbuit ora Dilapidas nostras helluoturpis opes. Nos quoq[ue] Mortales, gerimus qui nomen ab illo In vetitum semper pr[ae]cipites ruimus. Accedunt etiam scelerat[ae] crimina vit[ae], Tempsimus [ae]terni dum sacra jussa DEI. Dum scelus in scelus addimus, simul addidit ir[ae] Irarum stimulos, vulnera cruda, DEUS. Hinc [et] dira Lues Musarum vexat Alumnos, Florida subjiciens corpora multa Neci. Ver erat inducens picto cum flore colorem Vivum , depingens floribus arva novis. Et quivis horti, quodvis [et] germen in illis Surgebat (nuper cesserat aeris hyems.) Heu! Lugenda cano, pubem, Musisq[ue] Deoq[ue] Sacratam Morbus corripit illico atrox. Atq[ue] 24. Atq[ue] adeo vires omer prosternit eisdem, Copulet infesto, ut tabida membra toro. Horum ô hausisses miserandam Lumine Sortem Auditusve tibi nil rationis habens. Luminibus fata hac te siccis posse videre, Non credo, potius quin moveare reor. Pars rationis eget, vesano agitata furore, Pars velut [ae]terna Lumina nocte premis Partem aliam claus[ae] fauces sicc[ae]q[ue] fatigant, Inde labascit vox, dant sine voce sonos, Pauc[ae] intercedunt luces, tristis ferit aures Rumor, Viezichium primum obiisse diem. Schreiberus sequitur, Tu Schönbergere Magister Mox comes a[ss]istis non bene tardus eis. Horum quotidiè plures vestigia gressu Calcant, complentur funera funeribus. Hinc nobis liceat causam explorare nefandi Morbi (mortali si modo causa patet.) Mon certe exiguum damnum privare Lyceum Civibus, Aonio qui in grege nomen habet, Illi sunt etenim , Populo qui calica jussa Tradant [et] doceant qua videt astra, viam, Hi quoq[ue] qui gravibus relevent pallentia morbis Corpora, miscentes pharmaca certa manu, Musa igitur causas memora, cur funere acerbo Tot Iuvenes lectos trux Libitina premat? Cur illi solum moriuntur, Libera Mensa Pru[ss]iaci Herois quos alit atq[ue] cibat. Forte quis immisit dapibus mala toxica, vecors? Miscuit aut succis pocula plena malis? Sic ajunt multi, vel num nos carne cibavit Oeconomus, minus aut conveniente cibo? Fors factum, esuriens, adeo quis singula lustrat? Ingerit in Stomachum fercula quisq[ue] suum. Num veri Cibus, aut aliud quid, novit JOVA Attulerit nostro santa perîcla gregi. D Me 25. 26. Me fugit, in primis cum fluctuet ipsa medentum Gens, nec conveniat, qu[ae] siet h[ae]cce Lues, Nam ait hic, crudum juvenes hausisse venenum, Hic contra statuit, oppositumq[ue] tenet. Ille ait esse Luem crudelem qu[ae] Hungaris arva Infestare solet, proxima, Turca,Tibi. Et Medici possunt falli pers[ae]pe, nec omnes Morborum causas illico nosse queunt. Namq[ue] novi fere quotidie mala semina morbi Pa[ss]im consurgunt ( omnia plena malis.) Nec me pr[ae]teriit Morbi vis tanta nefandi Ipse etiam cogor ponere membra toro. Non tamen ut reliqui (grates hoc nomine Iov[ae] Persolvo) sensi vulnera dira Luis. Omnia membra tamen tenuit Langvor, nec in ore Vividus ingenuo stabat, ut antè) color. Corde igitur tristi langvens jam factus atrocis Istius Morbi debile mancipium, Confugio ad Medicum supremum, voce benignum, Invoco eum, palmas in polum utrasq[ue] levans, Ille potens Vit[ae] ac MorbtDominator ut [ae]que Sic det pro arbitrio vivere sive mori. Hoc etenim quorum langvebant Corpora morbo, De miseris his spes nulla Salutis erat. Solamen miseris! Si morbo corripere isto Pastorem, mortis pr[ae]da futura, voca. Sed dum desperant homines, non indigus ullo Omnipotens sanat semina IOVA Luis. Et mihi munificus bene firmum in membra vigorem Reddidit utenti P[ae]onia Artis ope. Me KEPPLERUS enim sanat, summo auspice JOVA, KEPPLERUS Medico gloria digna Choro. Sed Tibi summe DEUS vasti moderator Olympi Qui claudis proprio funere Mortis iter, Persolvo meritas grates, Teq[ue] auspice, sacro In coetu, fundam Carmina grata Tibi, Pulsâsti Pulsâsti Morbum, bene firmum Corporis usum Restituis, qu[ae]nam gratia major erit? Pro tali auxilio, pro tali munere semper Prompta Tibi Laudes nostra Camoena canet. S[ae]vitiem qu[ae]so cohibe, morbiq[ue] furorem Nondum cessantem moenibus hisce fuga. Et quam crudelis fecit Libitina ruinam In grege Pierio, Castalidumq[ue] Choro. Clemens restaura, Iuvenes Tu sussice doctos, Templis atq[ue] Scholis, Pegasidumq[ue] Iugis. Queis sed adhuc sanus persistit Corporis usus, Hos bonus a tetra protege, Iova, Lue. Tu suppone manus illis, fulcimine nixos Te, dolor [et] Langvor nullus habebit eos. Et Tibi debebo, Medica KEPPLERE celebris Re, grates, qui me P[ae]onia arte juvas. Pro cura dextrâ, quod magni Muneris instar, Promtus ad. officium pefctora grata feram. Maxima nec tanti vilescit gratia doni, Donec viventi Cor tepet igne mihi. 10. Eorgius Nackius, Westphalus, Vir juvenis atq[ue] robustus, G Athletici habitus, cum primis quoq[ue] correptus, cum jam apud alios antea quesivisset confilium, morbo invalescente, circa Dominicam Exaudi, cernens alios meos Patientes in colle-gio reconvalescere, ipse quoq[ue]; meam imploravit opem, sed ni-mis fero. Accedens enim preter summam virium jacturam & ventriculo inclusorum crudorum humorum fermentationem, tantam deprehendi faucium inflammationem, sine tamen delirio, ut paulò pòst fextâ vel septimâ die, Natureq[ue] robore tandem op-presso, succumberet anno aetatis 22. 11. Ic solus non laboravit in hoc conclavi, siquidem in Homnibus habitationibus, uno correpto, & alii de cla-dis insolentia participarunt: quare & contubernalis ejus, Bar-tholom[ae]us Ringelmannus Osnaprug: Westph: L.L.Stud. Cholerico-Melancholicus, eodem tempore decumbens, de cujus Salute D 2 omnes 27. 28. omncs jam desperaverant, praescriptis a me necessariis, factaq[ue] ordinatione, quoad Diaetam, tandem sese extricavit. Nulla quidem ipsi molesta fuit faucium inflammatio, dolores tamen capitis, obstructiones alvi & Meseriacarum, quibus solutis, in-signis quoq[ue] Sabuli rubescentis copia in Urinali semper erat con-spicua, interim & Symptomatum mitigatio subsecuta, ita ut se-quenti die post obitum Contubernalis sui Nackii, Mortis fauci-bus ereptus, resurgeret. Fugatis autem & dissipatis vertiginem inducentibus vaporibus, ad pristinam consuetudinem reversus est. 12. N sine Maij & principio Mensis Junii, dum aegrotaret ad- I huc Mejerus, itidem Contubernalis ejus Iohannes Zschuch-nerus Curlandus, agrotare coepit, eandem cum caerteris sustinens afflictionem, succedente delirio maximo, per aliquot dies con-tinuato, obstructione alvi, faucium inflammatione & similibus, aetatis anno circiter 21. Temperiem ad Cholerico-Melancholi-cam inclinantem habens, dolorem capitis fentiens vertiginosum, hebetudinem aurium, & ( quod plerisq[ue] quoq[ue]; accidit) manu-um tremorem. Qui iisdem fere, quae Mejero praescripta fue-rant, Medicamentis adjutus, pristino restitutus est vigori, intra dies 14. 13. Um hic vix scntiret levamen, frater ipsius natu minor, C annorum circiter 15. mitiora etsi sentiret Symptoma-ta, & utut resisteret morbo, Lectum tamen declinare coactus est, paucis vero exhibitis, cum mox esset restitutus & iste, Frater natu major, & nummis & carminibus, animi sui gratitudinem & prom-ptitudinem ostensurus, pro consueta sua: modestia & civilitate, elegans hoc exhibuit Carmen. QUid mea qu[ae]so canat Tibi , Vir venerande Camoena Quid Plectro ludat Carminis ipsa Tibi? Si mihi nunc esset docti solertia Flacci, Attamen haud possem\ scribere facta tua: Nam simulac Phoebi mala Vit[ae] stamina alumnis Tentabat multu solvere Parca Lue, Tu Tu non cessasti simul hoc pervenit ad aures, Ut daret [ae]grois Pharmaca docta manus, Et non desiderat finem Tua docta Medela, Quem sibi proposuit, cum DEUS ipse juvet: Hujus Ego testis cum fratre, Proserpina nostra Cum cuperet Vit[ae] rumpere fila Lue, Nulla relicta fuit nobis spes, Ars tua vitam Restituit nobis, post bona fata frequens. Quilibet nunc sanus toto Tibi pectore fundit Grates, elogiis [et] tua facta vehit. Pergito sic semper Phoebi prodesse Caterv[ae], Te tandem, credas, praemia digna manent. Vive valeq[ue] tuis! DEUS [et] tua coepta secundet, Ut profis multis, vive valeq[ue] tuis. 14. HErmannus Gockelius, Sangvineo-Cholericus LL.Stud. Westphalus, adeo robustus, ut ferrum satis crassum, nul-lo usus fulcimine, manibus confringere posset, in statura medio-criter procerus & corpulentus, etsi cibum non caperet in convi-ctorio, nisi quod hospes bis fuerit introductus ab allis, una nocte Vigil apud Amicum quendam hoc morbo correptum, disposi-tus fortè ob inordinatam diaetam, & compotationes, pavore ta-men correptus contagium contraxit, ex imaginatione oborto & licet sentiret horripilationem & lassitudinem membrorum, utut admonitus a Domesticis & Amicis, ut malo mature obviam iret, Medici Consilio adhibito: omnia tamen fusq[ue] deq[ue] habuit, imò nec parere voluit hospitae suae, quae ipsi volebat praeparare me-dicinam domesticam Bohemis alists plebeis in plerisq[ue] affectibus familiarem, sc; Cerevisiam cum Butyro permixtam calefactamq[ue], adjectis & pulveribus Zinziberis & baccarum Lauri, usq[ue] à mor-bo victus Lecto affigeretur, atq[ue] in hoc non observavit illud Poëtae: Principiis obsta, ferò Medicina paratur. Quod quia non factum, experiri coactus est, quod itidem Poëta ait: Non est in Medico semper relevetur ut ager, Interdum docta plus valet arte malum. D 3 Accer- 29. Accersitus enim Ego, circà 4. Calend. Junii, quia spem conce-perat meâ operâ, uti è reliquis pleriq[ue], ita se quoq[ue] convali-turum, eâ tamen frustratus est, mox enim comparuere fignale thalia, ita ut ob summam Cordis angustiam & Spirituum praefo-cationem vix loqui, aut ubi doleret, indicare posset; quarta die succeffit delirium cum torvo aspectu & jectigatione, & tandem 3. Non. Junii ipsa mors, vitam finiens: Anno aetatis 23. 15. Ost. dies aliquot, circa 6. Id. Junii, vocatus sum ad Chri- P stophorum Wernerum Fridlandia-Borussum, Cholerico-Phlegmaticum, annorum 21. Qui cum octiduo ante sensisset Lan-gvorem Membrorum, eundem excussurus & sitim sedaturus, as-sociavit sese Commilitonibus in immunitate Tragheim compo-tantibus, usq[ue] viribus prostratis domum redire cogeretur, quem Lecto affixum die Sabbathi ante 6. Dominicam Trinitatis circa vesperam accedens, itidem quasi attonitum & stupescentem de-prehendi, maculis conspersum, & alvum obstructam habentem, sequenti die Solis & Lunae floccos legentem, inquietum , vigilem & taciturnum, atq[ue] sic praesentia signa Lethalia Spem Salutis su-stulerunt: quare ad sacram anchoram eum confugere jussi, ubi adscito Presbytero (evanito delirio, quod ab initio vel leviter erat conspicuum) sana mente, post Epulum divinum assumptum, die Martis, qui erat 4. Id. Junii placide obdormivit. Per con-tagium hic quoq[ue] malum attraxerat, vigil apud alium aegro-tum. 16. Um ad Wernerum die Sabbathi circa Vesperam essem vo- C catus, sequenti die Solis mane ante concionem, alius adme misit, eandem qui patiebatur afflictionem, nimirum Virgi-lius Empsychovius Holsatus Theol. & Philos. Studiosus, homo mo-destissimus, in Studiis diligens & pro aetate sat eruditus, annos habens 24. Sangvineo - Melancholicus. Is aeque parvi pendens lassitudinem, quam ab octiduo senserat, delectatus reliquiis Nu-ptiarum, quas Filiae suae instituerat hospita ipsius, Matrona ho-norata. Haec cum extra Urbem esset profecta ad dies aliquot, ille interim, aestivum quia tempus erat, frigidis cibis sese re-creare cupiens, malum auxit, praecipue carne suilla fumata, mit 30. mit gutem Kauchschincken / item placenta obductis ferinis pipera-tis cum potu largiore, Tandem Lecto quoq[ue] affixus, cum meam imploraret opem, visitans eum, deprehendi, totum corpus du-riusculis pustulis, maculisq[ue] purpureis in summitate earum pro-minentibus conspersum, ita, ut nec facies esset libera, iisq[ue] adeo contiguis, ut vix pisi circumferentiam aequans spaciumcutis con-spiceretur sanum. Praemissis itaq[ue] praemittendis, cum exhibuis-sem sudorifera horis matutinis, tumidiores circa lliam vesperam deprehendi pustulas, sequenti vero mane depressiores, nec adeo copiosas; reiteratis itaq[ue] Alexipharmacis, easdem expellere co-natus sum, sed ob summam materiae Viscositatem parum effice-re porui, quia Vires non sufficiebant: Natura namq[ue] jam suc-cumbente & viribus prostratis, frustra ex officinis Pharma-ceuticis petitur earum restitutio. Hic delirio quidem caruit accedente tamen alvi obstructione Prid. Id. Junii Enema cir-ca vesperam ordinavi, quod suum fecit officium; cumq[ue] post mediam Noctem finem vitae adesse sentiret, atq[ue] is praeceden-te die sacra fuisset usus Synaxi, placide hora quarta matutina exspiravit. 17. Acobus Petri S[ae]stensis Borussus, Alumnus Electoralis, he- J reditariam habens dispositionem ad Melancholiam Hy-pochondriacam, a Matre ex utero contractam, quo morbo & ante biennium laboraverat, jam vero vix exalia reversus Aca-demia, hoc eodem Academico malo tactus, paucisq[ue] conspersus maculis, vigiliis item debilitatus & enervatus, nec minus obstru-ctionibus alvi, aliisq[ue] accidentibus, Nausea sc: siti, faucilim siccitate, & similibus afflictus, per Amicos meam quoq[ue] implo-ravit opem, quibus affectibus, quia & dolor Hypochondriacus in sinistro Latere accedebat, necessaria praescripsi digestiva, ape-ritiva, externa quoq[ue] Emplastica, & inunctiones: atq[ue] sic intra trium septimanarum spacium, pristinam recuperavit valetudi-nem, & animi gratia ad Spiritus recreandos itineri se dedit, amicos & cognatos visitaturus. 18. Andem Calamitatem passus est & Georgius Boretius, E Lycca - Borussus, Sangvineo - Melancholicus, cum dies aliquot 31. aliqot ante fratri uterino Iohanni Tybus Cobutensi Borusso, (qui in collegio mortuus est, sub alterius Medici cura,) fraternitatis officium exhibiturus, aegroto adstitisset, non ita longe post, ipse quoq[ue] Luis ejusdem vim passus est: Mature itaq[ue] cum sensisset horrorem febrilem, membrorum Lassitudinem cum vigiliis, & alvi obstructionem, maculis quoq[ue] non omnino carens, me iti-dem accersivit, atq[ue] necessariis adhibitis mox convaluit. Ante-quam autem Vires omnino recollegisset, egoq[ue] illum mane quo-dam accessissem, deprehendi eum comcdentem pisa virentia & cruda, filiquis five utriculis adhuc inclusa, unde mox recidivam passus est: qua & ipsa denuo fugata, fuccessit febris lenta & He-stica, quae Morbi Hungarici nonnunquam solet esse pedissequa: quemadmodum &biennio ante observavi, in Pictore egregio, istius per Hollandiam celebris Blumberti filio, postquam is War-saviae a febre Hungarica esset liberatus, largiori Vini Hungarici potu Hecticam sibi contraxit, ad Nos postea transiens, solusq[ue] cum famulo degens, extra Civitatem in horto, male accommo-datus 14. dies ante obitum, frustra & nimis fero, meam implo-ravit Opem, Boretio autem quoniam mature satis potuit fieri medela, mox & is restitutus est etiam tunc. Qui gratitudinem suam exhibiturus non nummos sufficere existimavit, sed & scri- pto sequenti Mentis promptitudinem declaravit. SCAZON. E dum KEPPLERE per DEI magnam M Benignitatem, tam periculoso, [et] que Iam plurimi, Eheu! occidere, quo ce[ss]it Et Tybus, instar qui mihi utq[ue] Germani Fuit dilecti, noxio satis morbo. Sint ergo grates, esse qua modo possunt Permaxim[ae] Tibi; magis nihil solvo. Inprimis autem, qui bocce dextera forti Opus peregit, nempe TER DEO MAGNO AETERNA LAUS ET GLORIA. 19. Ltimus inter Studiosos, qui meo usi sunt consilio, fuit U Vrbanus Straallorn, Revalia -Livonus, Sangvineo-Phleg maticus, 32. maticus, cum alii ab co vocati opem denegarent, ob metum con-tagii, quo conclavia Collegii inquinata esse suspicabantur, Me ac-cersivit. Deprehendi Capitis dolorem, membrorum lassitudinem, dolorem Stomachi, Nauseam & fitim inextingvibilem cum Sicci-tateoris. Maculae tamen non comparuere, sed calor insignis ab initio & inconstans. Hic quoq[ue] necessariis adhibitis spacio 14. dierum, DEO fortunante restitutus, sequenti Elogio officium a Me sibi praestitum gratitudinis ergo depraedicavit. KEPPLERUM titulu ornent [et] munera reddant Arte quot [et] lethes faucibus erspuit. KEPPLERUM medicas didicisse fideliter Artes Post Morbumq[ue] mihi reddita Vita probat. Sedulitatem Arti KEPPLERUS tempore junxit, He melius, Vulnus non tetigisse, foret. Elogiis igitur KEPPLERUS dignus [et] Auro, Audit Apollinei gloria magna Chori, Is adnumerari potest & Chirurgiae Studiosus, Iacobus 20. H Engelbrecht Civis & Mercatoris Cniphoviani filius, an norum circiter 22. Sangvinco-Cholericus, qui circa illud tem-pus e Lithvania domum reversus, cum milliaria quinq[ue] absol-visset ambulando, domi in cellam descendit adhuc calens, ex-hausitq[ue] reiterato potu sesquimensuras Cerevisiae uitimae; inde fecuta liquatio corporis, & dolor capitis ingens, ad quem miti-gandum (postquam ego essem accersitus) me inscio ab alio Chi-rurgo sibi jussit pertundi venam Cephalicam, unde non leva-men, sed intensio doloris subsecuta, alvi obstructiones quoq[ue], Oris siccitas & aliqualis faucium inflammatio, qui tandem ap-propriatis administratis, cum convaluisset, velis sese commisit & in Hollandiam profectus est. Unde nuper redux Naufragii periculis ereptus, gratus adjecit sequentes Rythmos. O bald der Mensch alhie wird auff die Welt gebohren S Ist er zu allem Creutz und Trübsaal ausserkohren/ zur Anfechtung / zur Müh / zur Kranckheit und was bloss Vus unserer Kleider macht / barzu auch Kräfften loss. E So 33. So er dann lieget da in vielen grossen Schmertzen Und feinen GOtt anrufft mit recht zerknirschtem Hertzen Altzdann sein Unnglück / und die Kranckheit sich bald wendst Sein Kummer / Hertzenleid auch nehmen muss ein End. Wie Ich auch (leider) gnug zu Königsberg erfahren In meiner Jugend Blütt von zwey und zwantzig Jahren Zu dem ich offt gesteckt in grosser Angst und Noth / Dass zubefürchten war / bissweilen gar der Todt. Und diesen Sommer zwar / da Ich auss Zittaw Kommen / Nach Holland eine Reitz zuthun mir vorgenommen Ich aber kaum drey Tag zu Hauss gwesen war / Hat eine Kranckheit Mich so eingenommen gar / Aus Slieder mattigkeit / des Magens grosse Schmertzen / Unsäglich grosse Hitz / und Hauptweh / stich zum Hertzen. Sonst Leibes Schwachheit gross / wie dann die Sorg auch war / Dass Ich dess Morgens schon solt liegen auff der Baar. Doch Doctor Kepplers Trew macht Mich bald wieder regen / Weil GOtt/ das höchste Gut auch gab darzu den Segen Dass Er in seiner Kunst nicht leichtlich wird gefehrt / Drumb Tugent halber Er von allen wird geehrt. Er hat durch seine Kunst der Kranckheit Macht bestritten Dass Ich noch nich versucht / was sey den Todt gelitten. GOTT gebe ferner Hülff / nun bin Ich recht gesundt/ Und dancke GOtt und Ihm/ mit Hertzen That und Mundt. Civium numero occurrebat primum mulier quaedam gravi- E da in Lithostrato, quae praeter delirium, calorem febrilem & stigmata pauca, tantam passa est hae morrhagiam Narium, ut, concreto per somnum sangvine, fere suffocaretur. Me autem accersito per DEI gratiam mox iterum convaluit alvo soluta aliisq[ue] necessariis adhibitis. Raeter hanc & alia mulier, vicina ejus, item & puella 18. an-P norum eodem tempore decubuere, eodem excepta haemor-rhagia afflictae malo, nullis fere adhititis Medicamentis pristi-nam recuperarunt valetudinem, Mox 34. Ox & vocarus sum ad adpuerum 11. annorum, demortui cu-M jusdam Pistoris, Titz Stoben dicti, filium, in immunitate Rossgarten. Quem soporosum deprehendi, maculosum, & ob-structum, ille autem paucis adhibitis intra octiduum conva-luit. Dductus est similiter ad aedes Petri Schackenbergii, ex prae-A dio Ridtgarben, Nobilissimi & Generosi Domini Ludovici a Pudvvels famulus, Ioh. Ernestus a Meinen Frisius, 16, annorum, is tanquam desperatus, cum jam Mensem integrum laboraffet, curae meae traditus est, Eum accedens deprehendi insignem faucium inflammationem, Stigmata copiosa, Nauseam, dolo-rem Stomachi atq[ue] capitis, cum alvi obstructionibus & summa Virium jactura, Sed & is per altissimi gratiam & benedictio-nem intra dies 14. cum mea opera convaluiffet, paulo post cum Domino suo domum reversus est. Um adhuc aegrotaret Dominus Tronicke in aedibus Dni Engel-D brechti, ex qua primum sub aliorum cura demortui duo Stu-diosi, ad sepulturam delati fuerant, Ancilla quoq[ue] 17. annorum similiter correpta, post diutinum conflictum cum morbo, quia diaetam non observavit, tandem convaluit Sed antequam haec esset omnino restituta, filiusq[ue] Iacobus, de quo supra, vix re-furrexiffet, Mater ejus honesta Matrona 54. annorum, quae val-de sollicita de reparanda Filii & Domesticorum Salute, dum ne-cessaria administraret, ipsa quoq[ue] per contagium Morbi prostra-ta, meam imploravit opem, Morbi autem vinculis cum sese nondum omnino extricaffet, Filia natu minima 16. annorum, ean-dem experiri cogitur afflictionem: Simul & Soror natu maxima, que nupsit Iacobo Stolzjo Notario Regio, Matri (quia in vici-nia habitat) semper assidens & necessaria subministrans, hujus Morbi vim passa est, omnes tamen incolumes evaferunt pristi-neq[ue] restitute Sanitati, quemadmodum & alia Mulier in Cella sub illa domo habitans, in eodem periculo constituta. Irca idem tempus & Faber Lignarius Casparus Wodtgij in Li-C thostrato degens, vir 56. Annorum, soporoso quoq[ue] affectu, cum dolore Capitis, maculis purpureis, Nausea, dolore ven- E 2 triculi 35. tricuti & ipsius cordis, alviq[ue] obstructionibus, propter asininos Labores, quos per aetatem subiit, defatigatus, cum jam dies 12. decubusset, per Altissimi Clementiam, mea utens opera, pristinam recuperavit valetudinem. PAulo post accersitus quoq[ue] sum ad Puellam 17. annorum, prope vallum in Lithostrato, Gabrielis Schultzii Textoris Materialis (vulgo Zayenmachers) filiam, quae eadem passa est Symptomata cura autem mea opera esset restituta, aeri libero maturius sese exposuit, a quo recidivam passa, denuo consi-lium a me petiit, integra nunc & illa fruitur valetudine. Deo Ter Opt: Max: sit Laus, Honor, Gloria & gratiarum actio, qui sua in hisce curationibus adfuit bene-dictione, gratia & Numine; Is etiam largiatur clementissime suam gratiam, ut agnoscentes divinam hanc corre-ctionem resipiscamus, desistamusq; ab omni impietate; quin potius seria Poe- nitentia, fraterna Concordia juncti, unanimiter DEUM pro avertendis in-posterum ejusmodi afflictionibus ar-dentibus devotisq; precibus exoremus, F I N I S. 36. TRACTATIO. Cum Definitione ignorata res ipsa, de qua agitur, ignore-tur, ut ait Cicero Lib. I. 0ffic: quia ignorantia rei erro-rem parit, confusioniq[ue] Pelagum aperit: cum [et] ipsis rea-libus, nominalta argumenta pr[ae]ferenda esse censeat. Scal. Exerc. 1. cap. 1. ideo ductum tantorum virorum sequi pla-cuit. Vbi primo, quod Nomen, me non offendit dissensus Au-thorum, dum aliqui, vel nimis late sumpto vocabulo Pestilentiae, omnem malignitatem includunt, sive sit contagiosa sive non; alii vero nimis stricte pro hujus vel illius Symptomatis vehementia [et] pr[ae]valentia, peculiarem speciem constituunt, inter quos pr[ae]cipue Burserus de Febr. Epidem: Sect. 1. cap. 14. dicit: Certum est, hanc febrim non raro tota Specie discrepare posse, ob differentem Causarum constitutione, & per consequens diversas specie & Symptomatibus febres Epidemicas ge-nerari posse; atq[ue] sic Nominum quoq[ue] diversitatem inducendam esse, putat, prout hunc e`??efa????s@ seu Cephalalgia magis ve-xat; alium Phrenitis, vel Simplex Delirium, Mania aut alius Morbus Capitalis: prout alibi faucium plaga major, vel Lingw[ae]: Hic vero Artuum dolor potius urget, [et] sic de caeteris. Re autem probe perpensa, licet fateri cogar, pro Diversitate Subjectorum, 'Temperamentorum, Anni Temporum, Regionum [et] Climatum, aliarumq[ue] causarum [et] Symptomatum, affectum ipsum quoq[ue] esse differentem, ab altero ejusdem speciei Individuali: Spccics tamen diversas, propter Accidentium varietatem minime esse constituen-das, alias infiniti morbi ejssent fingendi. Nam qu[ae] secundum magis [et] minus tantum differunt, specie non sunt differentia, qu[ae]-libet enim species perfectum quid est in sua Essentia, etsi qualita-tibus differant Individua ejusdem speciei. Hinc Leo Sylvestris, non est magis Animal quam cicuratus, etsi sit ferocior [et] robustior: nam id quod in Sylvestri magis conspicuum est, sc: ferocia, in cicu- E 3 rato, 37. rato, Mansuetudo [et] tractabilitas, non statim constituit speciei di-versitatem, etsi ka?` e`????`? hic Leo, hac vel illa Virtute sit pr[ae]-ditus, magis quam alia: Imo cadem virtus, quae in hac specie praedominatur, potest etiam esse in aliis speciebus, quia [et] Bos po-test esse ferox, [et] Equus, etsi non in tam excllenti gradu, atq[ue] Leo, quin [et] Leo non semper ferox est, quia [et] Mansuetudine do-tatus. Ferocia igitur non constituit esse specificum Leonis, sed ipsa Substantia. Itaq[ue] [et] in hac Febri, non Delirium, Phrenitis, Fau-cium inflammatio, vel aliud Symptoma, speciem possunt constitue-re diversam, quia talia Symptomata aliis quoq[ue] Morbis sunt fami-liaria, sed contagium, quod est de Essentia hujus Febris, [et] a Spe-cifica proprietate Malignitatis conjunct[ae] dependet. Non itaq[ue] de Nominibus frivole disputandum esse censeo. Vbi enim Dispo-sitio ad Febrem Pestilentialem producendam adest, ibi [et] omnia Symptomata produci possunt, qu[ae] in hac Febri solent occurrore, etsi non omnia simul [et] in omnibus subjectis sint conspicua. Qvem-admodum conspecto Leone, statim pr[ae]supponitur ferocia, potest tamen Is esse mansuetior Cane vel Tauro: prout enim major vel mi-nor est concursus causarum [et] efficacia, vel impedimenta essectuum, ita plura vel pauciora, s[ae]viora vel mitiora producuntur Sympto-mata. Nam sicuti ad unum Effectum producendum plures s[ae]pe concurrunt caus[ae]: ita una eademq[ue] causa in diversis Subjectis va-varios potest producere Effectus. Vnde statuo: sub uno nomine Febris Pestilentialis privat[ae], omnia reliqua Nomina huic Morbo imposita comprehendi posse, sive is appelletur Malum Epidemium, sieve Phrenitis Epidemica, kefa????s@ seu Cephal[ae]a Prunella, Febris Petechialis, Lenticularis, Stigmatica [et]c. Pleuritis ma-ligna, Lues Italica, Cypria, Gr[ae]ca, Hungarica, Hassiaca, Pala-tina, Polonica, vel Prutenico-Regiomontana [et] Convictorialis, Morbus vaccinus sive Malleus, Morbus mlitaris, vel etiam Stu-denticus Academicus [et] Apollinaris, ad idem enim omnia reci-dunt. Defini- 38. Definitionem itaq[ue] hujus Affectus talem propono: Affe-ctus iste noster Academicus, est Febris Pestilens privata Epidemica, dependens ab inordinata Diaeta, Aëris in-constantia, ejusve qualitatum variatione, & Astrorum rnalevolo aspectu & influentia, in Studiosorum commune convidorium intrantium corporibus primum genita, mox & per Contagium ad alios ejusdem ordinis, & ad Ci-ves quoq; propagata. Hanc Definitionem ex Genere, Causis [et] Objecto deduce-re coactus sum, etsi non adeo perfectam; quia Morbus Accidens est, Accidentium autem perfecta dari non potest definitio, secundum Aristot: 7. Metaph. 5. Circum scriptivam itaq[ue] propono. Genus est Febris, qu[ae] est Intemperies calida Cordis, [et] d???es?? qu[ae]dam pr[ae]ter Naturam, actiones primo l[ae]dens, perti-nens ad primam speciem Qualitatis, secundum Erast: Disput: de Febribus, cujus Subjectum Statuit esse Calidum Nativum, quod originaliter in Corde residet, quare continens pro contento ponitur. Subjecti namq[ue] proprium est, contrariis subjici: Tem-peries autem Naturalis [et] intemperies pr[ae]ter naturalis sunt con-travi[ae], cujus utriusq[ue] particeps est Calor nativus. Dicitur Febris Pestilens, propter contogiosam malignita-tem a causa communi poti[ss]imum introductam: Contagium enim est de Essentia hujus Febris. Nam etsi [et] alii dentur Morbi conta-giosi, ut: Lues venerea, Scorbutus, Phthisis [et]c. non tamen a causa communi oriuntur, neq[ue] sunt e numero febrium, propterea adjicitur [et] vox Epidemica. Sed quia [et] Pestis proprie sic dicta, malum Epidemicum est propterea additur, Privata, ra-tione Objectorum. Ad differentiam igitur (1.) Pestis verae, Pestis proprie sic dicta, etsi contagiosa, quia vero ex Aëris infe-ctione magis quam ex pravo victu solet oriri, ideo [et] ratione caus[ae] differt ab hac Febri, qu[ae] magis a pravo victu dependet: Vnde h[ae]c Febris disposita tantum corpora solet invadere, quo. rum 39. rum Dispositionem ut plurimum pr[ae]via prava victus ratio indu-cit: in vera Peste autem, Dispositio illa immediate ab Aëre am-biente ut plurimum causatur: quare [et] gradibus Malignitatis [et] contagii Pestis hanc Febrim superat [et] vehementia, quia obvios quosq[ue] invadere solet [et] citius [et] vehementius agere atq[ue] furere: h[ae]c Febris autem lente agit cum blandimento, unde [et] non adeo contagiosa est, atq[ue] Pestis vera, vid. Gal. lib. 3. depraesag: ex puls. cap. 4. & Comment: 3. super lib. 3. Epid. in Text. 57. Quia vero noster Affectus est Febris Pestilens, [et] per con-fequens etiam contagiosa, ideoq[ue] (II.) differt atq[ue] distinguitur a reliquis Febribus putridis continuis, [et] imprimis a Syno-cho putrida maligna (I.) Ratione Essenti[ae], quia contagium est de Essentia hujus Febris, id quod putridis malignis continuis, simpliciter ita dictis, non competit, imo quia diversam habent putredinis rationem, (2.) Synochus putrida maligna Sangvini pr[ae]dominanti ?a?` e`????`? atq[ue] vasis majoribus tantum contento tribuitur, etsi pro diversitate Temperamentorum alii quoq[ue] in-terdum misceantur humores: in hoc nostro affectu autem, uti qui-dem in cadavere deprehendimus Fel ?a?` e`????`? ita dictum, idq[ue] regurgitans fuit conspicuum, cum mucilagine Tartare a permix-tum [et] extravasatum, Vnde ven[ae] infimi Ventris seu Meseraic[ae] [et] viscera pleraq[ue] Lividitate fuerunt inquinata, Ventriculi fun-dus [ae]rugineo colore tinctus, Intestina ad extra flavedine contami-nata, quorum parietibus interne quoq[ue] adh[ae]rebat flavescens qui-dam mucus seu mucosa viscositas. Vbi non inficior, in aliis sub-jectis alios quo humores permixtos forte fuisse, pr[ae]dominante tamen hac viscositate Tartareo - biliosa, quare etiam non eadem in omnibus [et] in eodem gradu sunt deprehensa Symptomata. (3) Synochus putrida maligna, continue in eodem gradu caloris solet affligere: hic autem Affectus noster, aliquam habuit remi[ss]ionem matutino tempore, etsi non omnimodam: Siquidem [et] Tertianam apud 40. aptud nonnullus repr[ae]sentare videbatur. Quare illa continua putrida maligna simpliciter appellatur: haec vero nostra Febris vel continentibus magis potest adnumerari: vel si quis eam constitue-re vellet mediam inter continuas [et] continetes, cum illo non cer-tabo. (4.) In specie hic noster affectus differt ab illis putridis malignis continuis Febribus, quae a veneno, vel alia qua-litate manifeste maligna asumpta, oriuntur. Nam etsi cum aliquibus cognationem aliquam habeat affectus noster, ratione caus[ae] materialis [et] antecedentis, qu[ae] est Cruditas ex pravo victu oriunda: ratione Essenti[ae] tamen seu Contagii differt ab illis. Fra-castor: enim lib. 2. de Morbb: contag: cap. 3. circa finem ita dicit: Quae a venenis assumptis fiunt Febres, Lethales quidem sunt, sed non Pestilentes, quoniam contagiosae non sunc, carent enim eo quod formale est, & per se ra-tio Pestilentiae. Et lib. 1. cap. 1. ejusdem Tractatus dicit: Qui hausto veneno pereunt, infectos quidem fortasse di-cimus, contagionem autem accepisse, minime. Cui con-sentit Erastus Epist. ad Gesner: de Febb: Pestil: dicens: Sane non eadem ratio est, veneni hausti atq; Peftis, nam ibi, si educatur venenum, plerumq; convaluit aeger, ut-plurinum. Ergo, ubt tale contagium, ibi [et] Febris Pestilens, [et] ibi non est assumptum venenum vel aliud quid malignitate manifesta inquinatum. Quia igitur h[ae]c nostra Febris est facta contagiosa, hinc facile colligi poterit, num Bovi morbido culpa tant[ae] cladis po[ss]it imputari Sed objiciat aliquis: Pestilentias nonnunquam oriri in castrs Militum, quando ab Hostibus veneno fontes [et] Lacus atq[ue] flumina contaminantur, ergo a veneno as-sumpto oritur Contagium? Respondeo, distingvendum esse inter causam per se, [et] inter causam per accidens. Venenum aquis [et] alimentis permixtum perse non est causa contagii, sed per acci-dens, quia apud veneno infestos, dum adhuc vivunt, nullus con-tagit metus est, quemadmodum apud Peste infectos cautus quisq[ue] F fibi 41. sibi prospicere cogitur, quia vero cadavera militum in castris pr[ae]cipue, inhumata, vel non satis profunde in Terram demissa, exhalantibus vaportbus putridis [et] a veneno assumpto contami-natis, aërem inficiunt, tunc demum ex aëris malignitate conta-gium exoritur. Maxima enim occurrit difficultas, in determi-nanda specie hujus affectus, quam etsi aliqui facile perscrutabi-lem esse existiment: Vir tamen Nobili[ss]imus, Excelenti[ss]imus [et] Experienti[ssi]mus, Dnus. Melchior Sebitzius, in Nobili[ss]i-ma Argentina Medicin[ae] Interpres Publicus, Pr[ae]ceptor olim meus observandus, Differt: de Divino Hippocr: non veretur con-fiteri, hunc Morbum sibi esse incognitum, quando Th: 107. ita dicit: Eadem ratio Febrium malignarum & Petechialium quae alias etiam Peticulares, Lenticulares, Purpuratae Pulicares, Stigmaticae [et] maculosae cognominantur ha-rum quippe natura & causa, sive intus in nobis genita sit, sive extrinsecus inducta, nobis est in cognita Blandiun-tur foris, intus faeviunt, inq vitam & sangvinemnostrum debacchantur. Et Joach: Burserus ait, Sect 1. cap 1. Quae sit hujus Morbi intima natura & essentia, non ita liquet, Accidit enim, ut quo magis accuratam ejus notitiam ve-neris eo minus assequaris: an, quia intellectus a sensibus dependens, quo magis ab his recedit, suis viribus confi-sus, aut etiam recedere cogitur, ob rerum sublimitatem, eo conceptus format obscuriores: An quia Morbi rarius oc-currentes primo intuitu a perit[ss]imis etiam, minus facile agno-siuntur. Quare nec mihi vitio verti poterit si non rectem omni-bus Morbi Ideam fuero affecutus. Ex Sennerto tamen ejusq[ue] Lib. 4 de Febb: cap. 3. distinctionis a nobis fact[ae] approba-tionem tnferre possumus, qui [et] ipse hunc affectum distingvit, ab ipsa Peste universali, uti [et] ab aliis Febribus putridis malignis, quando dicit: In specie appellatur Febris Pestilens, ubi mi-nor venenositas, minusq; contagium adest, & vel quidem pleriq; 42. pleriq; moriuntur, aut faltem maxime dispositi, & proxi-me cum segris conversantes: vel licet contagium & per-nicies in febre eadem animadvertatur, contagium tamen & pernicies non summum gradum attigerunt, ut non pau-ci convalescant. Vbi manet ergo Argumentum eorum, qui di-cunt: Ubi Febris Petechialis, ibi & summa Malignitas: item qui concedunt plerosq[ue] Studiosos fuisse dispositos; quibus ergo rationibus poterunt probare, a Bove mactato morbido, carnes Convictoribus appositas, [et] ab iisdem esitatas, Lethale quid intu-lisse? quia manifestum est, ejusmodi malignitates [et] venena. [ae]que sanam atq[ue] morbosam dispositionem invadere. Et st secun--dum Sennertum h[ae]c Febris in totum non attingit summum mali-gnitatis gradum; quomodo potest eundem attigisse in morbi prin-cipio: siquidem in principio Morborum plerumq[ue] omnia Sympto-mata solent esse mitiora. Propterea non videtur male a me dictum, quod h[ae]c Febris in principio non fuerit adeo contagiosa, uti quidem aliqui sibi imaginantur. Per has autem distinctiones, nondum est omnino sublata difficultas cognoscendi hunc affectum nostrum; quia is (III.) etiam differt ab ipsa Febre Hunga-rica dicta, non quidem ratione essenti[ae], neq[ue] ratione Caus[ae] in-tern[ae] [et] antecedentis, qu[ae] quidem utriq[ue] communis est, sc: Cru-ditas [et] obstructio Hypochondriacorum Vasorum ac Viscerum, dif-fert tamen ratione Causarum externarum, sc: Regionis, Climatis, Consuetudinis, Nationis ejusq[ue] Temperamenti atq[ue] Victus. Hun-garia namq[ue] est Orientalior, indeq[ue] calidior [et] fertilior: Boru[ss]ia Septentrionalior frigidior [et] minus fertilis: Hungari utuntur cali-diori [et] subtiliori Cibo, quia Regio Incolas invitat, Borussi crassio-ri nutriuntur, quia saliti fumati [et] exsiccati magis in usu sunt: Vinumq[ue] Hungaris vernaculum, quod, quia per se dulce, [et] forte, ab initio [et] ante fermentationem tempore vindemiorum capiosius hauritur: vel aqua fimplex inter plebeos in iis Locis, ubi Vi-num parcius reperitur. Borussi austera potius bibunt, vel ipsi in F 2 conviviis 43. conviviis Saccharo eadem condire solent, [et] quia cruda ut pluri-mum atq[ue] recentia magis affectant, a vinivendulis per Syrupos admixtos svaviora redduntur, atq[ue] sic fucus additur: quo vero Sanitatis cum emolumento, Expertentia quotidiana docet: qu[ae] si-mul cum ratione testatur, vinum vetus [et] def[ae]catum multo esse salubrius. Et qualis reperiatur differentia in Tartaro Vini, pro varietate Soli, norunt Chymici: Vnde [et] varietas exoritur pro-pter fucos, quos Propol[ae] [et] vinivenduli apud Nostrates [et] in iti-nere, [et] in permutatione doliorum, in Sulphuratione [et] similibus. obliniunt s[ae]pi[ss]ime, ut taceam varietatem Tartari Cerevtsialis. h[ae]c namq[ue] varia hic [et] interdum non probe def[ae]cata bibitur: An-glicana sc. pr[ae]ter Prutenam itidem variam, Rostochiensis, Lube-censis, Brunschvicensis, Marchiaca, Hollandica, Lithvanica [et]c. qua singul[ae] uti [et] Cibi ipsi, peculiarem in se continent Tartarum: Tartarus item Vini Hungarici est valde spirituosus nitro-sulphu-reus, ideoq[ue] Symptomata graviora inducit, pr[ae]cipue circa Cere-brum [et] Cor: Tartarus Cerevisi[ae] contra, multo est f[ae]culentior , Spiritus enim subtiliores per coctionem evanescunt, ftxiores vero manent in fi[ae]cibus, pr[ae]terea Symptomata graviora circa infimum Ventrem inducit. Hungari sunt mobiliores [et] agiliores atq[ue] la-boriosiores: Borussi solidiora habent corpora, tardioresq[ue] sunt in suis Actionibus [et] segniores; quia Cerevisia crassa crassum gene-rat Sangvinem, [et] Clima Septentrionale eosdem pingviores red-dit. Ratione Temporis Hungarica Febris ut plurinum est autum-nalis, propter fruges horaris [et] mustum dulce nondum def[ae]ca-tum, qu[ae] in Autumno cum carne sulla in frequenti sunt usu: no-ster autem affectus fuit vernalis. Ratione Loci, Febris h[ae]c in Hungaria est quasi vernacula, [et] singulis fere annis revertens, quia Circumstantia Loci eam promovet: in Borussia vero magis est Epidemica, etsi jam a fex annis passim eandem sit experta. Hun-garica Febris ibi locorum interdum oritur a sola Aëris ambientis putredine [et] malignitate, dependente a vaporibus mineralibus crudis 44. crudis & venenatis, per calorem diuturnum [et] continuatum inten-siorem sublimatis [et] aëri putrido junctis, sed talis ut plurimum veram [et] publicam Pestem conjunctam habere solet: Noster au-tem affectus multas habuit causas concurrentes, [et] inprimis pr[ae]-viam cruditatem Hypochondrii, ex prava victus Ratione, qu[ae] per se quidem in corpore non potest generare malignitatem, qua sim-plex est Cacochymia: Aër tamen [et] Astra, ali[ae]q[ue] caus[ae] concur-rentes, inprimis Qualitatum Aëris de contraria in contraviam subitanea permutatio, variatio, [et] inconstantia, corpora ad putre-dinem [et] malignitatem concipiendam disposita actu infectione con-taminarunt,, ciutius, quam non disposita. Vnde ex Platero, quia huic similis Febris saeviit Basilea in intemperanter viventes, [et] per Consequens dispositos, ideo non potest ab animali seu Bove morbi-do originem traxtsse. Nam si hoc, non illud, si vero illud, non hoc in causa esse potest, siquidem nihil adhuc legitimo modo de-monstratum est. Objecta hujus Morbi (etsi alibi extra Civitatem hanc pas-sim per Borussiam, ud in prioribus, ita & hoc anno fae vierit idem morbus, antequam Studiosi corriperentur): hic tamen Regio-monti fuerunt in principio Studiosi tantum, [et] quidem commune Convictorium intrantes, non alii, neq[ue] Cives, ad quos tamen tan-demper Contagium transiit Cur autem ht tantum ab initio ita-conjunctim [et] in copia, non vero [ae]que Plebei, [ae]que crasso cibo uten-tes, [et] quidem inter Studiosos divers[ae] constitutionis juvenes fere robusti[ss]imi, eorumq[ue] famuli ita fuerint correpti, ex sequentibus manifestabitur, ad causas dum progredior. Causas igitur quod attinet, in Medicina triplices proponun-tur, Procatarcticae, Antecedentes [et] Proximae. Causas ve-ro Procatarcticas itidem triplices agnosunt saniores Medtci, Di-vinam sc. Caelestem & Elementarem seu sublunarem. Causam divinam proprie sic dictam [et] miraculosam (a, qua coelestis [et] sublunaris dependet, tanquam a causa primaria F 3 [et] 45. [et] universali[ss]ima,) hisce temporibus post Christum & Apostolos, [et] pr[ae]cipue quoad Morbos, morborumq[ue] curationem, vix adeo ma-nifeste vel rari[ss]ime, quemadmodum in Veteri Testamento, Christi quoq[ue] [et] primitiv[ae] Ecclesi[ae] tempore, reperi, verisimile est. Vtut nonnuili miracula jactitent, quos tamen ad Ethnicorum Oracula remitto, quia Christus tam sacra quam prophana Oracula sustulit. Quare ?a?~ e`????`? inter Miracula divina numeratur Creatio re-rum existentium ex nihilo, qu[ae] soli Potenti[ae] divin[ae] tribuitur im-mediate agenti: In naturalibus tamen actionibus, vix reperitur aliquis effectus, qui immediate a DEO profictscatur. Sed ut compendiose rem complectar, Triplicia videntur esse Miracula rerum in Mundo occurrentium; Nam sicuti Miraculum a miris id est, Monstrosis denominationem habet, uti Coel: Rho-dius Antiq: Lect: lib. 3. cap. 31. testatur: ita miraculosa di-cuntur, qu[ae]cunq[ue] admirationem afferre possunt, [et] qu[ae]cunq[ue] vi-dentur ordinem Natur[ae] excedere, tanquam raro contingentia. Suntq[ue] vel absolute Divina, a libera Voluntate [et] omnipotentia Dei proficiscentia, qualia sunt Creatio, Adoptio [et] Illuminatio: vel conditionata, proficiscentia a Communicatione Idiomatum; a determinato officio: tandem [et] a concessione gratiosa. Vel lubor-dinata, dependentia vel ab infuso habitu, vel ab Acquisito, vel ab Innato. Prima tria ad Thelogiam absolute pertinent [et] cum hoc Morbo nihil habent commercii: Secundi gradus prima species competit soli Christo, secundum humanam Naturam; Secunda Species, Angelis, quemadmodum miraculosa fuit Pestis ilia tridua-na Israëlitica, 2. Reg. cap. 24. per Angelum Executorem im-missa: Tertia Species secundi gradus lluminatis homimibus com-petit, qui mediante Cabala miracula possunt producere per fidem, qualia Christus se concessurum promisit credentibus, Matth. 21. v. 21. [et] secundum Promissa Discipulis suis petentibus effective dona tam sublimia concessit Actor. 4.V.29.30.31 Tertii gra-dus Prima spiecies ad Magiam Naturalem pertinet, secunda ad Ar- tem 46. tem Chymicam, Tertia ad Mathematicam disciplinam [et] inprimis ad Astrologiam Quia vero de hisce postunt consuli alii Authores, inprimis Augustinus de Civit. DEI lib. 9. & 10. Johannes Picus Mirandulanus, passim: Cardanus de rerum varie-tate lib. 15. cap. 81. Peucerus de Divinationum generibus & alii, alibiq[ue] quia talia tractanda reservo, itaq[ue] hunc nostrum affectum misso primo gradu, [et] specie primd secundi, ad secun-dam secundi, [et] tres species tertii gradus referendum esse censeo. Theologis namq[ue] concedendum est quemadmodum propter peccata Regis David Pestis Israëlitica Triduana est introducta per Ange-lum Executorem, ita [et] nunc propter peccata nostra tale quid ac-cidisse. Neq[ue] mirari debemus, quod ??` ?e?~?? Ethnicis fuerit inco-gnitum, quia veri DEI Omnipotentiam non agnoverunt, unde quic-quid pr[ae]ter sensuum [et] rationis su[ae] conceptus fieri observarunt, illud omne inter divina numerarunt miracula, ex ignorantia di-stinctionis [et] modi operationum occultiorum. Qu[ae] vero a causis manifestis deduci possunt, ea vel necessario ex ordine Naturae procedunt, vel contingenter accidunt: vel ex instituto homi-num exoriuntur. Quare quicquid Natur[ae] ordinem ac operatio-nem superat, ad divina numerare possumus, sive DEus mediate per Naturam operetur, tempus operationem ejus vel anticipan-do [et] maturando, vel extendendo [et] prolongando, vel etiam sco-pum Natur[ae] invertendo. Sive per Angelos aut Damones media-te illud perficiat, vel etiam gratiose imperio hominum quemadmo-dum Josuae prolongationem diei [et] solaris cursus retardationem sub-jiciat, ut pr[ae]ter Natur[ae] ordinem producta esse dicantur, quemad-modum [et] supernaturales operationes dicuntur Creatio, virginis conceptio, [et] Lingvarum donum. Divinam itaq[ue] dispositionem, sive mediate per Naturam, vel per Angelos introductam negare, videtur absonum. multo minus affirmare decet, causaliter citra Natur[ae] intentionem ex malitia vel negligentia hominum eundem esse exortum. Deus enim est omnipotens, [et] multas habet causas, propter 47. propter quas interdum Morbos sotet immittere. Vel enim ad pro-priam manifestandam gloriam, quemadmodum C[ae]citatem immisit originalem Joh 9. vel ut nonnullus ab impietate dehortetur, ut exemplo piorum sublatorum impii discant resipiscere; vel ad pu-niendos malos propter peccata, quemadmodum Ezechiae Regi Pe-stem immisit propter iniquitatem 4. Reg. 20. [et] qu[ae] sunt ali[ae] DEO magis quam nobis cognit[ae]. Propterea non eos tantum mor-bo divino tolli, qui propter sceleratam vitam iram DEI provoca-runt, credendum est, uti quidem aliqui falso sibi persuadent, qui etiam tali morbo sublatos inter damnatos numerare solent, nam ex Sap. 14. constat, quod etiam justos tetigerit tentatio Mortis in deserto, Morbo divintus immisso. Nam etsi [et] Academici suos habeant N[ae]vos, [et] tanto majores, quo perfectiori vit[ae] integritate aliis pr[ae]lucere deberent, quia omne animi vitium tanto conspectius crimen in sehabet, quanto major is, qui peccat, habetur; nollem tamen simpliciter hunc vel illum hujus vel illius ordinis aut digni-tatis, vel de infectis atq[ue] vel defunctis vel restitutis quemquam determinare, ac si is iniquitate sua cladi adeo funest[ae] occasionem pr[ae]buisset, aut malitia sua eandem provocasset; neq[ue] etiam excu-sare omnino, quia secundum antiquum Proverbium, s[ae]pe accidit, ut quo quis est doctior, eo etiam perversior deprehendatur; pr[ae]ci-pue propter hanc causam, quia eadem fere sunt observata Sympto-mata in nostris patientibus qualia Moses ex ore DEI Levit. 20. inobedientibus minatus est, quando dicit: Visitabo vos veloci- ter in egestate & ardore, qui conficiat oculos vestros, & consumat animas vestras; & Deut. 28. Adjunget Tibi Pe-stilentiam, percutiet te DEus febri & frigore, ardore & aestu, & aëre corrupto, ac rubigine, scabie quoq; & pruri-gine, & amentia & coecitate, & furore Mentis, ut palpes in Meridie, sicut palpare solet coecus in Tenebris & non di-rigas vias tuas. Quia vero de occultis non judicat Ecclesia, [et] pleriq[ue] demortuorum videbantur fuisse Iuvenes laudatissimi: Vnde 48. Vnde colligere possumus, eos vel scandalo fuisse surreptos, alios vero per hanc stragem admonitos, ut scandala fugerent: c[ae]teris exemplum propositum Vindict[ae] divirn[ae], Ejusdemq[ue] erga resipi-scentes condolenti[ae] [et] Misericordic[ae]. Omnes itaq[ue] rogatos esse volo i ut quisq[ue] prout Conscientiam suam tactam senserit, cum emendatione vit[ae] fraternam hanc admonitionem [ae]quo suscipiat ani-mo. Resipiscamus igitur, ne septuplum nobis DEVS retribuat, [et] omnes tres Plagas, Pestem sc: ipsam, Bellum [et] famem, conjunctim experiri cogamur, ait enim David Ps. VII. Nisi con-versi fueritis, gladium suum vibravit, arcum suum teten-dit & in eo paravit vasa Mortis, sagittas suas ardentibus effecit. Et Matth. 3. v. 10. Jam enim securis ad radicem arborum posita est; Omnis ergo Arbor, quae non facit fru-ctum bonum excidetur & in ignem mittetur. Imo pr[ae]sa-gia quotidie DEVS nobis oculos ponit, ex quibus DEum iratum solligere possumus.. In Natura triplicem Causam externam [et] Procatarcticam ag- noscimus, Efficientem sc: Formalem [et] Materialem. Tri-plex namq[ue] est Natura, Superfirmamentalis, Astralis [et] Sub-lunaris, [et] triplex esse coelum demonstravit peculiari Libello Aslachus, Elementare sc: AEthereum [et] Empyraeum: ita namq[ue] a DEO in opificio Mundano distinctam fuisse Naturam le-gimus in Mose Genes. cap. 1. in Aquas nimirum superiores & inferiores, firmamento in medio constituto. Atq[ue] hujus infim[ae] Na-tur[ae] qualitates sensu judicamus medi[ae] operationes secundum ra-tionem discernimus; suprem[ae] influxum ex Analogia deducimus, Chymic[ae] Artis [et] Cabala opera adjuti, quia Aslrologia [et] Magia Medi[ae] Natur[ae] arcana scrutatur, Physica vero in Palpebilibus ac-quiescit. Et licet Hippocrates pro acquirenda hac sapientia, qu[ae] in triplici hac Natura latet, fuerit profectus ad AEgyptios: eam tamen vel non perfecte est assecutus: aut, quia ex innata Gr[ae]cis superbia sese voluit subjicere Barbarorum (Graecis ita dictorum, G qui 49. qui tamen ipsis Graecis fuerunt sapientiores.) Disciplin[ae] [et] Legi-bus; aut quia Barbari seu AEgyptti Gr[ae]corum conversationem de-testantes, talia Mysteria Ipsi noluerunt communicare, unde vel gustum aliquem imperfectum inde habuit: vel ipse invidus fuit, ut Disciplinam [et] Mysteria, qu[ae] inde hausit, aliis noluerit patefa-cere. Interim Lib: de Aëre, Aquis [et] Locis dicit: Quicunq; Artem Medicam integre vult assequi haec quinq; attendere accurate debet: (1.) ut norit Aëreae cujuscunq; consti-tutionis in corpora nostra vim, & quomodo anni Tempo-ra sint distingvenda. (2.) Ventorum tum communium, tum propriorum Naturam & facultatem non ignoret: (3) Ut non nesciat aquarum in quolibet Loco qualitates, Sub- stantiam & vires, (4.) Ut Loci situm & ventos ad solis or-tum & occasum exploratum habeat, ac Terrae sive Soli na-turam perspexerit. (5.) Ut hominum in eo Loco victus rationem perceperit. Qui haec quinq; intellexerit, quan-tum quidem fieri potest, duo commoda percipiet Primum enim non nesciet, quibus Morbis locus aut Urbs quaelibet tum privatis sive propriis subjecta sit i tum etiam, qui nam ex communibus eam invadere plerumq soleant, ac praete-rea communium Morborum naturam pervidebit: Alte-rum est, quod uniuscujusq; temporis Anni, atq; adeo anni futuri constitutionem praedicere poterit. Atq[ue] h[ae]c videntur esse dicta (uti quidem Interpretes ejus antiquiores autumant.) de palbabili hac infima Natura, qu[ae] in se continet Aërem, Aquam, [et] Terram, [et] inde ad usum hominis necessaria, quc[ae] sub sex rebus non naturalibus (vulgo dictis) comprehenduntur. Atq[ue] hanc appello Naturam Materialem. Formalem quoq[ue] Naturam passim [et] inpri-mis Libro de prisca Medicina videtur describere, quando dicit: Praeter Calidum frigidum, humidum, & siccum, reperiri in Rebus Naturalibus & alias Qualitates sc: & Amarum & dulce, & insipidum & infinitas alias, quarum Qualitatum ori- ginem 50. ginem non declarat sufficienter, quia ex sublimiori principio caus[ae] videntur esse deducend[ae]. Effectricem etiam Naturam declarat idem Lib. de Flatibus, vel quisquis alius Discipulorum forte suo-rum eundem conscripserit ex ipsius traditione, dum Spirttibus omnem Operationem tribuit, quia dicit: Spiritus in omnia, quae corpori accidunt, plurimum habent facultatis. Sed pleriq[ue] per Spiri-tum intelligunt Aërem simplicem, atq[ue] sic acquiescunt, non reputan-tes unde Aëri h[ae]c facultas sit communicata. Aër enim, Aqua [et] Terra, si in abstracto considerentur, tanquam Materialia Elementa. nihil agere possunt, sed sunt mere passiva: id quod [et] Sennertus testatur; quando lib, 4 de Febb. cap. 4. ita dicit: Ideoq Pe-stem dicimus generari, dum Aër non solum in Qualitatibus primis mutatur: sed etiam dum sine putredine occulta quae-dam semina, & inquinamenta tota Natura nobis ad versa, in eo generantur. Confer [et] reliqua de Aëre in hoc capite. Item Arist. 1 Meteor. cap. 2. quia vero pro diversitate Loci, Climatis atq[ue] constitutionis, diversas eoru Virtutes experimur, hinc necessari-um videtur inquirere: Vnde hisce sublunaribus Elementis, tanquam materialibus [et] per se passivis tant[ae] virtutes promanent? Respon- det Hippocrates citato loco: quia nec quicquam Spiritu est vacuum. Nam Solis, Lunae & Astrorum viam Spiritu di-rigit: quin & in Mari quandam esse Spiritus communionem, manifestum est. Et Lunae in eo sedes est, & fundamentum, hicq; Terrae vehiculum: quin & Animalium vita ab eodem Spiritu dependet. Ex quibus patet, quod Hippocrates non Aë-rem simpliciter intelligat, qui, secundum omnium Fhilosphorum sententiam, Lun[ae] orbem non attingit: sed Aërem Spiritu perfusum, qui sive Aër sive vapor, sive Spiritus, sive (ut Chymici loquuntur) Mercurius appelletur, ad idem tamen recurrit sensus, quia in vapido principio in prima Creatione h[ae]c omnia continebantur ante separati-onem factam, dum Natura adhuc confuse existeret, quia vapor erat [et] Aëreus [et] Mercurialis [et] Spiritalis: quemadmodum principi- G 2 um 51. um liquidum erat [et] pingve, [et] viscidum [et] aqueum. Solidum quod, [et] Mobile [et] Terreum, [et] salinum, id quod suo Tempore in Tabularum mearum Synopticarum explicatione, DEO volente, fusi-us demonstrabitur. Pro nunc hoc tantum affero: Omnia Elementa proportionaliter jam sibi esse permixta, [et] omnia per omnia diffusa: in fublunaribus tamem ?a?` e`????`? praedominari materialia: in supra-firmamentalibus formalia: in Firmamento vero [et] Astris Spiritum. cujus splendore, in fluxu [et] activitate seu operatione, omnium ho-rum mixturam esse [et] proportionatam, [et] concinnatam [et] ordina-tam. Spiritus quidem per se nulla qualitate est pr[ae]ditus, proprie-tates tamen habet tres Essentiales seu facultates operandi, Illumina-tivam sc. Motivam, [et] Sensificam. Atq[ue] sic septem oriuntur Ele-menta reipsa distincta: Spiritus sc: unus [et] simplex, per omnia dif-fusus, invisibilis, incomprehensibilis, immobilis: qui tamen omnia illuminat, omnia sensificat [et] omnia movet, Virtute [et] facultate [et] influentia, secundum numerum, pondus [et] Mensuram omnia dispo-nens. Formalia tria faciunt ad consistentiam Rerum secundum Sa-pores disitnctum, secundum colorem [et] odorem atq[ue] in figura certa [et] quantitate seu proportione determinatam. Primum namq[ue] for-male est Sal seu Spiritus Aqueo Salinus, influens vegetativus: Sul-fhur seu Spintus oleaginosus influens vitalis, [et] concupiscificus : Mercurius seu Spiritus Aqueo limpidus influens, Motum [et] sensum inferioribus tribuens: Sal enim dat Figuram: Sulphur consistenti-am, Mercurius Qantitatis extensionem: Sal est sapidus, Sulphur odorabile, Mercurius temperat colores. Hisce tandem tria materi-alia subjacent Elementa, proportionata Terra sc: qu[ae] corporeita-tem constituit: Aqua quae tractabilitatem ad formationem seu figu-r[ae]cert[ae] introductionem necessaria: [et] Aër penetrabilitatem, quo mediante, Qualitates [et] virtutes possint rebus imprimi, quia h[ae]c tria sunt Virtutum in Aquis supra coelestibus delite scentium recep-tacula. Ideo vero Virtutes formales in Aquis superioribus delitescen-tes ab inferioribus sunt separat[ae], ut earum qualitates tanto melius possint sibi invicem misceri per Planetas, quorum Tres supra Solem, 52. prout in hac vel illa Domo coelesti Thesauros deprehendunt recondi-tos ex fuprafirmamentalibus Elementis promanantes, ita eosdem in inferiora distrtbuunt secundum ordinem Ecclesiasticum, Politicum [et] Mechanicum, prout hic vel ille Planeta pr[ae]rogativam aliquam habet secundum Dispositionem hujus vel illius Domus sibi analogam, [et] secundum Rationem dispositam; prout etiam hujus vel illius ope-ratio [et] actio, in inferiora, intercipitur, [et] impeditur, vel promo-vetur [et] augetur, vel etiam pervertitur. Superiores namq[ue] plane-t[ae] magis Rationales sunt. Inferiores contra sensuales magis [et] in-appetitu rerum disponendo occupati. Saturnus enim, uti ex aquis su-pra-coelestibus Mercuriales Virtutes communicatas inferioribus di-stribuit Ingeniis literatorum: Iupiter uti Consili[ae] Magistratuum stabilit [et] firmat sale Sapienti[ae]: Mars prout affectus hominum con-citatper virtutes sulphureas, ad opificia exercenda. Ita similiter Ve-nus Oeconomiam [et] opes dirigit: Mercurius Honores [et] Fortunam : Luna Sanitatem. Sol autem vit[ae] fons [et] origo vires [et] robur rebus omnibus largitur. H[ae]c omnia autem propter hominem facta [et] ita disposita sunt, cui omnia debent esse proficua, si maneat in Timore Domini. Si non permaneat, in deterius omnia ruere necessum est. Prout igitur Homo mente sua, qu[ae] divina est Imago, Deo propinquior est, eo salubriores habebit conceptus Mentales, a quibus cogitatio-nes, verba [et] facta salubria proficiscuntur: indeq[ue] sperare potest ampliorem Successum in rebus Temporalibus, earumq[ue] diuturniorem usum, Si mentem subjicit rationi [et] Astris, tunc Theologus in h[aer]e-ses incidit: Magistratus in Tyrannidem: Medicus in confusionem: Miles in furorem; Rusticus in Seditionem, inde quoq[ue] quoad Sacra ori tur contemptus verbi Divini: In Politicis Confusiones, in Oeconomia luxuriosa intemperantia, qu[ae] omnia fusius in Tractatu de Peste expli-cabuntur: [et] tandem Fames, Bellum [et] Pestis, atq[ue] sic omne infor-tunium metuendum est: quia DEVS iratus, benedictionem conver-tit in Maledictionem, quemadmodum Moses testatur Deut 28: ex quo [et] causas hujus nostri affectus a Natura superiori [et] suprafir- G 3 mamenta- 53. mamentali deducere possumus, quando dicit: Aperiet Dominus thesaurum suum optimum, Coelum sc: ut tribuat pluviam Terrae tuae in tempor[e] [s]uo; benedicetq; cunctis operibus manuum [...], siquidem audieris vocem Domini. Si [...], Coelum, quod supra Te est, erit aeneum, & Terra quam calcas ferrea. Et Esais dicit: cap. 44. Effun-dam aquas super sitientem, & fluenta super aridam; effun-dam Spiritum meum super Semen tuum, & benedictionem meam super stirpem tuam. Si namq[ue] pluvia non est permixta aquis benedictionis suprafirmamentalibus, atq[ue] perfusa Spiritu coele-sti, probe inter se contemperatis, est pluvia sterilis, maligna [et] perni-ciosa. Interim patet, utrumq[ue] [et] benedictionem [et] maledictionem. DEO dirigente, e supernis affluere, quia Coelum hojce Thesauros ha-bet reconditos. Ex Astris itaq[ue] secundum antiquorum recentiorumq[ue] Astrolo-gorum sententiam, malignitatis hoc verno tempore inter Studiosos exort[ae] caus[ae] rationabiliter deduci possunt. Incidit enim in Men-sem Aprilem Conjunctio saturnus [et] wenerisis in Geminiis qu[ae] estDomus mercuriusii Aspectus autem pravos Planetarum, eorumq[ue] infoelices conjuga-tiones Medici inter Causas Febrium malignarum referunt. Vid: Be- ned: vict. Favent: de Febb. cap 21. fol. mihi 531. Hipp. lib. de Aëre, Aquis & Locis. Gal. lib. quod optimus Medi-cus Philos: esse debeat. Item: 3. de dieb. decret: cap. 2. Avic: Canon: 2. & 4. Quia morbi sequuntur dispositionem Tem-porum [et] Tempestatum anni. At quia citati Autores testantur, eo-rum conditionem [et] mutuam vicissitudinem a coelis dependere; se-quitur, quod [et] huic nostro affectui coelestis influentia, tanquam cau-sa universalis possit applicari; quia Astrologi asserunt: Malignos Aspectus esse saturnus [et] marsis Vnde Albumasar de Magn. Conjunct: Annor: Revol: & eorum perfectionib. Tract. 4. ait: Si fu-erit conjunctio aliqua magna & maligna in Geminis, qualis h[ae]c fuit saturnus [et] wenerisis Mense Aprili, quod soleant contingere ca-sus Mortis in pueros & juvenes. In specie vero de Saturno dis- 54. serens, ait: Si fuerit aequidistans Geminiis, quod significet mul-tam Mortem advenire in viros cum pigritia i.e. sedentarios & perscrutationibus, i.e. speculativos, quales Studiosi solent esse veri. Tract. 5. diff. 1. & apparere humiditatem Aëris & corruptionem ejus. Diff: 4. 5. 6. His accedit mox subsequens Ecclipsis Solis Mense Majo in eodem signo, qu[ae] malum augebat: si-quidem Ecclipses Lunares mortes multorum minantur. Venerem autem conjunctam Saturno in domo mercuriusii, Nebulas multas [et] mutabi-litatem Aëris portendere, testatur Furmannus ex antiquorum sententia, Progn: Super Annum 1649 part. 2. Artic. 2. Cu-jus testimonii acta uti exitus probavit, ita a`??`???a Nebularum in-clementiam atq[ue] frequentiam, circa ilia tempora mortales molestan-tium, corpora nostra sentire fecit, pr[ae]cipue circa finem Mensis Mar-tii [et] principium Mensis Aprilis; it[ae] ut solem intueri raro continge-ret, pr[ae]ter morem simul continuato frigore, cui ex improviso super-venit, vestigiis inh[ae]rens, in comparatione graduum qualitatis, calo-ris vix dispar intensio, cum alternativa mutatione qualitatum: suc-cedentibus [et] ventis Australibus, humiditatem abundantem per im-bres inconsuetos, [et] Tempestates horrendas nostr[ae] Vrbis, uti [et] plu-rimorum Stagnorum Munimentis [et] obvallationibus nocivos, pro-ducentibus Hinc asserit Galenus lib. 1. de Diff. Febb. cap. 4. Ea corpora, quorum dispositiones consentiunt causis mor-bificis, facilime contaminari. Talia autem per pestilentes constitutiones ambientis, statim a prima inspiratione ini-tium putredinis sumere, ac plurimum in malo provehr. Iu-venilia autem Corpora, ut plurimum ratione [ae]tatis calida sunt [et] humida, [et] propterea poros habent laxiores, faciliusq[ue] recipiunt im-pressiones aëris a malignis Aspectibus inquinati, quam corpora sic-ca [et] a fenio indurata, atq[ue] stirictiora. Talis autem Dispositio ad pu-tredinem in Studiosis commune convittorium intrantibus omnibus, etsi diversi fuerint Temperamenti individualis, ejusdem tamen fe-re [ae]tatis magis quam in aliis fuit reperta, quia crudos collegerunt humores 55. humore ex inordinat a Di[ae]ta [et] mala concoctione, qu[ae] sua fun-ctione destituitur, dum speculando ad Cerebrum, post Coenam pr[ae]-cipue abripiuntur Spiritus, [et] necessaria commotio corporis inter-mittitur. Hinc Cibos crassiores pr[ae]cipue digerere non possunt, qua-les sunt in communi convictorio usitati, sc. Panis semi-furfuraceus, Pisa non separatis folliculis, qu[ae] flatibus occasionem pr[ae]bent: Pis-ces saliti, fumati [et] indurati, vel w aëre exsiccati, qui interdum [et] non probe conditi, semiputridi, vel non decenter cocti offeruntur, [et] pr[ae]cipue Angvill[ae],qu[ae] multum viscositatis generant, caro item salita, vel pedes boum cum aceto, pro coena Studiosis minus conve-nientes; de quibus Horstius de sanit. Studios. tuend: dicit: quia propter membranosam [et] exsangvem Naturam frigidam, len-tum [et] gluinosum pr[ae]bent alimentum, quare [et] difficilius coqui pos-sunt. Accedunt viscera animalium, qu[ae] plerumq[ue] a pecoribus gran-dioribus desumuntur, qu[ae] ipsa quoq[ue] difficilioris covoctionis sunt. Num autem Pr[ae]positus (uri quidem suspicio ab initio fuerat exorta) minutulas ex ulceratis visceribus pecorum confectas obtulerit? non-dum potuit demonstrari, quia ultim[ae] Mens[ae] nunquam minutul[ae] appo-nuntur, cum tamen multi de illa sint mortui. Sed ejusmodi cibis cras-sis non adeo quadrat potio Cerevisiae tenuior, ex prima dicta seu ni-gra [et] mensali permixta, [et] in communi convictorio usitata atq[ue] consueta. Notandum [et], quod vel ob defectum lignorum, in frigi-dis conclavibus Studiis incumbere, aut in Lectum sese recondere co-acti sint pauperiores, aut etiam in sommuni convictorio, rarius cale-facto, cibum capere: ubi cibis vel per se pingvibus, vel butyno aut adipe condis atq[ue] a frigore coagulatis interdum super affuderunt Cerevisiam dictam semiglacialem, vel etiam non probe def[ae]catam. Vt taceam alios exce[ss]us a seipsis nonnunquam commissos, in compo-tationibus [et] conviviis Schoristicis, [et] quod interdum ad corrigen-dam tenuitatem Cercvisi[ae], [et] ad promovendam digestionem, Hy-dromel, vel vinum Hispanicum aut Rhenanum a vinivendulis su-catum, plenis buccis, ad ebrietatem usq[ue] exbaurire solent, [et] tandem ubi 56. ubi ardor Stomachi succedit, vel Cerevisia alba [et] triticea; vel ul-tima illa, quam Schenckbier vulgo vocant, aut etiam mensali dicta vulgo Taffelbier / eundem extinguere conantur. Paracelsus au-tem dicit: Spiritum Salis esse Balsamum Natur[ae], qui habet vim Coagulandi humores in corpore, atq[ue] tam in venis majoribus quam in Mesaraicis, vel etiam tpsis visceribus Tom. 1. lib. 3. de orig. morb: ex Tartaro, tract 3. & lib. 1. de Tartaro. cap 2. Sal autem triplex in homine reperiri, sc. Sal rei assumpt[ae]: Sal Naturae, quod est innatum; [et] Sal vulgi seu artificiale, quores assumpt[ae] con-diuntur. Hinc asserit, quod Sal Natur[ae] expellat: Sal vulgi Ope-rationes Salis Naturp[ae] promoveat, Sal rei vero ad digestionem faciat. Vnde patet, quod quando Sal Natur[ae] debilitatur, vel a defectu Spi-rituum mechanicorum, vel a copia [et] crassitie alimentorum; tunc Sal rei non perficiat digestionem debito modo; pr[ae]cipue si Sal vulgi, quo pisces [et] carnes condiuntur non sit sufficiens ad conservationem conditorum, unde spurcities eorum exoritur. Vbi autem mala dige-stio, ibi [et] pravaseparatio. Hinc [et] non sanguis naturalalis, sed mu-cilago Tartarea ex crudo [et] indigesto Chylo oritur: [et] quia secunda concoctio non reparat errorem in prima commissum, Vnde [et] crudi-tates ist[ae], qu[ae] alias per alvum essent excernend[ae] in Tartaream viscositatem coagulantur, atq[ue] vasis [et] visceribus Hypochondrij ad-h[ae]rent, eademq[ue] replent; Vnde Paracelsus ait Param. lib. 3. de orig. morb: ex Tartaro, tracta. 3. Wie sich der Tartarus ausserhalb der regio des Magens anfähet/utz gehet durch seine meatus, so tzengk er auch an denselbigen/und verstopfft also die venas Mesaraicas, poros, utz andere dergleichen/dardurch er gehet/dannenhero dafiviel Oppilationes entstehen/ so dem Blut zugeleget werden/ und nicht ist. Et h[ae] sunt caus[ae] materiales, morbos varios, [et] pr[ae]cipue fe-bres, causisq[ue], superioribus concurrentibus malignitatem quoq[ue] produ-centes, quia Tartarum biliosum generant, quo ventriculus redundans, etiam cibos concoctu faciles [et] optimos corrumpit, uti testatur Gal. lib. 2. de Alimentorum facult: (Nemo enim opinari debet ac H si Stu- 57. si Studiosi crudis tantum, & non laudatissimis quoq[ue] alerentur ci-bis, pervices.) Ejusmodi autem viscositatem Tartareo-biliosam in Ventriculi fundo, sectio primi Cadaveris mamfestavit, [ae]rugineo co-lore tinctam, qualem in Ventriculo generari posse, in coeteris vero vasis flavescentem Galenus asserit lib: de Atrabile. Et nisi ac-cessissent caus[ae] reliqu[ae] extern[ae], sc. aëris prava dispositio, coeli incle-mentia [et] maledictio divina, propter, peccata nostra, forsan non secuta fuisset Febris maligna [et] contagiosa, [et] quidem illa non invasisset unam tantum congregationem; sed pro diversitate Temperamentoru, vel febris simplex putrida, vel affectus Hypochondriacus, aut alius Chronicus, atq[ue] in uno tardius in altero citius, nec tot simul corruissent. Sed quia in tali viscositate Tartareo-biliosa, quemadmodum & in omni alia re, latent Arsenicales, Auripigmentales [et] Vitriolati Spi rytus, qui a causis externis [et] superioribus resoluti, Pestem, Plevri-sin [et] Prunellam inducunt: hinc non mirum e causis recensitis fe-brem malignam contagiosam & pestilentem fuisse exortam, Nam quemadmodum Paracelsus h[ae]c confirmat Tract. 2. de Tartaro lib. 2 cap. 2. : ita Galenici ipsi quoq[ue] asserunt, Bilem posse in ve-nenum transmutari. Vid. & Paramir: lib. 3. de orig. Morbb. ex Tartaro. Tract. 2. de Morbb. Tartaricis cap. 4. Et ex-perientia effectum harum causarum satis patefecit, quemadmodum in Historia morbi videre licet, uti ex Circumstantijs Febris Pestilens (quam adfuisse in ipso quoq[ue] Tractatus principio demonstratum est) Plevrisis [et] Prunella deduci possunt. Cur autem in Commu- ni Convictorio ab initio Studiosi tantum fuerint correpti, non alij ex plebeis vel baiulis, [ae]que crasso cibo, imo crassiori, utentibus? hujus rationem [et] causam proponit Hippocrates lib: de flatibus, ubi etiam causam explicat, cur Aereinquinato non omnes [ae]que morian-tur animantes, sed cert[ae] qu[ae]dam, sc: quod sit dispositio Sub-jectorum ad aërem. Et licet aliqui discesserunt, nondum s[ae]vi-ente hoc morbo, causam tamen mali in sinu transportarunt, ad loca non admodum dissita, sub eodem fere climate, quod spacio 14. vel 15. millia- 58. milliarium vix sensibiliter in temperamento mutatur, nisi concur-rant alia Circum stanti[ae] unde [et] alibi potuerunt hoc morbo corripi Quod [et] aliqui recens advenerint, nec diu cibis communis Convi-ctorij fuerint usi: Nausea tamen ab ipsis facile potuit concipi, ex odore, qui inconsuetis (Commune Convictorium eriam transeun-tibus tantum) videtur esse teter, qualis etiam percipitur ex omni-bus Conclavibus, in quibus multitudo hominum quotidie solet cibari. Vt taceam abominabilem interdum occurrentem aspectum carnium alias salubrium, sed in coctione nigricantium, quarum color inter-dum non immutatur, utut sedulo despumentur: id quod [et] Civibus nonnunquam contingit, uti [et] ipse pa[ss]im expertus sum. Hinc quia secundum Hippocratem inconsueta facile possunt noxam inferre, delicatioribus pr[ae]cipue Subjectis, vel ex sinu Matris recens advo-litantibus, vel ex aliis Locis Germani[ae], ubi forte delicatior cibus in usu est: hinc facile fieri potuit, ut pr[ae]ter errores in via commissos, vel etiam hic, cum poculis bon[ae] ventur[ae] pr[ae]cipue, ut morbosam aliquam contraxerint Dispositionem, inprimis aëre jam corrupto; ut taceam Regionis [et] Climatis mutationem. Et licet Convictori-ales alio tempore deteriori cibo sint usi, accedente interdum [et] spur-citie aut immunditie ob negligentiam [et] incuriam pr[ae]parantium [et] coquentium (Id quod Aulis Principum saepe quoq[ue] familiare, quia Magnates nonnunquam absumunt cibos, quos si vidissent praepa-rare, nunquam aspicerent) non semper tamen talis datur concur-sus causarum, ad producendum talem affectum, unde alio tempore hoc Morbo non fuerunt correpti Studiosi. Nam quod [et] Aul[ae] Pru-tenic[ae] antea nnos 40. circiter accidit, ubi 70. fere milites pr[ae]sidi-arij sunt mortui, quia caro quidem vervecina tanquam causa ma-terialis in culpa fuit, sc. non quod fuerit a grege morboso desumpta: potius, quia caro mucida facta in dolis, [et] non probe sale condita: sed non sola h[ae]c caro in causa fuit, accesserunt [et] alia. Autum-nale nifallor tempus fuit, quo Sereni[ss]: Elector ad Homagium pr[ae]-standum Varsaviam profectus est, stipatus turmis aliquot militum, H 2 quibus 59. quibus domum reversis, [et] a frigore hyemali quasi horridis [et] ab aliis itineris molestiis defatigatis, ist[ae] carnes fuerunt oblat[ae], quas esurientes ita plenis buccis devorarunt, atq[ue] sic producta febris Epi-demica, qu[ae] 70. fere sustulit e pr[ae]sidiarijs, [et] aulicis ministris, qui per contagium, ut mihi relatum est, malignitatem inter Cives quoq[ue] [et] incolas pr[ae]cipue immunitatum disseminarunt. Causam formalem demum hujus affectus, in Defenitione posui, Putredinem cum Malignitate [et] contagio conjunctam, qu[ae] quomo-do inducatur, ex Hippocrate in Causis Symptomatum proponam, Signa in hoc morbo triplicia sunt consideranda: Praeceden-tia sc., Concomitantia, [et] exitum Morbi praesagientia Pr[ae]cedentia sunt vel Theologica, Politica, vel Naturalia. Theologica Signa, ejusmodi plagas publicas pr[ae]cedentia quod attinet [et] Politica, qu[ae] propterea conjungo, quia interdum Theolo-gi multi reperiuntur, qui putant pro temporis ratione etiam Politi-ce posse Theologizari, quemadmodum [et] Pseudo-Politici [et] Medici Politici multi reperiuntur; qua autem cum Conscientia, ipsi vide-ant, Prout h[ae]c signa passim describuntur; sunt observanda se-quentia: scil. H[ae]resium introductiones: Clericorum [et] Literato-rum insolentia, Philautia [et] Superbia; Simultatum inter ordines fo-mentationes; Magistratuum Injustitia [et] Avaritia; Contemptus Sapientum [et] Candidorum: Pseudo-Politicorum, Ligurionum, As-sentatorum [et] Proditorum apud Magnates autoritas: Monopolio-rum concessio per conniventiam [et] pauperum suppressio: tandem uno verbo ut dicam, Scelerum impunitas, Quia vero DEVS est DEVS Ordinis non Confusionis, ac justus vindex omnium scelerum, quemadmodum Moses testatur in Decalogo, hinc recte publici or-dinis Confusionem cum Theologis [et] Politicis statuo numerandum esse inter Signa secuturarum Calamitatum, cum Paulo Riccio, lib. 2. de Agric. Coel. Tract. 1. cum Acontio Stratagem: Diabol. l. 3. [et] aliis Quare [et] Phil. Melanchthon referente Sigism: Schererz. Speculo Tentationum Spiritualium part. 4. dixit: Parcit 60. Parcit DEUS Populo, donec manet Disciplina & a Magi-stratu puniuntur peccata: quan do autem Libidines & alia delicta impune grassantur, tunc impendent extremae Ca-lamitates, [et] poenae publicae Magistratum [et] Populum op-primunt. Num autem enumerata Delicta omnia, vel particula-ria qu[ae]dam, vel in hac Vrbe, vel etiam in tota Provincia fuerint, vel adhuc sint conspicua, aliorum judicio relinquo atq[ue] censur[ae]; hoc tantum innuens, admonitionis ergo: non sine causa a Musarum Choro initium esse factum in hac Vrbe, [et] in hoc morbi genere, Nec sine causa paulo ante, binos Concionatores Aulicos, tanquam fulcra Academi[ae] fuisse sublatos, nec non [et] e Nobilitate & Anti stitibus Provinci[ae] aliquot in summo flore mox sibi succedentes obi-jsse, [et] si non omnes codem Morbi genere sint sublati. Quibus si-gnis adjungo portentosam istam pr[ae]teriti Autumni in hac Pro-vincia raram [et] insolitam congregationem Avium, quas in Borussia Dari[ss]vögel appellant, eas namq[ue] vulgo ajunt, singulis septenis Annis hanc visitare Provinciam, [et] utplurimum Pestem portendere, vel Morbum aliquem malignum [et] Epidemicum: qu[ae] Aves antehac a me nunquam vis[ae], videntur tamen convenire cum descriptione Li nari[ae] rubr[ae] Gesneri, idq[ue] quoad colorem [et] proportionem, qui [et] ipse asserit, harum insolitam Congregationem Pestem portendere, Sic Tubing[ae] cum Studiorum gratia versarer Anno 1627. ipsis Kal. Ian: finita Concione vespertina, vidimus turmam Avium, instar militi[ae] sereno coelo, per integram horam ordine continuato supra Civitatem transvolasse, [et] umbram a Nube transeunte projicere satis obscuram. Qu[ae] postea passim per Provinciam vagabund[ae] turmatim, tandem in Sylva Fagina, inter Studgardiam [et] Tubingam sitam, noctu concidentes superinductis retibus capt[ae], per urbes pas-sim venales, vili precio potuerunt emi, erat Species Fringillarum montanarum vulgo Buchfincken. Secuta mox Pestis [et] copi[ae] Mi-litum C[ae]sareanorum Ducatum Wurtenbergicum ingress[ae] [et] perva-gat[ae] sunt, atq[ue] opulentissimam Provinciam devastarunt. Quia H 3 igitur 61. igtur omne portentosum est ominosum, tanto magis prospiciendum est, ne [et] hanc Terram attingant Plag[ae] similes, orandumq[ue] ut DE-us pro sua Misericordia clementer easdem avertere, [et] corda nostra ad Poenitentiam seriam disponere velit. Quod qui devotis suspi-riis continuatis exoptat, absq[ue] omni dubio impetrabit. Signa itaq[ue] Naturalia [et] Symptomata quod attinet; Pathogno-monicon idem quod Erastus Epist ad Gesn de Febb. Pestil. pri-vat[ae] pestilenti Febri tribuit, in nostro affectu erat conspicuum, sc: Colliquatio Corporis, Quoad vero Tartarea ista mucilago, in Hypochondrio collecta, aliter atq[ue] aliter fuit resoluta, ita varia induxit Symptomata. Et 1. quidem ratione Temporis morbi; Sicut enim Morbi in individuis fubjectis suam habent accessionem, atq[ue] in-crescunt, usq[ue] ad Statum suum perveniant; vel a Statu iterum de-clinantes, Sanitati pristinae cedunt; vel in alium Morbum degene-rant: ita Epidemica mala, ratione Contagij, eundem morem obser-vant, in principio etiam mitiora inducunt Symptomata [et] lente agunt (& inprimis haec Febris unum tantum certum genus homi-num & Congregationem certam invadit: )in incremento vero vi-res suas magis extendere solent, plures vel trucidando; in decre-mento vel omnino recedunt, vel alium morbum inducunt. Vn-de [et] hic noster affectus primum excitavit ebullitionem humo-rum, seu viscosittatis Tartareo-bilios[ae] potius per hyemem collectae, idq[ue] per improvisam Aëris transmutaitonem de uno summo contrario in alterum contrarium oppositum factam, dum frigori intensiori ac diuturniori succederet calor intensus, mox iterum inversus; unde putredo secuta, obstructis denuo a frigore reverso, poris cutis, qui a praecedente calore fuerant dilatati. Accessit malignitas ab astro-rum malevolo influxu inducta, qu[ae] suum quoq[ue] habuit incremen-tum [et] decrementum, prout Planet[ae] aspectus ad perfectionis su[ae] gradum vel accedit vel recedit, prout [et] caus[ae] plures vel paucio-res concurrunt vel sibi invicem succedunt: atq[ue] sic tandem in conta-gium transist, quia in eodem signo, in quo malignorum Conjunctio erat 62. erat prius facta Planetarum, Eclipsis Lunaris paulo post erat con-spicua. Contagium enim in principio non est observatum. Symptomata itaq[ue] qu[ae] in principio nostri affectus erant conspi-cua, cum suis causis enumerat Hippocrates, lib. de Flatib. quan-do dicit: Febrim autem, quae ex prava victus ratione oritur, tibi deinceps exponam. Est autem ejusmodi prava victus ratio, cum quis copiosiores cibos aut liquidos, aut siccos, corpori exhibeat, quam ipsum ferre possit, neq; labore ali-quo ciborum copiam compenset; deinde, cum varios & dis-similes inter se cibos immittat. Dissimilia enim seditionem excitant, & alia citius, alia tardius concoquuntur. At cum multis cibis, multum etiam Spiritum ingeri necessum est. Nam cum omnibus his, quae eduntur aut bibuntur, Spiri-tus aut copiosior aut paucior subit. Atq[ue] id inde manife-stum est, quod eructationes plerisq; post assumptos cibos & potus accidunt, nimirum cum inclusus aër recurrat, ubi bullas, in quibus latet, perfregerit. Quando igitur corpus cibis expletum fuerit, tum Spiritus quoq; magna copia ac-cedit, diutius immorantibus cibis, qui quidem, cum prae multitudine exire nequeant, diutius immoraritur. Ob-structo autem inferiore ventre, in universum corpus flatus percurrunt, & ad sanguine refertas partes corporis illapsi, eas refrigerant. At refrigeratis his Locis, in quibus fon-tes & radices Sanguinis continentur, per universum cor-pus horror penetrat. Universo autem Sanguine perfrige-rato, totum quoq; corpus horror occupat. Hanc igitur ob causam primum horrores ante Febres oriuntur, & quo majore copia & frigiditate flatus irruperint, talis quoq; ri-gor consequitur, a pluribus quidem & frigidioribus vehe-mentior, a paucis vero minus frigidis, minus quoq; vehe-mens. Cum horroribus autem corporis quoq; tremores, ad hunc modum contingunt, Sanguis enim praesentem horrorem 63. 1. 2. 3. horrorem metuens, per totum corpus perreptat, & ad ma-xime calidas partes concurrit. Atq; hi sunt ejus Saltus. De-filiente autem eo ab extremis partibus corporis, & viscera & Carnes contremiscunt. Aliae enim Corporis Partes co-pioso sanguine refertae, aliae exsangues existunt. Atq; ex-sangues quidem ob frigus minime conquiescunt, sed con-cutiuntur, quod eas calor destituerit, Quae vero sangvine re-plentur ob sangvinis copiam contremiscunt & inflammati-ones excitant. Neq; enim fieri potest. ut sangvinis copia con-quiescat. Oscitationes autem Febres praecedunt, cum mag-na copia coacervatus aër fuerit, confertimq; ad superiora erumpes, tanqua machinatione aliqua, os diducit, quod hac ei facilimus exitus pateat. Quemadmodum enim ab aqua in lebetibus ebulliente, vapor copiosus evehitur, sic corpore concalefacto, aër coacervatus, & vi quadam delatus, per os erumpit. Articuli quoq; ante Febres exsolvuntur. Calefacti enim nervi relaxantur. Coacto autem cumulatim plurimo sangvine, Aër ipse, qui sangvinem refrigeravit, a calore superatur, rursus incalescit, incensusq; ae veluti igneus existens, in toto corpore calorem excitat, ad id etiam sub-serviente ipso sangvine. Quod enim incensum est, liquatur, ex eoq; Spiritus oritur, quo ad Corporis meatus erumpente, Sudores fiunt. Coactus autem Spiritus in aquam abit, & per meatus subiens, ad eundem modum foras erumpit, quo a ferventibus aquis sublatus vapor, si ad solidum quiddam impingat, crassescit ac condensatur, guttaeq; ab his corpori-bus in quae vapor impegit, decidunt. Capitis autem dolores, una cum Febre, hanc ob causam oriuntur. Sangvinis in ca-pite viis angustia contingit, cum aëre replentur, eaeq; re-pletae & distentae, capiti dolorem afferunt. Sangvis enim vi pulsus; cum calidus existat, per angustam viam transire ce-leriter nequit, quod eum multa remorentur, quae impedi- unt 64. 4. 5. 6. 7. 8. unt & obstruunt. Eandem quoq; ob causam pulsationes circa tempora contingunt. Ad hunc ergo modum, quem di-xi, febres contingunt, & cum febribus dolores ac morbi. Atq[ue] haec Symptomata, qualia in principio apud Studiosos decumben-tes, erant conspicua, adeo exquisite sunt descripta, ac si Hippocrates praesens fuisset. Quia vero idem Libro eodem asserit, Aërem am-bientem esse omnium Morborum causam, tum tempiris autem Aër am-biens ob dictas causas jam coeperat inquinari ab influxu Astrali, atq[ue] insici malignitate quadam contagiosa, sed nondum adeo efficaci; hanc etiam ejus efficacia facilius potuit infringi a crassis [et] viscidis va-poribus, ab initio, ut minus fuerit contagiosa, usq[ue] successu temporis, succedentibus [et] aliis causis, putredinem [et] malignitatem augenti bus, ipsosq[ue] crassos vapores [et] flatus attenuantibus, subtilitate illorum inducta, contagium sequeretur. Qu[ae] causa est, quod in prime meo judicio rapitim concinnato, atq[ue] Amplisimo Senatui Academico tradi-to, requisitus, posuerim, Plurimos a flatibus in principio fuisse suffo-catos. Deprehendi namq[ue] in iis, qui cum primis fuerant correpti, quod valde difficulter spir arent: in quibus post exhibitionem digesti-vorum [et] aperitivorum facilior est secuta Spiratio, [et] in declinatio-ne Morbi, copiosa flatuum, cum maximo apud nonnullos stridore, erup-tio. Vnde sicum Hippocrate ejusq[ue] Interpretibus locutus sum, quis me reprehendet, sine caufa? Nam [et] Marinellus Hippocra-tis Interpres, comment. 17, sub Titulo Spiritus, seu Spiratio, ita loquitur: Qui moriturus est spirat difficulter, conflictatur, vigilat, & alia signa pessima habet. Et ex Coacis praenoti-onibus num. 7. Lethalis Spiritus est febriculosus & fuligi-nosus, Et 4. Aph. 50, Quando in Febre non intermittente difficultas spirandi, & delirium contigerit, Lethale. Id quod contingere quq[ue] potest febribus cum continuis cognationem aliquam habentibus, qualis haec fuit. Item Aph. 68. ejusdem Sectionis, In Febribus Spiritus offendens, malo est. Suffocatio autem Galeno lib. 2. de Sympt: caus. dicitur concursus Sangvinis I universi 65. 9. universi ad ipsum Principium; Eundem autem fieri, dicit libr, de caus. morb. si corpus refertum fuliginoso Excremento ad stringa-tur, quia superius ex Hipp. audivimus, quod flatus refrigerent in vasa illapsi, in quibus Sangvis detinetur: Frigiditas autem obstructi-onem inducit: Sangvis igitur frigiditatem fugiens, circa Cor concen-tratur, quia remotiora vasa constricta; hinc qu[ae] circa Cor sunt, in-tumescunt, ut nullus relinquatur Locus in anis, in quem ubi dilat antur, ambientem aërem possint excipere, quo quidem dum defraudatur na-tivns calor, subito fere extingvitur, [et] Cor ipsum; quasi a veneno, debilitatur. Cordis namq[ue] calor per meatum gutturis, cum ambiente Nos Aëre commercium habet, quam uiam si praeluseris, ilico praefo-caveris Animal, uti Galenus loquitur de causis Morborum. Est au-tem flatus, multitudo quaedam halituosi Spiritus, ex cibo [et] potu hu-more pituitoso aut melancholico, a (respective) imbecillo calore in Animal, corpore excitus. Fienus in Physogr: cap. 3. qui humor pituitosus [et] Melancholicus secundum Hermeticos, dicitur Tarta-reus, cui, quia in nostro affectu Bilis copiose fuit permixta, tanquam fermentum: tanto copiosiores potuerunt generari flatus Quia calor in cibos agens, si non proportionatus, fuerit, vel pr[ae]ter naturalis, ut vel humores viscosos non omnino conficiat, vel vehementia subtilio-res tantum partes evoret, flatus excitat. Studiosi autem commune convictorium intrantes, ob supra-enumeratas causas non habuerunt Spiritus proportionatos ad cibos illos in communi Convictorio con-suetos, pr[ae]cipue in Aquilonia hac Regione, frigore pr[ae]ter mo-rem continuato [et] intenso, quod in Corportbus debilioribus [et] rario-ribus, qualia pleriq[ue] Studiosi solent habere, Nativum calorem faci-le offundit, uti idem asserit Fienus cap. 8. Succedens demum Aëris ambientis improvisus ardor, naturalem catorem provocans ac disspans, viscera sua caliditate destituit, atq[ue] sic concoctio impedi-ta, unde secuti flatus. Ex alimentis namq[ue] vel copia vel qualitate peccantibus, fit cruditas, ex qua mucilago tartareo-biliosa coacer-vata, in quam, si forte [et] medicamenta calida [et] sudorifera ab aliis intem- 66. intempestive exhibitia, inciderunt, possunt per attenuationem sub-tiliorum partium, flatuum generationem promovisse. Id quod Era-stus testatur citata Epistola ad Gesnerum. Et Fienus ait: do-loribus, qui ad gelidos, tenaces, & spissos humores refe-runtur, ita medendum, providendo, nevehementer cali-da adhibeantur remedia: nam ab admodum calorificis praesidiorum materijs, liquefacti funduntur, magisq; in fla-tulentum Spiritum rediguntur humores ejuscemodi. Neq; frigida nimis potio cum Epulis miscenda, quia fluctuatio-nes & nebulosi Spiritus expriuntur, qui corpus inflant. Stu-diosi autem in Convictorio vel interdum omnino non, vel nimis par-ce calefacto, cibis vel pinguioribus butyrove seu alia pinguedine conditis, atq[ue] a frigore coagulatis, nonnunquam superaffuderunt Ce-revisiam semi-gelidam [et] interdum non probe de f[ae]catam, qu[ae] cau-sa interdum colicos inducit adeo atroces, ut, virtbus mox prostratis, Cor suffocetur [et] Mors subsequatur in sperata, pr[ae]cipue apud pin-gvioris consititutionis homines. Quia igitur ex antecedentibus causis de Natura cujusq[ue] morbi judicandum est, antequam ad ipsam Essenti-am deven amus, qu[ae] ex causis magis potest definiri: itaq[ue] non incon-cinne causam Mortis, in principio [et] recens exorto malo, flatibus me adscripsisse puto, ex Hypochondriaco aliquo affectu, late ita dicto, non stricte, exortis; non tamen simpliciter, sed quatenus iste affectus con-junctam habebat Febrem Petechialem, qu[ae] adhuc erat in fieri, non in facto esse absoluto, [et] propterea eundem in principio not adeo contagiosum fuisse asserui, quia contagium latebat in po-tentia adhuc, nondum activatum. Id quod [et] Rulandus asserit Tract. de Lue Hungar : Fomitem [et] Focum hujus mali infim[ae] Corporis Regioni tribuens, ex qua per pituitosos serososq[ue] pr[ae]cipue humores, tanquam per vehiculum primarium ex ventriculo, successu temporis, sanguini in Venis venenum com-municari possit: eo quod citius putrescant. Citius autem excremen-titii humores in hypochondriis delitescentes putredinem concipi- I 2 unt, 67. unt, quam Alimentarii in Venis majoribs? in causa est cruditas, qu[ae] citius in putredinem transit, quam qoud perfectionem suam jam est assecutum. Cruditates autem Hypochondrij citius ipso sangui-ne fuisse putrefactas in hoc affectu, patet. 1. Ex dolore Ventriculi [et] Cardialgia, de quibus omnes mox in principio conquesti sunt, qui dolor forte excitatus a flatibus Ventriculum distendentibus, atq[ue] cu-tem ad cartilaginem Ensiformem circa orificium Ventriculi superius elevantibus, ut tuberculum apud nonnullos esset conspiciendum. 2. Ab Alvi obstructione omnibus fere molejsta, atq[ue] inducta ab astrictione crudorum humorum excrementitiorum, cruda namq[ue] adstringunt, 3.A Sangvinis detractione, qu[ae] in principio Morbi nonnulis forte ad-hibita, morbum potius exasperavit, quam quod levaverit: id quod observavi in Engelprechto Chirurgiae Studioso, qui me incon-sulto, pro vulgi prava consuetudine, ad sublevandos dolores Capitis, sibi curaverat secari Cephalicam, quo autem suo cum commodo, ipse sensit: quia cura Morbi mihi facta ambigua. Bonus enim sanguis [et] laudabilior excernitur, relictis cruditatibus: [et] cum Sangvine lau-dabili, Spirtus Mechanici. 4.Ab Autoritate Galeni lib. 2. de diff. Febb. asserentis. Si in primo occursu calor magis vaporosus, quam acris repraesentatur manui, per moram autem paula-tim crescat mordacius, ex viscosis humoribus, eorumq; putredine febrem oriri, non esse dubitandum. Talis autem vaporosus calor apud [ae]grotos est deprehensus. Ergo: Sed quia in hoc affectu in flatus humores sunt resoluti ab initio, ideo mediantibus illis, mass[ae] sangvine[ae] [et] per consequens Cordi communicata malig-nitas [et] Contagii semina. Nam quia flatus per inferiora non habue-runt exitum; propterea sursum evolare coacti sunt, [et] inde quoq[ue] talis calor vaporosus ab initio in plurimis fuit deprehensus, qui prop-terea non statim induxit summum [et] subitaneum lapsum virtum, ut aliqui volunt, qui tamen concedunt e contrario quoq[ue], [ae]grotos ab in-tio sensisse a???µa????a? seu d?s?????e?a? cum lassitudine quadam spon-tane a, qu[ae] non statim pr[ae]supponit, summam virium jacturam, pr[ae]- cipue 68. cipue quia demonstratum est, malignitatis [et] contagij nondum fuisse in principio tantam effieaciam, qualis successu temporis subsecuta est. Nam licet venena sud natura cor statim petant, malignitatis tamen gradibus differunt, ut alia vel ratione Qualitatis, Consistenti[ae] Pon-deris [et] Quantitatis vel Temporis, magis vel minus, citius vel tar-dius vires ejus debilitent. Malignitas autem varia exoritur, pro va-rietate Tartari in viscidis ejusmodi humoribus seu Excrementis contenti, qui per ebullitionem [et] Fermentationem putredinem indu-centem in varias species resolvi potest, vel etiam pro varietate Cibo-rum assumptorum, Temperamentorum, Influxus atq[ue] Climatis. Astra enim spiritalibus suis seminibus, semina in Tartarea viscositate re-condita ac homogenea a activant, ut qu[ae] prius otiosa delite scebant, nunc incipiant operart in Analogas quoq[ue] Partes Corporis. Nam sicuti in Terra delitescunt varia semina venenatarum Plantarum, qu[ae] pro di-versitate influxus, alio anno copiosius provocantur, alio parcius, que-admodum [et] insecta: [et] anno pr[ae]terito 1649. fructus arborum pu-tridi: ita semina Morborum in homine delitescentia, alio anno h[ae]c, alio alia, a causis Astralibus in actum producuntur, [et] magis in his, quam in aliis Subjectis, hos vel illos Morbos generant, vel etiam in his, vel illis partibus, prout causa h[ae]c vel illa magis est eficax. Nam li-cet Tartarus; quoad Substantiam sit res una; in diversas tamen per fermentationem putre facientem potest resolvi malignitatis spe-cies, secundum variam influxus operationem, Temperiei constitutio-nem, aliasq[ue] circumstantias. Hinc non est mirum, quia cum Tartarea ista mucilagine, in cadavere primo dissecto, deprehensa est Bilis co-piose permixta: Bilis vero quia fermentum Corporis vulgo dici-tur, au[ae], uti [et] alii humores, extravasata putrescit; quod eadem, accedente subitaneo calore aëris, attenuata regurgitaverit, limi-tes suos transgrediendo, visicositatemq[ue] istam excrementitiam atq[ue] Tartaream fermentando, Vnde ebullitio, ex ebullitione flatus, qui maligna qualitate partim internis in partibus delitescente, partim ab aëris attractione communicata, [et] internam excitante, I 3 in- 69. infecti, pro diversitate partium principalium, vel aliarum, quas flatus isti occuparunt, varia atq[ue] varia Symptomata induxerunt. Quare II. etiam a flatuum proprietate varia, ab adjunctis item [et] jam re-censitis circumstantijs varietas Symptomatum in progr[ss]u Morbi exorta est. I. In Cerebro, quoad faculutem motricem lae-sam, Vigili[ae], Inquietudines Tremor [et] Lassitudo membrorum: Quo-ad sensitivam, Capitis dolor, Delirium, Stupefactio sensuum, Le-thargus, Vertigo, Tinnitus aurium, Surditas, Dolor oculorum [et] omnium fere membrorum, inprimis pectoris; Quoad Excretri-Cem, H[ae]morrhagia Narium, in aliis ab initto, in aliquibus vero in Declinatione, apud nonnullos [et] Sternutatio spontanea subsecuta est. 2. In faucibus & pectore: Lingu[ae] ariditas, Nigredo, Inflamma-tio, Prunella, Angina, Vvul[ae] casus, Pulmonum putredo: difficultas respirandi, qu[ae] apud nonnullos etiam a musculis Thoracis constri-ctis potuit esse exorta, propter acredinem vaporum, vel nimiam di-stensionem membranarum: Tussis item, Sputum Sangvinis [et] Pleu-ritis: Lipothimia [et] summa virium, in statu jactura. Pulsus quoq[ue] in principio langvidus; in statu celer [et] vehemens, in declinatione ad mediocritatem recedens, in morituris fere nullus. Sic [et] calor fe-brilis in principio erat lentus, in statu acrior in declinatione tempera-tior, in morituris, quoad extrema extinctus. 3. In Abdomine Ven-triculus Nauseabundus, eructans, evomens, sitiens, singultiens: Tor-mina in intestinis, Rugitus [et] fluctuationes, Physiones quoq[ue] [et] Cre-pitus: Vrin rubra, cruda [et] spumosa, in declinatione clarescens cum viscositate sabulosa in fundo, parietibus vitri adh[ae]rentibus arenulis grossiribus atq[ue] rubentibus. Alvi obstructiones pertinaces: Sudo-res apud nonnullos in principio erumpentes; in morituris frigidi; in convale scentibus pruriginosi, succedente etiam apud nonnullos ipsa scabie, Petechiae in multis erant conspicu[ae] non in omnibus, [et] qui-dem circa pectus, in dorso, brachiis [et] pedibus: in unico observavi conjunctas pustulas, per totum corpus [et] in facie quoq[ue] contiguas, in apice maculosas, quas non observavi inter centum [ae]grotos, eodem morbo 70. morbo correptos, Partim in Hungaria, cum Sopronii ante Decenni um adhuc Physicus essem; partim [et] in Borussia, nunc a quinquennio mihi obvios, Vnicus in hoc Morbo factus recidivans ex ijs, qui meo usi sunt consilio; ubi secunda vice, Morbus videbatur transmigrare in Hecticam Siccitatem, cui tamen mature pr[ae]visum (Id quod & sublata Peste ipsa fieri solet) Tandem omnibus molestum fuit in declinatione Morbi, capillorum defluvium, quo pleriq[ue] diu laborarunt. In unico quoq[ue] Morbus degeneravit in Tumorem oedematosum pedum cum bubone; qui succedente Gangr[ae]na occubuit. Acceffit apudnon-nullos Dysenteria, qu[ae] passim per Civitatem [et] Provinciam s[ae]vijt. Quemadmodum [et] Febres lent[ae], Tertiant[ae], Quotidian[ae], Quartan[ae] vel recidivantes [et] in alios morbos degenerantes, nunc quoq[ue] nonnul-los defatigant, cum malignitate occulta conjunt[ae], qu[ae] multum nego-tij facessant: imo omnes fere febres, sive Tertian[ae] sint, sive quoti-dian[ae], quarum multas ante ista tempora fugavi intra paucos dies, me-dicamenta nunc parvi pendunt, ut ita suspicio sit, crescentibus quoti-die delicitis malignatatem hanc in Pestem esse transituram proprie sic appellatam. Causam formalem dictorum Symptomatum aliter deducunt Galenici dicti, aliter Hermetici: neq[ue] hi omnes inter se conveni-unt, quia [et] inter Hermeticos reperiuntur sectarii, quemadmodum [et] inter Galenico-Aristotelicos ut plurimum, Etsi veritas semper um [et] simplex fuerit reperta. Galenicorum Sententia pr[ae]cipuorum fere h[ae]c est: quod Symp-tomata h[ae]c originem habeant a corruptis quibusdam seu pravis hu-moribus venosum genus, vel etiam abdominis partes inhabitantibus, qui vel tota Substantia, vel qualitatibus suis; vel sparsis de se exha-lationibus illa proferant atq[ue] excitent; itq[ue] non semper cordis alteratio-ne, sed plerumq[ue] per se, immediate, aut saltem mediantibus aliis alia-rum a corde partium immutationibus; Vnde etiam correctis aut ex-clusis e corpore per quamcunq[ue] viam istis humoribus, disipatoq[ue] va-pore malum omne mox imminui, penitusq[ue] aboleri Quomodo autem vapores 71. vapores in corpus distribuantur, dicunt: Eos a se ipsis aliquousq[ue] extendi, [et] vaporem post primum generatum, propellere primum per ampliora spacia, hunc iterum a succedente propelli, idq[ue] diversimo-de, pro Dtversitate Circumstantiarum. Putredinem autem (aliqui dicunt) fieri a disjolutione Elementarium Qualitatum contempe-ratarum, quarum vires in mixto sint refract[ae]: per putrefactionem aute cum separentur fieri efficaciores, atq[ue] sic calore inde majorem ori-ri. Cum tamen notu sit, Calorem Naturalem esse causa Conservatio-nis: pr[ae]ternaturale vero dissolutionis: quia igitur caussa non sequitur Effectum, sed pr[ae]cedit; Ergo [et] putredo non potest esse Causa Calo-ris pr[ae]ternaturis, sed Effectus ejusdem: quia Calor pr[ae]ter Natu-ram intensus [et] auctus, uti Corpora dissolvere potest, [et] liquefacere: ita multo magis humores, inprimis excrementitios, qui quidem jam per se tanquam a Natur[ae] temperamento recedentes, Dispositio-nem in se habent ad concipiendam putredinem. Si itaq[ue] Causa aliqua accesserit, qu[ae] vel Spiritu innatum pr[ae]ter Naturam calefaciat, sive easit externa ab Astris, Aëre vel Objectis dependens, vel interne ab Imaginatione, Affectibus vel Obstructionibus excitata; tunc iste Ca-lor semina morborum delitescentia e viscida [et] cruda materia provo-cat, [et] activat, ut ad Spiritualem suam Naturam revertentia, disso-lutinem Corporis, in quo continebantur, inducant. Quod tamen ita est intelligendum, non quod Spiritus innatus per se causa sit, qua morbosa dispositio activetur: sed quatenus a causa morbifica, tan-quam sibi adversa irritatur, ut dum eam detestatur, versus centrum suum sese retrahat, excandescat atq[ue] pr[ae]ter naturam aucto suo calore majori violentia, molestum quod est, expellere conetur, Nam quia Spiritus insitus sentit Concordantiam [et] Harmoniam externi Aëris infecti [et] per inspirationem attracti, quam habet cum interna dispo-sitione ad malignitatem inclinante; ideo statim agnoscit utriusq[ue] pro-pter similitudinem secuturam esse copulam, propteria ir acundus qua-si concentratur [et] excandescit, quia Virius unita fit fortior. Aucto itaq[ue] calore Cordis [et] totius Corporis, Miasmata externorum [et] in- ter 72. ternorum seminum formalium (Materiam dum calor auctus resol-vit, in qua delitescebant ) conjunguntur, conjunctisq[ue] viribus, libe-rata a suo subjecto, subtiliora fiunt [et] Spiritualia magis, atq[ue] sic Spiri-tus cum Spirtu pugnat, usq[ue] superato vitali Mors subsequatur. E chymicorum Schola contra,, quemadmodum Galenici Humoribus ma-terialibus causam varietatis Symptomatum, adscribunt; ita horum pleriq[ue] formalibus proprietatibus morborum diversitatem tribuunt, dum Morbum alium appellant Mercurialem, Sulphureum vel salinum, atq[ue] sic alia hunc affectum varium statuunt, pro varietate praevalen-ti[ae], hujus vel illius proprietatis [et] graduum cujuscunq[ue] Vnde alii dicunt hunc Morbum esse Mercurialem tantum, [et] prout Mercurius varim hoc vel illud Membrum, in tali vel tali gradu occupaverit; ita aliud atq[ue] aliud Symptoma produci. Atq[ue] hi cum Hippocratea sen-tentia ex lib. de flatibus deducta, aliquo modo consentire videntur, etsi terminis differant. Nam quod Hippocrates, flatus appellat, id Chymici Mercurium, quia utrumq[ue] in auras facile resolvitur, vio-lentia sua utrumq[ue] multum s[ae]vit, utrumq[ue] [et] coagulari potest, id quod patet ex nodosis affectibus, de quibus forte alio tempore, quia [et] Ar-thritis a nonnullis inter Mercuriales Marbos recensetur, siquidem [et] Tartarus suum habet Mercurium. Tartarus enim, sive in ven-triculo, sive in Epate, Mesenterto vel alibi latitans, quatenus in se continet semina arthritica, a causis appropriatis adebullitionem reda-ctus, primum expellit vapores, qui qu[ae]rentesDispositionem in Parti-bus analogam, cum ea conjunguntur, ex qua conjunctione partes ill[ae] subjecta vel inflammantur, vel tenduntur, vel eroduntur, [et] inde dolor partium exoritur, Sed, h[ae]c obiter. Deinde, quod Galenici hu-mores appellant, id Chymici Sulphur, quia humidum radicale est Sul-phureum, nam [et] Mare tanquam ortgo [et] fons omnis humiditatis, sul phureum est. Quod Hippocrates [et] Galenus solidum appellant, id Chymici Salinum, quia Sal soliditatem inducit, Vnde Arbores multo abundantes Sale, in aquis lapidescunt. Hinc quia mixtionis varia est ratio, effectus inde productus etiam erit varius, ipsa [et] actio varia. K bilis 73. bilis est, pro diver sitate caus[ae] agentis, sive ea sit Sal Sulphur, sive Mercurius, quarum singulis peculiaria adscribuntur Symptomata. Nam etsi ?a?? ?????`? Spiritibus immediate omnis tribuatur actio, competit tamen eadem [et] caus[ae] formali tanquam instru-mento; competit [et] subjecto in quod fit actio, quatenus habet resistentiam majorem vel minorem; id quod tam in superiori, quam in inferiori Mundo est conspicuum. Vt itaq[ue] brevitati stude-am:cum secundum Hippocratem de Nat. Humor. tria sint, qui-bus nutrimur, in qu[ae] [et] resolvimur; Siccum sc. Humidum [et] Vapo-rosum: tres etiam erunt partes in quolibet Subjecto, Seminali ratione distinct[ae]; solid[ae], humid[ae], [et] vaporosae: [et] prout h[ae]c vel illa in prima formatione bene vel male fuerit disposita: ita facile vel dif-ficulter secundum causas Naturales ad hunc vel illum morbum vel Symptoma sucipiendum, vel ad resistendum ei, promptitudinem habe-bit. Id quod egregie concordat cum Textu Hippocrateo superius e Libro de flatibus allegato, ubi pr[ae]ter Symptomata [et] causas eo-rundem recenset. Sympathia namq[ue] [et] Antipathia rerum omnium nondum est manifestata, quia in luto h[ae]sitamus, nescientes quod lutu interne sit splendidum. Sed ut propositam nonnullorum Sententiam decidamus; quia mihi amicus Hippocrates, amicus Hermes, Amicus [et] Galenus; magis tamen amica veritas, itaq[ue] nullius sen-tenti[ae] absolute subscribens, nonputo ita simpliciter uni vel alteri ex seminalibus proprietatibus hunc vel illum effectum posse trtbui, nisi secundum magis [et] minus: quia licet unum semen ?a?~ ?????`? habe-at proprietatem suam, in quarto modo, non tamen propterea omnino caret proprietatibus reliquorum Seminum. Ratio ipsanos ista docet, qu[ae] licet Homini ?a?? ?????`? tribuatur, quia in homine Ratio est con-centrata; Eadem tamen competit etiam universo huic Mundo, quem intuemur, perquem est diffusa: Competit [et] Brutis animalibus, quia inter h[ae]c Ratio particulariter est distributa: Vnde qu[ae]libet species, pro sibi appropriata rattonis particula, a c[ae]ris quoq[ue] speci-ebus est distincta. Vnde quoad nostrum affectum ita discerno: Sympto- 74. Symptomata Facultatis Animalis Mercuriali potius vapori vel flatui a Spiritu elevato tribuenda esse, tanquam Causa for-mali: Vitalia, Sulphuri magis: quemadmodum [et] Naturalia Sali pr[ae]dominanti; in singulis tamen reliquorum proportionali cum admissione. Maneat itaq[ue] sua Laus Hippocrati cum suis flatibus Spirituosis Effensificantibus: Maneat sua Laus Hermeti ciusq[ue] Pro-prietatibus informantibus: Sua deniq[ue] Laus Galeno cum suis Qua-litatibus tam recipientibus quam retinentibus; Hisce omnibus enim contemperatis orietur Concordia, qu[ae] in veritate consistit, simplici-tatis amante: Falsum enim multiplex est. Quare [et] solus Hippo-crates nihil est, sicuti artifex carens instrumentis [et] materia in quam operetur. Solus Hermes nihil est, sicuti [et] speculum, nisi illu-minetur a Sole: Solus quoq[ue] Galenus nihil est, quemadmodum [et] domus, nihil est, nisi secundum omnes partes ordine sit disposita [et] decenter inhabitata. Misce fiat Tripes. Tria namq[ue] ad omnem operationem requiruntur, si effectum aliquem speramus adipisci: Causasc: efficiens, qu[ae] in rebus Naturalibus est interna [et] innata: in Artificialibus externa [et] adscita: in Accidentarijs contingens atq[ue] fortuita. Causa deinde formalis, qu[ae] in Naturalibus est interna, sed cum materiali permixta, atq[ue] ei inh[ae]ns originaliter consubstan-tialis distinctiva specificans: in Artificialibus externa, sed impressa [et] intentionalis, qu[ae] dicitur Figura: in contingentibus occasionalis, indeterminata, [et] dicitur rei Circumstantia. Causa tandem mate-rialis Rerum tam naturalium quam Artificialium [et] Accidentaria-rum subjectiva est atq[ue] passiva in omnibus, cum renitentia tamen ali-qua. Efficiens dat Consistentiam: Forma Speciem: Materia Sub-sistentiam. Spiritu pr[ae]sente consistit corpus, eodem vero separato, idem dissolvitur: Formalibus principijs separatis, nihil nisi vapor inconspicuus, liquor inspidus, pulvis intactilis remanent. In mixtis namq[ue] causa Materialis est Compages Elementaris sublunaris: in Ar-tificialibus, est corpus solidum, quod proportione [et] consistentia corre. spondet intentioni Artificis, in Accidentalibus est res qualiscunq[ue] oc- K 2 casio- 75. casionaliter occurreris. Hinc patet harum trium Causarum secundii Ordinationem [et] Dispositionem Convenientiam bonam vel malam bonum vel malum effectum sequi. Et qui h[ae]c attenderit, is facile poterit hujus vel illius effectus causas judicare, modo Proprietates cujusq[ue] Principij vel Caus[ae] inde secuti effectus probe atten-dantur, ubi a`?????a pr[ae]valet: Nam qu[ae] ex aliorum observati-one habemus, s[ae]pe sunt fallacia. Quare consideratis Circumstantiis, meo quidem (salvo tamen aliorum) Iudicio, Pr[ae]posito Communis Convictorii tantum scelus,, ac si venenum vel manifesta malignitate inquinatos cibos Dominis Studiosis obtulisset, imputare nunquam po-tui. Nam, ubi datur Syndrome Causarum hunc vel ad hunc effe-ctum producendum necessariarum, appropriatarum [et] sufficientium; ibi necessario Causis conveniens sequitur Effectus: Sed ex dictis, quoad nostrum Affectum Academicum, Causa sufficientes videntur esse enumerat[ae], qu[ae] alias Febrem Pestilentem seu Morbum Hungari-cum producere solent, qu[ae] eodem tempore, quo morbus hic s[ae]vire coepit, successive congregat[ae] fuerunt: Ergo sequitur, quod hic no-ster Affectus Academicus fuerit morbus Hungaricus, seu Febris Pe-stilens, Petechialis, [et] non ex assumpto aliquo veneno oriundus, alias sequertur, omnibus, qui Elbingae, Gedani, Frauenburgi, Rasten-burgi, in Pago Plibusken [et] pa[ss]im per Provinciam, vel etiam Cra-covi[ae] eodem tempore, nunc [et] Caun[ae], in Lithvani hoc morbo perie-re, venenatos Cibos fuisse oblatos. Id quod absurdum esset statuere. Sed ad Prognosticum est properandum, quod consideratur vel generaliter quoad Morbum ipsum; vel specialitet quoad Sympto-mata [et] circumstantias reliquas; vel individualiter, quoad diver-sitatem cbjectorum. 1. Generale Prognosticum hujus Affectus, quemadmodum [et] omnium Febrium Pestilentialium privatarum est: Quod non sint adeo exitios[ae] vel feroces, atq[ue] Pestis ipsa, quia plures ex hoc morbo reconvalescunt, quam Peste correpti, [et] in hac Provin-cia jam ab aliquot annis Experientia Magistra nos docuit, inter Paga-nos sex vel septem in una domo saepe fuisse hoc eodem Affectu cor- reptos, 76. reptos, vel simul vel successive, quorum tamen pleriq[ue] omnes nullo etiam medicamento adhibito, reconvaluere, bonitate Natur[ae] vincen-te; id quod etiam famulis Siudiosorum quibusdam, hoc morbo laboranti-bus contigit, e quibus vix nus est mortuus, reliqui omnes sanita-tem recuperarunt. Siquidem [et] pleriq[ue] qui in hac Civitate per hoc quinquennium eodem fuerunt correpti morbo, meoq[ue] usi sunt Consilio, vivi Testes in magno numero, possent poduci. Deinde h[ae] Febres non sunt adeo contagios[ae], atq[ue] Pestis vera. Tan-dem [et] ad Statum tam cito non perveniunt atq[ue] Pestis, quia, uti Fra-cofurti ad Moenum observavi, Anno 1634. nonnullos (quemad-modum [et] Servotum vicini mei factum) domo exeuntes integra valetudine fruentes, nec ullam molestiam sentientes, in viafuisse so-pore quodam correptos, [et] post horam semis deprehensos mortuos: e contra hic affectus, per se, raro septimum diem anticipat, quin [et] ad tres, quatuor [et] plures s[ae]pe septimanas protrahitur. Nisi error ali-quis vel a Medico vel ab aegro ipso committatur, vel a Clinicis [et] Mi nistris. 2. InSpecie: Fluxus Sanguinis e Naribus salubris, Sternu-tationes spontane[ae] sub finem morbi proficu[ae]: Surditas reconvalescen-tia Signum: Vomitus Critici, in principio boni; Cibi appetentia in-declinatione, bonam spem facit: Alvi dejectio liquidior salubris, me-diocris tuta; impedita admodum foetida [et] nigrescens, periculosa: fabulum tandem, si copiose cum urina excernatur, bonum omen, quia est signum reseratarum venarum Mesaraicarum. Contra : Vbi vi-gili[ae] diuturniores, ita [et] sopores profundi [et] excedentes, utrumq[ue] suspecti: Deliria in Phrenitidem degenerantia periculosa, in mani-am, Lethalia. Furor continuus funestus. Torvus aspectus cum facie Hippocratica [et] momentanea quasi totius corporis colliquatione, o-mnem spem vit[ae] surripit. Lipothymi[ae] frequentes, suspect[ae]. Spi-ritus per os [et] Nares frigidus exspirans, Mortis imminentis index. Singultus continuatus [et] medicamentorum efficaciam respuens, por-tentosus. Sudores immodici vires dejiciunt, quibus deficientibus pe- K 3 riculum 77. riculum imminet: Frigidi autem Sudores sunt v[ae]lde perniciosi, Vri n[ae] sanis exquisite fimile spericulos[ae]. Manuum gesticulatio, si festu-cas legant, floccos de tegumentis vellant, aut de parietibus trahant. Lolia vel tegumenta convolvere aut complicare si conantur, malum Signum: Si de Lecto surgant, scandant, aut excurrant, quemadmo-dum Sopronii Ludimoderator Johannes Eckhardus. fecit, Curam difficilem reddunt. Historiam placet annectere. Is hoc mor-bo laborans, ob paupertatem in Nosocomium delatus est, extra urbem, ubi, cum clinica mulier aliquando longius ab eo recessisset, ipse excur-sione facta solo indusio tectus de coetero nudus, cum per viam satis lon-gam ad [ae]des Cantoris pervenisset, non per ostium est ingressus, sed per fenestram, eandem conscendens, quia depressiores ibi sunt, [et] con-clavia non a posteriori Domus parte, uti hic, sed ab anteriori in propatulo collocata: adco crassam ex inflammatione ille habebat Lin-gvam, ut non posset eam in ore retinere, sed cogebatur eam ad duos transversos digitos extendere. Nihilominus ille restitutus est, re-ductus ad suum Locum, secta vena sub Lingva, quam studio Studio-sis secari nolui, quia alia regio, aliaq[ue] victus ratio [et] c[ae]tera, aliam curam requirunt. Sed ad Prognostica ut revertar Excrementa per alvum sponte exeuntia, lethalia sunt, quia virium [et] facultatum sum-mam debilitatem denotant. Et quemadmodum Macul[ae] nigr[ae] Pete-chiis erumpentibus aut livid[ae] cum Pustiulis formidolos[ae] sunt, purpu-re[ae] periculos[ae]: ita Lingva nigricans atq[ue] discissa vel scissuris inter-secta,spem omnem Salutis auffert, [et] qu[ae] sunt his similia. 3. In Individualibus Subjectis h[ae]c Febris robustis [et] Ath-letico habitu pr[ae]ditis, magis est periculosa, quam vel macilentis, gra-cilioribus, vel etiam pueris [et] minorennibus. Idq[ue] vel quia robusti ab initio parvi pendunt morbum: nam hic morbus, secundum effata Nobili[ss]: olim Pr[ae]ceptoris mei Sebitzij blandiri solet, sicuti feles: vel quia Morbi natura analoga est Leonin[ae] Superbi[ae], pudet enim Le-ones Ligna confringere, quin potius ferrum crassissimum aggrediun-tur. Prout 78. Prout igitur hisce meis oculis testibus omnia deprehendi in Stu-diosis [et] aliis, quorum fuperius funt annotat[ae] observationes; ita pro conscientia recensere volui. quia de meis scribo patientibus, de alio-rum [ae]grotis non sum sollicitus.. Si benefaciendo peccavi, malefacere tamen voluntarie [et] ex instituto nunquam cupio. Etsi propter hu-manam fragilitatem [et] imperfectionem Errori quoq[ue] nonnunquam sim subjectus, quia interdum errare humanum est; Errorivero in-h[ae]rere, [et] in eo persistere, aut errorum nolle agnoscere, Diabolicum. De coetero DEVM [et] Conscientiam meam testes appello, Suffcit mi-hi, quod ex gratia DEi plures a me sint restituti, [et] utinam omnes! etsi medicamenta a me praescripta non sint ad Palatum omnium, sed ad necessitatem [ae]grotantium pr[ae]scripta. Nemo enim poterit de ijs ju-dicare, qui non ipse vidit Morbi Symptomata, cademq[ue] observavit, aut qua dosi, quo tempore [et]c: sint exhibita [et] quo ordine. Interim, qui sine Livore ajpexerit hasce paginas, si quid desideraverit, per Literas vel oretenus me amice compellare potest quia non omnia pos-sumus omnes, in infirmitate tamen mea DEO gratias ago, quem omnium actionum mearum autorem [et] directorem semper precibus ardentissimis exoro, ut sua benedictione semper adesse velit, quia sine DEI Numine, nihil est in homine. Non Eruditio, non Facundia lo-quendi, non Favor [et] applausus hominum aliquid sunt, sola gratia DEI est, qua omnes nostr[ae] actiones diriguntur, cui e[ae]dem semper submittend[ea]. Quemadmodum [et] Ego, non me[ae] Eruditioni haecad-scribo; qud[ae] qualis qualis sit, modo proximus inde commodum percipi-at: Non facundi[ae] me[ae] quia qui vult esse consctentiosus, non potest huic Mundo esse facundus: Non favori hominum, quia veritatem & simplicitatem amo. Interim Candida Mens semper vulgi mendacia ridet. ???ß??a? in singulorum individuali Symptomatum alia-rumq[ue] Circumstantiarum enumeratione observarenolui, quia est mor-bus communis, qui generaliter etiam tractandus, interim ex catalogo aegrotorum, quos sub mea habui cura, candidus quisq[ue] facile poterit, comparatione cum pr[ae]missis instituta, intentionem meamelicere. Curatio 79. Guratio namq[ue] a me ita fuit insitituta: Quia omnibus fere fuit familiaris Alvi obstructio, sive in principio fuerim vocatus, sive morbo jam protracto; hoc Symptoma tamen, tanquam principale ur-gens, tollere conatus sum, lenitivo aliqtuo alvum laxante, sc. Electu-ario mihi usitato, de passulis minoribus, vel brodio prunorum cum fo-liis Sen[ae] & emolientibus pr[ae]parato. Cum ejusmodi namq[ue] Tartarea mucilagine, passul[ae] minores, quemadmodum [et] expartepruna Hun- garica singularem habent cognationem [et] Sympathian; leniter enim hoc Electuarium mucilaginem illam educit, in atrocissimis etiam obstructionibus alvum solvit; tute etiam Puerperis obstructis exbibe-ri potest, id quod in pluribus sum expertus, pr[ae]cipue in uxore propria, qu[ae] ante quadriennium cum gemellos utriusq[ue] Sexus peperisset post febrem lacteam incidit, ex lochiorum retentione, in malignam putri-dam cumPhrenitide, gu[ae] a flatibus e Tartarea simili mucilagine ele- vatis, tot sustinuit Symptomata, qualia apud Puerperam simul repe-ririposse, vix credibile est. Phrenitiden pr[ae]cesserat Erysipelas Ca-pitis in Sinistro Latere: Vlcera item mammarum post duritiem se-cuta, pr[ae]cipue fissur[ae] papillarum: Alvi obstructionem comitab-tur Retentio Vrin[ae]: a flatibus quoq[ue] elevata tubercula, aliqua nucem juglandem [ae]quantia, intercutanea dolorifica, post aures sc: circa collu, spinam Dorsi, sub axillis, mammllis quoq[ue], in brachijs, pedibus [et]c. Siquidem [et] isti flatus tandem [et] Paralysin Lingu[ae] induxerunt, ita, ut Vxor mea vix loqui posset. Sic [et] faucium inflammatio [et] spiran-di difficultas est exorta, Tubercula autem illa Alvo reserata [et] propinato decocto Chamomill[ae], secundum Foresti prescriptionem lib. 18. Obs. 75. quod suasu illus, propter dolores post partum gra-vissimos Vxori exhibui, simul [et] flatibus viam aperui, quibus succes-sive maximo cum foetore [et] sonitu fragrante erumpentibus, Vxor quoq[ue] tuberculorum successivam evanescentiam, observavit, ut de singulis bombis potuerit reddere rationem, ubi hospitium suum habuerint. Accefferat [et] inflammatio Labiorum pudendi, similis Prunell[ae] faucium ex rejectione Tartari in utero contenti, cui, quia copiosa 80. copiosa bilis fuerat conjuncta, qu[ae] putrescens, aerimonia [et] ebul-litione sua varia induxit Symptomata, qualia sublatis flatibus quot-quot uxorem meam infestabant, paulatim quoq[ue] evanuerunt, [et] cum flatibus in auras soluta sunt. In his autem affectibus, quia Cor quoq[ue] angustatur, quod [et] uxori contigit, crebris dum ob-ruebatur deliquiis, nolui secundum multorum Medicorum morem praescribere Aquas Officitnarum destillatas, quarum virtus inter-dum propter antiquitatem evanuit, ubi mult[ae] rationes possent in-ferri, quod plus faciant ill[ae] ad flatuum generationem, quam vel aqua fluviatilis vel fontana; Sed quia brevitat studendum, alibi forte alio tempore h[ae]c qu[ae]stio tractabitur, ubi & irationes erunt enodand[ae] cur Puerperis Aquarum destilatarum usus minus sit pro-ficuus, atq[ue] sic Vxor ( DEO sit Laus) convaluit. Studiosis ve-ro Purgantia per Alvum vehementiora, qua quia calidiora, [et] sua quoq[ue] non carent malignitate, ne malum potius augeretur, quam quod minueretur, ad hibere quoq[ue] non placuit, praecipue simpliciter Galenica, qu[ae], quod s[ae]pe quoq[ue] magis soleant esse ve-nenata, quam Chymica rite pr[ae]parata, demonstrare nunc quoq[ue] supersedebo. Hoc tamen inferre placuit. Purgantia in ejusmo-di affectibus ex viscida [et] Tartarea mucilagine oriundis, nisi pr[ae]parata prius materia, magis esse nociva, quam proficua, pr[ae]-ter alios in sene quodam plus Sexagenario compertum habeo, ad quem cum essem vocatus ante annos 14. in Kniphoffio tum habi tantem, deprehendi, eum ex sollicitudine maxima, (cujus caufa erat pessima Uxor vetula) contraxisse morbum Hypochondriacum, ita ut quotidie circa septimam matutinam corriperetur Paroxys-mo quodam cum delirio, qui continuabatur ultra hor[ae] spatium. Sed (quia Ego tum recens fueram admissus ad Praxin, nondum Titulo Doctoris condecoratus) dum Ego, antequam pr[ae]scribe-rem Medicamenta, morem morbi observabam, alim Medicus Doctor, non vocatus, nescio sub quo Pr[ae]textu, bonum illum Se-nem accedens, Cur[ae]q[ue] mea pro autoritate sua Doctorali sese spon- L te 81. te immiscens, omnem dispositionem in rebus agendis sibi tribuit, atq[ue] sic statim a principio, me contradicentem non attendens, pr[ae]-scripsit purgationem satis validam, qua exhausta, licet aliqua sequeretur evacuatio, illa tamen non correspondebat intentioni il-lius imo [et] circa vesperam intensissimus dolor Capitis est exci-tatus a vaporibus, ex Hypochondrio, per calorem purgantis me-dicamenti in Cerebrum, sublimatis, crassis [et] viscidis. Qvod cum innotesceret illi Medico, causam volebat rejicere in digesti-vum Finckii a me circa illam vesperam pr[ae]paratum, passulis in aqua [et] vino coctis, adjecto Tartaro, a quo tamen nihil ad-huc hauserat Patiens. Cum autem circa mediam Nonam ves-pertinam sumpsisset bonum haustum, illico ea nocte dolor remisit & tandem integre, dimisso illo Medico, per DEI gratiam a me restitutus est, qui adhuc vivit, Octuagesimum jam accedens annum, alias sanus, nisi quod propter Senium, quod ipsum quasi Morbus est, virium debilitas [et] pedum Langvor eundem domi affixum teneant. Vnde videre licet, quid purgantia in ejusmodi crudis affectibus proficiant. Concocta enim medicari oportet, non cruda, secundum Hippocratis monita lib de humorib: & 1. Aph. 22: 22. & Aph. 24. dicit: in Morbis acutis praecipue (qualis noster fuit affectus) raro & per initia medicamen-tis pugnantibus utendum, idq[ue] diligenti ante adhibita Circumspectione faciendum. Quia Galenus in Com-ment: ineptos purgationi dicit esse, qui laborant multa Crudi-tate, qui habent obstructiones, qui paulo ante fuerint alti Ci-bis crassis [et] tenacibus [et]c. & alius in comment: addit: qui habent Hypochondria flatibus distenta (qualia in Sectione de-prehendimus) ubi ipse suadet, ut pr[ae]mittantur attenuantia [et] aperientia; quibus tanquam Calidis Hipp. de vict: rat: ad contemperandum calorem & acrimoniam, jubet postponere Ptisa. nam, ad illum refrigerandum, hanc vero ad detergentam. Mi-nus namq[ue] calida sunt eligenda admiscendo odorata, ne l[ae]datur orficium 82. orificium ventriculi, frigida quoq[ue], ad contemperandum medica-menti calorem, (quia non calore sed proprietate purgant me-dicamenta) [et] tandem est observanda Dosis justa. Quibus consideratis, Alvo laxata pr[ae]misi digestiva aperitiva [et] attenu-antia, ut: Syr: aperit: Minider: Syr: de Cichor: cum Rhab: Syr: de Endiv: fumar: de pomis, cum aquis appropriatis [et] in-primis Aperitiva Greiffenhagii; quibus omnibus contemperatis addidi Spiritum Tartari; pro tussientibus pectoralia quoq[ue] fuerunt admixta, [et] matutino tempore propinata. Post meridiem [et] ante somnum Cordialia adhibita, per vices reiterando lenitiva, mitiora tamen, interdum propinando Syrup: diaser: cum Magist: Gialapp; quod Hypochondriacis affectibus valde est conveniens. Vomitorium binis a me fuit exhibitum in principio, pr[ae]misso ta-men aliquo digestivo. Erat autem Emeticum illud, Mercurius vit[ae], non Officinarum ille, quem e Galenicis aliqui Mercuri-um Mortis nonnunquam vere nominant: sed exaltatus [et] in oleo Solis maceratus, cujus descriptionem habet Pitopaeus in Tra, ctatu de Peste, Et Joh. Schleupnerus Medicus oli, Provin-cialis in Austria superiori; postea [et] pr[ae]sidiariorum C[ae]saris or-dinarius (cujus piam memoriam, tanquam Praeceptoris, uti san-cte veneror; ita hic Regiomonti ultimum honoris officium ei an-te biennium exhibui, curando funus ejus, cumq[ue] in Area Colle-gii sepeliendo, ubi placide quiescit in Domino) eandem mihi communicavit, cum explicatione, quia Pitopaeus Pr[ae]ceptor ejus Hieroglyphice eundem describit; est autem valde operosa ejus praeparatio [et] sumptuosa. Tandem progressus sum ad sudorifera [et] Alexiteria qu[ae] erant permixta Sp. Tartari, Sp: C. C. adjecto Spiritu Theriacali. Vel cum conserva rosarum dedi flores Antimo-nii diaphoreticos fixos, [ae]que non vulgari modo pr[ae]paratos, Ad-jeci huic C. C. Philosophice pr[ae]paratum. H[ae]c tamen Sudori-fera in principio nolui exhibere, quia Galenus dicit: Sudores in Crudis morbis nec prodesse, nec boni signi rationem L 2 habere 83. habere in principio, nec calidis medicamentis eum esse provocandum: quia per sudores tenuia solum & aquosa Excrementa in corporis habitu collecta cum Spiritibus vacuantur, dum adhuc crudus est morbus. Nam calida Medicamenta, dum sangvinem agitant, inflant, & qua-si fermentant, sive intumescere faciunt, Spiritusq; im-pellunt & exigunt, quid quaeso aliud efiiciunt, quam quod putredinem augent. Siq[ue] in serosa tantum [et] tenui-oribus Sangvinis paritbus venenata semper consisteret putredo, si quidem eam aliquando consistere non nego, non male fortassis sudo-rifica ab initio omnibus offerremus: jam vero cum in crassa Sub- . stantia Sangvinis, non in sero solo impressa est, sine fructu per sudores eam educere tentaverimus forsan; ut taceam Spirituum per sudorifera dissipationem, quia in hoc affectu vires per se mox prosternuntur. Et pr[ae]cipue bilis flava, qu[ae] fuerat mucilagini Tartare[ae] permixta, non potest ante evacuari per cutem, quam sit extenuata satis; neq[ue] unus tantum Humor, etsi alias habeat pr[ae]dominium, in hoc affectu solus putrescit, quemadmodum in aliis febribus putridis; sed tota massa sangvinea ad putredinem reducitur. Non puto inquit Erastus, Epist: ad Gesn: de Febb. Pestil. Mithridatium, Theriacam, Electuarium de Ovo, pulveres, & quae his similia, quae ad Sudorem pro-vocandum passim exhibentur, tam brevi tempore in Ventriculo haerere, quam cito sudorem movent. Non possunt enim, nullo vel tam brevi temporis spacio dis-solvi, attenuari, in Cutem deduci & tandem in venas digeri, atq; in his crassos humores hactenus extenuare, ut in Sudorem vertantur. Quod si & in Hepate nonni-hil morari concedantur, plus habebit proposita causa perspicuitatis. Profecto ita mihi suspicionem faciunt, nihil aliud per sudores istos vacuari, quam Spiritus, fla-tulentaq; & aquosa Excrementa in Corporis ambitu hae- rentia. 84. rentia. Ad praeservationem quidem talia conducunt, praemissis Universalibus, non ad Curationem; quia ipsa exanthemata ejusmodi Medicamentis provocata, aut sponte post insignem sangvinis corruptionem apparen-tia, a vapore quodam tenui & putrido ad cutem se dif-fundente, nasci videntur, manente intus crassiore Sub-stantia, quare paucos juvat horum apparitio, Dum So-pronii viverem ante decennium, Viri Rev: [et] Ctarisissimi Dn. Joachimi Unger, Diaconi in illo loco, vidua carnosa [et] Pletho-rica, cum coepisset laborare Febri ardente [et] alvi obstructione, alius Medicus, neglectis universalibus sudoriferam exhibuit potionem, a qua, propter excitatos flatus fere esset suffocata. Ego po-stea accersitus, pr[ae]missis Vniversalibus, ob summam plethoram, cum venam secari curassem, sangvinem summe putridum & com-bustum, ac quasi in cineres redactum deprehendi, quo viso Chi-rurgus senex, mortem jam imminere existimavit: Ego autem bonam spem concipere jussi. Et sanitatem pristinam [et] alium Maritum, virum juvenem, nam [et] ipsa erat juvencula, me illi conciliaturum esse promisi, [et] non tantum promisi sed DEO ne-gotium fortunante, bona cum utriusq[ue] gratia, promissa praestiti. Sangvinis Evacuatio quoq[ue] a me nulla est instituta, in hoc nostro Academico affectu, quia in eo vires mox ab initio concidebant, qu[ae] sangvine laudabiliori, manentibus interne crassis partibus, evacuato, plus debilitantur. Quare mox post sudorifera Confor-tantia ordinavi. Pro Ventriculo sc: Elixir proprietatis Paracelsi, Extractis stomachalibus [et] Spiritu Tartari permixtum: externe adhibendo inunctiones oleorum appropriatorum, superstructo Em-plastro stomachali mihi usitato. Simul [et] Symptomatum rationem habens, Pro corde cerebro ac Pulsibus Epithemata: Frictiones [et] lotiones pedum ordinavi, quorum [et] Plantis placentulas applicari curavi cum calore venenum a corde retrahentes. Faucium in-flammationi Gargarismos pr[ae]scripsi: Sternutatoria Lethargicis, L 3 aliaq[ue] 85. aliaq[ue] somnum repellenita: Phreneticis [et] delirantibus pilulas opi-atas, pr[ae]missis pr[ae]mittendis: Stupore Mentis in declinatione vexatis, vertiginosis, surdastrtis [et] Tinnitu aurium molestatis, pr[ae]ter sternutatoria, Errhina quoq[ue] adhibui, suffumigationes [et] frictiones capitis, pr[ae]scripsi [et] Pilulas Ruffi aliquoties. Pleu-ritictis pr[ae]ter externa, interna quoq[ue] appropriata cum Spiritu Tar-tari permixta; Et aliquibus in declinatione ad pr[ae]cavendam sic-citatem Hecticam, Vngventum meum prospina dorsi, e mucilagi-nibus seminum frigidorum: quemadmodum [et] aliis de dolore dorsi Conquerentibus Vngventum rosatum Camphoratum, [oppositio,conjunctio] liliorum alborum permixtum. Et qu[ae] sunt alia, qu[ae] Brevitatis studio omitto, quia Circumstanti[ae] variant etiam Medicamenta [et] cu-rationem, in qua instituenda pro sui subjecti indigentia, peritus quisq[ue] Medicus suam considerabit Conscientiam. Omnes autem singulorum [ae]grotantium Circumstantias hic enumerare non vide-tur esse necessarium, quia hic affectus instar Promethei in varias sese potest transformare formas. Quare sapienti sat. Quoad Di[ae]tam, ut pauca adjiciam, victum tenuem in prin-cipio praescripsi, abstergentem, refrigerantem, [et] emollientem mixtis discutientibus: Iuscula sc. varia ex hordeo, Cerevisia A-vena separatis quisquiliis contusa crassiuscule, cum seminibus Car-vi: brodium Gallinarum cum radicibus Petroselini, adjectis ali-quot baccis Lauri integris rejecto Cortice, Item Zinzibere, ma-ce [et] similibus. Pruna item dulcia, Cerasa exsiccata [et] similia. Inprimis pulmentum e passulis minoribus cum prunis Hungaricis decoctis [et] percolatis, addito pauco vini [et] asperso pauco Cinna-momi ad suavitatem odoris conciliandam Aliquibus tandem concessi ova sorbilia, Aviculas cum Pomis minutulim concisis co-ctas [et] passulis minoribus, pullos Gallinaceos, [et] qu[ae] sunt alia, qu[ae] a Beneficis Matronis passim ex urbe transmittebantur. Potus erat decoctum hordei, vel Cerevisia ultima dicta, Schenckbier cum cornu Cervi decocta, [et] cum Conserva Ro- sarum 86. sarum percelata, additis guttulis aliquot Spiritus vitrioli. In declinatione Cerevisiam concessi ex prima [et] mensali contempera-tam, quam vulgo halbander nominant. Iulepos quoq[ue] uti supra-dictum, ad sitim compescendam, in principio potissimum, concesssi. Potum avidius appetentibus s[ae]pe quide, sed parum pro vice dare jussi. Quemadmodum [et] reconvalescentibus ac valde esurientibus in oblatione Ciborum factum. Et quanquam aliqui, pr[ae]cipue in Collegio Hospitantes, sub tecto Cubicula haberent, aëri libero ex-posita, tamen eosdem ad calefacta conclavia transportari jussi, corpusq[ue] tectum retinere. Alvi Excretiones frequenter [et] quo-ties opus erat, sollicitavi: Vigilantibus somnum conciliavi miti-oribus ab initio, tandem [et] opiatis. Plus justo dormientes exci-ta vi, uti dictum sternutatoriis, vel aceto rutaceo naribus adhibi-to, vel aliis acribus. Atq[ue] sic per DEI Altisimi Benedictionem, Misiericordiam [et] Gratiam supra assignati Domini Studiosi, aliiq[ue] Cives utriusq[ue] Sexus, Morbo hoc eodem, hic Regiomonti gras-sante, sunt restituti, qui quidem meo Consilio [et] opera usi sunt, pauci quoq[ue] demortui, quorum Parentes [et] co-gnatos DEVS Consolationis erigat, No-stramq[ue] Academiam protegat, ne alio tempore simili cla de afficia- tur F I N I S Errata. Jn Praesat. p. 4. l. 14. plurimosq;. Jn Hist: p. I. 17. ?efa????s?? p. 2. l. 2. reconvalescentiae. p. 4. l. 3. piae- servatoriam. l. 18. vehementiori. p. 6. l. 30. crudis. p. 7. l. 21. itinere. p. 18. l. 5. quatriduum. p. II. l. 27. assignabantur. p. 16. l. 28. aliarum. p. 18. l. 29. praeter. p. 23 1. 12. Burggrabius p. 28. l. 4. Meseraicarum. Jn Tractat: p. 38. 1. 26 sive. p. 39. l. 20. contraria. p. 48. 1. 3. nonnullos. p. 52 l. 18. distinctam. p. 58. l. 22. ubi. p. 61. l. 25. umbram tanquam a Nube. Et, si quae alia, praeter haec occurrunt emendanda, Bene, volus Lector ipse corrigat, & aequi boniq; consulat. 87. De pracedente Tractatu, In laudem Clari[ss]: Excellenti[ss]: Dn: Autoris Epigramma. DVm nova Praegorisin truculentae mortis imago Inditur, & Doctos tollit ab orbe viros: Disputat hanc varias in partes turba Medentum, Et dubiam vitae quaeritat aeger opem. KE p p L E RUS tandem, medicinae Curio, tantum Felici tangit mente manuq; malum. Vivat! & Archiatros inter Kepplerus honora Mactetur fama! vapulet Invidia! M. Balthasar Voidius, f. 4. d. Octobr: 1650.