B. C. D. DESIDERATORUM JURIS DISPUTATIONEM DE LEXICO ET PHILOLOGIA Facultatis Juridicae in Illustri Albertina consensu PRAESIDE. MARTINO Jeschken / PHIL. & JUD. P. P. extraordinar. Publicae disquisitioni summittit JOH. CASPARUS ORTHELIUS, VVollinensis Pomeranus. Die Novembr. anno 1685. hor. locoq; solitis REGIOMONTI Ex Typographia Reichiana Anno 1685. PEEJLLUSTRI MAGNIFICO GENEROSO atq; EXCELLENTISSlMO DOMINO PAULO de FUCHS, Serenissimi atq; Potentissimi Ele- ctoris Brandenburgici Consi- liario Status intimo &c. MOECENATI GRATlOSISSlMO NOBILlSSIMO atq; AMPLISSIMO DOMINO GOTHOFREDO Schmied / Serenissimi atq ; Potentissimi Ele- ctoris Brandenburgici Consiliario & Summi Regiminis in Prussia ut & Feudorum Se- cretario intimo PATRONO VENERADO In sui & studiorum suorum humillimam & devotam commendationem cum o- mnigenae felicitatis voto Consecrat Devotiissimus Cliens JOH. CASPAR ORTHELIUS §. I. DE Lexico quaeq; hoc insequitur philologia se-cundo juris desiderato primo autem parallel [...] surculo tractaturis in aditu dubium occurrit, an desideratorum numero haberi debeat ? plu-res siquidem ut Albericum Rosatium, Barnab. Brissoni-um, F. Hottomannum, J. Spiegelium, J. Oldendorpi-um, vocabularia edidisse constat, omnium v. observata le-gitimo ordine complexus novissime Joh. Calvinus Pro-fessor Heidelbergensis in opere cui rubrum: LEXICON JURIDICUM JURIS CAESAREI SIMUL & CANONICI. &c. ultimam negotio manum imposuisse videtur, Etsi vero ante hac, verba sunt Calvini in praefatione edi-tionis novissimae, plura in jure talia [lexica] prodierint quae si omnia conjungantur absolutum quoddam hac in par-te opus conficiunt, in singulis tamen (cum nemo simul tan-tis qui requiruntur sumptibus sibi comparare, tantisq; la-boribus evolvere cupiat) non deest quod merito desiderant peritissimi quiq;---- a nonnullis monitus, ac ne a suscepto desisterem iterum iterumq ; exsuscitatus, quae in varijs vari-orum de hac materia scriptorum tractatibus passim dispersa erant, unicum in volumen quanta licuit dexteritate conjunxi & digessi. H. I. §. 2. Caeterum hoc non obstante fixa manet sententia, memoratum quando Lexicon, quod modestissime commonere veritas jubet, multo adhuc defectu laborat & I. quidem dum plures vocum omnimodo non observat. Veluti CREATURA ex I. I. C. Quemadm. civil. mun. indic. FURUUS unde furtum. § .2. de Obl. q. ex del. & I. I. pr. D. de Furt. GRANUM §. 28. de R. D. I. 3. §. I. D. de D. de L. Jul. de Annon. HAERERE §. 4. §. 21.de R.D.I. 5. pr. D. eod, I. 7. §. 7. De Acq. rer. domin.lMMEMO-RIA ie Oblivio I. 44. pr. D. de Acq. vel amitt. possess. MERGERE ut pupillum mergere tutor dicitur I. 3. pr. D. de Contrar. tutel. PLANE vocab. modo Separandi in-terdum explicandi vim obtinens passim obvium §. 6. de Jur. nat. §. I. 5. Q. test. tutor. dari poss. §. 12.14. 27. de R. D. §. 4. de Usu & habit. §.I. de Milit. testam §. 8. de Haered. quae ab intest. §. 4. 19. de inut stipul. §. un de Liter. obl. §. 4. de Societ. §. 14. 17. de Action. aliaeq plurimae, prorsum inibi non reperiuntur. 2. nae-vus in eo est: quod in plerisq ; non universi significatus nec satis dilucide exhibentur, vel ejusm. quibus juris tex-tus e diametro repugnant e. g. in vocab. FORTE Calvinus ita. Forte id est verbi gratia s. utputa I. 15. §. ult. D. de pignoribus I. 16. D. de Jur.dot. I. 7. §. Sicut autem de Interdictis & relegatis Briss. Forte non est nota dubitationis sed asscrtionis c. 2. ibi glossa Extr. de Testam. Joh. Bellon. Etym. H. J. Atqui licet primam significationem in locis. §. 10. de Nupt. §. 4. de Excusar. tutor. 27. de R. D. .§. 2. de L. Falcid. §. 6. & 16. de Haered. q. ab intestato defer. pr. de v. o. §. 12. 20. de Inut. stipul. §. 2. de Locat. §. 3. Q. m. toll. obl. II. de obl. q. ex delicto nasc. §.5. de L. Aquil. §. 2. de action. §. 2. & 5. Q. cum eo qui in alien. pot. §. 5. 6. de Off. jud. textu in nonnullis in-vito admittamus in istis tamen. §. 2. de Donat ob par-ticulam in graeco [...] §. 2 : d: Exhaered.§. 33. de action. §.7 de satisdat contextus dubitative accipere svadent, quo ipso significationum posterior evertitur. Similiter in verbo PRAESTARE varijs significatibus expressis non ul- timos praetermisit veluti cum tribuere notat vel solvere quos insequens vocab. taxis dabit, idem ad plura alia pro-tendendum. accedit. 3. Significationes perpetua locorum inductione non roborari, quod pernecessarium ut de acceptionum vocis numero id est non dari plures securi-tas praestetur & in quibus locis haec aliave significatio-num fundata sit appareat nonadjiciam. 4. Incuria typo-graphi & revisoris falsis textuum allegationibus scatere volumen in non minimum juris studiosi in pedimentum. §. 3. NE vero talia sine emerdatione relinquentem justa excipiat reprehensio de in melius transformatione cogitandum. Duobus itaq ; Lexicon absolvi posse videtur. I. Connotatione omnium quotquot in juris libris occur-tunt significatuum 2. Phrasiologia aliarumq ; inter voces conjunctionum serie, quarum anterior methodus ultimae vim ac robur omne debet, ex comercio siquidem voca-bulorum inter se significationes eorum, ceu contrahen-tium placito rerum pretia, nascuntur & firmantur. O-mnium v. phrasium tabula opus, ut per inductionem a me-tu instantiae liberam vocum acceptiones in numero & qualitate subsistant. Ordo operisnon seriem tituloru juris [:nisi in locis ad singulas phrases:] id enim parallelismojuxta ante tradita proprium, sed quem enunciata vocum initialiu habita ratione assignabunt, servabit, ut vox maxime guber-nans ad repetitiones evitandas praemittatur ita n. locutione aliquam desideranti non diu vagandum erit. Exemplis ex institutiorum parallelis per aliquot orationis partes con-silium declaraturis a nomine initium fiat adeoq ; DIEI vo-cabulum cujus definitio I. 8. D. de Ferijs habetur accipia-mus. DIES DIES est spatium temporis 24. horas &more quidem Romano a media nocte ad mediam noctem complectens I. 8. D. de feriis. Construitur. Dies Cedit §. 20. 32. 33. de Legat. Centum §. 4. de Bonor. possess. Pendet. §. I. de Atil. tutor. Proximus §. 14. de L. Aquil. Quinquaginta §. 16. de Excusat. Triginta. §. 16. de Excusat. Venit. §. I. de Atil. tutor. §. 14. de Legat. Diem Adjicere §. 9. de Haered. instit. Tribuere §. 2. de U. O. Die Quo promissum est dare §. 2. de U.O. Toto aliis locis esse. §. 12. de Jnut. stip. Ante diem Petere. §. 33. de action. Ex Die Relinquere. §. 2. de fideis haered. Tutorem dare §. de Atil. tutor In diem Dare oportere §. 2. Q. m. toll. obl. Debere. §. 14. de Legat. Differre. §. 12. de mandat. Facere oportere. §. 2. Q m. toll. obl. Fieri. §. 2. de U. O. Obligari. §. 2. de duob. reis stipul. Stipulari. §. 2. de U. O. §. 5. de jnutil. stip. Intra diem Certum. §. 4. de Empt. Per dies Denos commodare. §. de Locat. Aliud esto in voce TEMPUS quod in jure ubiq ; pro mensura & numero motus ceu in naturalibus accipitur, Varie autem jungitur. Tempus Belli pr. procem. Haereditatis aditae. §. 6. de Haered. qual. Hoc ie. Hocie. praesens §. 2, de His qui sui velalien. jur. sunt. Idem. §. 6. de Nupt. §. 3. de Test. ord. Longius. §. 21. de R. D. Longum pr. § 2. §. 5. de Usucap. Medium. pr. de Ingenuis. Mortis §. 3. de TuteI. §. 6. Q.m.test. in- firm. §. 2. §. 4. de Haeredum qual. Pacis. pr. proem. Praefatum. pr. de Usucap. Prius. §. 3. prooem Vetus. § I. de Testam Ullum. §. I. de Usucap. Unum. § 3. de Testam. Tempus Conjungere. 13, de Usucap. Constituere. 16. de Excusat. Continuare. §. 12. de Usucap. Excedere. §. 8. de pup. substit. Tempus quo Degunt in aedibus milites pr. de Milit. test. Dies cedit. §. 32. de Legat. Furor intermittit. §. I. Q. non est per- miss. testam. fac. Manumittit §. 3. Ex q. c. manum. non licet. Moritur. pr. Q. m. jus p. p. solv. Nascitur. pr. de Irgenuis. Testan entum signatur. §. 7. de Testam ord. Temporis. Momentum. §. 20. de R. D. Spatium. § I. prooem ad Tempus Dare tutorem §. 3. Q. test. tutor, §. 5.Q, m. tutel, fin. Excusari a tutela §. 5. de Curator Non petere. §. 13. de Legat. Intra tempus Constitutum. §. 16. de Excusat: Decedere. §. 9. de pupill. substit. Per tempus Non uti §. 3. de Usufructu. Post tempus Interponere auctoritatem. §. 2. de Au- tor. tutor. Reverti. §. 23. de R. D. Ex tempore Adquirere §. 21. de R.D. agere radices §. 31. de R. D. Dare tutorem §. 3. Q. Testam. tutor Incipere §. de 4. Usufr. Instituere §. 9. de Haeredib. instituendis Temporum Castitas. pr. Q. m. tutel. fin. Secta. §. 36, de Legat. Substantivis annectamus adjectivum VETUS cujus in singulari numero nota est significatio pluraliter vero ac-ceptum partim Antiquos quoslibet indigitat partim & in specie Jureconsultos, demonstrante illud [...] ta-bula Vetus Actio calumniae §. de poen. tem. litius Bonorum possessio §. 4. de Bon. poss. Constituti. §. I. de Libertin. Excitus interdictorum. §. 8. de Intendict. Gravamen. §. 6. de Haered, qual. Jus. §. II. de Nupt. §. 15. de Haered. quae ab intest. pr. de Bon. possess. Observatio. §. 4. de obI. quae ex del. nasc. Prudentia, §. 2. prooem. Regula. §. 5. de satis dat Veteres. Admisere §. 7. de Noxat. act. Appel- Appellabant. §. 7. de Haered. qual. Crediderunt, §. un. de Legit. patron. tutel. Desiniverunt. §. 7. de Obl. quae quas ex contr. Existimabant. §. 16. de obl.quae ex del. Prudentes, §. 3, de Donat. Repellebaur. §. 10. de Testam. Scripserunt §. 6. §. II. de obl. quae ex del. Volebant aestimari. pr. Q. m. tut. sin. Voluerunt sinem esse limen §. 5. Q. m. p. p. solv. apud Veteres Appellabatur stipulum. pr. de U. O. Habebat differentiam. §. 4. de Interdict. Obtinebat §. 8. de L. adgn. success. Utilis erat sc. stipulat. §. 15. de Inut. stip. Inter Veteres Constabat §. 3. Q. m. toI. obl. Veterum Paupertas §. 7. de Iniur. Peregrinationes. pr. de Codicill. Sententia §. 7. de Usucap. Nomen insequatur verbum [:pronominum enim ca-dem cum nominibus colIocatio:] cujus facilis itidem dispo-sitio, vocabulis saltem quae regunt adjectis e.g. RECIPERE Vox haec modo communiter accipitur pro sumere, suscipere, consequi, alias speciali significatu consvetudinis nota est ceu constructio ostendit. Recipere Cognationem. §. 6. de Cap: dem. Distinctionem. pr. Q. m. p. p. solv. Divisionem §. 5. de Off. judic. Donationem §. I. de Donar. Flu- Flumen §. I. de servit. Gubernationem rerum §. 3. de satisdat Haereditatem §. 3. 4. 5.6.de fid.haered. Hospitem §. 2. de Usu & habit Hospitio. §. 8. de Injur. Jus pristinum. §. 5. Q. m. p. p. solv. pr. de adsign. libert. Rem §. 14. de Action. Separationem §. I. de Usufr. Statum. §. I. Q. m. p. p. solv. §. 17. de R. D. Stillicidium §. I. de servit. Tutelam §. un. de leg. patron, tutel. §. 2. de Atil. tut. §. 2. de excus tutor. Usumfructum §. 2. de Usufr. Recipere Ex mercibus §. 3. j.Q. cum eo qui in alien. pot. Se in casam § 5. de R. D. Se in libertatem naturalem §. 12. de R. D. Pro consvetudine inducere. Recipere Jus pr. de Codiciil. pr. de acq. ner adrog. receptum in Surdo. §. 7. de jnutil. stipul. Videtur. §. 2. de Usu & habit. Utilitatis causa. §. 10. de mandat. §. I. de obl. quae q. ex contr. REDDERE Tria notat a dareut actionem interdictum B. restitue-re ut ! bona, donationem, solutum &c. exhibere ut: ratio-nem Reddere Actionem, §. 17. 20, 26. de Act. §. 2. Q. cum eo q. in al. potest. Interdictum, §. 8. de Interdict. Resti- Restituere Bona §. 3. de adopt. Donationern §. 2. de donat, Haereditatem §. 2. de fid. haered. Mutuum. pr. Q. m.recontr. Solutum abalio. §. 4. de replic. Exhibere Rationem. §. 7. de Atil. tut. §. 20. de Le- gat. §. I. de obl. q. quas. ex contr. Verbi praestare ante mentio facta, diversorum signisi- catuum est, interdum enirn largiri notat ut beneficium, excusationem, honorem, libertatem. aliter dare velut actionem, codicillos, nonnunquam solvere, restituere ceu aestimationem, fideicommissum, legatum, mercedem, poenam, pensionem porro & tribuere seu conferre ut oc-casionem legitimi nominis faepe etiam dicere vel ferre ut testimonium, omnes dedarante tabula deniq ; & procu-rare suppeditare ut alimenta, materiam litium &c. Praestare Actionem §. 21. dc Legat. §. 8. de obl. quae quasi ex del. AEstimationem §. 9. de Legat. §. I. devi bonor. rapt. Alimentum. §. 9. de susp. tutor. Aliquid de quo rogatus est. §. I. de fidei- comm. haered. Aliquid exaequo & bono. § 3. de obl. quae ex consens. §. 5. de Locat. Autoritatem §. 7. defideicomm. haered. Beneficio speciali § 6. de Haered. qual. Cautelam §. 5. de Atil. tutor. Codicillos §. 4. Q. m. jus p. p. solv. Commodum §. I. de Heared. qual. Custo- Custodiam §. 16. §. I7. de obl.quae ex del. Diligentiam §. 2. §. 4. Q. m. recontrah. Donationem. §. I. de Legat. Duplum per actionem §. 29. de R. D. Eatenus. §. 4. Q. cum eo qui in alien. potest Excusationem §. 9. de Excusat. Facultatem grassandi. §. 12. de suspect. tutor Fideicommissum pr. de Codicill. §. 3. de succ. libertor. Firmitatem. §. 35. de. de Legat. Honorem. §. 5. de poen, tem. Iitig. Invicem. § . 30. & 39. de action. Jus. §. 6. Q. m. jus p. p. solv. pr. de Exhae- redat. Legatum §. 3. de success Iibert. Libertatem §. 3. de Iibertin. §. 7. Q. ex caus. manum non licet. §. 2. de sing. reb. Licentiam. §. 2. de donat. Materiam §. 25. qe R. D. §. 12. de Inut. stipul. Mercedem §. I. de obl. quae q. ex. del. Occasionem legitimi nominis. §. 2. de hae- red. quae ab intestato defer. Pensionem §. 3. de Iocat Poenam §. 7. de mandat. Reditum. §. 3. de Locat. Rem. §. 4. de Legat. §. I. de singul. reb. per fideicomm. Satisdationem §. 5. de Sarisdat Testimonium §. 10. de Testam. Totum Totum §. 4. Q. cum eo qui in al. potest. Vacationem tutelae. §. 5. de Excusat Victoriam §. I. prooem. §. 4 . Pro principalioribus orationis partibus ista sufficiant non abit ab hac ministrantium, cujusm sunt adverbia, prae-positiones, conjunctiones &c. ordinatio, modo proxime adjacentia vocabulorum ad aliqualem intellectum enun-ciatis conciliandum addantur e. g. aliter absolute ponitur Ante proantea, quondam, antehac s. quoad olim obtinuit vcluti §. 28. de Legatis. interdum idem est quod prius, prae.ut Ante Actio directa. §. 5. de Noxal. act. Aditam haereditatem accedere §. 2. de L. Falcid. acquirere u. 20. de Legat. decrescere §. 2, de L. Falcid. stipulari pr. de stipulat Servorum. AEtatis 20 annum §. 7. ex q. c. manum Conditionem decedere §. 26. de Jnut. stipul. petere §. 33. de action Decedere. §. 4. de SC. Orphit. Deducere as atienum §. 3. de L. Falcid. quod de- betur §. 5. Q.cum eo qui in al. potest. Detrahere. §. 3. de L.Falcid. Diem petere. §. 33. de action Dispicere. §. 4. Q. cum eo qui inal. pot. Haeredis institutionem legare §. 34. de Legat tutorem dare §. 3. Q. test. tut. Militiam testamentum facere §. 4. de milit. testam nullius res. §. 12. de R.D. nuptias donatio. §. 3. de Donat puber pubertatem decedere pr. de pupill. substit. mori §. 4. de pup. substit quaerere. §. 4. de Interdict. quam confirmentur codicilli §. I. de Codicill. Germa- nicum adoptasset §. II. de Adopt. Interdictio bonorum fit §. 2. Q. non est permiss. test. fac. Rem judicatam intercedere §. 3. Ie off. jud. Satis- facere §. 2. de perpet. & temp. action. Sententiam manumittere pr. de haered. instit. Successionem pr. de Success. sublat. Tempus pactionis liteminferre §. 10. de Except. Tempora Augusti pr. de Codicill. Vocare. §. 13. de Haered. quae abintest. Agmen claudat przepositio PRO [...] modo idem significat quod secundum ut pro modo latitudinis ali-ter causam notat ceu pro republ, cadere interdum idem quod Ob ut pro lucro conf. pr. de L. Falc & §. 5. de fideic. hae-red. singulas phrasiologia detegit. Actio pro re §. 7. de fideijuss. Pro aestimatione litis satisdare §. 2. 5. de satisdat. alio agere. pr. de Iis per q. ag. poss. experiri §.II. de Except. fideiubere §. 4. de fidejuss. dide- jussorem existere §. 4. de satisdat. obligari §. I. & 5. de fidei juss. §. 2. de obl. quae q. qv contr. postulare §. 7. Q. ex caus. manum solvere §. 6. de fidei §. 4. de replic. soluturum consti- tuere. §. 9. de action. spondere §. 18. de Inut. stip. §. I. 3. 4. 8. de mandat. Alio aliud intendere §. 35. de action. introducere §. 29. de act. petere §. 33. de action. solve- re. pr. Q. m. toll. obl. Bonorum possessione curare §. 7. de Bon. poss. Calumnia Calumnia jurare §. I. de poen. tem. litig. Cultura, cura percipere § 35. de R. D. Eo quod debetur teneri. §. 3. de acq. per adreg Delicto conveniri §. 7. de Noxal. act. Derelicto habere §. 47. de R. D. Dodrante transferri. §. 9. de fideic. haered. Dominio competere adionem §. 14. de Usucap. Exhaeredatione valere §. 6.de Exhaered. liber. Haerede gerere. §. 7. de haered. qual. Hypotheca competere actionem §. 14. de Usucap. Jncommodo commodum praestare. §. I. de haer. qual. Jnterdictis exercere. pr. de Jnterdict. Jure patronatus constituere. pr. de servil. cognat. Lege observare §. 10. de Jur. nat. Lucro adire haereditatem pr. de L. Falcid. Mercede fundi teneri. §. 7. de action. Modo frumenti §. 28. de R. D. latitudinis agri §. 23. fundi §. 22. de R. D. Monstro esse §. 4. de adopt. Mortuo haberi §. 7. de Socier. Natione omni componere §. 3. de Succ. libert. Nato haberi §. 4. de Tutel. NihiJo esse. §. I. de Empt. Opera mercedem constituere §. 4. de Locat. Parte accedere §. 7. de haered. instit. dominica ac- quirere §. 3. Per q. p. nob. obl. acq. aestima- tionem injuriae fieri §. 4. de Injur. haerede fieri §. 9. de haered. quae ab intest. prospi- cere §. I. de Vi bon. rapt. restituere. §. 8. de fideicomm. haered. solvere §. I. Q. m. toll. obl. stipulatio §. 6. de fideicomm. hae- red. Pecu- Pecunia valere. §. 2. de Societ. Poena dare §. 19. de action. Portione competere §. 7. de fid. haered. dominii acquirere §. 3. de haered. instit. §. 3. de Stip. servor. Rata commune esse §. 5. de fid. haered. distribuere §. 3. de L. Falc.parte dare actio- nes §. 6. de fideicomm. haered. portione distribuere §. 6. de Jnoff. test. §. 3. Q. cu eo qui in al. pot. Re conveniri §. 16. de obl. quae ex del. Republ. cadere pr. de Excus. tutor. Non Scripto habere §. 10. de Haered. instit. Socio actio §. 9. de Societ. §. 17. 28. de Action. §. 2. de poen. tem. illitig. Usu rei mercedem dare. §. 5. de Locat. &c &c. Pari schemate reliquorum juris voJuminum phrases & noveIlarum quidem in idiomate avthentico graeco pu-ta coadunari ac digeri possunt. §. 5. Ex hucusq; traditis non modo forma sed & hujus deside-siderati a parallelismo discrimen, deniq ; & utilitates pa-tescunt, cum n. concordantes, titulorum, prout a compila-toribus positi sunt, seriem imitantes phraseon taxeosincu-riosae sint, eadem hoc canatu absolvitur, ut & copia enun-ciatorum juris [: ne quod dicitur pauperis est numerare pecus]: etram juris studioso eveniat & quidem suo quaq ; loco reposita suppetant, ut phrasis sui demonstra- tione evolventis desiderium excipere ac fortassis praevertere videatur.