DISPUTATIO POLITICA. D E J U R I B U S MAJESTATIS. Q u a m Annuente suprema Majestate S U B P R AE S I D I O V I R I Nobilis, Clari[ss]imi, Consulti[ss]imi Dn. IOACHIMI DECHERI. U.J.D.hactenus in illustri Bremensium Athenae o Philosophiae Practicae P.P. jamvero in incluta ad Via-drum Academia Francofurtana designati Inst. Imper. Professoris ordinarij Pr[ae]ceptoris sui plurimum honorandi. Publicae disquisitioni exponit. Mense Jun. die 2. horis, locoque solitis. CHRISTOPHORUS FRIDERICUS CRELLIUS Berolinens. Marchicus. Apud Romanos jus imperii valebat, inania transmittebantur. Tacit. l. 15. annal. B R E M AE , Typis Bertholdi de Villiers, ibidem Scholae Typographi, Anno M DC XL I I X. V I R O Plurimum Reverendo, Clari[ss]imo, Excellenti[ss]imo Dn. WOLFGANGO CRELLIO S. S. Theologiae Doctori celeberrimo & eminentissimo, Ecclesiae, quae Christo Coloniae ad Suevum colligi-tur, Pastori primario, fidelissimo ac dignissimo, Parenti suo jugi observa-tia colendo, ardentissimo amore pro-sequendo UR ET V I R O Clari[ss]imo, Excellenti[ss]imo, Docti[ss]imo, Humani[ss]., Dn. CHRISTOPHORO MAIO, V. M. Doctori eximio, Sereniss. ac Potentiss. Elector. Brandenburgici, Medico meritissimo, Patruo suo o- mni studio nunquam non honorando. Macram hanc ac exilem Politicarum Exercitationum Diagraphicen in honoris nota[m] [et] benevolenti[ae] ulterioris demerend[ae] impulsum O. & D. CHRISTOPHORUS FRIDERICUS CRELLIUS, Berol. Marchic. Auth. [et] Resp. 1. T h e s i s I. Uoties oculos nostros in praegran-dem Reip. molem, magistratibus & subditis exornatam, conjicimus; Supremum quen-dam moderatorem prae s idere intelligimus: cujus arbitratu omnia agantur, qui vario praesidum & ancisticum flexu, vicissitudines dispenset, suaque ad di-verticula omnia revocet, tam foelici ac cerco ordine, ut, quum alia in alia atque alia officia vergant, atque defle-ctant, universalem tamen quendam concentum effici-ant; discordem partibus, summa concordem. Hoc al-mum gubernandi fastigium Seneca lib. 1. de Clement. coloribus suis depingit; quod nempe sit vinculum, per. quod Resp. cohaereat, & spiritus vitalis, quem tot millia haec trahant, nil per se futura, nisi onus & praeda, si mens illa Imperij subtrahatur. Etenim, ut Politicum illud cor-pus e duabus partibus principalioribus conflatur, Impe-rancibus sc. qui capitis, ac subjectis, qui reliquorum mem-brorum obtinent rationem. Ita summum Imperium, omnibus magistratibus, excelsius aliquid est, Tacit. 3. Annal. & ab iis tanquam sol a gregariis & plebejis stellis adoratur ac suspicitur. Illinc siquidem conditionis suae originem petunt; ab illa lampade fixa & constituta lumen suum accendunt; ut illa perpetuo ac proprio fulgore, hi precario splendore fulgeant, ut illa perenni cursu, omnem dignitatis mensuram excedens, magistra omnium magi-stratuum alternationem faciat. Quae ratio insignemco-gnitionis utilitatem ac dignitatem secum vehens effecit, A ut Q 2 ut, cum Majestatis Politicae genium ac naturam, ad disputa-tricem quandam apricationem deducere: & ipsius elati-fundiis quaestiones nonnullas, ad dialectici conflictus pe-riculum raperevolenti; theses a Cl. domino Praeside de Majestate antehac elaboratae ac ordinariarum disputatio-num texturam inchoantes, praepedimentum objiciant; ne videamur eandem recinere cantilena[m], omnimodo ta-men a Majestatis solio abstinere nequeo, sed utique effe-cta illius aliqua, jura sc. Majestatis, radium suum per totam spargentia Remp. aggrediar. Ipsum n. fontem, puteali aliquo prioris praeli ac praelii publici, opertum attingere haud potis cum sim, rivulos inde scaturientes tentare, ad-huc integrum est. I I. Majestatis igitur & jurium majestatis mutuus puta-tur esse respectus, scilicet locum causae majestas sustinet, causati vero jura majestatis. Quando enim vel populus independentia sua sibi acquirit majestatem; vel optima-tes summum inter se imperium distribuunt; vel in unum aliquem regia potestas confertur: ex eo majestatis jura in publicu[m] exercentur, & immanente, ut scolastici loquun-tur, actione producuntur, productaq; sine [...] latere nequeunt, sed actutum operationem, operationisq; ob-jectum sibi poscunt. I I I. Vocabula Synonymica, quibus jura majestatis no-tantur, non pauca apud autores probatos occurrunt. Sed partim aliud significant, partim vix significant, partim sufficienter significant. I V. Primae notae addicimus Regalia; de quibus Feudistae . Equidem aliud Regalia, aliud jura majestatis, notant illa 3 illa sive majora, sive minora, non secus atque immo-bilia aliis in feudum conceduncur: Haec vero, non facile; quippe summo principi in modum superioritatis refer-vantur. Item jura majestatis dicuntur ea, quae quis pro-prio jure habet. regalia vero, quae quis alterius concessi-one & donatione possidet. Sic Imperatori est jus maje-statis, legem condere; Principi, Comiti, Baroni in suis di-strictibus Regale, quia gaudent ex indulgentia Impera-toris. V. Non satis significanter ex primuntur jura Majestatis, quando vocantur, sacra regni, manus regia [etc]. sed phrasi Commodiori & vocabulis sufficienter significantib[us] dicun-tur jura sublimia, sacra individua, summa rerum. [etc]. V I. Cum vero Majestas suam potestatem, pro diversitate objecti, non uno modo exserat, inde de numero Jurium Majestatis vulgo politici scriptores mirevariant. Aristo-teles lib.3. Pol. c.6. [et] 4. Pol. c.1. tria Majestatis jura recen-set. Quamvis, ut videtur Bodino, tanta brevitate & ob-scuritate, ut disputationem pocius pposuisse, quam, quid sentiendum esset, aperuisse appareat. Bod.de rep. l.1. c.10. Unicum adhuc adjicit Dionysius Halicarnass. lib.4. antiq. & quatuor facit. Polybius 1.6. de militar. ac domest. discipl. Rom. Sex; vel si ista verba: Senatus de provinciis & aera-rio, deque maximis Reip. negociis decernere, partitio-nem admittant, septem ponit. Ipse Bodinus a seipso dis-fentit, modo numerum eorum in quatuor partes dispe-scit in method. histor. c3. modo in quinque eod. lib. c.6. modo ad octo capita extendit dict. l.1. de rep. c.10. quem sequitur Clemens Timplerus, lib.5. Pol. c.1. qu[ae]st.2. Alii plura asseverant, inter quos est Arnold. Clapmar. de arcan. A 2 Rerump. 4 Rerump. l.1. c.11. qui tamen non adeo mordicus suam sententiam tuetur, sed ad illas species plus minus astringi posse dicit. Nos non anxie laborabimus, in conciliando hoc dispari numero, cum sacis appareat, eos, qui pauciora posuere, ut Aristoteles, nervosius locutos esse. Videatur Cl. Dn. D. Willius in praecept. Pol. de Jur. Maj. cap.9. num.3. V I I. Vulgus Politicorum usitatae distinctionis exemplo, Regalium in majora & minora, etiam jura Majestatis, in majora & minora distribuit. Arnisae, de Jur. Maj. l.2. c.1. Kirchn. in Rep. disp. 2. thes.4. quam divisionem Dn. D. Willius in praecept. Pol. loco dicto. tanquam erroneam proclamat, cui & nos astipulamur. V I I I. In praesenti autem, minime attingemus omnia, quae hic & ibi cernuntur, jura Majestatis. Etenim pro ratione seculi & loci mire variant. Multa siquidem jura praescri-pcione acquiruntur, & cujusdam Regalis instar usurpan-tur. Multa possidentur vi Jurisdictionis: Quim plurima enim commoda Majestati, ex usu communi omnium fere gentium, addita fuerunt, que. recenset Besold. Synops. l.1. Pol. c.3. de Maj. Pol. Multa ex dedititio pacto. compa-rantur. Quo praetextu olim Josephus Pharaoni quintam partem frumentorum omnium AEgypciorum ruricola-rum mancipabat Genes. 47. v. 24. Multa illis concedit publica necessitas: adeo, ut tempore belli, etiam navibus exterorum Principes utantur. Besold. dict. loco. Multa argutis technis, & ingeniosorum politicorum in ventis adhamant: sed tantum brevissime delineabimus potiora quaedam jura, quae supremam potestatem & dignitatem Majestacis, quam maxime conspicuam reddunt. Ante- quam quam Vero ad ordinem enumerandi descendamus, pro-prietatem eorum, ut loquuntur, indivisibilitatis, delibare placet. I X. Siquidem Jura Majestatis ejusmodi esse solent, quae summorum principum propria sunt, nec cum subditis facile communia: Quaeque nec concedi debeant, & con-cessa nullo temporum curriculo praescribi possint. Si e-nim Princeps publica praedia cum Imperio & jurisdictio-ne, aut eo modo fruenda concesserit, quo ipse frueretur, tunc, licet tabulis jura Majestatis excepta non fuerint, ipso tamen jure excepta Judicantur. Alberic. in l. ult. de jurisdict. Bal in l. a procuratore 13. C. mandati. Inde etiam Reges Galliae, cum suis gentilibus & agnatis praedia publica pensionis in modum cum Imperio ac Jurisdi-ctione, & iis, quae regalia vocant, fruenda tribuunt duo Majestatis capita semper excipi solent, se. fiduciarium obsequium, & extrema provocatio. Bod. dict. loc. id quod veteri Senatus Consulto non modo in privatos, led etiam in principes ipsos regiae stirpis ac gentis decretum est. Bod. dict. loc. Nec male quidem hoc. Etenim pote-state sibi ita concessa uci posset adversus ipsum principem, cui nihil praeter inane principis nomen relinqueretur. Quinetiam servus domino imperaret, quod, uti absur-dum est, ita etiam cum praecipitatione & ruina status con-junctum. Pririceps enim ex statu Monarchico Aristocra-ticum vel popularem, aut aliud quippiam informe & [...] efficeret. Althus. c.9. Pol. num.19. [et] c.39. num.36. Ideoque recte omni in Imperio, magistratibus aut privatis concesso, principis persona semper excipitur l. ult. D. qui sa- tisdare ut quantumcunque sit imperium, quod alteri tribuitur, minus camen sit eo, quod jure Majestatis sibi A 3 reservat 5 6 reservatis, penes quem summum in Rep jus & potestas est Nec unquam princeps spoliatus summa potestate cense-tur, quin earum rerum, quas magistratibus curacoribusq; attribuit, cognitionem suscipere, sive anticipatione, sive co[n]cursu, sive evocatione omnemq; potestate[m] magistratib[us] concessam, eripere suo jure possit. l. Indicium solvitur.58. D. de Indic. l. solet. D. de Jurisd. Bod. l.1. de rep. c.8. X. Interim tamen non, adeo pertinaciter negamus, committi haec jura posse, causa exigente, nomine & vice summi magistratus citra violationem & confusionem summi imperii. Longe enim. aliud est, jura Majestatis communicare cum confusione imperii & obsequii, aut cum transmutatione status. Aliud vero eadem magi-stratibus inferioribus cum tributione partium summi imperii, ad Remp. eo commodius & rectius, citra laesio-nem tamen Majestatis, administrandam, concedere, Bornit. de fund. Reip. statu c.14. Quod sane in Polyarchico statu summe necessarium est. X I. Pro exemplo: Rex Romanorum vivente & spiran-te Caesare electus, licet unum cum Caesare tribunal habe-at, nec decur appellatio ab uno ad alium: possitq; absen-te Imperatore facere, quae ipse praesens faceret; imo etiam majora Imperii feuda concedere: Succedatq; sine ulteri-ori electione in mortui imperatoris nomen, dignitatem, auctoritatem Wendel. polit. lib. 2. de republ. admin. c.33. Tbes.2. Jura tamen majestatis nec per confusionem, nec per transmutationem status publici communicantur. Neq; suo, sed Caesaris nomine imperium administrat, cu-jus Majestate ipse coruscat, & Imperatorem recognoscit se superiorem. Daniel Otto de jure publ. c.15. fol.544. [et] seqq. Unde adeo fit, ut eandem cum imperatore Majestatem haut habeat. Videatur Wurms. in exercitat. Academ.3. q.3. 7 X I I. Ad species jurium Majestatis descendam, ubi pro prae-cipuo habeo, legem universis & singulis civibus dare posse, & sanctionum nexu eos sibi obstringere. Hac enim, jubendae, ut & iterum tollendae legis, summa potestate, caetera Majestatis capita non parum sulgent, adeo ut ve-rissime dici possit, summum Reip. imperium una re com-prehensum; sc. universis ac singulis civibus leges dare. Quod eleganti inductione probat Bod. l.1. de rep. c.10. X I I I. Nec enim facile dabitur, quod tam deceat Majesta-tem, quam legibus esse decoratam. Equidem supremae potestatis est, imperare: itaque opus habet sanctione le-gum, ut pote quae praecipua gubernationis instrumenta sunt, & condicoris sui amplitudine atq; majestate, subdi-tos ad obsequium trahunt, qua sine si essent, & tantum per suum in jure naturali & recta ratione fundamentum, ad observationem civiliter invitarent, operam saepe lu-derent. X I V. Talis legum potestas penes principem Romanorum fuit superioribus seculis: sed nostro tempore est circum-scripta, nec enim solus ex propria libidine, sed demum accedente suffragio & consensu statuum imperii, Impe-rator legem universalem condere potest. Quan-doquidem electores statusque Imperii seipsos una cum Imperatore constituunt legum & sanctionum seu reces-suum autores. Et Carolus V. in constitutione Norimberg Anno 1524. non tantum affirmat status Imperii consedis-se cum suo vicario Ferdinando Archiduce; & deliberasse, sed etiam conclusisse. X V. Ut autem leges generales fert Majestas, sic ejusdem est, A 4 legem 8 legem privatam vel privilegium dare. Besold. Synops. l.1. Pol. c.3. de Maj. Pol. quod cum Cicerone lib.3. de LL. appel-lamus legem in unum aut paucos cives latam, sive ad eo-rum commoda, sive ad detrimenta spectet privilegium. Hoc Majestatis Jure noster Caesar dispensare potest con-tra jus commune, & confirmare actum, de jure civili in va-lidum; idq; propter utilitatem publicam. Ex hujus etiam juris Majestatis competentia Imperatores quidam oppido ornarunt Archiduces Austriae, dum eos egregiis bearunt privilegiis, & iis etiam legibus, quibus omnes status tenen-tur, exsolverunt. Vectigalia enim nova in suis dicionibus possunt constituere, nec investituram coguntur petere extra provinciam, quam accipiunt tecto capite equis insi-dentes: cum alii principes humillime, & vel genibus fle-xis eam petere & accipere necessum habeant. Wendel. doctrin. Pol. l.2. c.36. th.7. Itaque soli subdito, vel ei, qui aliquo modo subjectus est, privilegia dantur. Sic olim Rom. Resp. liberalis fuit privilegiis in milites; quae privil. recenset Greg. Tholos. l.19. syntagm. c.16. Que suo libro inseruit Adam. Contzen. Pol.5. c.18. §.4. Sic urbibus Academicis, professoribus, totique Musis addictorum co-horti, in varia officia ac dignitates abeunti, mul-ta & egregia privilegia data sunt. Elenchum 180. privil. studiosorum, a Rebusso collectum, exhibet Contzen. l.4. Pol. c.15. Sic nobiles opimis privilegiis ab aequaliatate plebejo-rum exemti sunt. X V I. Ad privilegia spectant Asyla, quippe contra jus or-dinarium aperiuntur. Olim, referente Plutarcho, asylis gaudebant omnium ordinum homines: nec servus domi-no, nec creditoribus reddebantur noxii, nec magistrati-bus criminosi. Tria enim. haec hominum genera ad asy- la 9 la consugiebant, ut notat Tacit.3. Annal. Loca autem asylis insignita fuerunt vel templa, quod magna ex patte antiquatum est in Gallia, Germania, aliisq; locis. Adam Contz. l.5. c.57. Usitatum quoq; fuit, ut adaras, ad Caesaris statuas, ad imagines Principales confugerent, ibiq; immi-nenti periculo sese subducerent. Arnold. Clapm. l.4. de juv. dom. c.6. Abusum eorum perstringere nostri instituti non est, verum, si questio resurgat; An in Rep. bene con-stituta Asyla sint constituenda & permittenda? Affir-mamus sub distinctione, nimirum permitti ea & institui posse, si modo omnis eorum abusus caveatur; quod tunc fiet, si sint tan[tu]m refugia illorum hominum, qui per ignorantiam & errorem aliquid mali admiserunt. Hoen. disp. Pol.5. th.64. Ita enim ipse Moyses asylum ape-ruit. Num.35. & vel sex urbes impunitatis, & secura re-ceptacula, casu aliquo fortuito peccantibus, delegit. Id-q; aliae gentes imitatae sunt, ut de Theseo resert Plut. & Senon ille apud Caes. de bell. Gall. Secus pronuntiamus, si quod misericordia constituit, licentia in deteriorem u-sum vertat, & Asyla hominibus nequa[m] & facinorosis pa-teant. Quibus Deus Exod. 21. v. 14. Asyliam denegat, & etiam ab altari suo ut avellantur, jubet, qui data opera proximum suum internecioni dant. 1.Reg.2. v.34. 2.Reg. 11. v.15. Lambert. Daneus l.2. Eth. Christ. c.13. Wilhelm. Zepper. de. LL. Mos. l.1. c.7. X V I I. Alterum Majestatis jus in creatione Magistratuu[m] con-sistit, in qua maxima imperii Majestas atq; dignitas elu-cer. Arnold. Clamp. l.1. de jur. Imp. c.14. Estq; maxima muneris imperatorii pars; quo nomine Mecaenas, apud Dionem, Augusto suasit, ut solus sine plebe, populo ac Senatu, magistratus crearet. Idque tam studiose obser- B vavit, 10 vavit, ut ipse libellum componeret, & cunctorum ma-gistractuum nomina manu sua conscriberet, & haec nomi-na, vel in Imperatoris laterculo, vel in scriniis praefecti praetorii custodiebantur. Contz. l.7. pol. c.7. §.4. hinc in isto Ro[m]. Imp. breviario, in quo omnia vectigalia, impensae, provinciae, classes, exercitus continebantur, etiam magi-stratus, eorumq; nomina ac salaria exhibebantur. Contz. dict. loc. XVIII. Sufficit tamen, non nunquam, in creandis magistra-tibus, ratihabitio ejus, qui summum Imperium obtinet. veluti, teste Cassiodoro, Theodoricus rex Gothorum ad Senatum scripsit: Judicium vestrum, patres conscripti, noster comitatur assensus. Cassiod. l.1. ep.6. quemadmo-dum enim Plato in mundi gubernatione, facit Deum De-orum relinquere Diis secundis minora officia: Ita etiam principes consulto, minorum magistratuum creationem relinquuntaliis, ceu vicariis suis. Sic tradit Aristot. in Pol. quinque virosa populo Carthaginensi creari solitos, qui centum & quatuor magistratus arbitrio suo dicerent. XIX. Tertium Majestatis momentum facit Indictio belli & pacis habendar ratio, quod jus Majestatis vix ab ullo alio magnitudine & gloria superatur. siquidem saepissime a bello Reip. extrema calamitas venit, neq; enim in illo er-rata vel gratiam vel veniam ullam exspectant, sed primus ibi error mors est; praesto ultoradest, qui occasione[m] rei be-ne gerendae capillatam, haud calvam fieri permittit. Sive igitur bellum indicetur, sive finiatur, utrumq; Majestatis est. Hinc bellum apud P.R.indici non potuit, nisi comi-tiis populi centuriatis, id est, maximis. & controversia gli-scente, utrum populi jussu indiceretur bellum, an satis es- set 11 set S. C. per vicere tribuni, ut Q. Consul de bello ad popu-lum ferret, omnes centuriae jussere, ut apud Livium vi-dere est. Haec ratio indicendi belli & Tarentinis fuit. Plu- tarch. & Ætolis, Liv. lib.31. hoc nempe Jus ita Majestati ad-haeret, ut non commode ab illa divelli possit. Cum enim summa rerum penes Caesares esset, Caesares quoque unice hoc jus sibi usurparunt. Lege enim Julia Majestatis tene-batur, qui bellum injussu principis gesserat, neq; hoc bel-lum id, sed latrocinium & depreadatio appellatur. Cum ferme levissima quaeque in jussu regis in eo genere fieri, ca-pitale est. Bod. dict. loc. [et] in method. hist. cap.6. Gregor. Tholos. l.11. de Rep. c.14. [et] lib.9. c.1. Bocer. de bell. c.4. [et] 17. Andr. Geil. l.1. de pac. publ. c.4. Hoc nomine cum Caesar adversus Gallos & Germanos injussu Senatus ac populi bellum ge-reret, severum & asperum judicem Catonem sensit, qui Senatui autor fuit, ut legiones Rom. domum revocaren-tur, & Caesar Germanis nudus, vinctis post tergum mani-bus, traderetur. Plut. in Catone. Sic & jam bannus seu proscriptio Imperii vibrari solet in illos, qui privata au-thoritate bellum intulerunt collegis & membris Imperii, qua violatoribus pacis publicae aqua & igne interdicitur: ita, ut a nemine, in fidem & clientelam recipi, ab omnibus vero impune, tam in persona, quam in rebus, offendi pos-sint. Et quoniam in Polonia, Dania, Suecia Ordines re- gni, hoc jus Majestatis, ad se pertinere contendunt, non licet bella Regibus, aut indicere, aut indicta suscipere, sine authoritate ac consensu nobilitatis; idq; Casimiri Magni lege cautum est, nisi necessitas urgeret. Bod. dict. loc. XX. Quamvis vero, ut diximus, Majestati genuinum sit hoc jus, tamen administratio belli aliis committi potest. Id Germani efferunt, mit volligem Gewalt; Ul- B 2 pianus 12 pianus: cum libera universorum negotiorum admini-stratione. Sic enim pop. Rom. Suos Imperatores, Impe-ratores suos legatos habuere, qui absoluta potestate in-structi, prout visum est, cum hoste manus conserere; etiam interdum pacem & faedus inire, praesertim cum ex-tra Italiam bellum gereretur, aut cum ab hostibus obsi-derentur. Sic secundo bello Punico, tres Scipiones omnia foedera per se ipsi, cum Afris & Hispanis pepigerunt; que tamen postea a populo approbari consueverant. Sin po-pulo Senatuiq; displicuissent, cassa, irrita, nulla erant: sed obsides ab Impp. dati vel capiteluere, vel hostibus servi-re cogebantur. Aliquot exempla subjicit Bod. dict. loc. X X I. Religionis tamen, pacisq; publicae afferendae defen-dendaeq; causa, ad arma suscipienda, delectum habere, exercitum comparare, extrema si adsit necessitas, depen-dentibus & subalternatis principibus licere, asserimus. Defensio enim juris naturalis est, neminique auferri nec potest, nec debet. Inde Principes, qui superiorem agno-scunt, itemq; Resp. ab alio dependentes, bellum defensivu suis auspiciis, absque supremi Principis venia, gerere pos-sunt. non enim minus juris habent, se civesque suos de-fendendi, quam quivis privatus: at quisq; se contra invaso-rem armare, vim vi propulsare potest. XXII. At bellum offensivum, Princeps, qui superiorem ag-noscit, vel Resp. quae alteri paret, prior alteri indicere non potest, vel enim alter Princeps, est membrum ejusde[m] Reip. vel exterus. Principi, ut concivi suo, non potest, quia uter-que judicem habet, qui causam cognoscat. Sic olim in Rom. Imp. tam vasto, non licuit ulli regiaut principi sub-dito contra alios arma arripere; nedum prafectis & pro- con- 13 consulibus. nec in regno Galliae aut Hispaniae permitticur: meritoq; poenas dederuntiu Occidente Pizarri; quod tu-multus & civilia bella exorsi sint. Alioqui tota Resp. pes-sundaretur, dum imbecillior in praedam cederet fortiori. Neq; extero principi bellum facere princeps potest, si su-premus minus annuat. Quamvis id facilius indulgeri pos-sit. Sunt enim conditiones, quae hoc impetrent; quas re-l.10. Pol. c.4. §.6.7. censet Ad. Contz. XXIII. Reges igitur & Principes independentes ordinarie jus belii gerendi habent; Incerdum tamen ea potestate ex regni legibus carent; & forte id expedit: ne praeceps Regum furor bella poenitenda & populo luenda suscipiat. Exem-plum Spartiati nobis propinant, qui regibus suis, cuicunq; bellu[m] potestate[m] inferendi, co[n]cedebant. Quae res iis ingentia mala peperit, dum solo unius ardore bellum conflaretur. Quin etiam summum principem sine consensu & consi-lio Ephororum seu optimatum de belli pacisque negotiis nihil decernere vel statuere posse, multi autores argumen-tis evincere satagunt. Althus c.27. n.42. [et] c.18. n.67. [et] c.32. in fin. [et] c.39. I.6. [et] 7. Pruckman. in §. soluta potestas c.4. ff.3. n.7. arg. l.humanum 8. Cod. de ll. l.proxime. ff. de his qu[ae] in test. del. l. placet 8.C.de sacros. Eccles. [etc]. Inde Capitulationi Caroli V. hujus modi articulus insertus reperitur: Cum vicinis ali-isq; Regibus pacem & amicitiam colat, neq; pro rebus Im-perii, nisi de ordinum omnium, precipue septem virorum voluntate, bellum suscipiat ullum, intra vel extra fines Imperii. XXIV. Belli legitimi finis cum sit vel defensio Reip. vel ultio de peccantibus, hoc obtento, ad pacem respiciendum est. Itaque cujus potestate ac authoritate Janus est apertus, e- B 3 jusdem jusdem etiam claudatur; & qui sagis Remp. inquietavit, idem illi togas, finiendo bello & ineunda pace, restituat. adeoque Majestatis jus percutiendi foederis, non solum intuitu belli sopiendi, verum etiam cujusvis publicae ami-citiae & auxilii mutui causa. XXV. Quartum, Majestatis Jus dominatur in tribunali-bus, ubi extrema provocatio apud Majestatem residet, quae ultima manu jura claudere potest; quod est fere Pomponio, manu regia agere; adeo ut ad alium provo-care nulli fas sit statui. Reges hoc jus strictissime usur-parunt: post ejectis Regibus populus hoc jus invasit, cu-jus hoc, attestante Livio, firmissimum propugnaculum fuit. Hinc Valeria rogatione consulari, non modo exce-pta fuit extrema provocatio, sed etiam ab omnibus ma-gistratibus, ad populum licuit appellare. Liv. Lib. 24. Cum vero Consules ac reliqui Magistratus a provocan-tibus aures averterent (Siquidem Romae saepe factitatum esse legimus, ut magistratus reos cives contra provocatio-nem ad supplicium raperent) lex eadem multis vicibus renovata est. Liv. lib.1. [et] 7. [et] 10. quam legem legis-quecrebram iterationem Rom. libertatis fulcrum appel-labant, Liv. lib.3. Dionys. Halicarn. l.10. Inde quod provocatio sublata erat, Liv. lib.3. colligit libertatem esse sublatam. Fadem in libero populi statu viguit ex-trema provocatio in Atheniensium rep. testibus Xeno-phonte & Demosthene. Mutata demum Rep. Rom. Augustus jure Tribunitiae potestatis, extremam appel-lationem sibi reservavit, ut videre est apud Dionem & Tacitum l.4. Annal. & appellabatur tunc temporis ad Principem a toto fere terrarum orbe. l.45. D. de Cond. 14 Cond. [et] demonstr. Imo tam sanctum hoc jus provoca-tionis habetur, ut si quis sciens a summo Principe pro-vocarit, capitali fraude teneatur. Hoenon. disp. Pol. 3. thes.44. Provocari tamen in nostro Imperio Roma-no-Germanico interdum solet a Caesare male informa-to, ad melius informandum. Joh. Dauth. de testam. p. 37. Zinzerling. de appellat. conclus.63. ad Exemplum Machetae a Philippo Macedone, somno vinoque obru-to, provocantis ad eundem vigilantem & sobrium. Et ad divinum tribunal provocationes leguntur hinc in-de, quae appellantium suspiria haud irrita fuerunt & inania. XXVI. Hodie in Imperio Rom-Germ. loco Imperatoris devolvitur appellatio ad summum tribunal, vulgo das Kanserliche und des Heiligen Reichs Cammer-Gericht. quod ipsum Imperatorem, quoad justitiae administratio-nem, repraesentat, a quo appellari non potest, & sic quoque extra provocationem judicia exercet. Or-dinat. part.1. tit.3. habet enim ordinariam & plenissi-mam jurisdictionem a Caesare attributam, adeo, ut nec controversias ad hoc semel delatas avocare possit. nam quia Imperator per modum contractus in ordina-tionem Camerae consensit, ad observationem quoque ejus tenetur, ut neque causas pendentes ad se trahere, neque eidem inhibere queat, quo minus in causa pro-cedatur. Ord. part.2. tit.35. quae tamen in utramque partem agitantur. Limnæsus lib.9. cap.2. num.60. [etc]. Eadem ratione fieri, ait Petr. Frider. Mindan. in Epist. Dedicarotia, tractatui de processibus, mandatis & monit. in imperiali. Camera extrahendis, præfixa, quod sicuti inter alios jurisdictione pares, ita etiam inter Ca- meram 15 16 meram & Imperatorem ipsum præventio locum habe-at; ita ut sive hunc, sive illam partes prius, sive pri-ma instantia adeant, per solam citationem jurisdictio-nemque ejus statim fundent; nec possit alter postea causam amplius acceptare, judicio ibi, ubi acceptum, finiendo, vel si non obstance præccupatione acceptare velit, contra ejus jurisdictionem excipiatur, non quidem per modum incompetentiæ, sed præventionis. Eandem sententiam tuetur Andr. Geil. l.1. obser.11. n.5. [et] observ.121. n.3. Petr. Heig. p.1. q. jur.9. n.27.28. [et] seqq. Tob. Paurmeister. l.2. de jurisd. Rom. Imp. c.5. I.30. 31.32. Contrarium a. multis rationibus defendunt Schra-derus in tractat. de feud. p.10. sect.2. n.72. [et] seq. [et] sect.1. num.126.128. & alii. Hanc nostram curiam Imper. apud Gallos faciunt octo curiæ majores, apud Hispanos qua-tuor, apud Romanos Rota, apud Venetos quadragin-ta viri. X X V I I. Quibusdam tamen inferioribus magistratibus Spe, ciali concessione datum est, ne liceat ab iis ad supre-mum Magistratum appellare, quemadmodum a præfe-cto prætorio permissum non erat. l. Si quis 30. C. de ap-pell. l.1. §.1. ff. de off. Pr[ae]f. Pr[ae]t. Ita ex constitutione Aureæ Bullæ tit.2. ab Electorum sententiis appellatio est prohibita, licet aliqui eorum, usu contrario, istius privilegii jacturam fecisse videantur, Exceptis Elector. Sa-xonico & Brandenburgico. quibus illud specialiter con-firmavit Ferdinandus Imper. Anno 1559. 2. Maji. Phi-lip. Melchior in Cronic. Andr. Kniech. in Comm. de Sax. non provoc. jur. verb. jus. c.2. n.92. [et] seqq. XXVIII. Ab hoc Capite Majestatis & extremæ provocationis bene- 17 beneficio pendet, & quodammodo ejus pars est, jure vel injuria damnatos contra vim legum, ac Judiciorum sen-tentiam, liberare: sive de capite ac fama, sive de bonis o-mnibus agatur. Bod. dict. loc. quod jus alias vocatur jus vitæ & necis. Cujus character atq; nota apud Imp. Rom. erat pugio & gladius. Cum enim Majestatis sit leges dare, atq; nulla lex valida sit absq; poena, quin facile eludatur; ejus quoq; qui legem fert, erit, poenam definire, sive ordinari-am sive extraordinariam; aut saltem arbitrio judicanti-um committere, suo termino coarctatam, Bornit. Cujus enim est leges dare & poenas statuere, ejus quoque erit eas- dem solvere, aut certo quodam moderamine temperare. arg. l. nihil tam ff. de reg. jur. quare condemnatos, vel a se, vel a Senatu, absolvere, jura ordinis reddere, solus potestis, qui in Rep. principatum obtinet. ut Vergobetti apud Gallos; de quo Cæsar l.1. de bello Gall. Item Tribuni, vel potius populus, teste Liv. & Halicarn. & Impp. Romani, quippe qui erant perpetui tribuni. Inde Augustinus de Fato: Imperatori soli licet revocare sententiam & reum mortis absolvere [et] ipsi ignoscere. & in l.1. Cod.1. de sen-tent. pa[ss]. [et] restit. ad Lucianum in insulam deportatum Antonius Augustus: Restituo te in integrum provinciæ tuæ. Et adjecit, ut autem scias, quid sit in tegrum resti-tuere; honoribus & ordini tuo, & omnibus cæteris te re-stituo. Hinc etiam scribit Bod. fæpe citato loco, quod cum Franciscus Major Francorum Rex matri potesta-tem fecisset, damnatos restituendi; curiam Parisiorum Regem admonendum decrevisse, illud cum subditis sine Majestatis diminutione communicari non posse, quo SCto parens admonita, jure sibi concesso se uti nolle, declarasse. & addit ibidem: at ne Reginæ quidem id C con- 18 concedi potest. Eadem vitæ ac necis potestas erat penes populum Atheniensem: ut planum fuit damnato De-mosthene & Alcibiade, quos postea populus bonis ac famæ restituit. Unde Carolus V. Cæsar, cum Senatui Mediolanensi potestatem, quæ a regia proxime abesse videretur, propter sui absentiam dedisset, attamen haec duo excepit: ne possent delictorum veniam tribuere & damnatos restituere, neque, secundo, literas salvi con-ductus, sive pacis publicæ, reis dare. Sic apud Vene-tos nemo damnatus restitui potest, nisi a toto Senatu, quem appellant Consiglio Magiore. Arnold. Clapm. l.1. de Jur. Imp. cap.17. nullis enim omnino magistratibus, nec duci quidem aut Senatui, aut decemviris jus hoc est, sed in unius maximi consilii arbitrio poditum. quam ob causam poena eorum, quos Princeps supplicio affici jus-serat, in decimum differebatur diem (ut Tacitus 3. An-nal. reliquit) sive ex constitutione Theodosii, in 30. di-em l.20. Cod. de poenis. Verum circa extremam provocati-onem disputatio nostra pervenit ad ex- tremum. Sat prata biberunt. SOLI DEO GLORIA. O R N A- 19 ORNATISSIMO ac PRÆSTANTISSIMO D O M I N O RESPONDENTI CAndida Relligio niveis vittata capillis, Qualis erat magno nempe videnda DEO; Integra jam rabid[æ] dudum a contagine Rom[æ], Aut si quid Rom[æ] congenerare solet. Enumerat dum forte suos, quos horret Avernus, Queis Deus [æ]there[æ] dat sacra jura tub[æ]. Seu juvet invicto Verum defendere Marte, Seu pia divinis tundere rostra sonis; Pergito, ait, summo gens consecrata Tonanti, Pergito siderei jus coluisse throni. Tantum grata DEO, quantum projectior orbi, Hicce malis Confert pr[æ]mia, at ille bonis. Gaudeo me medios inter florere tumultus, Sim licet exiguo foemina cincta grege; Asspice quam cels[æ] moderator spiritus aul[æ] Nomina det titulo qu[æ] bene fausta meo. A vulgo laus quanta coli! sed purpura nec me Respuit in partes officiosa meas. Te Magnum celebraro Ducem, quem Brennonis arces, Quem tremis Arctois, culte Viader, aquis. Ausonii pars quanta throni! Germanus Achilles, Tantum summa tuis gloria debet avis. C 2 Quem 20 Quem pietas gratum coelo, virtus facit orbi, Et patrem patri[æ] posse sonare su[æ]. Qui fasces titulosq[ue] velit me sponte minora, Et caput imperii me velit esse sui. Sese humilem fassus Superis, populisq[ue], potentem, Cumque togis illi mystica mitra placet. Cui placet [æ]therei bene tinnuia buccina verbi crellius, o numeri faxq[ue] decusq[ue] mei. Asstiter at tunc forte Themis, qu[æ] Nomine tanto Plaudit [et], ut potuit, vota benigna canit; O ter magne senex, titulosq[ue] beate per istos, Grate DEO, tanto sed quoque grate duci. Relligio te jure suum soror almat vocavit: Nominis o liceat participem esse tui. Aspice crescentis matura crepundia gnati, Qu[æ] stupet in cathedris Brema venusta meis. Qu[æ] sibi jura thronus, regum qu[æ] splendida virtus Vendicat, ut nutus po[ss]it habere graves. Ominor altarum tactum prurigine rerum. Summorum plausus posse videre ducum. Relligio plausi[ss]e suo mox visa ministro est, Plaudis [et] in gnato, Vir Reverende tuo. Plaudimus ac alii. nec frustra gaudia sperent Optima Relligio, nec Themis atque Parens. Sic ad Invictæ Amiciritiæ aras vere Germani candoris juveni L. Meritoque litare voluit luderus HUCHTINGIUS Bremensis S.S. Th. studiosus. 21 Politissimo, eruditione [et] virtutum splendore florentissimo Viro Juveni Dn. CHRISTOPHORO FRIDERICO CRELLIO Politices vigilantissimo [et] indesidi cultori. QUid facis, o CRELLI? num te, cum dogmata Christi Volvere mente puto, sevocat alma Themis? Sicest; nam summo, video, fervore revolvis Cæsareos magna sedulitate libros. Et quia tam cupidus properas conscendere culmen, Asspirat coeptis Phoebus Apollo tuis. Demiror, merito mecum mirantur & omnes, Cultus is ingenii contigit unde Tibi: Annus enim non est elapsus, tempore ab illo Incipis a sacris castra profana sequi. Jam MAJESTATIS conaris JURA tueri, Et te non ullus sevocat inde labor. Est ea, mi CRELLI, statuo, provincia dura, Hanc tamen intrepida mente subire paras. Pergito in hoc studio, sic juris volvere libros Rite potes, capiens præmia magna tibi. Rumpitur invidia, fateor, volumina juris Laude quod evolvis, rumpitur invidia. Rumpitur invidia, potis es quod digna laborum Ferre brabea brevi; rumpitur invidia. Rumpitur invidia, quod eo tibi nomine grator, Macte quod acclamo, rumpitur invidia. Sed tu, summa petens, abstruso audacior, offers Jure theses, ne unquam tempora Marte vacent. Sic pergas sedulus, sic disceptare labores, Pergas, nec coeptum desere segnis iter. Hinc tu cum juris, tum consultissimus æqui, Hinc eris & Patriis grata medela focis. Sic in perpetui amoris [...] summo amico suo gratulabatur Joh. Apiarius Leha. Bremensis.