D. O. M. A. Gymnasii Logici D i a t r i b e VI. TERMINO COMPLEXO, Seu Definitivo & divisivo, i. e. definitione & divisione Disputationis loco ad Sententiarum Collationem in Gymnasio Gedanensi propofica_* P R AE S I D A E H E N R I C O N I C O L A I Philosoph: Mag. & Professore Ordinario. Respondenti munus stustinente Thoma D¹bski, Nobili Polono. Ad diem 25. Augusti S. N. In Auditorio Philosophico Horis destinatis. DANTISCI, Typis GeorgI RhetI, ANNO M. DC. XXXIII. Nobilissimis atq[ue] Magnificis V I R I S Dn. A N D R E AE K O H N E, alias JASKI Dn. P E T R O B E R G M A N N Serenissimo Electori Brandeburgico a Consiliis secretioribus: Amplissimo Consultissimoq[ue] V I R O Dn. J O H A N N I P A U L I S. R. M. Pol. & Sueciae Secretario spectatissimo Dnnn ac fautoribus studiorum offi-ciose colendis Honoris observanti[ae]q[ue] cippum ponere voluit dia- triben hanc Thomas D¹bsky Respondens. haberetur pretio, uti auro contra utilitate ejus pensata quisq[ue] eorum ideam ejusdem velut mente sculptam secum circumge-staret, [et] frequenti exercitiorum usu sibi quam familiarem redderet. Expenditur ea ultimo prim[ae] partis Logices Ioco[ue] atq[ue] ubi de simplicib. terminis tam affirmatis, quam negatis ha-ctenus est actum, ordinis Logici convenientia jubet, [et] ter-minum complexum curatius ad Critolai [ae]ginam appende-re. Quod cum DEO, hac [...] fiet. 2. Termini complexi, id est, definitivi & divisivi tra-ctatio vel proeminalis est, vel doctrinalis. Proeminalis tri-plex. 1.An Logica h[ae]c tractatio? 2.In qua Logices parte ex-pedienda? 3.Vbinam in ea parte ordine collocanda? 3. Qua primum, An Logica haec doctrina? Ratio dubitandi esse potest, quia definitiones & divisiones tra-ctare omnib. disciplinis & facultatibus competit. Non ergo soli Logic[ae]. id asseri potest. Distincte hic dicendum: 1. Materialiter, concrete, in actu exercito, applicando de-finitiones [et] divisiones certis materiis, omnes disciplin[ae] agunt de definitionib. [et] divisionibus. Omnes enim disciplin[ae], su[ae] objecta definiunt, dividunt, [et]c. sic Theologus Theologica, Me-dicus Medica, Metaphysicus Metaphysica, [et]c. definit [et] divi-dit. Sic Metaphysica de definitione agit, i. e. de quidditate [et] essentia rei in communi, eam definiens [et] dividens. Et hac ra-tione Aristot. 2.Meta. c.10.12. qu[ae]dam de definitione inspergit obiter q: [et] per commentarium. Cum alias absurdum A 2 ipse 1. Eptima ode Pindari tant[ae] apud Rhodios venerationis habita est, ut in templo aureis litteris inscribendam ju-dicarint, ut memorat Manlius collect. p:414. Re-ctius definiendi dividendiq[ue] doctrina eo a Philosophis s ipse ait, qu[ae]rere scientiam simul [et] medum sciendi. 2.Meta. c. 3. Con. Scheib. Top: c.30. n»3. 4. Formaliter, abstracte & in actu signato, abstra-hendo ab hac vel illa materia in particulari, solius Logic[ae], est tractare de definitione [et] divisione, ejusq[ue] modos tradere. Nam sola Logica debet tradere organa bona ratiocinationi in-servientia. At talia sunt definitio [et] divisio. Nam per has res explicare, propositiones synonymas a. paronymas formare, tandem syllogismum demonstrativum vel Topicum exstruere, [et] ita summum fastigium Logicum attingere valemus. E. [et] h[ae]c ex professo a Logica tractanda sunt suscipienda. Conf. Dn. Weger. s.2. Log. c.23. 5. Qua secundum, Vbinam de def. & div. tractan-dum? Multiplex Varietas. 1.Quidam in locis Topicis [et] inventionis, ut vocant, eam tractant. Ita Ramus l.1. Log. c.30. Piscator in l. c. Snell. l.1. Dial. c.30. Beurhus. l.1. collat. c.30. Alsted. l.24. Encycl. p:1. c.28. Go-clen. part. Log. l.1. c.19. Volkmann. l.1. Log. pract. c.34. Titelman. l.5. dial. c.3. Makilmenaeus in l.1. Log. Ram. c.29. Scheibler. Top: c.30. [et] alii. Falso. Nam Loci inventionis pro argumentationib. esse debent, i. e. debent illam potentiam oboedientialem docere, argumen-tari e loco definitionis, divisionis. At hic tantum qu[ae]ritur, quid sit definitio, divisio, quotuplex [et]c. E. male inter argu-mentationesde definitione docetur. Inprimis regulas con-sequentiae nectare in parte Logices prima plane inconve-niens [et] contra ordinem Logicum est. Vt faciunt Alstedius, Goclenius, Volkmannus, [et] alii. Conf. Morisan. in l. 2. Top: c.2. 2.Loci Topici tam e realib. sumuntur, ut toto, parte, causis, causatis, [et]c. quam notionalib. ut definitione, notatione, itemq[ue] Grammaticis, ut conjugatis, notatione, Etymologia. Conf. Cl. J. M. l.2. c. Keck. s.2. c.1. & Dn. Cor. Cor.Mart. l.1. par.pro.c.1. At quid sit def: quid divisio, tantum inter notionalia Logica tractari debet. Quia defi. div. tantu[m] notiones secund[ae] Logic[ae] sunt. Adde, quod locus argu-mentandi a definitione non procedit ex definitione, qua est notio Logica, sed qua realisentis est explica-tio. Sic probaturus hominem esse animal, inepre probabis e definitione notionaliter sumpta, quia definitio sit terminus, rei quidditatem explicans: Hic enim medius terminus nun-quam probabit hominem esse animal: bene procedes a rei i-stius, qu[ae] dicitur animal, definitione, Quia est corpus sen-tiens. Vt bene advertit Dn. Gutkius l.2. syn. Log: c.6. p:568. Male ergo h[ae]c tractatio de defin. [et] div. cum ea qu[ae] in locis Topicis esse debet, commiscetur. Confer. th.37. 6. 2. Alii in fine Logices hanc doctrinam tradunt, ut fructum totius Logices. Dn. Gutk. l.2. syn. Log. p.2. c.2. Scharf. l.7. Log: c.1.2. Mocenicus & Hospinian. ap. Regium l.1 d.def. q.1. H[ae]c methodus est arbitraria. Vt in materiali rerum tractatione definitio potest ultimo loco tradi, ut [...] virtute continens potissimam tra-ctationem: Ita [et] in formali elaboratione definiendi dividen-diq[ue] modus omnium ultimo tradi potest, ut fructus Logices ge-neralis [et] colophon. Quamvis omnino apte hacres in par-te prima elaboratur, ut post dicetur. Confer. th.9. 7. 3. Alii in doctrina propositionis eam tractant, quod de-finitio sit Oratio. Ita Fonseca. V. Keckerm. l.1. Log. sect. 2. c.1. [et] cum Fonseca Hippius q:20. Log: Hoc verum est de definitione totaliter sumpta, non partialiter, ut post di-cetur. V. th.11. Alii in doctrina methodi eam compr[ae]-hendunt, ut Eustathius & Ammonius, aliiq[ue]: Hinc me-thodum definitivam fabricarunt, cum a definitione ad expli-candam materiam progredimur. V. Cl. J. M. C. 5. d.10. q:1. Zabarel. l.3. d. metho. c.13. Scheibl. Top:c. A 3 30. n. 30. n.7.8. Male [et] hoc. Nam methodus est discursiva, inferens unum ex alio, ignotum ex noto. V. Zabar. c.1. c. 12. At definitio tantum est explicativa quidditatis rei. V-sus definitionis potest esse discursivus: Ipsa definitio est simplex rei per terminos explicatio. 8. 4. Alii in doctrina syllogismorum de ea tradunt de definitione in demonstratione, de divisione in Euporia. Ita Cl. J. M. l.4. Inst. c.31. & l.5. c.10. Barthol. ench. par. pro. l.1. c.10. Bertius l.4. Log. c.13. Themi-stius, Eustathius, apud Reg. l.1. d.def: q:l. Crellius 1.1. part. pro. c.10. Hoc fieri potest de eo respectu quem ratione demonstrationis obtinet definitio, qua fit medium, cau-sa, minor propositio in demonstrat. V. Barthol. c.1. c.6. & Zabarell. l.2. post. c.2. t.14.16. & 1.post. c.2. t. 14. Absolute [et] ut sic, natura definitionis [et] divisionis in genere alibi explicari debet. Etiam caus[ae], accidentia, ad de-monstrationem faciunt. Earum tamen natura absolute, alibi est explicanda. Conf. Crell. c.1. 9. s Alii in parte Log. prima de defin. [et] div. agendum censent, [et] quidem in termino complexo, seu ut Ramist[ae] vo-cant, orto. Ita Cl. Weger. s.2. Log. c.23. Dn. Me-lancht. l.1. Dial. p.87. Zabarell. l.3. d. meth. c.13. & l.2. post. c.2. t.16. Keckerm. noster l.1. Log: s.2. c.1. Dn. Hesselbe. c.7. q:7. th. Log: Alsted. l.1. Log: harm. c.2. & l.4. c.1. Hunnaeus l.2. Log: p: 112. Lorinus tr. d. defin. s.1. q:1. p:2. Dn. Corn. Mart. l.1. comm. Log: c.10. Crusius d.7. Log: q:1. Casus l.1. Log: c.7. Valla l.1. Dial. c.20. Timpl.1. 2. Log: c.8. q:4. Vere hoc. Quod ut distincte elucidetur, adverte sequentia. I. Definitio materialiter sumpta v. g. alicujus disciplin[ae], objecti particularis, potest omnium ultimo tradi in disciplina, Est enim recapitulatio omnium qu[ae] qu[ae] sunt tractata, [et] difficulter cognoscitur qu[ae] sensum, quic-quid sit de sono verborum, nisi omnib. qu[ae] sunt tractata, co-gnitis. V. CI. J. Mart. l.1. dif. Ram. c.25. q:1. & l.3. c. Keckerm, s.2. c.1. 10. II. Definitio formaliter & totaliter sumpta, ut complectitur [et] definitum [et] terminos definientes, est in-tegra propositio, & sic in parte secunda de prop. sy-nonyma seu essentiali est tractanda. Sic si dicas, homo. est animal rationale, est integra propositio. Et patet, quia, homo est animal, est propositio. E. magis, homo est an. ratie-nale. Nam hic additur tale tali, effective, id est, non impe-ditur per additionem alienantem, [et] minuentem. E. Hoc mo- do definitio est Oratio per Aristot.7. Metap: c.10. & 2. post. c.10. quod urget Hipp: q:20. Log: Conf. Dn. Hesselbein. Th. Log: c.1. Quanquam [et] oratio quicunq[ue] terminus complexus dici potest, qui nondum perfecte e-nunciat instar propositionis. Vt placet Scheibl. Top. c.30. n.102. Alsted. l.4. Log: harm. c.1. Vel [...] potest reddi ratio, non oratio, ut placet Goclenio l.1. part. Log: c.19. Sic nohis nthil incommodabit. 11. III. Definitio partialiter sumpta, prout defini-to contradistinguitur, est terminus complexus, & sic in parte prima est tractanda. Sic qu[ae]rendo, quid est ho-mo, dices, animal rationale: Quid leo? brutum rugiens, quid bos, brutum mugiens. Hic est complexio tantum termini [et] ebjectiva, non propositionis [et] enuntiativa. V. Alsted. l.1. Log: harm. c.2. Est compositio non ad modum enuntiatio-[n]is, sed ligamenti [et] conditionis, ut Averroes loquitur. V. Zabarell. l.2. post. c.2. t.16. Scheibl. Top: c.1. n.6. & 33. Hinc Aristoteles negat in definitione pr[ae]dicari ali-quid de aliquo 2. post. c.2. Vid Zabar. c.1. & l.1. post. c.2. negat definitiones enuntiare aliquid. V. Zabar. l.3. d. meth. d. meth. c.13. Habet in fe [...] est non tam copulativum quam explicativum. V. Keck. p:2. Gym. Log: c.4. Per se simplex quid [et] [...] est, ut definitum ipsum, quod Logice definiri debet: et si a parte nostri conceptus [et] ratione geneseos Logic[ea] per complexionem termini, qui generis, [et] ter-mini, qui differenti[ae] rationem subeat, explicetur. Conf. Cl. J. M. C.7. d.4. q:3. Est compositio illa Topica non axio-matica, ut vocat Alstedius Encycl. l.24. c.28. Ejus pri-marius finis non est affirmatio [et] negatio ut in propositione, sed simplex rei explicatio. Et qualiscunq[ue] terminorum com-plexio naturam Termini non tollit. V. Keck. nostrum l. 1. Log: s.2. c.1. Hinc Zabarellae definitio ad primam mentis operationem pertinet. l.3. d. meth. c.13. Et recte. Nam unum conceptum simplicem menti nostra repr[ae]sentat, non per modum compositionis Enunciativ[ae], [et] hactenus ad primam Logic[ae] partem, omnino pertinet. Etsi in ea mult[ae] sint partes, tamen non ut multae proferuntur, sed ut u-num. Dn. Hesselbein. c.7. Th. Log. q:7. Sic hic tra-ctatur. 12. Fuit secundum proeminale. Sequitur Tertium. Vbinam in parte prima de definitione tractandum? Quatuor hic sententi[ae]. Quidam omnium primo ante o-mnes alios Terminos de definitione tractandum putant. Vt Perionius c. Ramum. V. Scheibl. c.1. n.11. Falso, Nam simplex est prius complexo. At termini hactenus tracta-ti sunt simplices, definitio est term. complexus. E. illi meri-to huic pr[ae]ponuntur. Et complexi oriuntur ex simplicib. Non possunt erge doceri, nisi prius tractatis term: simplicibus, ex quib. oriuntur. Conf. Goclen. p.2. prob. Log: q:19. Vsus definitionis in principio potest esse conspicuus: Ipsa defi-nitto formaliter sumpta, non debet statim in principio Log-tradi. Aliud est doctrina, in qua docetur, quomodo defi- nien- niendum, dividendum, hic definitionis doctrina sequi potest: aliud methodus, ubi ostenditur, quomodo definitiones [et] di-visiones collocari debeant, Hic definitio omnium primo poni potest. Conf. Snellium in Dial. Ram. l.1. c.25. & l. 2. c.18. 13. 2. Quidam ante Terminum negativum de ea tractandum putant. Quod affirmativa priora negativis: de-finitio est affirmativus Terminus E. Ita Cl. J. M. l.1. dis. Ram c.12. q.1. H[ae]c ratio vera est, nisi aliunde quid sit, quod suadeat contrarium. Quod in pr[ae]senti est. Simplices termini sunt conjungendi, sive affirmativi sint, sive ne-gativi, ob faciliorem [et] ordinatiorem nostram cognitionem, cui methodus Logica inservire debet: Complexi Termini distinctam debent habere tractationis sedem, ne cum simplicib. confusi non satis ordinate [et] distincte pateat pro-cessus partis prim[ae] Logices. 14. 3. Quidam post terminum divisivum de defi-nitione agunt. Ram. l.1. c.25. Beurhus in c.1. Snel-liusdial. in Log. Ram. l.1. c.25. Piscator in Log. Ram.1. c.25. Bilsten. l.1. dial. c.25. Scheibl. Top: c.30.16. Timpler: l.2. c.7. Eoq[ue] inclinat Regius l.1. Log: de difinit. q:1. §.1. etsi facto contrarius sit. Quod mult[ae] definitiones inveniantur per Divisienes, [et] h[ae] partes definitionis suppeditent, ut genus [et] differentiam: Falso. Definitio prius quid est divisione. Prius enim qu[ae]ritur, quid ressit, quam quotuplex sit, Vt concedit Scheibl: c.1. E. [et] prius in methodo Logica de ea tradi debet: Aliud est in do-ctrina alicujus disciplinae materiali, ubi ob peculiarem finem divisiones qu[ae]dam pr[ae]mitti possunt difinitioni, ut vi-am parantes definitioni futur[ae]. At in formali methodo Lo-gica modus definiendi prius est docendus modo dividendi Nam prius occurrit intellectui, [...] quid est, quam quotuplex est. Quod B ex di- ex divisione eruamua definitiones interdum, non magis probat. iliam pr[ae]ponendam definitioni, quam in methodica tractatio-ne adjuncta [et] propria debere pr[ae]mitti subjectis, nam ex isti[s] s[ae]pe devenim us in definitionem horum. Sic leonem dicimus animal rugiens, corvum crocitans [et]c. Et tamen adjuncta po-sterius suis subjectis in modo proponendi formali tractantur, u-bi ostenditur, quid subjectum sit, quid adjunctum. Vt facit ipse Scheibl: Top: c8.4. Alii ergo ante divisionem de de-finitione tractant, ut Keck: noster: l.1. Log: s.2. c.2. 2. Alsted: Log: harm: c.1. l.4. & 1.24. p.1. Encyclop: c.28. Goclen: l: 1. part: dial: c.19. Vbi inscriptione capitis concedit, debuisse prius tradi definitionem, quam distri-butionem. Dn. Gutk: l.2. syn: Log: p.2. c.2. Scharf. l.7. c.1. aliio[ss]. Quibuscum facimus. 15. Fuit proeminalis confideratio. Doctrinalis est vel nominalis vel realis. Nominalis triplex, Homonymica, Etymologica, Synonymica. 16. Homonymia est, qua vox definitionis sumitur. 1. Metaphysice pro essentia [et] quidditate rei, sic de ea doce-tur. 2. Met: c.10. & 12. V. Scheibl. c.1. n.2. Hipp: c.1. 2. Gramatice pro qualicunq[ue] determinatione certa alicu-jus rei. Sic Cic. in somnio Scip: definitum locum ait eoru[m], qui patriam illustrarint [et] adjuverint. 2. Logice generali-ter pro qualicunq[ue] nominis, seu signi explicatione. Vulgo solet definitio nominalis dici. V. Keck: c.l. c.2.2. specia-liter, pro rei significat[ae] explicatione. Et hoc dupliciter: vel complexe, pro definito [et] definitione, [et] sic definitio est inte-gra propositio, [et] pertinet ad propositionem V. th.10. Vel incomplexe pro termino definiente, definito suo contradi-stincto. Vid: t.11. sic adhuc dupliciter. In actu signa-to, pro communiratione omnibus definitionibus compete[n]te, [et] fit quasi definitum, quod definiri, dividi, [et] petractari debe[as]. 1. In 2. In actu exercito, prout particularibus materiis applica-tur. Sic omnes disciplin[ae] agunt de definitionibus. C. Scheibl. c.1. n.20. Cl: Weg: s.2. Log: c.23. 17. Etymologia definitionis Logica nulla est: Est enim vox ultimate abstracta, qu[ae] aliam abstractiorem [et] priorem se non admittit, a qua denominationem mutuari possit. Gra[m]-matica est, qua dicitur a definiendo, i. e. metam, terminum, finem ponendo: Vt meta rei finem, penimus: Sic definitioni-bus res conceptas animo determinamus, [et] sub certa Entis spe-cie repr[ae]sentamus. Synonymia est qua definitio dicitur e-tiam Terminus definitivus, Rei explicatio, qua[m]doq[ue] descriptio, Aristoteli Terminus 1. Top: Graecis [...] [et]c. 18. Fuit nominalis tractatio: sequitur realis, Qu[ae] triplex. Definitiva, Divisiva [et] affectiva. 19. Definito h[ae]c est: Definitio est Terminus co[m]-plexus, explicans rei quidditatem adaequate. 10. In Definitione videndus conceptus latior [et] stri-ctior. Latior est genus, Quod est terminus complexus. Dicitur 1. Terminus i. e. notio simplex (ratione compo-sitionis enunciativ[ae]) Logica, materiam futur[ae] propositioni pr[ae]p[ae]rans. H[ae]c enim est termini definitio. V. d.2. t.15. Et hoc facit etiam definitio. Suppeditat enim materiam proposi-tionis cujusdam affirmativ[ae], in parte secunda formand[ae]. 2. Complexus i. e. Definitio non est simplex quid, ut genus, spe-cies, sed complexum, quod duas res animo simul objicit, velut unum quid, complexione objectiva, non enunciativa, Sic, animal crocitans, homo currens [et]c. V. d.2. t.30. Hinc dicitur terminus complexus. In hoc cum reliquis terminis com-plexis convenit, qui duo in voluunt, Vt Album, Nigrum: Pari-es albus, homo doctus, currens, scribens [et]c. Ridicule Snelli-us l.1. dial: Log: c.25. & 30. genus definit: & divisio-nis non facile pronunciari posse asserit, intelligi ta[n]tum debere. B 2 At ipse At ipse defi: [et] divis: argrumenta orta dicit ex Ramo: Id er-go eorum genus. Et facillime pronunciaveris genus definitionis [et] divisionis, nempe Terminum complexum. Dicis: De-finitio una voce quandoq[ue] exprimitur. Sic 1.Joh: [...] [...] [...]. Sic [...] [...] [...]. E. male Terminus comple-xus dicitur. [...]. Complexio Logica non penes sonum sed sensu[m] [et] significatum est spectanda. Sic vox [...] complectitur [et] materiale seu genus peccati, quod est actio, vel quod malo ob peccatum originis, Conatus: [et] formale seu differentiam, quod est illegalitas. Et est ita resolvenda: [...] [...] [...]: [...] [...] [...] [...] [...]. Dicis: Petrus est homo. Hic est una vox [et] qua sonum [et] sensum. [...]. [...] homo resol-vendum est in suum sensum, in quo duo complectitur, animal [et] rationale. Sic h[ae]c res est Zingiber i. e. aroma quod voca-tur Zingiber. Co[n]f: Alsted: l.4 Log: harmo[n]: c.1. Scheibl: c.1. num:54. Goclen: p.2. pr: Log: c.21. 21. Fuit genus definitionis. Differentia est, expli-cans quidditatem rei adaequate. Dicitur 1. explicans. Explicare hic est docere, exponere. Defnitio ergo explicet intellectui (sc. Humano: Nam angelico ex parte tantum tribuitur definitio, Deo omnino non, qui omnia uno conceptu illimitato concipit, non divisivo, per genus [et] differentiam, ut humanus) i. e. exponat, informet eum, tanquam propriuns subjectum recipiens definitionem, de natura rei. Cum explica-re debeat definitio, cavenda erunt verba ambigua, obscura, insolentia, & ea. quae non explicant. sed implicant. V. Scheibl: c.1. c.30.21. 2. Quidditatem rei. Quidditas dicitur essentia rei Logico conceptu appraehensa E. ut rem apprehendimus, ita [et] definimus: Quando eam ut di-stinctam [et] pr[ae]cisam appr[ae]hendimus, tum [et] ita qualitercun-que definimus, [et] si inre distincta non sit, sed unum cum alia. Sic in attributis divinis distincte unum concipimus pr[ae]alio. Ita [et] definimus, [et] si in re unum sit aliud, Sic vim calefactivam [et] ex- [et] exsiceativam in sole distincte [et] pr[ae]cise apprehendimus: Ita [et] definimus, etsi in ipso sole unum sit aliud. Per quod ca-lefacit per idetiam exsiceat. 3. Adaequate H[ae]c vox re-quirit 1. complexionem [et] totalitatem, ut definitio ex-hauriat totam naturam definiti ut nihil maneat, quod ad essentiam quidditativam subjecti pertineat, quod definitio no[n] habeat, vel sono, vel sensu verborum. Vnde quta Deum ut ens infinitum ad[ae]quate non compr[ae]hendimus, etiam ad[ae]-quate [et] stricte, adeoq[ue] Logice eu[m] no[n] definim[us], sed qualicunq[ue] de scriptione contenti sumus. Eadem est ratio de rebus mysticis, transcendentalibus, privationibus, negationibus, [et] omnino extra pr[ae]dicamentalibus materiis, in quibus definimus ut qui-mus, quando non licet ut volumus. Vbi vel ob eminentiam rerum vel ob deficientiam non licet totaliter vel ad[ae]quate res appr[ae]hendere. 2. Reciprocationem, ut definitio sic explicet rem, ut cum definito reciprocari possit. Mal[ae] ergo definitiones, qu[ae] vel nimis angustae, vel nimis amplae sunt, ut cum suis definitis reciprocari non possint. C[ae]terum u-bi genus [et] differentiam definitioni tribuimus, observetur, ea per analogiam hic poni. Est enim definitio notio secunda quae accuratum genus [et] differentiam non capit. Conf: Scheibl: c.1. n.48. 22. Fuit definitio Termini definitivi: soquitur divisio. Plures definitionis divisiones dari solent. Nos tribus contenti erimus. 1. Definitio vel est nominis vel rei. post: t.14. 1.Top: c.4. Nominis est, Qua nomen vel phrasis alicujus rei enolvitur. Huc pertinent nota attiones, Etymologi[ae], Conjugata, allusiones, transumptiones, Typi. Peri-phrases. [et]c. V. Dn. Weger. c.1. H[ae]c definitio habet no-men definitionis, non rem: non enim explicat quiddita-tem rei. Adeoq[ue] est h[ae]c divisio vocis in sua significata, non ge-neris in suas species. Et pertinet magis ad Grammaticum quam B 3 Dialicti- Dialecticum ut bene Hunnaeus l.2 Log.p:112 Defini-tio rei est qu[ae] Th.18. est definita. 23. II. Definitio est vel essentialis vet causalis vel utraq[ue] simul. Essentialis est, qu[ae] sit per causas intrin-secas, essentialiter rem constituentes. Sive ill[ae] caus[ae] sint Me-taphysica .i e. genus [et] differentia ut homo est animal rationale sive physica per materiam [et] formam, ut cerevisia est potus a-qua, hordeo [et] lupulo certo modo coctus: Homo est animal cor- pore organico [et] anima rationali constans [et]c. V. Dn. W[e]g: c.1. c.23. Causalis est, qu[ae] fit per causam externam, effi-cientem, finem, vel utrumq[ue] ut Ecclipsis [sol] est interpositio Lu-n[ae] inter solem [et] aspectum, Febris est calorpr[ae]ter naturam ac-census in corde, Dies est lux ex motu solis supra horizontem orta. Homo est animal ad beatitudinem conditum: Equus est ammal a Deo creatum ad usus homini necessarios. Ex utroq[ue] definitio qu[ae] est, simul co[m]plectitur [et] causas internas [et] exter- nas. Vt homo est animal rationale, creatum a Deo ad [ae]terna[m] beatitudinem consequendam. 24. Qu[ae]ritur, an legitima haec divisio? Negat Pis-cator in c.25. l.i. hf. Log. Rami: Quod partes non dissenti-ant inter se, Nam essentialis definitio etiam est causalis, nam genus [et] differentia sunt materia [et] forma, qu[ae] sunt caus[ae]rem intrinsece constituentes: Et causalis est etiam essentialis, sic cum materia [et] forma rei adducitur. Sed est lusus vocabulo-rum, qu[ae] Piscator non pro sensu Aristoteleo accipit. De-finitio causalis tum dicitur, cum definitur aliquid ex causa ex terna, ut efficiente [et] fine: Cum ex internis causis defi-nitur, tum non ex causis sed ex partibus essentialibus, qui-bus res componitur, definiri dicitur. Matereria [et] forma in rejam constituta, cujus inquiritur defintio, non amplius sunt causae, ut erant in re constituenda. sed factae sunt partes-essentiales internae: Et cum per has fit definitio, Dicitur dicitur essentialis: Cum per causas externas, Causalis. Et sic vere h[ae] partes disentiunt. Essentialis enim definitio nunqua[m] erit causalis, prout causale hie pro libertate Philosophica strictius ab Aristoteleis sumitur & vicissim: Causalis, hoc modo sumpta, nunquam erit essentialis. 25. III. Definitio est vel perfecta vel imperfecta. Perfecta est, qu[ae] constat vero genere [et] differentia a priori. Vt homo est animal rationale. Imperfecta est, qu[ae] per ea fit, qu[ae] sunt a posteriori, ut per causas externas, adjuncta, effectus, opposita, similia, [et]c. V. Scheibl. c.30. Top: n.65. Vo-catur alias descriptio, Tales descriptiones in Entibus non pr[ae]dicamentalibus vulgo admittunt. Alii addunt tertium membrum, mistam, seu descriptivam definitionem. Damasc. c.8. dial. sed h[ae]c recte sub descriptione compr[ae]henditur. Ad-dit enim qu[ae]dam qu[ae] non sint essentialia a priori. Alii de-scriptivas definitiones ad perfectas definitiones reducunt. Goclen. p.2. pro. Log. q:34. Piscator ad c.30. l.1. Rami. ap. Scheibl: c.1. n.58. Falso. Nam additamentum in talibus definitionibus dicit aliqam imperfectionem. i. e. tale quid, quod non sit de essentia a. priori. Sic homo [et] animal rationale, mortale, natura mansuetum. Hic posteriora non sunt essentialia a priori: Et per hoc, h[ae]c additio adimit ali-quid perfectionis definitioni, [et] consequenter facit definitonem imperfectam, ut maxime priora sint de essentia constitutiva definiti. Co. Sch. c.1. n.60. Et alias additionem aliquam posse esse minuentem, certum est inter Philosophos, quando eas determinationes alienantes vocare solent. Vt homo mor-tuus, Recitator est liber loquens. V. Dn. Kesler: Log: Photi. s.4. §.7. Scharf. l.6. Log: c.3. Dutrieu:II.4. p.2. c.2. 26. Fuit divisio defin: Sequuntur affectiones. H[ae] com-plures sunt. Vt 1. Claritas, 2. totalitas, definitio ad[ae]quetur defini- definito [et] reciprocetur cumeo. 3. Utilitas. 4. Brevitas. Sit curta verbis, ampla sententiis. 5. Praedicamentalitas. Def. stricte dicta sit rei pr[ae]dicamentalis, habeat proximum genus, differentiam, affirmate posita: Nisi in summis [et] i-misentib. [et] vocum interdum defectu, ubi quandoq[ue] secus est. 6. Habilitas: Applicetur ad melius, non deterius, inquiratur vel compositivo vel resolutivo processu: habeat priora [et] no-tiora, saltem secundum nos, ex quib. componatur, [et] qu[ae] plu-ra attributa defnitionis sunt, fuse tractata a Scheiblero Top: c.l. n.86.87. Alstedio l.4. Lo. har. c.4.5. Dn. Weger c.1. c.23. 27. Fuit term: definitivus: sequitur divisivus. Ejus tractatio proeminalis patet ex t.4.5.6. Nam qu[ae] ibi de definitione sunt dicta, eodem modo, salva diversitate termino-rum, intelligantur de divisione. Nam in similibus speciebus, similis, ut vulgo ajunt, procedit analogia. 28. Tractatio doctrinalis est vel nominalis vel rea-lis. Illa triplex, homon: etym. [et] synon. 29. Qua homonymon: Divisio varie sumitur. 1.pro distributione in partes quantitativas. Sic form[ae]. vulgo dicun-tur indivisibiles. 2.pro divisione generis in species, sic oppo-nitur partitioni. 3.pro divisione in proxima membra, sic op- ponitur sub [et] superdivisioni. 4.Rhetorice pro brevi par-tium enumeratione rationes subjiciente: item pro status ex-plicatione [et] futur[ae] Orationis delineatione, Vt meminit au-thor ad Herenn. l.4. §.65. 5.Logice generaliter pro divisione vocis vel rei. Sic [et] distinctionem ambigui in sua significata compr[ae]hendit. 6.Logice specialiter, pro Logi-ca rei divisione in partes. Sic opponitur distinctioni. Et sic hic sumitur. Qua etymon, Logicum nullum est, est n. vox ultimate abstracta. Grammaticum a dividendo est, i. e. di-stribuendo [et] partiendo in membra. Qua synonymon, di- citur citur etiam partitio, disributio, Totius resolutio, Term. divi-sivus, partium enumeratio, [et]c. 31. Fuit nominalis tractatio. Realis triplex. Defin: divisiva [et] affectiva. Definitio est: Divisio est termi-nus complexus, Logice totum in partes resolvens. 32. Genus est Terminus complexus. Hic patet ex th. 20. Differentia est, Logice totum in partes re-solvens. Resolutio est q. amplioris in arctiora distributio. Dicitur Logica, i. e. cum totum in partes qualescunq[ue] sub notionib. nostris [et] cogitatis nostris, i. e. vel universaliter, vel integraliter, vel essentialiter, dividitur: ut excludatur Grammatica, cum vox in significata resolvitur: Physica, cum pr[ae]cise in materiam [et] formam fit divisio: Metaphy-sica, cum pr[ae]cise in genus [et] differentiam: Violenta, cum dissecatur v. g. taurus in partes minutiores, ut coctur[ae] fiat a-ptus. Dicitur totum. resolvens. Totum & partes hic late sumend[ae], pro quovis communiori [et] angustiori: sive illa communitas sit in pr[ae]dicando, ut animal respectu leonis, asini, hominis: sive in continendo, ut totum mare respectu partis a-licujus: Partes generaliter hic dicuntur omnia ea, qu[ae] sub a-lio continentur qualicunq[ue] modo. 33. Fuit definitio: sequitur divisio. Divisio est vel primaria vel secundaria. Primaria, qu[ae] est totius prima-rii. Estq[ue] vel totius Essentialis, vel integralis, vel uni-versalis. Essentialis est, cum totum essentiale resol-vitur in partes essentiales. Vt cum homo dividitur in a-nimam [et] corpus. Vocari solet Metaphysica, cum totum di-viditur in genus [et] differentiam, ut cum homo dividitur in a-nimal [et] rationale: [et] Physica, cum in materiam [et] for-mam, ut homo in animam [et] corpus. V. Dn. Weger. c.1. c.24. Integralis est, cum totum integrale dividitur in partes integrantes, ut homo in caput, pedes, brachia, [et]c. C Vulgo Vulgo vocant membra. sed paulo incommodior est ista vox, ni-si limitetur. V. Scheibl. Top. c.28. n.31. 34. Piscator not. ad l.1. Log. Rami c.25. negat hanc divisionem, quod membra dividentia non dis sentiant. Nam partes integrales etiam esse essentiales i. e. constituere integri essentiam, sic fundamentum, tectum, pa-rietes, domum: Et partes essentiales, esse etiam integrales, sic corpus [et] animnm hominis integram essentiam hominis consti-tuere. Sed ex vocib. ambiguis hic luditur. Est idem modus ar-guendi in toto integrali [et] essentiali: Essentiale tamen di-citur respectu partium essentialiter constituentium. Sic non dabis hominem sine materia [et] forma: Integrale respectu partium materi[ae]. Ita etsi una vel altera pars harum desit, to tum tame[n] dicetur integru[m]. Sic etiamsi desit digitus vel auris ho-mini, homo tamen dicetur, Totum integrum. V. Scheibl c. 1. Et his patet oppositio horum membrorum: Partes essentia-les nunquam sunt integrales, pro ut h[ae] voces jam apud-Philosophos sumuntur, [et] vicissim. 35. Vniversalis est, cum totum Vniversale dividi tur in partes angustiores. Vt cum genus dividitur in speci-es, ut animal in rationale [et] bestiale: vel species in Individua, vt homo in Petrum, Paulum: vel q. genus i. e. quidvis Vni-nersale in essendo [et] pr[ae]dica[n]do, in q. species, i. e. quidvis parti-cularius, ut cum Ens in substantia[m] [et] accid: causa in efficientem, finem, mat. [et] for. Ens in finitum [et] infinitum diuiditur, [et]c. Conf: dn. Weger: c.1. c.24. 36. Divisio secundaria est, cum dividuntur efficien-tes in effecta [et], vicissim, ut studiosi alii legunt, alii scribunt, alii disserunt: aut efficientes in fines, [et] vicissim, Vt pr[ae]dicantium Christu[m] alii spe glori[ae], alii lucri, alii odij gratia, pr[ae]dicant. Philip:l. [...].15.16. Aut subjecta in accidentia, [et] vicissim. Vt hominum alij docti sunt, alii indocti: Philoso- phorum phorum alii Peripatetici, alii Ramei, alii Lulliani sunt, [et]c. Conf. Scheib. c.1. 37. Fuit Divisio, sequuntur affectiones. Earum com-plures sunt. Vt 1.Adaequatio, divisio nec excedat nec defici-at. 2.Consensio cum toto, [et] cum partibus dissensio. 3. Brevis pro re nata [et] bimembris, si fieri potest, compraehen-sio. 4.partium positio. Habeat vera membra, non sit de non Ente. 5.partium affectio. sint ejusdem generis cum toto, mi-nores eo, [et]c. Vid. dn. Weger. c.24. & dn. Scheibl. c. 29. c.1. 38. Fuit Terminus complexus definitivus & divi-sivus: Sequitur secundarius, adjunctivus. Hic est, cum qualecunq[ue] ad junctum apponitur suo subjecto, quod nec definiat illud, nec dividat, sed quocu[n]q[ue] modo qualificet. Vt homo alb[us]p, a-nimal curre[n]s. Talis term. ex co[m]plexione substa[n]tiae & cuj[us] vis alius praedicame[n]ti exsurgere potest. Vt, home longus, crassus: Doctus, albus, ater: Homo Pater, Filius: Homo curre[n]s, verberatus: Homo hesternus, hodiernus: Homo stans sedens: [et]c. Et h[ae]c de Termino complexo pro re nata dixisse suf-ficiat. Atque ita primae partis Logicae finis esto. Reli-qui Termini, qui magno numere hic a Rameis & mistis ex-plicari solent, Vt subjecta, adivncta, Tota, Partes, Cau-sae, Causata, Comparata, Majora, minora, Conjugata, Testimonia, Vel ad partem tertiam pertinent, de argu-mentatione Topica, sunt n. sedes [et] loca jnventionis Topic[ae], [et] ex potentia oboedientiali ad argumentandu[m] sunt tractanda, non naturali: Vel sunt realia, qu[ae] e realib. disciplinis pre-tenda, ut caus[ae], causata, Tota partes: vel sunt Gramma-tica [et] ex ea petenda, Vt notationes, Etymologi[ae], Conjugata, [et]c. V. dn. Corn: Martinj l.2. com. Log: c.1. & l. 2. par. pro. c.1. Cl.1. Mart. l.3. c. Keck. s.2. c.1. & l.1. dis. Ram. c.2. q:10.12. C 2 Adje- Adjedaneaj. Deus nec Logice, nec Theologice accurate de-finiri potest, sed tantum describi. Falsa est definitio, Petrus est homo rationalis. Potest aliqua definitio esse vera, ut tamen sit mala. Potest causa aliquid dare effecto, quod ipsa non habet. Potest Vir virginitatem amittere, etsi nunquam virgo fuerit. Syllogismus hic. Qui non est ex DEO, verbum Dei non audit. Judaei non sunt ex DEO, Ergo. ex Joh. 8. non est e puris negativis, sed est legitimus. F I N I S.