VI. NOVENARIUS Aphorismorum Theologicorum DE RESVRRECTIONE CHRISTI QVEM DOCTORE AC DUCTORE EODEM In disputationem publicam proponunt PRAESES LEVIN POUCHENIUS S.S. Theol. D. ac Profess. Publicus p.t. DECANUS Respondens JOHANNES MOTH Flensburg. Holsatus. Ad diem 16. Maij in Auditorio Magno REGIOMONTI, Typis JOHANNIS REUSNERI Anno M DC XLII. .IV VIRIS Plurimum Reverendo, Generoso, Strenuo [et] Nobilissimo DN. CAJO von Alefeldt / Equiti aurato, Ecclesiae Cathedralis Slesvicensis Canonico Primario, Serenissimi Daniae Regis in Ducatibus Slesvicensi & Holsatico Consiliario meritissimo, excercitus praesidiarii Commissario ge-nerali, Praefecto Flensburgensi dignissimo, haereditario in Melbeck / Sachsdorff & Esschelmarck / Domino & Patrono suo summe colendo. NEC NON. Admodum Reverendo, Clarissimo [et] Excellentissimo DN. STEPHANO Klotz S.S. Theologiae Doctori celeberrimo, Serenissimi Regis Daniae per Ducatus Slesvicensem & Holsaticum Super-intendenti generali, Praefecturae Flensburgensis Praeposito fidelissimo Ecclesiae; ad D. Nicolai Pastori vigilantis-simo, Domino ac Promotori suo Magno. Disputationem hanc Theologicam in perpetuae observantiae [...], & grati animi [...] submisse [et] humiliter offert [et] consecrat JOHANNES MOTH Flensburgensis. Christianorum sit: Nihilominus tamen pietas, qvae & ipsa ordinis studiosa est, monet, impensius huic o-perae incumbere, quando Ecclesia solemni festivitate resurrectionis illius majestaticae sanctam recolit me-moriam. Parebimus nos monito, & quod in templo populari modo fecimus, in Athenaeo Scholastico mo-re faciemus, paucis aphorismis omne negotium inclu-dentes. Jesus, resuscitatus propter justitiam nostram, studio nostro gratiam ex alto largiatur! APHORISMUS I. Christus vere a mortuis resurrexit. Veritatem resurrectionis Christi confirmam I. Clarissima Vaticinia; E multis tantum producimus sequentia, tanquam certa & evidentia. I. Psalm. 16. v. 10. Hoc Petrus Act. 2, v. 27. & 31. Paulus Act.13. v. 35. ad gloriosam Christi resurrectionem re-ferunt, probantq; ex eo, quod David non solum mor-tuus sit, verum etiam corruptionem viderit. 2. Ose. 13, v. 14. Quod ad Christi mortem & resurrectionem pertinere vel sola probat Apost: Pauli authoritas, qui haec verba I. Cor. 15. v. 55. citat, & prophetam Spiritu-alem promittere a morte aeterna liberationem affir-mat; Quod item e sensu verborum Prophetae gene- A 2 rali 1 2 Vamqvam omni tempore pias de Sospitatoris nostri resurrectione tam mi-rabili & tam salutari fovere meditationes, In Nomine JESU ad ipsius gloriam! Q 295 rali & illimitato constare potest, qui nulla necessitate ad specialem & limitatum restringitur. 2. Indubia testimonia. Ubi primum producimus Angelorum, qui non modo nudis verbis Matth. 28, v. 6. Marc. 16. v. 6. Luc. 24. v. 6; Sed etiam certissimis argumentis resurrectionem Christi confir-matits quia vivens Luc. 24. v. 5. imo ipsavita Joh.2, v. 25. quia dixit Matth. 28, v. 6 qui ipsa veritas Joh. 14, v. 6. Deinde Discipulorum, qui testes prius vocati Act. 1. v. 8 & electi Act.10. v. 41. Christum suscita-tum oculis viderunt Luc. 24. v. 34. manibus contre-ctaverunc Joh. 20. v. 27. in fractione panis Luc. 24, v, 35. & esupiscium cognoverunt v. 42. atq; hoc suum de Christi resurrectione teitimonium sanguine con-firmarunt Rom. 5. v. 3 1.Petr. 4. v. 13. Demum Mili-tum, quibus sepulchri custodia commissa erat Matth: 27. v. 64. hi non sine singulari Dei providentia fiunt infallibiles resurrectionis Christi testes Matth. 28. v. 2. 3. Absurdissima absurda e negata Chri- resurrectione sequentia. Nam 1. certum est, Apo-stolos Christo mandante Marc. 16. v. 15. & Spiritu S. cooperante 2[.]Petr. 1. v. 21. praedicasse: ideoq; fidei, praedicationi eorum credentis, divina certitudo esse debet. At si Christus non resurrexit, fidei nulla cer-titudo; quia vana & falsa est Apostolorum praedica-tio, qua contrarium docetur: vana nostra fides, qua idem creditur, dicente Apostolo 1.Cor. 15. v. 14. 15. 2. Certum est & hoc, Christum totius mundi peccata tulisse Joh. 1, v. 29. & resurgendo hostes spirituales vicisse 1. Cor. 15. v. 17. Si vero Christus non resurre- xit ad huc sumus in peccatis nec Christus mortis Domi- nus 3 4 5 6 7 nus factus, sed potius a morte victus. 3. Neq; nega-ri debet, experientia id confirmante, multos piorum hominum, pro Christo ac fidei Christianae confessione maxima etiam subiisse pericula, quoslibet cruciatus, imo ipsam mortem ferre non renuisse. Si autem Chri-stus non resurrexit, quo errore fascinati erant hi boni viri, ut mortem pro hac fide, non fide, subierint & in aeternum perierint. Haec & alia cum sine absurditate affirmare nemo possit, manet adhuc indubitato verum Christum vere resurrexisse. Ergo vere stulti sunt Ethnici, qui putabant ni-hil stultius praedicari posse, quam Christum resurrexis-se Act: 17. v. 32. II. Christus propria virtute resurrexit. Absq; omni [...] scriptura resuscitationem Chri-sti Toti Trinitati in Communi &: Patri, itidemq; Fi-lio in specie tribuit. Trinitati quidem Act. 13. v. 30. 2 Cor 13. v. 4. Colos. 2. V. 12. ideo, quia opera Trini-tatis ad extra sunt indivisa & sic communia. Patri, Rom. 4, v. 24. Ebr. 13. v. 20. idq; cum 1. filius omnem suam potestatam a Patre Matth. 28. v 18. Joh. 17. v. 2. per aeternam generationem Ps. 2. v. 7. habeat, ergo et-iam potestatem propria virtute resurgendi. 2 filius consilio & voluntate Patris in mortem sit traditus Joh. 3. v. 16. Act. 2. v. 23. cap. 4. v. 28. hac conditione, ut eundem a mortuis resuscitaret. 3. Pater omnes hostes pedibus ipsius subjecerit juxta vaticinium Ps. 110. v. 1. Filio ob 1. operationis cum Patre identitatem: quae-cunq; enim Pater facit & ipse similiter operatur Joh 5. A 3 v.19. 8 9 10 11 12 297 v. 19. 2. alios suscitandi potestatem: nam suscitat ipse quos vult Joh. 5. v. 21. qui ergo non potuisset se ipsum resuscitare: prarsertim cum sit author vitae Act. 3. v. 15. 3. vitam ponendi & resumendi poteniam Joh. 2. v. 19. Cap. 10. v. 18. Impii itaq; sunt Photiniani, qui negant Christum propria virtute resurrexisse Osterod: in disput. contr. Tradel. part. 2.c. 10. p. 176. Smalcius de divin. Christi c. 13. p. 84. III. A resurrectione active sumta caro Christi excludenda non est. Sumitur Vox [...] & active & passive: active notat causam efficientem, eum, qui resuscitat: passive, subjectum [...], scilicet eum, qui resuscitatur. A resurrectione active sumpta carnem Christi excluden-dam non esse dicimus, 1. quia caro [...] [...] communicatam habuit. Nam vivifica virtus, ut Chri-sto secundum Deitatem competit essentialiter, sic ean-dem humana natura in unione cum [...] accepit perso-naliter, quae neq; in morte ab hac sequestrari potuit. Secundum igitur unitae divinitatis Virtutem & corpus resumpsit animam, quam deposuerat. & anima corpus resumpsit, quod dimiserat, & sic Christus propria vir-tute resurrexit inquit Thomas part. 3. q. 53. art. 4. 2. quia sibi ipsi toti [...] resucitationem attribuit Joh. 2. v. 19. cap. 10. v. 18. 3. quia resurrectrio Christi quate-nus nobis salutaris pertinet ad [...] officii & est actio [...], a qua humana natura excludenda non est. Male 13 14 15 16 Male itaq; Calviniani humanam naturam a resurre-ctione activa excludunt, Bucanus in L.C. loc. 26. q. 4. p.236. Polanus Syntagm. l.6. c.23. p.416. IV. Resurrectionis Christi subjectum est tantum corpus, verum, & quidem idem, quod mortuum & in sepulchrum erat positum, atq; integrum. Corpus tantum resurrectionis subjectum statuimus, quia in divinam naturam non cadit mutabilitas, id-eoq; nec resurrectio. Sic neq; anima resurgere potuit, quia mortua non erat, quippe quae immortalis: Quia itaq; Christus secundum corpus tantum cecidit, secun-dum hoc tantum resurgere potuit. Resurrexit autem Verum Christi corpus, quia vera non imaginana fuit resurrectio. Et quemadmodum Christus vere passus & mortuus Ef. 53. v. 4. Ita quoq; vere e mortuis resur-rexit: alias redemptio ac salus nostr aesset imaginaria. Idem quoq; corpus resurrexit, quoad substantiam, quod Christus non modo verbis perspicuis docuit, verum etiam sensibus discipulorum asseruit Luc: 24. v. 39. 40. 43. ac aliis multis argumentis confirmavit Act. 1. v. 3. Comprobat quoq; identitatem corporis Christi, ejus forma, quae, quia determinata & eadem numero, determinatam quoq; & eandem numero materiam ap-petit. Tandem etiam integrum corpus resurrexit,cum partibus & essentialibus & integrantibus: quia 1. Chri-stus de illo ipso corpore, quod post resurectionem ha- buit, 17 18 19 20 299 buit, affirmat, quod carnem & ossa habeat Luc. 24. v. 39. 2. Chriistus etiam post resurrectionem vocatur homo & filius hominis Matth. 26. v. 64. Luc. 21. v. 27. Ergo integrum retinuit corpus, sine quo nemo verus homo esse potest. 3. nos in futura resurrectione omnium ho-minum habebimus corpora conformia corpori Christi Phil. 3. v. 21. Jam nos integra habebimus corpora, tan-tum accidentaliter immutata, Spiritualia 1. Cor. 15. v. 43. 46. Hinc dubium non est, quod sanguinem in ara crucis effusum, intra venas denuo receperit: alias enim sequeretur 1. quod pars substantialis naturae assumtae sit deposita, contra Antiquitatis regulam: quod semel assumpsit nunquam deposuit. 2, quod sanguine cor-ruptibili simus redempti contra claram Petri affertio-nem 1. Epist. 1 v. 18. Imo 3. quod Christus ex parte corruptionem viderit, contra expressam scripturae lite-ram Ps. 16. v. 18. Act. 2. v. 27. Graviter itaq[ue]; errant 1. Photiniani Christum post sui resuscitationem & in coelo glorificationem carnem, sanguinem & ossa habere pernegentes Osterod: in Instit: german. cap. 38 & 41. Socinus libr. de stat. prim. homin. c.8. p.236, 2. Calviniani asserentes Christum secudum utramq; naturam resurrexisse Sohnius tom. 2. Exeg. Conf. Au-gust. p.246. 255. Et sanguinem Christi in ara crucis effu-sum computruisse. Calvin. in cap. 26. Matth. V. Christus statim ab ipso resurrectionis momento glorificatum habuit corpus. Facile hoc demonstratur 1. Ex Apostoli assertione Phil. 3, v. 21. ubi corpus Christi [...] [...] [...] corpus gloriae, 21 22 23 24 25 26 301 gloriae, vocatur, nullo facto discrimine inter resurre-ctionem & ascensionem: In qua gloria etiam piorum corpora surgent 1 Cor. 15. v. 46. 2. ab Apostolica oppo-sitione 1. Cor. 15. v. 48 ubi per terrenum esse notantur infirmitates terrenae, per coeleste esse intelliguntur, no-vae corporum resuscitatorum qualitates, quas ibi Apo-stolus enumerat. Jam Christus post resurrectionem fuit coelestis & habuit corpus [...]. Ergo etiam novis fuit praeditum qualitatibus, quibus ibidem addit gloriosum esse. 3. Per qualitatum corporis gloriosi indu-ctionem. Nam Christus habuit 1 Immortalitatem. Quia Christus e mortuis resuscitatus non amplius moritur Rom. 6. v. 9. sed vivit in secula seculorum Apoc. 1. v. 18 destruxit eum per suam mortem, qui habuit mor-tis imperium Ebr. 2. v. 14, de morte triumphavit Co-loss. 2 v. 15. 2. Claritatem. Quod si enim nostra cor-pora statim a resurrectione habebunt suam claritatem 1. Cor. 15. v. 46. multo magis Christi corpus habuit eandem, cum nostra quondam futura ipsius corpori [...] Phil. 3. v. 21. Causa vero potior causato, exem-plar exemplato, Thomas part. 3. q. 54. art. 3. Quam ta-men claritatem, dum se discipulis suis redivivum ex-hibuit retraxit; quia eam non ferret humanus atq; in-firmus aspectus, quando ille a suis ita deberet attendi, ut posset agnosci, dicente Angustino lib. 22. de civit. Dei c.19. 3. Invisibilitatem, quae patet ex historia Luc. 24. v. 31. descripta, ubi e conspectu discipulorum eva-nuisse legitur. 4. Subtilitatem, quam confirmavit se-pulchri adhuc clausi penetratione ac clausis foribus ad discipulos ingressu Joh. 20. Peccant itaq; 1 Photiniani statuentes Christum cum B corpo- 27 28 29 30 31 corpore mortali resurrexisse Osterod in instit. cap.41. p. 393. Smalcius in exam 157. error. err. 31. p.11. 2. Calviniani, minus dextre de qualitatibus corpo-ris Christi glorificati sentientes, uti videre est apud Ti-lenum part. 2. Syntagm Disp. 7. th. 33. Polanum in syn. tagm. lib.6. cap.24. pag. 419. & alios. VI. Christus resurrexit lapide ab ostio se-pulchri nondum revoluto. Quod veritati maxime consentaneum esse constat 1 e Matth[ae]o 28. v. 2. qui motum terrae, in quo Christus resurrexit, devolutionem lapidis praecessisse affirmat, & finem devolutionis non Christi resurrectionem, sed resurrectionis patefactionem, annotat. Hoc ita li-quet, ut Marloratus in cap. 28. Matthaei scribat: non ,Christi causa venit Angelus, tanquam sine ejus opera non possit ,exire sepulchrum sed ut fides fiat mulieribus [et] Apostolis Chri-,stum resurrexisse, apertum est sepulchrum ut posset ostendi vacu-,um, non autem ut devoluto saxo per Christi resurrectionem va-,sueretur, cum jam antea vacuatum fuisset illo resuscitato, non ,amoto lapide ab ostio monumenti: Tametsi non desint, qui ,dicant, devoluto lapide opera Angeli ab ostio, Christum surre-,xisse sinea omni mir aculo. Verum, qui sua virtute corpus exci-,tare potuit in sepulchro, eadem virtute potuit sepulchrum [e]gredi ,occluso ostio grandi illo saxo, ut miraculo sit excitatus, [et] mira-,culo egressus nulla opera Angeli. Haec Marloratus homo .,Calvinianus. 2. Ex Apostolo Paulo. Rom. 1. v. 4. qui Christum sua resurrectione declaratum & efficaci-ter demonstratum esse unigenitum Dei filium, afferit: qui 32 33 qui vero se demonstrasset Dei filium, si Angeli opera in sua resurrectione indiguisset? Resurrexit itaq[ue] Domi-nus lapide adhuc super sepulchrum posito inquit Theoph. in cap. 28. Matth[ae]i. Ergo sine praegnante ratione negant Sadeel de veri-tate humanae naturae pag. 198. Joh. Crocius in conversat. pruten. part. 1. Consid. probl.9. p.451 & alii, Christum clauso sepulchro resurrexisse. VII. Christus tertia die e mortuis resurre- xit. Sic enim promiserat Matth. 16. v. 21. Marc. 10. v 34. Luc. 18. v. 33. Sic praefiguratum erat in Jona, ipso Christo interprete Matth. 12. v. 40. idemq; tempus per mysticam templi destructionern intelligebat Joh. c 2. v. 19. Tres autem dies [et] tres noctes a parte intelligas, [et] non c integras. Mortuus enim est in parasceve, quae ipsa una dies est: c [et] mortuus fuit Sabbatho ecce [et] alia dies: Nox autem Domi- c nica ipsum adhuc mortuum apprehendit. Tres igitur dies [et] c noctes a parte numerantur: quia [et] sic s[ae]pe numerare consuevi- c mus, inquit Theoph. loco ante citato. Non citius, non se-rius resurgere voluit, ut veritatem su[ae] mortis ostenderet, quia enim non statim post mortem, sed tertio demum die resurrexit, hinc vere ipsum fuisse mortuum quilibet certo concludere potest. Deinde ut efficacitatem su[ae] mortis [et] resurrectionis innueret. Nam ideo die integra [et] duabus noctibus per mansit in morte, ut ostenderet secundum mysterium, quod una sua morte temporali, qu[ae] fuit lux propter justitiam, duas nostras mortes destruxerit, scilicet corporis [et] anim[ae], qu[ae] sunt tenebros[ae] propter peccatum, inquit Thomas part. 3. q.53. art.2. ibidemq, addit. quod B 2 non 303 34. 35. 36. 37. non oportuerit differri resurrectione Domini, usq; ad novissimum diem, ut confirmaretur nostra fides de veritate Divinitatis ejus. Male se hisce opponit Alcuinus lib. de divin. offic. cap. de coet. Dom. existimans Christum in sepulchro jacuisse septuaginta duabus horis. IIX. Resurrectio Christi est meritoria no-strae Justficationis caufa. Nam 1. Totus Christus noster est una cum omni-bus, quae in terris fecit & passus est Nobis est puer na-tus & filius datus Esa. 9. v. 6. nostri causa resurrexit, se-det ad dextram Patris & pro nobis intercedit Rom. 8. v. 34. de nostro est, quod appendit: de suo est, quod donavit. Meum est, testor, quod cecidit: ut meum sit, quod resurrexit. Meum testor esse, quod jacuit intra tumulum, ut meum sit, quod ascendit in coelum. In illo itaq[ue] nostri generis corpore nos Christi mors vivificavit, nos resurrectio erexit. nos ascensio conservavit, inquit Augustinus Tom. 10. sermon. 176. pag. 979. 2. In merito Christi & opere redemptionis non faltem illi considerantur actus, per quos nostri causa Christus in statu exinanitionis, in Ministerio legem implevit, pro noslris peccatis satisfecit & seipsum [...] obtulit pro culpa & poena, sed & illi, qui ad sacisfactionem fuerunt praevij, vel illam perficiunt, complent, confirmant, obsignant & applicant. 3. Ad perfectam meriti Christi rationem requirebatur non solum pugna, sed etiam victoria; victoria autem requirebat vitam. Ut itaq; Christi pugna nostra est, ita & victoria & vita, per quam vincimus & vivimus spiritualiter. Quamvis ita- que 38. 39. 40. que Christus resurgendo non amplius & aliud [...] persolverit pro peccatis nostris post illud, & ab eo, quod persolvit in statu passionis & mortis, tamen illud perfecte persolutum esse triumpho suo confirmavit & manifestavit. Male itaq; Bellarminus lib. 2. de Sacram. cap. 9. hoc ipsum negat, quia Christus resurgens non fuerit in sta-tu merendi. Cum quo facit Suaretz Tom. 2. in 3. part. Thomae q.53. pag. 510. dicens. Tempus merendi in Christo Domino fuit finitum in morte. IX. Fructus resurrectionis Christi est re-surrectio nostra ad veram vitam aeter-nam. Hic fructus tantum concernit pios ac vere cre-dentes. Nam distinguimus inter [...] resurgere & resur-gere salutariter: omnes homines Christi virtute resur-recturos ultro fatemur; idq; Christo docente Joh. 5. v. 28 cum Judex ordinatus sis totius mundi Act. 17. v. 31. Ebr. 9. v. 27. Verum piorum resurrectio tantum ut fructus a resurrectione Christi vi meriti dependet: quod probat 1. Necessarium resurrectionis, qu[ae] fit vi meriti Christi, adjunctum, quod vita & salus aeterna: quis vero impios ad vitam & aeternam beatitudinem resurrectru-ros dicet! 2. Perpetua capitis cum membris connexio, Christi resurrectio, ratione meriti, se habet ad resurrectionem resurgentium ad veram vitam tanquam capitis ad membrorum resurrectionem. Impij vero corporis mystici membra non sunt: qui itaq; vi resurrectionis B 3 Capitis 305 41. 42. 43. Capitis Christi resurgent? cum caput tantum mem-bris essentialiter connexum sit. 3. Resurrectionis Christi iffectus. Resurrectio, quae pendet tanquam fructus a merito & resurrectione Christi, illa est per Christi re-surrectionem sanctificata. Ideo enim dicitur Christus [...] resurgentium, quod sua resurrectione inde de-pendentem sanctificet, quemadmodum primitiae san-ctificatae reliquam massam, sibi conformem sanctifica-bant Levit. 23. v. 9. Sed Impiorum resurrectio per Christi resurrectionem sanctificata non fuit, quia re-surrectioni Christi conformis non est. Ergo ex piorum resurrectione pr[ae]destinatus est, ut ipsis princeps fieret: Caetero-rum autem in sua conditione resurgentium non princeps, sed judex est. Non itaq[ue] ex illorum mortuorum resurrectione pr[ae]destina-tus est, quos est damnaturus. Pr[ae]destinatum enim esse ex re-surrectione mortuorum, ut pr[ae]cederet resurrectionem mortuo-rum vult intelligi Apostolus. Hos autem pr[ae]cessit, qui ad ipsum coeleste regnum, quo eos pr[ae]cessit, secuturi sunt, inquit Augustinus tom. 4. in expos. in choat. Epist. ad Rom. pag 1177. Ergo sine fundamento Calvinus lib. 3. instit. cap. 25. fect. 9. & Junius tom. 1. in Comm. Dan. in cap 12. p.931. statuunt, resurrectionem Christu causam resur-rectionis impiorum in die novissimo: quibus contra-dicit Bucanus in Loc. Commun. Loc. 37. q. 9. p. 419. Cogitemus tandem, Christum resurrexisse, ut in novitate vitae ambulemus Rom. 6. v. 4. Exuamus itaq; veterem hominem & novum induamus, ut simus filij resurrectionis Luc. 20. v. 36 O homo! imitare & tu Re-gem regum, Dominum Deum tuum, resurgentem a morte, ut de coetero ambules in novitate vitae melioris, calcando vitia, obliviscendo mala praeterita, non ad subitas 45. 44. subitas ineptias revertendo, sed ad coelestia desideria ferventius te erigendo Kempis meditation. 30. Surge cito spiritualiter a peccatis ad poenitentiam, qua dignus sis surgere e sepulchro ad gloriam, ubi cum Christo eris semper 1.Thess. 4. v. 17. O Jesu veni & noli tar-dare; venicito, Amen: Etiam veni Domine JEsu! Apoc. 22. v. 20. Tibi sit gloria cum patre & Spiritu sancto in sempiterna secula Amen, Amen. AD Eximium atq; Literatissimum Dn. RESPONDENTEM, Epiphonema. SUrrexit Christus propria virtute: resurgent Hinc quos a Christi nomine nomen habet. Hoc dum defendtis MOTHI, h[ae]reticosq[ue] refutas Publicitus; merito gratulor, atq[ue] precor: Ut quoq; tu furgas propria virtute: resurgantq; Hinc quos occidit pene suprema dies Illa Patris Fratrisq; tui. quin imo resurgant Hinc quot Mothiadum a nomine nomen habent. Amoris [et] bonoru ergi [...] f. M. PETRUS GARPIUS Itzehoa-Holsatus. 307