QVOD FELIX FAVSTVMQVE SIT AVSPICIIS RECTORIS ACADEMIAE MAGNIFICENTISSIMI SERENISSIMI PRINCIPIS ATQVE DOMINI DN. FRIDERICI AVGVSTI ELECTORATVS SAXONICI HEREDIS ETC. ETC. PRORECTORE MAGNIFICO VIRO NOBILISSIMO, CONSVLTISSIMO, EXCELLENTISSIMOQVE DN. CASP. HENRICO HORNIO POTENTISSIMI POLONIARVM REGIS ET ELECTORIS SAX. IN SVMMO PROVOCATIONVM SENATV CONSILIARIO, FACULT. IVRID. ORDINARIO, ET SENIORE, CVRIAE ELECT. PROVINC. CONSIST. ECCLES. ET SCABINATVS, NEC NON IVDICII LVSAT. INFERIORIS ASSESSORE GRAVISSIMO, SOLENNIA, QVIBVS DVO SS. THEOLOGIAE DOCTORES, HOC IPSO DIE XV. OCTOBR. A. R. S. cI[...]I[...]CCXV. IN TEMPLO ARCI CONTIGVO FESTO, PIOQVE, RITV CREABVNTVR, INTIMAT, ET AD EADEM CELEBRANDA PATRES ACADEMIAE CONSCRIPTOS, LITERATOSQVE, AC LITERARVM FAVTORES, HOSPITES DENIQVE OMNES, EA, QVA FIERI DECET, OBSERVANTIA, ET HVMANITATE INVITAT GOTTLIEB VVERNSDORFIVS SS. THEOL. DOCTOR, ET PROF. PVBL. ORDINARIVS, AEDIS PRIMARIAE PRAEPOSITVS, SENATVS ECCLES. ASSESSOR, ORDINISQVE THEOLOGICI H. T. PRO-CANCELLARIVS, ET DECANVS, uoties annales rerum in Ecclesia ge-starum, & monumenta veterum, e-volvo, ac replico, toties integritatem, munditiemque, doctrinae magno in pretio fuisse habitam, summoque stu-dio defensam, ac omnibus, quantum-vis maximis, in terra felicitatibus, an- telatam invenio. Intelligebant nimirum Sapientes illi, pietatem omnem, ac sanctimoniam, a veritate, hujusque decenti cognitione pendere, nec fieri posse, ut quis vel Deum, vel vitae humanae socium, serio, ardenterque amet, nisi demysteriis divinis congruenter Scripturae, convenienterque, sentiat. Imago quippe Dei per lapsum primi hominis amissa, prius restituenda est in hominis salvandi mente, qua veritatum notitiam, quam relucere illa in voluntate possit, qua morum sanctimoniam. Et quemadmodum in liberis, cum agnitione parentum, & propullulare, & crescere, amorem erga eos videmus; sic etiam Christiani, juxta illud, quod ex Augustino in Apologia Confessionis repetitum legitur, quantum cogno-scunt, tantum diligunt, & quo quisque Conditorem su-um accuratius, & penitius novit, hoc devotius colit, ar-dentiusque amat, & studiosius observat. Omnium igi-tur historiarum fides id comprobat, pro veritate do-ctrinae non modo Praesides, ut Tertulliano vocantur, & Antistites Christianorum, veluti pro aris ac focis, pu- gnasse, sed reliquos etiam fideles, si res posceret, san-guinem effudisse. Nam quod ad pietatem externam, & Q & sanctimoniam attinet, eam vero Christianismi ner-vum non esse, & a pessimo quoque, specie tenus, vel ad corporis ustionem usque, simulari posse, facile intelli-gebant. Non igitur veritatem doctrinae ex morum san-ctitate, sed potius charitatis, & innocentiae studium, e veritate notitiae, de Deo rebusque divinis haustae, aesti-mare solebant, ut qui minime ignorarent, tum demum veram, Deoque placentem, charitatem adesse, siquidem haec ex fide, in vera religione innixa, propullularet. Inde adeo in docendo, statuendoque, eam adhibebant curam, sollicitudinemque, ac fidem, ut ne illa quidem integritati doctrinae suae temere subtrahi paterentur, quae rerum imperiti nullius momenti esse, vel in nuda speculatione consistere, aut certe inter problemata, de quibus suo quisque arbitratu statuere possit, referri opor-tere putabant. Enimvero Constantino I. Imperatori, ejusque procul dubio Amicis, ipsa quoque inter Arium, & Alexandrum, de vera, aeterna, & naturali divinitate Filii Dei exorta controversia initio stulta quaedam, ac leviuscula quaestio, & hominum otiosorum concer-tatio videbatur. *) Neque tamen idcirco, ut Ario liceret impune errorem suum spargere, Alexander, Athanasius, & quotquot erant tum temporis Ve-ritatis divinae defensores ac vindices, patiebantur. Norant nimirum, fidem Christianam unam esse, ut B. Lutherus dicere solebat, copulativam, cujusque adeo A 2 partes *) Vid. Eusebius L. II. de Vita Const. M. c.69. sq. ubi dicitur [...] [...], [...], [...] [...] [...] [...], [...]-[...] [...] [...]. partes tam arcto inter se vinculo sint conjunctae, ut, si vel unica earundem laedatur, reliquae omnes accipiant detrimentum. Singula enim doctrinae coelestis capita non solum ex uno eodemque fonte promanant, sed & ad procurandam hominibus salutem, si non recta, saltem oblique, & sub eventu, concurrunt. Praecipua ergo quondam, tum Christianorum omnium, tum praecipue Doctorum, laus erat, rectam de Deo, rebusque divinis, sententiam tenere, quod illi [...] vocabant. Etsi enim [...] generatim is dicitur, cujus recta est, de re quacunque, opinio, unde & [...], vel perperam sentienti, opponitur; Usu tamen Scriptorum Ecclesiasti-corum ad eum restringitur, qui rectam de Deo, myste-riisque divinis, sententiam fovet, & opponitur haeretico. Quae quidem vocis significatio seculo jam secundo in-valuit, quod Justini Martyris testimonio constat, quippe qui in quaestionibus, ac responsionibus, hinc ad Graecos, hinc ad Christianos, crebram, ac frequentem, tum Or-thodoxorum, tum Orthodoxiae, injicit mentionem, eosdemque haereticis, vel [...] [...], perpetuo opponit, ut adeo, si non ab Apostolis, certe ab A-postolicis Viris, vox haec, vocisque usurpatio, adin-venta esse videatur. Obtinuit autem seculis insecu-tis, quibus fuit a Theodorito, Athanasio, Basilio, Do-ctoribus Ecclesiae maximis, imprimisque Jo. Damasce-no, celebri illo, libri, de Orthodoxa fide, scriptore, tum crebro adhibita, tum honorifice tractata. Quorum pro-fecto auctoritas multo nobis potior haberi debet, quam unius unius Isidori Hispalensis, seculi septimi, ejusdemque lite-raturae graecae, imperiti scriptoris, opinio, qui [...]-[...], virum rectae gloriae interpretatur, ac eum esse dicit, qui [et] recte credat, [et] pro eo, quod credit, [et] recte vivat, ita ut hoc nomine vocari non possit, qui aliter vivat, quam credat. Hoc enim in argumento non magis fidem me-retur, quam notus ille Historicaster Arnoldus, *) qui Graecum illud [...], de Guilielmo, Hassiae Landgra-fio, usurpatum, patrio sermone sic reddidit, ac si pru-dentem, [et] acuti ingenii Virum, significaret, quum ta-men vel pueris sit notum, vocem [...], cum aliis com-positam, non animum, vel ingenium, sed iram notare, adeoque [...], non ingeniosum, & prudentem, sed iracundum, & justo vehementiorem, arguere, idque vel solum [...] oppositum, quippe quod non tardi-tatem ingenii, sed irae, significat, fanaticum hominem poterat edocere. Rectius igitur Orthodoxus is dicitur, qui de Deo, rebusque divinis, recte, Verboque Dei conve-nienter, statuit, quibuscunque de cetero praeditus sit mo-ribus, quum aliud sit opinio, & [...], aliud opinioni, & sententiae, congrua Consuetudo, & vita. Hinc Justinus, sanctissimi Vir Exempli, & omnibus aevi nostri Sanctu-lis praeferendus, procul morum, ac vitae mentione asper-sa, Orthodoxos, nunc [...] [...] [...] [...], nunc [...] [...] [...] [...] [...] [...] [...] [...] [...], vocat. **) Theodoritus autem, Cyri Episcopus, quum suos in Dialogos aliqua praefaturus, reddere ratio- A 3 nem *) P.II.Haer. L.XVI. c.XIIX. n.33. f.225. **) f.166. & 196. OO. nem vellet, ob quam alterum Colloquentium [...]-[...], alterum Eranisten, dixisset, [...], inquit, [...] [...] [...]-[...] [...] [...], [...] [...]-[...]. *) Sententia igitur nequaquam pia, nedum Christi doctrinae conveniens est, neminem dici Orthodoxum pos-si, qui alitervivat, quam credat, nec ullum prudentem Christianum facile negaturum, quod vera orthodoxia non in sola theoria, sed conjunta fidei praxi, consistat. Hoc enim omnino est veritatem doctrinae a sanctitate vitae suspendere, verumque Theologum cum vero Christia-no confundere, quos tamen studiis, partibus, & officiis, distinctissimos esse, diffiteri poterit nemo. Non omnis, qui est Filius regni, etiam est filius Regis. Ad illum gratia Spiritus S. assistens suffecerit, quod in Pharisaeis videre possumus: **) ad hunc, inhabitans quoque requiritur. Or-thodoxus vero, qui, praeter theoriam rerum divinarum, nil habet, filius est regni, & hactenus de bonis in eo di-spensandis participat; sed, ob praxeos fidei defectum, non est filius Regis coelestis, quod nemo adoptatur in filium, nisi per fidem. ***) Minime igitur confundenda sunt Theo-logia & fides, quarum haec, a quolibet homine salvando, etiam laico, infante, ac femina: illa, non nisi a Ministro Ecclefiae, alios salvaturo, requiritur. Jam ubi Ortho-doxia de Theologia dicitur, facile apparet, hanc non spectari ut habitum ad Deum perveniendi, sed ut habi-tum alios ad Deum perducendi, vel, ut Scholastici lo-quuntur, non ut habitum fidei, sed ut habitum declara-tivum, ac defensivum fidei, quorum ille omnibus Chri- stianis, *) T.IV.OO.f.2, edit. Paris. **) Matth.VIII,12. ***) Gal.lll,26. stianis, hic Christianorum imprimis Doctoribus inesse debet. Atque hic quidem, omnium consensione, & est, & nominatur practicus, veruntamen non tam a praxi sub-jective, & personaliter credendi, quam a praxi objective, & ministerialiter salvandi. Quae ipsa vero praxis offi-cialis, praxin fidei propriae, ac personalis, minime invol-vit. Quatenus enim fides Theologi subjective, & per-sonaliter est practica, per se quidem nihil confert ad alios ministerialiter salvandos, quum non docentium fides, & sanctitas, sed institutio, Verbique auctoritas, aliorum in-servire saluti, & sua quisque fide, non aliena, & ne Mi-nistri quidem, vivere debeat. *) Quatenus autem fides in eo inest historica, eademque cum excellentiore, & accu-ratiore theoriae gradu conjuncta, sic, ut [...] [...] [...] [...]-[...] [...] habeat, ad discretionem boni & mali, veri, & falsi; **) hactenus demum aptus & ido-neus est Dei homo ad omne opus bonum, & quodlibet Theologi officium perfecte instructus. ***) Quae ubi hanc in sententiam disputantur, non est, cur quis novum quid fingi a nobis, vel inauditum afferri existimet. Quin haec ipsa est optimi cujusque, ac vetustissimi Doctoris sen-tentia. B. Balthasar Rhavius, Ecclesiarum Sundensium in Pomerania Antistes: Aliud est, inquit, Theologia, (Or-thodoxia) aliud [...]: aliud doctrina vera, aliud vi-ta sincera: ab hac pii, ab illa docti, denominamur: Haec omnibus Christianis communis; illa solis Theologis propria est: Haec perit, si Theologus moraliter peccet: illa cadit [et] in *) Hab. II,2. **) Ebr. V,ult. ***) 2.Tim. III,17. [et] in Subjectum minime renatum, [et] nec amittitur per pec-cata contra Conscientiam, nec reducitur per poenitenti-am. *) B. Calovius in Keckermanno desiderat, quod Theologiam spectet ut habitum non Theologorum, sed fidelium, vel eorum, qui ad salutem aspirant, quum Theologiam definiat prudentiam perveniendi ad salu-tem. Rectius autem definiri, qua sit Theologorum pro-pria, quum pertineat ad dona ministrantia, non sancti-ficantia. **) Denique D. Jo. Ad. Osiander: Theologia, inquit, habitus practicus dicitur, sed non ideo, quia prae-ceptis pie [et] bene vivendi continetur, ut Episcopius sentit, aut ex praxi operum, sed quia tendit homines perducere ad vitam aeternam. ***) Veteres igitur, & qui ante mota de hoc argumento certamina scripserunt, Theolo- gi, hac in parte nobiscum consentiunt. Quod tamen eam in sententiam accipiendum non est, ac si propterea Doctorem, praeter fidem, quam credit, & theoreticam, etiam subjective practicam habere oportere, inficias ea-mus. Quin de jure, & juxta regulam divinitus praescri-ptam, haec duo minime divellenda, sed potius conjun-genda esse, ipsi & contendimus, & studiosissime incul-camus. Boni enim servi est, voluntatem Heri sui non solum nosse, sed & cognitam facere: & Episcopus debet non modo formam tenere sanorum verborum, & indo-ctrina [...] [...] [...] praestare, sed etiam [...], [...]- [...], [...], [...] [...] esse. ****) Interim si divel- *) Vid. Theol. Polem. Contr. I. p.14. **) in Isag. Theol. p.279. *** ) vid. Systematis Exerc. I. p.5. ****) Mal. II,2. Tit. I,13. Tit. II,7. divellantur de facto, Orthodoxiae veritati nihil decedit, si maxim studium pietatis, & praxeos subjectivae ab-fuerit, & doctor aliter sentiat, aliter vivat. Aut enim hoc concedendum est, aut negandum, dari servum posse, qui vere norit voluntatem Domini, utut non fa-ciat *). Paulo in vinculis jacente extabant, qui afflicto affictionem addituri, quo hanc ei laudem eriperent, ac si solus prope omnia Evangelio impleret, idque, plu-rium lucrandorum ergo, gratis etiam doceret, e mero livore, ac invidia, Evangelium praedicabant, quos pro-fecto praxin fidei & pietatis cum theoria minime con-junxisse apparet, Nihilominus hoc nomine & laetaba-tur Apostolus, & porro se laetaturum esse scribebat, quod sibi ad gaudium concipiendum sufficiat, si qua-cunque de causa, annuntietur Christus, minime gavisu-rus, si per defectum praxeos personalis aliquid veritati Orthodoxiae detractum iri putasset **). Recte interim hoc loco monent Theologi, Doctorem, suo in foro, geminam sustinere personam, alteram ministri salvaturi, alteram hominis salvandi. Illius respectu, systematum Scriptoribus dicitur subjectum inhaesionis, & spectat ad Praecognita: hujus, subjectum operationis, & spectat ad [...], partemque Theologiae secundam. Non temere confundenda sunt officia docentis Theologi, cum requisitis hominis Christiani. Illius sunt, recte docere Verbum, & dispensare Sacramenta: Hujus, in Christum credere, Deumque, & proximum amare. Illius est, homines ad salutem perducere; Hujus, ad salutem con- B ten- * ) Luc. XII,46 **) Phil. I,17. sq. tendere, ac venire. Ille Verbo Dei utitur, tanquam adaequato cognoscendi principio; hic simul tanquam effi-caci salutis recuperandae subsidio. Damus fidei quoque praxin a Theologo requiri, eundemque non modo recte alios docere, sed ipsum quoque credere, ac pie vivere de-bere. Hoc posterius tamen ab eo requiritur, non ut sit Orthodoxus Theologus, sed verus Christianus, non ut alios ad salutem feliciter perducat, sed ut ipse quoque ad ean-dem perveniat. Uti enim prudentis Medici est, non solum alios, sed & seipsum curare; sic Sapientis Theologi, non so-lum alios, sed & seipsum salvare. Qui aliorum salutem non negligit, multo magis pro sua ipsius advigilare debebat. Praeposterum quid, & indignum est, aliorum aeternam felicitatem, diurnis nocturnisque studiis, laboribusque pro-vehere, suam ipsius negligere. Interim uti non desinit verus esse Medicus, qui alios curat, sibimetipsi non con-sulit; ita nec desinit esse orthodoxus Theologus, qui theo-riam habet, praxin in semetipso omittit, qui recte alios docet, ipse perperam vivit. Bene iterum B. Rhavius: Verus Christianismus ab officiis docentium, [et] discentium separari potest, quum eruditus queat esse Theologus, qui vera est pietate nudatus, [et] multi possint esse assidui ac solertes Theologiae studiosi, qui non sunt irreprehensibiles Christiani *) Fidei ergo subjectivae praxis in ipsam Or-thodoxiae indolem, ac naturam, intrudi non debet, quando haec vi vocis, & usu Ecclesiae, praeter veram, rectamque de Deo, rebusque divinis sententiam, nihil importat. Id solum observetur, Orthodoxiam non esse unius ge- ne- *) I. c. p. 14, neris. Uti enim [...] [...] [...] alius est Biblicus, qui Scripturis, alius Ecclesiasticus, qui Symbolis, contine-tur; sic gemina quoque exinde Orthodoxia resultat, alte-ra Scripturaria, altera Symbolaris, quarum illa doctrinam, haec doctrinae Confessionem: illa divinas de mysteriis sententias, haec cautas loquendi, & docendi formulas respicit. Illa efficit Orthodoxum Ecclesiae Ministrum: haec fidelem Orthodoxae Confessionis Socium. Utri-que studere debet sincerus Theologus. Illi ob fidei ve-rae conceptionem, huic ob fidei conceptae Confessionem, & dextram cum aliis communicationem. De utraque si est ferendum judicium, hinc ad Scripturam, hinc ad Scripturis consentientia Symbola est recurrendum. Scri-pturaria Orthodoxia non ad jactatam Romani Pontifi-cis infallibilitatem, aut praejudicatas aliorum sententias, aut corruptae rationis judicia, aut denique humani in-genii commenta, sed ad Scripturam, unde omnis sana doctrina petenda est, exigi debet. Interim Symbolis Ec-clesiarum nostrarum non omnis Orthodoxiam norman-di auctoritas simpliciter neganda, & testimonii locus tantum relinquendus est. Arminianorum, & qui eos sequuntur, Thomasii, Arnoldi, aliorumque haec est sen-tentia, quos inter Philippus Limborchius: *) Confessio-nes, inquit, tantum esse debent testimonia, [et] declaratio-nes fidei illorum, qui eos edunt, non fidei regulae, quae omnibus praesciribant, quid sit credendum. Ast meliora nos docet D. Lobechius, quum scribit; Confessioni (Augustanae nimirum) haec auctoritas etiam competit, ut sit regula fidei, [et] doctrinae, di-scernens Ecclesiam nostram Orthodoxam ab heterodoxa, haeretica, B 2 sive *) Doctr. Christ. L.I. c.2. n.13. ve errnte in fundamento, non tamen [...], sive per se, quemad-modum Scripturae, sed [...], seu [...]. *) Symbola enim, saltem Orthodoxa, perpetuo consentiunt cum Scriptura, quae cum omnium confenssone sit norma, certe quicquid cum ea conve-nit ex asse, hoc ipsoTquod convenit, simul etiam de vi norma-tiva participat. Imo vero, qua rem & sententiam, ipsum Dei sunt verbum, quod quidem normandi vim retinet, ubicunque de-mum deprehendatur, sive in fontibus, sive in versionibus, sive in Symbolis, Quoties igitur de Orthodoxia quaeritur, Symbola non testium solummodo, sed regulae quoque, utut secundariae, ac dependentis, loco habenda sunt. Quod vero ad Symbolarem Or-thodoxiam attinet, haec [...] & immediate, ab hujus vel illius formulae ac scripri, cum Symbolis consensione dependet. Qui enim sententias Sacris literis convenientes tenet, formulis au-tem verbisque aptis, & ab Ecclesia probatis non exprimit, is quidem est [...] respectu Scripturae, non tamen in-tuitu Symbolorum, rectiusque sentit, quam loquitur. Is ve-ro, qui de Deo & rebus divinis non solum recte cum Eccle-sia sentit, sed & cum illa caute ac sobrie de iis loquitur, for-mulasque ab ea praescriptas, & sapienti consilio receptas sectatur ac retinet, suspectas vero, Ecclesiaeque judicio impro-batas aversatur ac fugit, is hactenus utramque Orthodoxiam & Scripturariam, & Symbolarem praestat. Quibus quidem sic dispu-tatis facile apparet, Symbolis non testium tantum locum, sed nor-mae quoque auctoritatem, ubi de Orthodoxia vel concipienda, vel judicanda agitur, relinqui oportere. Neque vero non utram-que sibi conceptis verbis vel Symbola ipsa vindicant: Ad has ra-tiones (locuti autem fuerant Auctores de Scriptura & Symbolis, utpote A.C. hujusque Apologia, & Articulis Smalcaldicis, nec non utroque Catechismo Lutheri,) omnis doctrina in reli-gionis negotio confirmanda est, [et] si quid iis contrarium esse de-prechenditur, id rejiciendum atque damnandum est, quippe, quod cum unanimi fidei nostrae declaratione pugnat. *) Theologi quo- *) Disp.I. in A.C. 0.57. *) Vid. Epit. Art. Conc. de regula & norma fidei p.8o9. ed. Lips. in Ato. quoque inferioris Saxoniae, quum Melanchthonem erroris non uni-us suspectum revocare vellent in viam, cum caeteris hunc quoque proposuerunt articulum: pro norma doctrinae una mente ac sen-tentia habendam esse S. Scripturam, Aug. Conf. hujusque Apologiam [et] Articulos Smalcaldicos. Hutteri autem locus, quum docet: Scripta Symbolica, sive Ecclesiastica, secundario, seu [...] fidem merentur, quatenus nimirum cum Scripturis conveniunt, huic sententiae non obstat. Ipsi enim supra monuimus, non primario, & anteceden-ter, sed secundario, & consequenter, supposito nempe eorundem perpetuo cum Scripturis confensu, vim normativam habere. To quatenus igitur, quod adhibet Hutterus, non sensu dirimente, aut restringente, qui Novatoribus probatur, sed causali, & reduplicativo, sic ut aequipolleat [...] quia, intelligi debet. Bene vero ageretur nobiscum, si utrique omnes orthodoxiae studerent, & suam quisque tum Scripturis, tum Symbolis, conformaret. Sed enim qui & seipsos ad utramque componere, & alios ad utriusque custo-diam assvesacere, & utramque contra adversarios tueri debebant, non una eas ratione sollicitant, corrumpunt, aliquando exagitant, & in ludibrium vertunt. Dudum ab his ridetur, & vapulat Ortho-doxia, a quibus observanda, ornanda, & afferenda erat. Fuerunt, & nostrate in Ecclesia fuerunt, qui Viros nihil tale promeritos, pro Orthodoxis Orcodoxos vocarenc. Fuit, qui Orthodoxiam a se palo alligatam, virgisque caesam, jactaret. Arnoldus, qui tamen historiam ab omni partium studio alienam se condidisse scribit, tot vitia Orthodoxis, tot scelera, fraudes. & nequitias imputat, ur facile appareat, eum Orthodoxos eodem numero ac loco ha-buisse, quo scelestissimos quosque *). Alii cum his facere videri quidem nolunt, filent tamen ad omnia, eoque ipso consensum produnt, quin hos ipsos odisse incipiunt, qui fanaticorum furo-ribus occurrere sustinent. Theoriam cum praxi a Theologo con-jugendam esse perpetuo crepant, suo tamen exemplo sejungunt ipsi, *) In indice legitur: Orthodoxi gaben Freyheit zu sundigen, verfolgten die Frommen, ihr Verfall, Heucheley, Schmeicheley, Tyranney, Grausamkeit, Verfolgung wider die Zeugen der Warheit: Deren Feindschafft gegen das beten, Geiz, Unbestandigkeit, Uneinigkeit, Katzereyen [et]c. ipsi, ac separant, suisque cupiditatibus indulgent, & dummodo has explere valeant, divinas aliquando, humanasque leges perrum-punt. Contra vero tuendae religionis ardorem, quem, si ipsi praestare nollent, in aliis saltem non improbare debebant, haere-tificium vocant, controversiasque de gravissimis quibusque rebus enatas pro inanibus otiosorum hominum liticulis reputant, ju-venesque fidei suae commissos, quos ad serium Orthodoxiae stu-dium inflammare debuerant, ab eo nonnunquam revocant, & pro fervidis, si non frigidos, altem tepidos reddunt: articulorum fidei fundamentalium numerum supra modum coarctant, & licet hoc seculum per se ad effrenem Indifferentismum, & Epicureismum, propendeat, problematum tamen Theologicorum classem eo usque amplificant, & extendunt, ut nulla tam gravis oriri controversia possit, de qua, eorundem sententia, in utramque partem disputare non liceat. Denique tantum est aliquorum, erga zelum pro veri-tate, fastidium, ut ne ingemiscere quidem liceat calamitati publicae, & hypocrisis audiat, si viri etiam innocentissimi, sanctissimique, suum a corruptelis dissensum vel suspirando testentur. Verum quo justus dolor me abripit! Depraedico potius Numinis divini bonitatem & gratiam, Coetui quod suo his miseris, & conclama-tis temporibus superesse jubet Orthodoxiae utriusque tenaces, & de religione, ac bonis literis praeclare merentes Theologos. Quos inter locus vel praecipuus duobus illis Sacrae Theologiae LI-CENTIATIS debetur, quos inter Ornamenta, & delicias Ec-clesiae nostrae numeramus, ac hodierno die DOCTORUM ti-tulis & privilegiis ornandos, more institutoque Majorum, in pu blicum producemus, Viri nimirum Maxime Reverendi, Nobilis-simi, Amplissimi, Excellentissimique, DN. LIC. ERNESTVS MICHAEL TREHMIVS, Frohndorfio Thuringus, Serenissimo Duci Saxo-Querfurthensi a Confessionibus, Consiliis Ecclesiasticis, & Concioni-bus in Aula primariis, nec non DN. LIC. JO. CHRISTIANVS BUCCIVS Ecclesiae Torgensis Pastor Primarius, hujusque, ac vicinarum, Superintendens, Hos Hos DEO CLEMENTER JUVANTE AVSPICIIS SERENISSIMI AC POTENTISSIMI PRINCIPIS ATQVE DOMINI, DN. FRIDERICI AVGVSTI REGIS POLONIARVM, MAGNI DVCIS LITHVANIAE, CETERA, DVCIS ITEM SAXONIAE, JULIAE, CLIVIAE, MONTIVM, ANGRIAE ET WEST-PHALIAE, S. ROM.IMP. ARCHIMARESCHALLI, ET ELE-CTORIS, LANDGRAFII THVRINGIAE, MARCHIONIS MISNIAE, ET UTRIUSQVE LUSATIAE, BURGGRAFII MAGDEBURGENSIS, COMITIS PRINCIPALI DIGNITA-TE HENNEBERGICI, COMITIS MARCAE, RAVENSBER-GAE, ET BARBY, DOMINI RAVENSTEINII, CETERA, CETERA, REGIS AC DOMINI NOSTRI MVLTO CLE-MENTISSIMI, RECTORE ACADEMIAE MAGNIFICENTISSIMO, SERENISSIMO PRINCIPE AC DOMINO, DN. FRIDERICO AVGVSTO, PRINCIPE REGIO, ET ELECTORATVS SAXONICI HEREDE, DVCE SAXONIAE, JVLIAE, CLIVIAE, MONTIVM, ANGRIAE ET VVESTPHALIAE CETERA, CETERA, CETERA, DOMINO NOSTRO CLEMENTISSIMO, PRORECTORE MAGNIFICO, VIRO NOBILISSIMO, CONSVLTISSIMO, EXCEL-LENTISSIMOQVE DN. CASPARE HENRICO HORNIO Potentissimi Regis Poloniarum in Electoratus Saxon. Provocatio-num Senatu Consiliario, Ordinis Juridici hac in Academia Ordina-rio, & Seniore, Curiae Electoralis, Provincialis, Consistorii Ecle-siastici, Scabinatus, nec non Judicii Lusatiae Inferioris Assessore, Fautore, Patrono, [et] Collega Nostro observantissime colendo, A ME A ME D. GOTTLIEB VVERNSDORFIO, Theol.Prof. Publ.Ordinario, Aedis OO. SS. Praeposito; Senatus Ecclesiastici Assessore, Collegiique Theologici h. t. DECANO, PRO-CANCELLARIO AD HVNC ACTVM LEGITIME CONSTITVTO, VIR SVMME REVERENDVS, AMPLISSIMVS ET EXCELLENTISSIMVS, D. MARTINVS CHLADENIVS SS. Theol. Doct. & Prof. Publ. Ordinarius, & Alumnorum Saxo - Electoralium Ephorus, Collega, Compater, [et] in Christo Frater plurimum aestimandus, potestatem adeptus, hoc ipso XV. die Octobris auctoritate Impe-ratoria, Regia , & Electorali, SS. Theologiae Doctores, in templo Arci contiguo, publice, ac solenniter creabit, creatos renunciabit, renunciatosque omnibus Doctorum Juribus, titulis, ac privile-giis, ornabit. Quem quidem solennem nobis diem, ut Pro-Rector Magnificus, Patres Academiae Conscripti, Hospitesque reliqui, O. O. honoratissimi, hodierno die ab hora X. frequentare, suaque praesentia splendidiorem reddere ne dedignentur, hinc reverenter, hinc officiose, ab iisdem contendo. P. P. d.XV. Oct. A. R. S. cI[...]I[...]CC XV. V I T E M B E R G A E, EX OFFICINA VIDVAE GERDESIANAE