/ THESES HUNNIANAE DE VIRIBVS HOMINIS POST LAPSVM IN REBVS SPIRITVALIBVS ANTE CONVERSIONEM QVAS AVXILIANTE DIVINO NVMINE PRAESIDE ERNESTO AVGVSTO BERTLINGIO S. S. THEOL. D. ET P. P. O. ATHENAEI RECT. ET PAST. AD S.S. TRINITAT DISPVTATIONE AD IVBILAEVM ATHENAEI SOLENNE PRAEPARATORIA A. O. R. M DCC LVIII. D. V. IVNII. IN AVDITORIO PVBLICO DEFENDET EPHRAIM OHLERT, Elbing. CONTRA OPPONENTES FRIDERICVM AVGVSTVM DESCHNER, H. SAXON. MICHAELEM WASZKOWITZ, Ged. CHRISTIANVM KASCHVB, Ged. GEDANI, EX OFFICINA SCHREIBERIANA. Viris, Illustris Regiae Civitatis Elbingensis Per-Magnificis, Magnificis, Generosis, Maximeque Strenuis Domino Carolo Christiano Lange, Prae-Consuli Seniori, S. R. Maj. Polon. Burggravio, nec non Ecclesiarum Curatori Primario ac Protoscholarchae Domino Samueli Rogge, Prae-Consuli, h. t. Senatus Praesidi, reique bellicae Praefecto, Domino Joanni Jacobo Moeller, Prae-Consuli, Vice-Praesidi, officii pupillaris, nec non Ecclesiarurn Curatori, ut & Xenodochii Spiritus St. Hospitalario, Domino Danieli Fuchs, Prae-Consuli, Stipendiorum & Pauperum Curatori, Domino Joanni Drabitz, Consuli Seniori, Domino Alexandro Unterberg, Consuli, & Scholarchae, Domino Christiano Schmidt, Consuli, rei piscatoriae Vice-Praefecto, Domino Andreae Theodoro Brackenhausen, Consuli Judici terrestri, Domino Joanni Ferdin. Jungschultz, alias Neodico a Roebern ConsuJi, Camerario ab Intra, Domino Georgio Land, Consuli, Piscaturae Praefecto, Domino Carolo Ernesto Ramsey, Consuli, Camerario ab Extra Domino Chrisiano Silber, Consli, Censori, nec non Vice-Camerario ab Intra, Domino Joanni Sprengel, Consuli, Molendinorum Praefecto, Domino Sigismundo Michaeli Sieffert, Consuli, Judici Urbano & Vice-Censori, Domino Abrahamo Baerholtz, Consuli, Judicii Assessori, Domino Danieli Meienreis, Consuli, Judicii Assessori & rei Molendinariae Vice-Praefecto, Maecenatibus ac Patronis admodum Venerandis, Colendis Observandis Tantorum Nominum Has studiorum primitras in devinctissimi animi testimoninm nec non sui ac studio-rum suorum commendationem, consecratas esse voluitt demissus & servantissimus Cultor Ephraim Ohlert, THESES HVNNIANAE DE VIRIBVS HOMINIS POST LAPSVM IN REBVS SPIRITVALIBVS ANTE CONVENSIONEM. In hisloria controversiarum de libero arbitrio motarum, magni utique momenti quaestio est: Quaenam B.AEGIDII HUNNII ,summi olim TheoJogi ecclesiae nostrae, in hoc articulo mens fuerit ac sententia ? In brevem summam ergo B.Viri mentem redegimus, propriis ipsius verbis propositam & vindiciis Hunnianis has theses sequuturis praemittendam. THESIS I. Post lapsum homo subslantiam suam, hoc est animam & corpus, adeoque naturam integram, ratione essentiae, retinuit; amisit lucem salvificae notitiae DEI, unacum originali juslitia. Successerunt in mente tenebrae, in voluntate aversio a DEO, ac omnium virium animae membrorumque corporis extrema corruptio 1). I) De lib.Arbit.p.477. opp. Tom. I. THESIS II Hanc corruptionem omnes non renati ex aequo habent communem. Omnes in peccatis concepti &nati, omnes alieni sunt a DEl gratia, omnes facultate destituti sunt, adplicandi se ad gratiam divinam, omnes aequales sunt, respectu naturalis conremtus, quo verbum DEI animalis homo natura solet fastidire. Est etiam quoad actus & gradus inter hos non renatos varia differentia. 2) 2) I. c, pag. 499, de Praedest. p. 811. THESIS III. Corruptio ista communis in omnibus viribus est, praesertim in intellectu & in voluntate. Qvoad voluntatem ipsum velle naturale, quod est facultas naturalis animae humanae, homo retinuit; amisit vero vim volendi, intelligendi, eligendi, & faciendi bonum in rebus spiritualibus & ad aeternam salurem pertinentibus 3). 3) De lib. arbitr. p. 477. THESIS IV. Quoad objectum distingvendae sunt res externae ad hanc vitam pertinentes & res proprie salvificam agnitionem DEI & aeternam hominum beatidudinem concernentes sive res aeternae salutis, ib. De singulis seorsim. THESIS V. Rebus in externis remansit hominia. lumen naturae sive notitia DEI naturalis b. facultas ratiocinandi c. artisiciosa opera invqniendi & faciendi d. discrimen honestorum & turpium perspiciendi. 4) Unde etiam a facto excerno (e. g. homicidii) homines etiam mere Ethnici (nisi singularis impulsus Sata-nae accedat) sibi temperare possunt, 5) ac circa malas quoque actiones externas libera est hominis depravata voluntas, velut in Paride, qui vel rapere potest Helenam vel non rapere 6). 4) Ib. p. 477. seqv. 5) Ib. p. 485. 6) Ib. p. 495. THESIS VI. In rebus aeternae salutis distingvendum est inter externam pacdagogiam & spiritualem DEI gratiam. Illius facultatem homo retinuit, hanc post lapsum amisit 7). De utraque agetur in peculiari Thesi. 7) l. c. p. 479. THESIS. VII. Quoad externam paedagogiam homo regere potest vim locomotivam, hoc est ingredi templum vel non ingredi, audire conciones verbi, vel aures obstruere 8). Facultate virium suarum naturalium vel audire potest verbum, vel non audire 9) etiam externo studio discendi adhibito, quod partim testimoniis S. Scripturae Amos IIX, II. 12. 2. Tim. III, 7. Rom. XI, 7 partim exemplo Herodis Joannem libenter audientis & Sergii Apostolum accersentis, partim experientia confirmatur 10) ex quibus illud Judaeorum exemplum irrefragabile ex Amos VIII, 11. 12. ostiendit, generale desiderium, ut salutis ita cognoscendae veriratis & audiendi discendique studium aliquatenus adhuc hominibus etiam non renatis competere 11). Testatur amplius scriptura, homines carnales posse habere studium & zelum DEI Rom. X. 2. quaerere intrare per angustam portam, qui non poterunt Luc. XIII, 24. 12). Felix Proconsul evigilantem habuisse conscientiam, ex Act. XXIV, 25. discimus 13). 8) Ib. p. 479. 9) Ib. p. 481. 10) I.c. p. 482. 483. 11) Ib. p. 496. 12) De Praedest. p. 810. 13) De Praedest. p. 810. De lib. arbitr. p. 495. THESIS VIII. Ita dubium nullum est, inter eos, qui in ecclesia sunt, non facile ullum reperiri, quem non Spiritus DEI, (vel concionibus ministrorum vel objecto aliquo insigniori infortunio, vel meditatione mortis, aut novissimi judicii vel mentione obitus eorum, qui in hac vita chari suerunt, vel quacunque alia occasione, quae multiplex & paene infinita potest esse) aliquando moveat & non nihil emolliat & quasi forinsecus assistens pulset, ac submoneat, de suscipienda cura aeternae salutis 14). 14) De praedest. p. 811. THESIS IX. Sicut autem Felix Proconsul. Act.XXIV, 25. retudit stimulum & suffocavit bonum initium, quod ei potuisseret esse occasio conversionis, si non terrorem concione Pauli incussum conatus fuisset ejicere & in pristinam relabi securitatem: ita sane apud plures nostrorum hominum Spiritus Sancti quasi forinsecus assistentis & pulsantis admonitionem Satanas (objectu aliarum rerum) elidit aut homines ipsi hunc stimulum, qui salutaris eis esse poterat, retundere conantur, ne cogantur renuntiare iis, quae cara habent in hoc seculo. Hinc sit, ut hominum culpa, vel astu Satanae bonum illud initium reddatur infrugiferum 15) 15) De praedest. p. 811. THESIS X. Quae ergo in non renatorum arbitrio sita sunt, partim negative efferuntur eq. audire verbum non affectu contradicendi, non proposito blasphemandi vel calumniandi ; partim affirmative e. g. audire verbum studio inquirendi in illud, item cogitationem aliquanv sive meditationem de eo suscipere 16). 16) De lib. arb. p. 493. THESIS XI. Cum vero naturale fastidium sit in non renatis, quo a verbo DEI abhorrent, Apostolusque doceat, animali homini praedicationem hanc stultiriam esse, omni modo notandum est, quo sensu his non renatis etiam tribuatur studium discendi. Ergo explicandum est, quos per non renatos intelligamus. Alii sunt in ecclesia, alii extra ecclesiam. Illi, si irregeniti sunt, ramen in V. T. per circumcisionem, in N. T. per baptismum regeniti fuerunt, quod quidem gratiae donum & renascentiae per peccata contra conscientiam admissa amiserunt. Qvibus ex antegressa Christianae ecclesiae institutione quaedam superest literalis notitia, quia de doctrina vel tota vel aliquibus ejus partibus consentiunt, quamvis non curent nec spiritualem ejus vim &c.perstiscanc 17). 17) Ib. p. 501. De pradest. p. 813. THESIS XII. Hanc autem notitiam ex naturae viribus non hauserunt, sed ex institutione patefacti verbi in ecclesia, sine qua praesupposita divini verbi patefactione nihil quidquam de christianae fidei mysteriis in omnem perpetuitatem illis innotuisset. Ista vero notitia non est in illorum mentibus obsignata gratiose per Spiritum Sanctum neque adjunctam habet fiduciam cordis, quae cum notitia & assensu fidem constituit. Hinc dicit B. HVNNIVS litera potius constare quam Spiritu hanc notitiam, quia, quamvis aliquo modo cognoscanc capita religionis, deque iis differere possint, tamen spiritualis obfignatio desit 18). 18) De lib. arb. pag. 480. THESIS XIII. His quidem nihil prosunt conciones, quas vel olim adhuc regeniti audiverunt, multo minus, quas nunc irregeniti facti audiunt. Fieri tamen potest ut aliquando vel concione legis exterriti vel calamitate ad agnitionem peccatorum perducti, ad animum revocent ea, quae pridem sine omni fructu audierant, atque sic verbum, antegresso tempore, & ratione Iiteralis tantum notitiae perceptum, in memoria tamen reconditum, nunc operante Spiritu Sancto fructisicare incipiat. Hoc verbum prius hypocritico corde auditum, memoria tamen retentum (grani tritici instar, quod sine fructu jacuit in fundo duro & in fundo praeparato germinat & fructificat) quando cor vomere divinae legis sciditur & occatur, atque fic ad illud excipiendum habile habile redditur, tunc Spiritu Sancto virtutem largiente, fructum afferre incipit 19). 19) ib. p. 503. THESIS XIV. Sunt praeterea falsorum dogmatum patroni, sacras litteras commentariis illustrantes, qui eapropter studio discendi & cognoscendi scripturam sacram opus habent. Reperiuntur concionatores improbi, qui studio accurato Iegunt in bibliis, ut proponere doctrinas possint. Discipuli, theologiam addiscentes profanae mentis non nunquam lectiones sacras cum studio audiunt, repetunt, meditautur &c. 20). 20) lb. p. 483. 484. THESIS XV. Horum qui extra ecclesiam sunt (v.Th. XI.) alii tempore Apostolorum vixerunt, alii hodie vivunt. Illi miraculis permoti cognoscere desideraverunt hanc doctrinam. Hi, quamvis fastidio naturaliter ingenito abhorreant a doctrina sacra ac verbum evangelii Christi pro mera stultitia habeant, tamen judicium iilud rationis non est per omnia plenum aut perfectum. Retunditur enim majestate & splendore verbi divini, ut Iicet illd alias stulti-tiam esse pronuntient, id ipsum tamen cum verbo praedicari coepto vel leviter attendunt, non sine stimulo conscientiae facere possunt. Ipsi etiam stimulis auibusdam ad studium iliud inquisitionis incitantur, quales sunt notitia de existentia DEI, de affectionibus & in specie de justitia, de sanctitate DEI, conscientiae morsus, notitia de aliquo post hanc vitam judicio, &desiderium, quo quis post hanc vitam bene sibi esse cupit. Quibus addenda est insignis de ecclesia Christi foma. 21) Imo jam tempore V. T. cultus populi Israelitici in excelso collocatus fuit loco, ut apud omnes populos constaret. Hinc tot ex gentiltate se ad DEum hebraeorum converterunt olim; ad cujus notitiam atque cultum inquirendum, partim fama, partim celebritate signorum, partim exemplo aliorum, partim conscientiae stimulis, partim notitia in visibilibus operibus mundi proposita, incitari debuerunt 22). Et sic fama de JEsu Nazareno sparsa, cupiditas inquirendi in hanc doctrinam, ejusque cognoscendae studium quoddam, etiam apud Ethnicos locum habere potest. 23) Quod studium per accidens pertinaciae & indurationis impediri poterrit 24) quale quamvis exemplum in Paulo conspiciatur, tamen DEO pIacuit, hunc extraordinario medio convertere 25). 21) \b. p. 501. 502. De pradcft. p. 813. 22) DepraedcfLp.gQQ. goi. 24) Dc lib. arb. p. 502. 33) ib, p.BiJ. _ 25) lb.p.502. 5c3« B THE- THESIS XVI. Duplex ergo est hominis Velle & Nolle. Aliud est VeIIe paedagogicum, aliud est Velle internum. Illud occupatur circa externam ministerii obedientiam, ac in nostrarum virium potestate situm est, quia homo in templum ire, audire & non audire potest. Hoc a sola superna virtute nobis insunditur & constat obedientia fidei & assensione cordis. Utriusque oppositum est duplex nolle 26). 26) Ib. p. 489. THESIS XVII. Non autem confundi debent limites externae paedagogiae & internae gratiae seu spiritualis operationis, nec commisceri externus ille cursus paedagogiae & dein donum spirituale, saIutaris cognitio, fides &c. cujus initium, incrementum, & ad finem usque conservatio Spiritui Sancto in solidum fertur ac-ceptum 27). Auditus noster per se & studium illud qualecumque externum, quod auscultatione verbi impenditur, nihil prorsus ad rem facit, nisi DEVS gratuita sua virtute, liberoque dono, per auditun illum esset efficax 28.) 27) Ib. p. 484. 28) p. 482. THESIS XVIII. Quoad spritualem DEI gratiam, quae spirituales per nos edit, ad has spirituales actiones efficiendas & edendas tam ineptum & impotentem hominem nondum conversum esse docetur, quam ad sui resuscitationem ineptus & invalidus est homo penitus occisus & naturaliter mortuus, 29) ad quas spirituales actiones internam devotionem mentis in auscultatione divini verbi, assensum interrnum mentis, salutarem agnitionem Christi, notitiam mysteriorum evangelii & in genere notitiam salvi-ficam, fidem &c. pertinere traditur. 29) p.495. THESIS XIX. Duplicem vero auditum verbi, alium externum, alium intenrum esse, docemus. Externus potest esse cum studio cognoscendi, discendi & aliquo modo meditaneli. Internus autem auditus definitur assensu cordis & obsequio voluntatis, ut audire idem sit, quod assentiri in doctrina, quod obedire in vita, ut hoc auditu interno audita spiritualiter dijudices, assensum praebeas & obsequium praestes verbo DEI. Externus auditus est in nostrarum virium arbitrio. Potest enim homo non renatus illam paedagogicam disciplinam seu ministerii obedientiam adhuc servare, id est accedere concionem verbi vel non accedere, audire vel non audire; potest etiam cum quodam studio audire, meditari aliquo modo, potest ut contemnere, ira etiam non contemnere, si actualem contemtum respicias. Internus auditus nequam in nostra potestate situs est, fed a DEO per exteriorem illum auditum id nobis exsuscitatur 30.) 30) De pradest. p.810. THESIS XX. Inrerna devotio mentis in auscultatione divini verbi donum spirituale est, non ex viribus hominis naturalibus proficiscens 31) Lydia, purpurarum venditrix Act.XVI, 14. audiens concionem Apostoli motu Spiritus S. aperientis cor ejus, intendebat devote, ut jam addisceret id, quod ei adhuc deerat, nempe non alium exspectandum Messiam, praeter illum JEsum Nazarenum. Fuit enim illa ex Proselytis, ad agnitionem DEI veri jam ante conversa, quae DEVM colebat, sciens exspectari ex. Judaeis Messiam Salvatorem mundi. In hac autem circumstantia adhuc haesitabat, num Messias venerit, & num sit ille, qui diceretur JEsus Nazarenus. Exemplum hoc est, non solius audirus externi, sed auditus cordis interni & cum assensione fidei conjuncti 32). 31) De lib. arbitr. p. 479. 32) De praedest. p 814. THESIS XXI. In his spiritualibus donis efficiendis, nec modiculum superest homini suis viribus relicto 33) nec primum initium fidei poterit antevertere precibus a naturalium virium arbitrio profectis, & absque Spiritu profusis 34) Imo ipsa facilitas & promptitudo vel credendi vel obsequendi evangelio, atque facultas ipsa affentiendi & obediendi huic evangelio a DEI solius operatione pendet 35. 33) De lib arbitr. p. 479. & 485. 34) Ib. p. 488. 35) Ib. p. 489. THESES XXII. Corruptio tanta est, ut nec mente sua homo intelligat, nec voluntate eligat, aut faciat bonum spirituale, nec ad illud vel intelligendum vel fociendum propriis viribus ullo pacto se disponere valeat. Intellectus orbatus est cognitione rerum ad salutem proprie pertinentium, voluntas destituta est omni vi DEO cooperandi in spiritualibus. Quare voluntas nec gratiam DEI antevertit, nec promeretur, nec DEO cooperatur, sed in conversionis actu se habet ut subjectum convertendum, id est, mere passive 36) quod mere passive intelligendum est, respectu adventantis gratiae, & respectu ipsius effectionis fidei & conversionis 37). Itidem trunco & lapidi comparatur homo convertendus, quod etiam non simpliciter & absolute, sed secundum quid & determinate, respectu adventantis gratiae, intelligendum est 38). 36) Ib. p. 479. 480. 37) Ib. p. 481. 38) Ib. p. 487. THESIS XXIII. Actio ergo ipsius DEI hominem e statu corruptionis in statum gratiae debet transponere; quae actio DEl conversio dicitur, qua hominem mediante verbo ex misera sorte corruptionis & peccati in beatam gratiae conditionem traducic 39) In qua conversione homo hihil quidquam valet ad sui conversionem efficiendam, sed solius DEI hoc est opus 40). Agunt ergo duo principia in tali homine, liberum arbitrium in rebus naturalibus, in rebus vero spiritualibus principium sublimius, scilicet DEVS ipse 41). Unde omnino in ipsa conversione acris lucta est, scilicet lucta carnis & hanc operatione sua aggredientis spiritus. Quae pugna non est pugna rationis & appetitus, de qua philosophi differunt, sed in hac pugna ratio & appetitus socias jungunt manus & conspiratione facta obluctantur spiritui. Unde jam naturalem hominis repugnantiam in negotio salutis cognoscimus. Itaque, quia to-tus homo mente pariter & voluntate, cunctisque viribus a DEO naturaliter aversus est: DEVS in conversionis actu ex repugnante mente & voluntate facit affentientem. Neque aliud vox conversionis in hac quidem disputatione signisicat, quam istum mentis voluntatisque tractum, quo ad affenstim praebendum flectitur a Spiritu S. priori contumacia carnis debilitata quidem, & subacta, nondum tamen omni ex parte exterminata 42). 39) lb. p. 481. 40) ib. 41) ib. p. 489. 42) ib. p. 503. 504. THESIS XXIV. DEVS in convertendis homimbus utitur organo praedicati verbi, quod tanquam incorruptibile semen habet in se, propter abjunctam spiritus virtutem, insitam fructificandi vim & facultatem 43). 43) De Pradeest. p. 806. THESIS XXV. Dum homo audit verbum, NB. DEVS libera sua voluntate et dono Dono MERE GRATUITO huic auditui coelitus benedicit, eumque Spiritus sui virtute fructuosum reddit 44). Hoc est, quod Christus dicit: Nemo venit ad me nisi Pater traxerit eum; &: omnis qui audivit a'Patre ac didicit, venit ad me Joh. VI. 44. 48. scilicer per auditum vult DEVS esse efficax (ex auditu enim fides est Rom.X, 17.); per praedicatum & auditum verbum vult pater trahere ad Christum eos, qui haec media usurpant, vult mediantibus iis operari in hominibus ea, quae ex suis viribus operari aut con-fequi nunquam poterant 45) Non tamen ab ipso auditu per se pendet conversio & fides multoque minus ab humanae voluntatis arbitrio vel naturalibus viribus ista derivanda 46). Licet enim paedagogiam externam praestet, qui audit, tamen is audiendo nihil ad efficientiam fidei confert, quia paedagogia non per se & in quantum ab homine proficiscitur, salutaris est; sed tantum NB. ex libera & gratuita DEI operatione 47). 44) De lib. arb. p. 481. 45) De Pradest. p. 815. 46) De lib. arb. p. 482. 47) Ib. THESIS XXVI Ergo, si DEI ordinariam actionem spectes, non aliter, quam sub hac hypothesi operatur in hominibus conversionem & fidem, si videlicet verbum DEI audiant ac meditentur. Verbum efficax erit, non si negligitur aut contemnitur, sed si auditu percipitur & meditatione versatur 48). Et quidem talis est relatio, ut annuntiatio verbi ex parte ministri, & auditius seu ausculta-tio ejus, ex parte auditorum, sint correlata. Non ergo per praedicationem evangelii solam, DEVS operabitur salutem, nisi praedicatio percipiatur auribus. Ipsa parabola salvatoris de quadruplici femine Luc. VIII. 5.seqv. testatur ad fructificationem seminis ordinatum esse verbi auditum 49). Quia DEVS sic ordinavit, quod per auditum verbi fidem operari velit, viribus humanis omnis efficientia derogatur & ordinationi divinae transscribitur 50.) Nulli homini adscribitur ulia naturalis potestas atque vis ...., qua omnes homines omni ex parte destituti sunt, ut nisi DEVS ipse salutari sua institutione atque ordine auditum verbi consecret in medium conversionis hi qui audiunt, tam ex se suisque viribus converti nequeant, quod, qui non audiunt aut quoquo modo suae saluti officiunt 51.) 48) Ib. p. 484. 49) De Praedest. p. 808. 809. 50) De lib. arb. p. 482. 51) Ib.p. 50O. THESIS XXVII. Ut autem recte hanc doctrinam teneamus, nec existimemus, hominem auditu suo praevenire operantem DEVM, ejusque gratiam anrevertere, sciendum est, ipsam gratiam DEI & praevertere auditum nostrum & coniungi in ipsa auscuiratione verbi & sequi iilam. Praevertit omne nostrum studium, partim revelans verbum, (qua in re feliciores sumus Ethnicis) partim ipsam gratiam in eo offerens priusquam audiamus. Non audimus, prius quam praedicerur. Non auditus per se, sed ex ordinatione & instituto DEI est fidei conferendae organon. Quando nimirum mitericordia revelantis DEI & concio praedicantis ministri antegredirur, homo audire potest verbum DEI. DEVS autem est, qui gratuita bonitate per auscultationem verbi sui coelestia sua dona vult operari. Qui etiam sua solius virtute & benedictione efficit, ut auditus noster non cadat irritus, fed ea mediante fides, aliique novi motus accendantur in cordibus audientium. Hoc modo auditus nec meretur quidquam, nec ex opere operato confert fidem, nec fidei aut conversionis est causa efficiens sed tantum organi rationern obtinet. Auditus non meritum, sed medium est divinitus ordiuatum 52). 52) De Praedest. p. 809. De libero arbitr. p. 498. THESIS XXIIX. Commonefactiones divinae: convertimini, agite poenitentiam &c. divini Spiritus adjunctam virtutem habent & sic sunt organa, quibus Spirirus sanctus homines e peccatorum somno potenter exsuscitar, ut & quid DEVS requirat, intelligere, & qvum id sibi deesse videat, a DEO precari incipiant. Comparatur cum voce Christi ad Jairi filiam: Puella, furge ; quae vox organon refuscitationis puellae fuit 53). 53) ib. p. 486. THESIS XXIX. Inter naturaliter mortuum & spiritualiter mortuum duplex st differentia, primo, quod spiritualiter morruus adhuc arbitrum habeat, quo tam naturali carnis repugnantia, quam actuali & hostili pertinacia DEO obluctari possit, secundo, quod hic etiam arbitrium habeat in externa regenda locomotiva, ut templum ingredi ; audire & non audire &c. Quod utrumque arbitrium naturaliter mortuo deest. 54). 54) Ib. p. 486. 487. THESIS XXX. Quoad capacitatem ergo homo non est truncus aut lapis, nam capacitas tribuitur homini naturali; non autem Scholastica, qua sese suis viribus ad gratiam applicare potest ; sed remota tantum. Ipsa scilicet essentialis potentia hac hac voce inteiligitur, qua homo intellectu & voluntate praeditus estnam sic deprehenditur in eo subjectum praeexistens, in quo divini Spiritus virtute illuminatio & conversio perfici potest. Quodsi lapis convertendus esset, prius in illo mens & voluntas de novo creanda foret 55.) 55) De Iiber. arbitr. p. 487. THESIS XXXI. Conversio non tractus est violentus, qui homines invitos cogit; nec hominem jam antea sponte volentem trahit ; sed DEVS verbo per Spiritum S. ex nolente ipse volentem efficit 56). Nam quod homo DEO obsequitur, id ipsum est Spiritus S. opus arque donum, qui nisi sua coelesti gratia praecurrens voluntatem hominis ad obsequium flectat, homo DEO non obtemperat 57). 56) Ib. p. 487. 57) Ib. p. 488. THESIS XXXII. Obedientia PauIi, quam ipse Act. XXVI, 19. de se narrat, quod non restiterit coelesti visioni, fructus quidam fuit conversionis 58). 58) Ib. p. 491. 492. THESIS XXXIII Qui docet, quod propriis naturae viribus homo possit velle obsecundare Patris volunrati, vel etiam de doctrina Christi judicium facere; is totam conversionem a carnalibus viribus naturae nondum regeneratae suspendit 59). Nam tota conversio in obsequio DEI & recta cognitione doctrinae Christi vertitur 60). 59) Ib. p. 497. THESIS XXXIV. Ratio, cur hic convertatur & satvetur, ille vero non, nec in facultate virium humanarum, vel earum ...... in spiritualibus, nec in Dei voluntate est quaereoda: sed in contemtu ordinis & neglectu mediorum aeternae salutis, sine quibus mediis ordinarie nec conversionem, nec fidem, nec salutem ipsam, operari DEVS constituit. 61) Culpa ergo non est seminanti DEO adscribenda, quod non fructificat apud auditores omnes verbum DEI, nec ejus voluntati aut decreto, nec organo praedicati verbi, sed Christus Luc. VIII, 5 seq. culpam omnem rejicit in ipsos auditores, qui non pari studio audiant verbum DEI, atque idcirco nec pariter inde fructum ferant 62.) 61) Ib. p. 497. 62) De praedest. p. 806. THESIS XXXV. Homines extra ecclesiam ad DEVM non convertuntur, quia verbum DEI non audiunt, quo partim vitio proprio partim culpa ingratitudinis majorum carent. 63) Quo quidem sit, ut vocatio ex DEI intentione univerlalis (quia tribus vicibus universo mundo verbum suum revelavit,) 64) hominum culpa ex accidete fiat particularis. 65) Homines in ecclesia, qui non convertuntur, ea propter non convertuntur, quia verbum DEl secure negligunt &contemnunt ; aut si audiunt, variis modis operationem ejus impediunt, aut intervertunt ; Unde non voluntas aut decretum aliquod DEI in culpa est, sed ipsimet hoc contemtu mediorum suam ad DEVM conversionem impediunt. 66) Qui in his excoecati & indurati justo DEI judicio dicuntur, tales isto jndicio justi judicis sunt, quod non antecedit, sed sequitur praeeuntem contemtum evangelicae doctrinae, eumque punit & vindicat 67). 63) De lib. arb. p. 497. 64) De praedest. p. 799. 65) Ib. p. 794. 799. 66) 66) De lib. arb. p. 497. 498. 67) De Fraedest. p. 816 THESIS XXXVI. Ratio cur alius non renatus facilius convertatur, quam alius Marc. XII, 34, Math. XXI, 31. XIX, 23. praeter temperamenti diversitatem, in obstaculis quaerenda est, quae ab hominum culpa propria, eorumque voluntate oriuntur. Sic legisperitus Marc. XII, 34. non flagrabat odio in Christum, quod apud reliquos pharisaeos altas egerat radices ; Pharisaeos Matth.XXI, 31. prae-concepta propria sanctitas, divites Matth. XIX, 23. illecebrae divitiarum impediverunt. Sic facilius convertuntur, qui verbum DEI primo audiunt, quam qui ejus concionem jama aspernati sunt, neglexeruntque ; facilius qui ex simplicitate, quam qui pertinaciter errant ; facilius, qui peccatis nondum adsveti, quam qui habitum peccandi induerunt 68.) 68) De lib. arb. p. 499. 500. De Praedest. p. 811. 812. THESIS XXXVII Facilitas haec non insitam quandam facultatem naturalem significat convertendi se, aut in conversione DEO cooperandi: sed comparate accepta docet tantum modo apud hos pauciora ac debiliora, apud illos vero plura & validiora impedimenta & repagula qusi, Spiritui S. objici. THESIS XXXVIII. Fatendum tamen est, esse & manere nobis in hoc saeculo circa has doctrinas quaedam occulta & incognita, quae vero ipsa revelatae voluntati DEI non repugnant, nec ad stabiliendam absolutam reprobationem pertinent. Dicere debemus cum Paulo: o abyssus divitiarum tam sapientiae quam cognitionis divinae! Rom. XI, 33.