Disputatio Inauguralis DE MATRIMONII NULLITATE, quam Ex Decreto Magnifici JCtorum Ordinis, IN ALMA WTTTENBERGENSI PRAESIDE DN. SAMUELES STRYKIO, JC. Com. Pal. Caesar. Consiliario Elect. Saxon. & Brandenburg. Facultaris Juridicae ORDINARIO. Parente suo Verenando pro licentia doctorali IN AUDITORIO MlAJORI D. X. Decembr. M DC XC II Horis ante & pomeridianis Publico Eruditorum examini submittet Jo. Samuel Strykius, Francof. March. WITTEB, Typis JOH. MICH. GODERlTSCHII. v i r i s Nobilissimis, Consultissimis & Excellentis & simis DNN. Dn. FRIDERICO STRYKIO JCto Serenissimae Viduae Ducis Wurtenberg, & Olsnensis Consi-liario Regiminis, & Cancellariae Directori Gravissimo, PATRUO SUO, DN. JOACHIMO HOPPIO JCto Reipubl. Gedanensis Syndico primatio meritissimo, AMITINO SUO, Dn. ELIAE AUGUS TO STRYKIO D. In Academia Chiloniensi Professori Publ. & Facult. Jurid. Assessori dignissimo PATRUELI SUO, Theses has inaugurales Sangvinis necessitudine ductus Cum voto perennaturae felicitatis consecrat Jo. Samuel Strykius rancof. March. J.N.J. Divertendi licentia Hebraeorum jure qvanta fuerit, nemini ignotum esse puto. Romanis non omnino idem licuisse, testantur illi, qvi placita illorum antiqvissima scrutati. Qyam-vis successu temporis, teste Seneca, tanta Divor-tiorum libertas invaluerit, ut illustres etiam nobi-lesqve foeminae, non Consulum numero, sed ma-ritorum, annos suos computarint. Qvod qvidem de Ethnicis non adeo mirandum, sed hoc magis miratu dignum, qvare Justinianus Imp. Mosaicam fere libertatem Conjugibus indulserit, etiam bo-na gratia ase invicem discedendi potestatem con- cedens, ut Judaizare hoc passu Jus Justinianeum a non paucis hactenus assertum. Rectius Con-sistoria nostra huic Juri repudium dederunt, dum unitatem carnis insolubilem , ex novi foederis prae-scripto constanter urgent. Verum cum praeter causas aSalvatore & Apostolo probatas, alias qvo-qve admittant Judicia Evangelicorum Ecclesiasti-ca, harum Justitiam suscepi defendendam, hac tamen ratione, ne qvidqvam Evangelicae detrahatur autoritari. Fiet vero hoc, si matrimonium divortio dissolvendum, ab eo qvod nullum est, probe separetur. Hoc enim rescindere necessum non est, cum jam nullum sit, sed declaratione sal-tem Judicis opus habet, ut constet, Matrimonii vinculum plane non subfuisse. Atqve de hac Ma-teria plenius disserendi animus mihi erat ; verum cum abitus Venerandi Dni Parenti ad Academi-am Hallensem maturandum esse jubeat, mihiqve, ab itinere paucos ante dies demum reduci, spatiu non suppetat, plena manu materiam hanc utilissi-mam excutiendi, primas saltem lineas plenioris Dissertationis, suo loco & tempore publicandae, ducere in praesenti sufficiat. Qvod ut aeqvo inter-preteris animo L. B. etiam a Te atqve etiam con-tendo, mihiqve pro candore Tuo polliceor. Deus vero felices successus clementissime largiatur ! I. Justram discedendi a vinculo connubiali causam esse a-dulterium, nemo hucusq ; inter nostros in dubium vo-cavit, ob assertum Salvatoris Matth.19.v.9. qvamvis inter Pontisicios receptum, verba illa non plenum inferre divortium sed solam separationem qvoad thorum & men-sam, salvo caeteroqvin vinculo conjugali ;adeo ut nec par-ti innocenti ad alia vota transitum indulgeant, qvod pro-lixe defendit Bellarminus Lib. I. de Matrim. cap.10.seqq. Cujus sententia a Theologis pariter & JCtis nostris du-dum explosa. Il Hoc DE MATRIMONII NULLITATE. II. Hoc majoris dubii est, an jus divinum uxori ean-dem facultatem indulgeat, ob aoulterium mariti divor-tium petendi ? Jure veteris Testamenti salva res est, libellum repudii maritum uxori, non vice versa, de- disse. Imo nec N. Testamenti Jure textus expressus o- stendi potest: Salvator enim de marito, non de uxore ob adulterium divertente loqvitur. Et qvamvis Apostolus I. Cor.VII.10. uxori hoc indulgere videatur ; Magis tamen factum, qvam jus respicit, hinc expresse ipsi interdicit transitum ad secunda vota. Peccat eqvidem maritus con-tra fidem conjugii, copiam corporis, cujus dominum ta-men uxori dicto loco adscripserat Apostolus, alii foeminae faciendo ; verum non aeqve peccat ac uxor, nec tantum familiae praejudicium infert. Qvamvis Consistoriorum mores idem jus in utroqve Conjuge servent , qvod & Justiniano ita placuit in Nov.117.c.8. III. Cum Salvatore committunt Apostolam I, Cor.VII. novam divortii causam admittendem, scil. malitiosamde desertionem ; qvam iterum impugnant Pontisicii, ad solam infidelitatem Apostoli assertum restringentes Bellarmin. d. Lib. I.de Matrim.cap.16. Verum infideles non saltem doctrinae confessione, sed & vitae professione hic intelligi, demonstravit B. Gerhard. Loc.de Conjug.§ 624.Havemann. Gamolog lib.3.tit.7.§.3. nec hic pugna ulla inter Christum & Apostolum : ille de faciente, hic de patiente divortium manifeste loqvitur. Carpz. Jurispr. Eccles.Lib.def. 56.n.8. IV. 6 DE MATRIMONII NULLITATE. IV. Hae vero, qvas jam adduximus, Divortii causae, inter nostros in confesso sunt: Verum hoc non expedi- tum apud omnes est, an insidiae alteri conjugum stru-ctae, justam Divortio causam praebeant ; Communis fateor sententia est, separationi tantum qvoad thorum & mensam locum esse, sed parum commodi inde habebit innocens maritus, qvem, venenum praeparaneo propinandoqve morti destinaverat uxor ; ingratissimam enim illam adhuc alere tenetur, & ipse interim in coelibatu vivere sine ulla Matrimonii adjutrice compellitur. Nulia sane major per-fidia inter Conjuges esse videtur, qvam si vitae alterius vim inferre tentent; Cur ergo non aeqvevinculum matrimo-nii dissolvendum, qvam per adulterium, ubi moecha ad huc amat maritum, licet amoris socium petat : cujus argumenti vim agnoscit Gutierrez Canon. qcest. Lib. I.cap.24. Unde locus Matth.XlX. non obstabit ; qvippe si de hoc causa Sal-vator interrogatus fuisset, ubi major adhuc malitia conju-gis, qvam in adulterio, idem respondisser. Imo si sola de-fertio causam divortio praestat, cur non magis attentatum Mariticidium ? Conf. Farinac.qv.143.n155. Sanchez de Matrim. l.10. Disp.18. n.6 seqq. V. Et pro hoc totali divortio ob insidias vitae structas rectissime pronunciatum est in Concilio Wermeriensi, sive Wormatiensi, ubi Canon.V. Edit. Reg .Conpsior. Tom. 17.ita se habet : Si qva mulier mertem Viri sui cum aliis hominibus cvnsiliavit, & ipse vir ipsius hominem, se defen-dendo, occiderit, & hoc probare potest, ille Vir potest ipsam uxorem dimittere, & si voluerit, aliam accipiat. Qvod DE MATRIMONII NULLITATE Concilii decisum iisdem verbis fere repetitum a Gratia-no in Can. Siqva mulier 6. Caus.31. qv.1. Verum cum deci-sionem hanc principiis suis refragari viderent Pontificii, ob transitum ad alia vota concessum, pro more suo corrupre Canonem retulerunt in C. I.X. de Divort. inserendo, post mortem. Et cum Gratianus ita non Iegerer, loco jam alle-gato; titulo PALEAE insignitum volucrunt illum Cano-nem : Sed male haec omnia, sicut ostendit Gonzalez Tellez add.C.I.X. de Devort. n.2. eandemqve corruptio-nem ex Reg.Prumiens. de Discipl. Eccles.l.2.§. 117. demon-stravit Dn. Hieron.Bruckner Decis.Matrim.c.18.n.20. VI. Verum haec incidenter tangere libuit , jam propius ad scopum accedo, ostensurus, plures dani causas separandi Conjuges cum potesate novas contrahendi nuptias, eti amsi nec Christus, nec Apostolus illas expresserint: Scilicet Qvoties matrimonium per se nullum, toties non opus di vortio, sed per judicem tantummodo declarandum, defi-cere hic connubii nexum, & hinc unum qvemvis, ex vete-ri formula, res suas sibi habere posse, VII. Nullitas illa matrimonii vel absoluta est, in tantum ut nec volentibus ulterior cohabitatio permittenda, sed in-viti etiam separandi: vel respectiva, qvando intuitu alte- rius conjugum nullitas subest, qvae tamen si defectus non urgeatur, evanescit, & robur ex postfacto accedit Con-jugio. De singulis pro instituti ratione dispiciendum brevissimis. DE MATRIMONII NULLITATE. VIII. Matrimonium absolute nullum dico, cui Jus divi-num resistit, qvale est, qvod in gradu Jure divino prohibi-to contractum. Supposita enim plerorumque & Theolo-gorum & JCtorum opinione, prohibitionem nuptiarum Lev.XCIII. esse moralem, exinde sua fluit sponte, qvod ma-trimonium in gradu illicito contractum sit incestuosum & indispensabile; Nemo enim hucusqve contra Jus Divinum morale dispensandi licentiam indulsit Principibus, qvam vis hic faciliores sint Pontisicii, vid. Laymann.Theol.Moral.l.5. Tract.10.c.n.6. & ex nostris qvoqve illi, qvi moralita-tem prohibitionis Mosaicae negant, faciles sunt in admit-tenda Dispensatione, uti videre est ex Responso Facult. Ju-rid. Helmstad. adducto a Do. Patrente in not.ad Jus Eccles. B. Brunnem. I,2. c.16. §.21. IX. Qvod si ergo moralis est illa prohibitio, ut ex sup- positis jam disputabo, seqvetur exinde, matrimonium hoc, etiam invitis conjugibus pro nullo declarandum, & dissolvendum esse. Adest enim hoc casu incestus con-tinuatus, & permittendo continuationem hujus matri-monii, nihil aliud efficitur, qvam qvod Deum quotidie offendendo, peccata peccatis cumulentur ; qvod procedit, etiamsi Iiberos jam susceperint: Multiplicitas enim prolis susceptae crimen exaggerat, & diuturnira temporis pec-catum non minuit sed augmentat, sicut in simili casu loqvitur Pontifex. c.5. in fin. X. de eo qvi dux. in uxor. Ut inde merito mirandum, qvare non pauci ex nostratibus hoc matrimonium ab initio qvidem illicitum, ex post fa-cto autem permittendum esse dicant ; aut enim non ca-piunt vim moralis prohibitionis divinae, aut manifestam peccandi DE MATRIMONII NULLITATE. peccandi licentiam indulgent, sane eo graviora jus Ca-non censet peccata, qvo diutius infelicem detinent ani-mam: Cap.pen. in fin. X. de Consangvin & affin. & colli-mat huc textus in L. 4.C. de Incest. Nupt. ubi illi etiam, qvi per ignorantiam in gradu prohibito incestas contraxere nuptias, si post adeptam vinculi sangvinis uotitiam ab in-vicem non diverterint, ut incestuo si puniendi sunt ; qvod fieri non posset, si saltem ex postfacto tolerandum esset hoc matrimoninm, bona fide ab initio contractum: Nec ex permissionibus divinis mox Majestati concedendum arbitrium, similia faciendii. Hinc placetomnino B. Ger-hardi sententia qvando loc.de.Conjug.§. 630. cum B. Lu-theto statuit, absolute & indistincte pronunciandum, Conjugia in gradibus lege divina interdictis contracta, esse dissolvenda. X. De coetero ut nostram de prohibitione Mosaica ex-ponamus sententiam, admittimus moralitatem illius prohibitionis, sed Juris naturalis illam esse pernegamus. Placet enim distinctio D.Osiandri Tract.de Sabbath. tit. ae mor alitat. Sabb. th.22.inter jus morale naturale & inter jus morale positivum prudenti judicio discrimen facien-tis, ad determinandam moralitatem tertii praecepti De-calogici, qvam & ante eum probavit D. Danhauer. in Colleg. Decalog.ad praecept.3. Dicimus itaqve, prohibitio-nem illam Mosaicam esse moralem positivam, cujus obli-gatio non incipit, nisi a Lege lata; sed non esse moralem naruralem, hujus enim obligatio cordibus hormnum in-scripta, & Grotio teste, nec ab ipso Deo dupensabilis. At-qvi vero, si nuptias ante prohibitionem Mosaicam con-tractas intueamur, nihil illicitum fuit, praetes Parentum DE MATRIMONII NULLITATE. liberorumqve conjunctionem ; ex qvo manifestissi-mum nascitur argumentum, Jus Naturale illis conjun-ctionibus non restitisse. XI. Nullum (2) esse matrimonium, & hinc dirimendum dico, qvod contractum, priori matrimonio nondum dissolute. Postqvam enim semel matrimonium cum una legitime coontractum, allis femet sub specie matrimo- nii, jungendo, nihil agit ; omne enim illud nullum qvod contra Leges est. qvocunqve praetextu gestum Unde duplici matrimonio concurrente, posteriori prius sem- per praeferendum. Prius enim matrimomum tantum est verum & indissolubile, atqve hinc post secundas nu- ptias, qvamvis bona fide & sine dolo contractas, priori conjuge revertente, dissolvendum posterius matrimo- nium, utpote putativum, & priori restituenda conjux. C.2. X. de Secund. Nupt. Thom. Del Bene Tract.Moral. 3. Dubit. 18. Sect. 8. in fin. Xll. Hoc vero dubium qvam maxime, an maritus prior reversus, compelli possit, ut uxorem alteri junctam reci- piat ? Si qvidqvam culpae interveniat, qvod uxori pos- sit imputari, salva res est, illum ad recipiendam uxorem non obligari. Caeterum si bona fide gesta sint omnia, & uxor falso mortis nuntio decepta, ad alia convolaverit vota, mox vero postqvam de vita mariti prioris edocta, a posterioris consortio conjugali semet abstinuerit, qvod facere tenetur, d.c.2.in fin. X. de secund,Nupt. compellen-dum esse priorem maritum existimo, cum nihil inter-cesserit, qvod perfidiae ream facere possit uxorem. Qvod si maritus ad hoc adigi neqveat, sed per contumaciam re- DE MATRIMONII NULLITATE. resistat, pro desertore reputandus, & sic non amplius dis-solvendum matrimonium posterius, sed ex novo qvo-dam consensu, remoto jam impedimento, redintegran-dum. Obstare qvidem videtur Nov. 117. cap. II. ubi ma-rito reverso conceditur licentia, an uxorem repetere ve-lit, cujus decisionem non pauci seqvuntur. Brovver de Jur. Connuh. Lib. 2. c. ult. n. 13. Dn, Hieron. Bruckner, Deciston. Matrimon. cap. 27. n. 12. Verum contextus evin-cit,culpam uxori imputandam supponi. De caetero, qvo-modo se gerere debeant conjuges, suborto dubio, an le-gitime contractum sit matrimonium, prolixe inqvirit Del Bene d. l.Tr.2. de Conscientia opinante Dub. 10, Sect. 13, n. 4. Sanchez. de Matrim. Lib. 2. Disp. 41. XIII. Idem asserendum, si qvis contractis sponsalibus pu- blicis sponsam dereliqverit, & cum alia sponsalia non tantum, sed & nuptias benedictione Sacerdotali confir- matas contraxent, quae nuptiae omnino nullae, & maritus hic ad primam redire tenetur sponsam, per C.31. X. ae Sponsal. Qvod qvamvis non pauci ex nostris impugnent, ob favorem consummati penitus matrimonii, Carpz. Juris Eccles. Lib.2. def. 66. Ratio tamen solida deficit. Postqvam enim priori sponsae pure se obligaverat, non jus ipsi fuit eligendi aliam : nec benedictio Sacerdotalis hic qvidqvum operabitur, utpote qvae accessit rei illi- citae, & hinc cum decepta fuerit Ecclesia, merito per- fidiae poenas luet maritus. Et pro hac matrimonii nullitate in supremo Appellationum Judicio Saxon. Anno 1674. d. 25. Julii. pronunciatum esse, refert Dn. Parens in Disp. de Concurs. Sponsal. c.2. n. 23. DE MATRIMONII NULLITATE, XIV. Porro matrimonium contra LL. humanas morali ratione nixas initum, pro nullo declarandum, ob gene- rale decisum L. Non dubium 5. C.de LL. Gravissime qvi- dem disceptari constat, an per LL. humanas tale matri- monii impedimentum statui possit, qvo etiam jam con-tractum irrintetur, de qvo contra Ponrisicios, vota matri- monium irritantia defendentes, disputat prolixe Ger- hard. Loc.de Conjug. §.646. feqq. ubi §.648. etiam Ma- gistratus Leges, de dirimendis matrimoniis in re, ex Ju- ris divini dispositione dependente, invalidas pronunci- at. Verum in hypothesi a nobis proposita, ubi mo- ralem rationem reqvisivimus concurrentem, salva res est. Sic enim non sola civilis ratio, sed hujus morale fundamentum concurrens, LL. humanas ab iniqvitate excusabit, praesertim si lex irritationem matrimonii poe- nae Ioco subjiciat, qvippe alioqvi poenam praestitisse, regulariter sufficit. Collimat huc veteris Ecclesiae con- sensus, de qvo testis est Marc.Ant.de Dominis Tr. de Re- publ. Eceles. l.5. c.11. n.5. dicendo: at firmis sime semper ve- tus Ecclesia tenuit, matrimonium contra LL. Principium contra actum, nullum esse. XV. Huc refero (1) Nuptias invito Patre contractas, qvas Justinianus adeo nullas esse voluit, nt nec matri-monii, nec dotis nomen hic admittendum, nec liberi inde nati alio, qvam spuriorum, loco habendi sint. §. 12. Inst. de Nupt. Qvam matrimonii nullitatem soli Justi-nianeo Juri adscribo, ratione tamen petita ex natutali & divino Jure , ob violatam reverentiam Patri debi-tam, qvamvis ob hanc causam Jure divino pariter nullum DE MATRIMONII NULLITATE. esse hoc matrimonium, dicere non ausim. Et licet per Concilium Tridentinum necessitas illa con-sensus Paterni sublata; Galli tamen sententiae sua_ hu-cusqve tenaces, nullum & irritum tale matrimonium pronunciarunt. Francisc. de Roye Instit Jur. Can. l. 2. tit.9. §. 4. Qvae Justiniani sanctio de nullitate hujus matrimonii, nulla qvidem publica Principum no-strotum constitutione sublata, in Praxi ramen eo fere deventum, ut matrimonio jamtum consummato, Par rentis dissensus dissolutionem vix operctur, si nihil ali-ud concurrat, qvod matrimonio obstet, de qvo vid. Dn.Bruckner Decis. Matrim. c, 2, n. 126.seqq. Magis enim, sed sine ratione saepius, Evangelici Papales LL. in ma-trimonialibus attendunt, qvam Civiles. Optimo itaqve Jure Serenissimi Duces Brunsvicenses in Ducatu Gvel-pherbytano, ante annos non adeo multos, solenni edi-cto Juris Civilis rigorem non tantum repetierunt, sed etiam ad consensum maternum extenderunt, matrimo-niumqve sine eo contractum, pro nullo declararunt. XVI. Alterum exemplum suppeditat nobis L. Un. C. de Rapt. Virg. ubi matrimonium inter raptorem & ra-ptam irritum seu nullum censetur adeo ut nec ad de-siderium raptae continuatio ejus permittatur, sed raptor ultimo supplicio destinetur ; Qvod iterum immutavit Jus Canonicum in C.pen. & Ult. X. de raptor. cujus de-cisionem seqvuntur nostri, vid. Carpzov. Pr. Crim. qv. 75.n.68. licet Juris civilis rigorem paucis ad hinc annis speciali Edicto repetierit Amplissimus Hamburgensium Senatus. DE MATRIMONII NULLITATE. XVII. Tertium Exemplum matrimonii ex nullitatis ca-pite dissolvendi occurrit in casu, si persona deserta, si-ne praevia citatione Edictali, & qvidem trina, ad alia vota convolaverit. Certum enim est, si Processus de-sertionis legitime institutus & finitus, matrimonium de-nuo contractum, hac efficacia gaudere, ut, redeunte licet desertore, dissolvi neqveat, Carpz. Juris pr. Eccl. l.2.def.92.n.12. Qvod si vero hic, qvae in Ordinatio-nibus Consistoriorum praescripta, fuerint neglecta, po-stenus matrimonium pro nullo declarandum, & marito priori redeunti uxor restituenda. Dn. Schilter Inst. Jur. Eccel. L.2.tit.12.§.5. add. Carpz. d.l.l.3.def. 67. §. 68. XVIII. Haec de nullitate absoluta sufficiant: Jam transeo ad respectivam, ubi partibus consentientibus qvidem sustinetur matrimonium, uno autem illorum deside-rante nullum declaratur ; cujus respectivae nullitatis exempla alia jure non ignota,vid.L. 14, C. de Pro-curat. L. Si Curatorem 3. C. de In Integr. restit. L. 4. C. de Auctorit.prast. Celf. Bargal, Tract.de Dolo lib. 2. divis.5. n.51. Et hujus nullitatis rationem ad duas reduco cau-sas ; DOLUM scilicet & ERROREM, XIX. Dolum qvod attinet, illum excludere consensum in aprico est: qvare si caufam dederit negotiis bonae sidei, ipso jure illa reddit nulla L.Et eleganter 7.ff.de Dol.mal. Jam vero nullibi exuberantior bona fides exigitur, qvam in matrimonio contrahendo ; Cessante itaqve consensu matrimoniali, nulIum adest matrimonium ; qvod agnovisse DE MATRIMONII NULLITATE. videtur Pontifex in C. Tua nos 26. X. de stonsal. se-qventibus verbis decretalem Epistolam concludens: Qvoniam ex altera parte dolus solummodo adfuit, & defi-cit omnino consensus, sine qvo caetera ne qveunt soedus persi-cere conjugale; qvam qvidem Pontificis rationem pro-bamus, sed decisionem comprehensam illo Cap.merito rejicimus, cum Brovvero de Jure Connub. l.1, c. 17. n. 7. Dissentiunt qvidem non pauci, qvi ob indissolubilitatem matrimonii dolum hoc effectu non gaudere dicunt, ut, qvod plane consummatum est, matrimonium rescinda-tur Molin. de Just. & Jur. Tr.2.Disp.35. 2. n.5. Covarru-vias, de Matrim. P.2.§.7. n. 4. Verum, qvid his respon-dendum, docet Dn. Parens in Disput.de dissensis unius desponsatorum §. 12. XX. Caeterum, ut dolus nullum reddat matrimonium non praecise attendendum est, circa qvod ille commissus an hoc substantia vel accidentalia Conjugii concemat, sed sufficit, alterum nunqvam in matrimonium consen-surum fuisse, nisi dolosa persvasione alterius inductus fuisset, Ut adeo parum intersit, an circa personam ipsam, vel personae qvalitates, vel etiam fortunae bona commissus firt. Omnibus enim his casibus excluditur con-sensus, & nemo ex dolo suo lucrum captare debet Ex-emplum in homine nobilem se dolose simulante, cum tamen infimae sortis esset, adducit Aug. Barbosa Consul-tat. Canon. L. 2. pot. decisiv. 19.n. 51. & nullitatem hujus ma-trimonii variis auctoritatibus confirmat, ubi plura in hanc rem videri poterunt. Nec Sacerdotalis copula nullitati resistet ; haec enim accessit ad negotium illici-tum ; imo ipsa per dolum elicita, & sic fraus facta Ecclesiae DE MATRIMONII NULLITATE. soae, qvod poenam meretur ratione decipientis, non proe-mium, nec beneficiis Juris deceptus privari debet; unde errorem fortunae cum dolo conjunctum vitiare matri-monium, rectissime defensum est ab Alberio. Gentil. l. 3. de Nupt. c. 4. Aliorum Doctorum assensum adduxit Dn.Parens in dict.Dissensu unnius Desponsat.§. 12. Unicum addo : Judicis Ecclesiastici arbitrio multum hic relinqvendum esse, ut ille personarum qvalitatem & conditionem, pariter qve damni inde in deceptum ejus-ve familiam redundantis, rationem habeat ; Soepius e-nim una alterave Circumstantia, ut a Regula discedamus, facit. Insuper tentanda omnia, ut qvantum persvasioni-bus effici potest, matrimonium conservetur. XXI. Ad Dolum referendus etiam metus est ; hic enim sine dolo non infertur ; & qvamvis metus consensum omnem non excludat, per per L.21. §.penult.ff. qvodmet. Caus. Brovver.de Jure Connub. lib. I. cap. 17. n. 20. Jus Canonicum tamen consensum hunc pro nullo reputat, & libertatem voluntatis ad inducendam obligationem connubialem exigit, C. Cum locum 14.X. de sponsal. qvod ecusqve verum, ut qvamvis Juramento.confirmatum hoc matrimonium, non tamen validior inde nascatur obligatio. Dn. Herold Tr.de Ratificat.pag. 66. n. 42. San-chez. de Matrim. Tom. I. lib. 4.Disp,20. Verum suppono, metum per subseqventem confensum non esse purga-tum. C. 9. & 21. X. de Sponsal. ad qvod sola non sufficit copula, si ad hanc pariter per metum adacta sit foemina, Dn.Herold.d. Tr.pag 67.n.45 & seqq. Hoc facile lar-gior Brovvero de cap. 17.m. 24. hodie consummato publi-ce matrimonio, vix metum allegari posse, cum contradicendi DE MATRIMONII NULLITATE. potestatem habuerit. Hoc vero ipse pariter non ne-gavit, raptas soepius puellas, & invitas, corrupto qvodam sa-cerdote bellico, conjunctas, & ad copulam conjugalem ada-ctas fuisse ; Ubi enim a suis se remotas, & in extremo periculo constitutas vident, ob durantem metum contradicere non audebunt. XXII. Error jam seqvitur, pariter annullans matrimonium, cum excludat consensum, per L.Si per errorem 15.ff. de Jurisdict. Errorem hunc vulgo ab Objecto distingvunt, an videlicet circa substantialia, an accidentalia matrimonii fuerit erra-tum ; ut ille saltem, non hic nullum reddat matrimonium, Cui sententiae merito insistimus, & ita diversam doli & erro-ris rationem agnoscimus. Dolus anim ; etiam circa acciden-talia commissus, vitiat matrimonium, de qvo dixi §.19. qvam ob rem dicendum existimo ; qvoties errori causam dedit do- lus alterius conjugis, toties indistincte nullum esse matri-monium, non obstante, qvod circa accidentalia saltem erra-tum sit, Besold Consil.Tubing.P.5. Consil. 237.n.55.& 89. XXIII. In specie vero circa substantialia matrimonii erratum esse constat, sisponso alia persona praeter opinionem substituta, qvorsum Jacobi Leaeqve conjugium pertinet, qvod nullum fuisse, fatentur omnes, Laymann. Theolog.moral. Tom. II.Lib.5. Tr.10.P.4.cap.2.n.1. Nullitas tamen illa tantum respectu Jaco-bi subfuit, eapropter hic Juri nullum dicendi matrimonium renunciare, Leamqve retinere potuit. Cons. Thom Tambu-rinus Theolog. Mor, l.8. c.2. §.1. XXIV. Oberrorem virginitatis matrimonium nullum esse,si juri suo renunciare nolit maritus, praxis Consistoriorum testatur DE MATRIMONII NULLITATE. An vero Error hic substantiam matrimonii concernar, an accidentia, controvertunt ? Prius communiter affirma-tur, si substantiam matrimonii non in genere consideres, sed qvatenus cum virgine contrahendum, Carpz. Jurispr. Eccles. l.2.def 187 Gerhard loc.de Conjugio §.III. Verum hac ratione, & error circa divitias substantiam matrimonii concernet, qvatenus hoc cum divite contrahendum. Alii accidentalibus adscribunt, seu ad errorem qvalitatis referunt cum Gratiano in Can. Unic.caus.29.qv.I & hanc qvalitatem vulgo internam vocant, animi vero dotes externam, qvae invertit. Brovver. d.lib.1.Cap.18.n.14.& n.18. erroremqve virginitatis ad qvali-tates mixtas refert. Sed salva est communis sententia, si illa qvalitas externa dicatur, de qva ex conversatione constare poterit,qva ipsa se facile produnt animi vel dotes, vel vitia, non aeqve virginitas illaesa. XXV. Ego autem non ex sola erroris causa, sed ex manifesto personae defloratae dolo nullitatem matrimonii derivandam censeo. Qvae enim gravior fraus esse poterit, qvam si se pro virgine gerat stuprata, & se matrimonio jungat illi, de qvo certa erat, ipsum eam non nisi virginem ducturum ? qvam rationem ex dolo petitam urget qvoqve Carpz.d. Def.187.n.9, Brovver; lib.1.c.18.p.169. ob dolum vero nullum esse matri-monium, jam supra evictum. Qvamvis autem huic nullitati se opponat Dn.Bruckner Decis.Matrim.cap.20.n.26. & segg. & divortio dirimendas esse has nuptias censeat, alioqvi enim, si ipso jurae nullae essent, non posse decepto persvaderi remissi-onem: Attamen ad hoc jam supra responsum, nullitatem hanc non absolutam, sed respectivam esse, scil.qvoad dece-ptum, cui fas est juri suo renunciare. De caetero qvae hic obser- DE MATRIMONII NULLITATE. fervanda judici, anteqvam nullum-declararet hoc matrimo-nium, de eo videsis Carpzov. Juris pr, Eccl. l.2. def.195. XXVI. Qvod si maritum violati pudoris reum pariter postu-letuxor, compensationi locus esse videtur, sicuti de adulte-rio mutuo ad impediendum divortium Jure nostro provi-sum L.Viro 39.ff.solut. Matrim.lmo & ipse in dolo esse vide-tur, decipiendo puellam, non nisi casto Juveni nupturam, Fateor, si seriam hanc intentionem expressisset sponsa, se ali-ter ipsi non nupturam ; eandem utrobiqve nullitatis subesse rationem, qvod pluribus probavit Dn. Bruckner de Tr. cap. 20. n. 28. At vero, cum non aeqvale subeat praejudicium uxor, nec familiae tantum contingat dedecus, contrarium fere re-ceptum, Basil. Ponce de Matrim. I. 1. Disp. 93.n. 6.qvamvis Sponsaliorum dissolutionem Consistoria nostra ob hanc cau-sam admittant, ob rationem Augustini,adductam in Can. 2. Caus.32. qv.6. Dn. Nicolai Tr.de Repud. & Divort. c. 2. n. 66. XXVII. Plane alia decisio sibi locum vindicare videtur, si vidu-am, honestam tamen, qvis duxerit, qvam virginem esse cre-debat. Nulla hoc casu violati pudoris macula adest, nec ul-la ratione sponso ignominiosum, hanc retinere uxorem, ea-qve propter maritum non audiendum esse, dicit Brovverus de Jure Connub.l.2. c.18.n.35. Admitto sententiam, si sola facilitate sua lapsus sponsus, qvod in conditionem sponsae non inqvisiverit: Nego, si id fecerit, & vidua dolose se pro virgine gesserit, qvam ipse si viduam novisset, nunqvam du-cturus fuisset: Deus auctor & conservator matritnonii est, astinon illius, qvod per fraudem, callidasqve machinationes contractum. DE M ATRIMONII NULLlTATE. XXIIX. Errorcm circa habilitatem ad amplexus conjugales substantiam matrimonii concernere, nemo diffitebitur; qva-propter ob impotentiam coeundi, sive haec in masculo sive in foemina sit, nullam redditur matrimonium ; de qva mate-ria vid. Dn. Simon Tract. de Impot. Conjug. Anton. Dia-na Resolut.Moral.T.2.de Matrim.Resol. 160.seqq. qvae nulli-tas iterum non absoluta, sed respectiva est ; unde si foemina sciens tali marito nupserit, vel comperta impotentia ipsi co-habitare velit, a marito non separanda, Kitz. Synop. Matrim. cap.3. theor.5. Impotentiam vero supervenientem non at-tendendam esse, satis abundeq; constat. Laymann. Theol. Mo-ral.Lib.5.10.P.4.c.n.i.& seqq. An autem Evnucho notorio permittendum sic matrimonium, superioribus an-nis obveniente casu graviter disputatum, Negarunt ple-riqve; sed affirmarunt Theologi Regiomontani. Res ple-na scandali ; nec tamen excludendum Judicis arbitrium, ita, ut si de coetero nihil mali metuendum, tolerari possit hoc conjugium. vid. Dn. Bruckner de Tr. cap. II. Qvamvis a Pontifice matrimonium hoc non permitti, in Italia nuper observaverim, ubi Castratus qvidam, praecipuus Musico-rum Ducis Mantuani, Cortona dictus, cantraticem illius Ioci formosissimam, Barbarucciam, matrimonio sibi jun-gere desiderans, Papalem non potuit impetrare dispensa-tionem. XXIX. AIios nupturientium errores brevitatis amore in praesens praetermitto & generatim moneo ; solum errorem in aliis casibus non sufficere, nisi concurrat dolus alterius. Nil enim causae subest, qvare falsa Sponsi opinio, qvam ipse sibi DE MATRIMONII NULLITATE. injecit de animi fortunae qve dotibus, & corditone sponsae, si haec simulando vel mentiendo sponso talia minime persvaserit, causam dirimendo matrimonio praebe-re debeat ; qvae omnia prudenter Judex Ecclesiasticus se-cum reputabit. XXX. Superesse qvidem ad huc videbatur nullitas matri-monii ex defectu conditionis ; cum ex vulgatis juti-um principiis constet, illa qvae sub conditione facta, cessante conditione censeri non facta. Verum utut hoc in sponsalibus admittam, Sanchez de Matrim. P.I Disp.53. num. 4. Gurierrez. de Matrim. c. 24. n. 6. con-summato tamen matrimonio hoc concedendum non est ; qvi enim pendente conditione ad consummatio-nem matrimonii procedir, conditioni renunciasse cense-tur C. per tuas 6.X.de Condit. appos.& ibi Barbosa Covarruv, de Sponsalib. P. I. c. 4. §. n. 18. Qvod temperandum cen-feo ; nisi ejus generis si conditio, qvae ex intentione con-trahentium adesse debet,s.qvae huic negotio tacite inest. Quare qvamvis communiter explodatur conditio: Du-tam Te, si te virginem deprehendero Sanchez, de Matrim. l.5.Disp. 16.n.5. Beust de Matrim. Lib. I. de Sponsalib. c. 18. attamen subsistet illa, matrimoniumqve nullum reddet, si illo contracto, non solus virginitatis defectus, utpote cu-jus certa signa non dan, fatentur pleriqve, Gonzalez Tel-lez ad C. 4. n.8. X. de Probat. Zachias Qvaest.Med. Legal. L.4.tit.2.q.I. sed virginitas per stuprum amissa allegetur & probetur. Utut enim haec conditio non refervata, ta-cite tamen subintellecta. Sine ratioue ergo, afferunt, conditionem jam adductam adeo illicitam esse, ut qvamvis postea corrupta deprehensa sit, resolvi matrimomum neqveat; DE MATRIMONII NULLITATE. qveat: Bechstad de Condit. Sponsal. c. 2. n. 2. licet ex Juris Canon. principiis, ob virginitatis florem stupro amissum, marito non succurrentibus, praesidium capiat Bechstadii fententia. XXXI Plura adhuc restant circa matrimonii nullitatem nota- tu digna, verum cum ab initio promiserim, me brevitatis fore memorem, casusqve, qvi restant, extra dubium non sint, illos digito saltem demonstrasse sufficiet, censuram vero qva Opus habere videntur, coinmodiori reservans occasioni. Pertinet vero huc matrimonium Tutoris cum illa qvae Pupilla fuit, contractum anteqvam Tutelae ratio-nes, redditae qvod Legibus nostris interdictum tot. tit. C. de interdicto Matrimonio inter Pupillum & Tutorem cujus matrimonii nullitas ex L. 6. C. d. t. manifeste apparet, ubi & matrimonium pro non contracto reputatur, liberiqve inde nati legitimorum jure non veniunt, cujus ratio in §. 12.lnst.de Nupt.conf. L. 3. C. d. t. Hoc mirum, qvare ad illum, qvi pro Tutore se gessit, hoc non extendendum: Ra-tio enim qvam Impp. in L.fin. C. de interdict. Matrim. sub-jungunt, ne ex hujus modi subtili vel maligno tractatu matri-monia aliqvam laesionem l. calumniam patiantur, parum concludit, postqvam illi, qvi pro Tutore I. Curatore se gesserunt, eadem necessitate cum veris Tutoribus ad red-dendas rationes obstringi coeperunt tot. tit. ff. de bis qvi pro Tut. I. Curat. De caetero nullitatem hanc non absolu-tam sed respectivam esse, unusqvisqve fatebitur, cum juri suo, postqvam ad justam pervenit aetatem ; renunciare pos-sit per Ttelae administrationem leasa uxor. XXXII. Alius adhuc Jure Canonico occurrit casus, ubi nul- litatis arguendum Matrimonium, si se.qvis. illam duxerit, qvam DE MATRIMONII NULLITATE viva uxore adulterio poluerat; qvod adeo nullum re-putant Canoues, ut qvamvis jam penitus consummatum, li-beriq ; inde suscepti, tamen discedere ab invicem compel-lantur Cap. cum haberet, in fineX.de eo qvi duxit in ux qvam ad poll. qvod postea ad Casum promissi cum Adulterio ma-trinionii & insidiarum vitae fructarum restrictum es, Cap. significasti6.Xj.d.t.rationem nullitatis suppeditat Pontifex A-lexander III. qvod Sacramentum prius temere violaverit; qvae qvantum apud nos concludat, in aprico est, interim re-tinuimus in Consistoriis nostris hujus matrimonii interdi-ctum.vid.Dn.Parens in not.ad Jus Eccl.Brunn. l.2.c 16.§ 16. XXXIII. Alios Casus lubens praetereo, ubi impedimentum diri-mens matrimonium adesse dicunt Potificii, de qvibus proli-xe videri poterit Sanchez. de Matrim.tot.lib.7. Tamburinus Theol. Mor. l.8. Tract.I.tot.Basil. Ponce Tract. deMatrim Paucis tantum de effectu matrimonii nulliter contracti dicendum. Et qvidem nulIos hic effectus positivos adesse posse, extra dubium est, satis hoc expressit Irnperator §.12 lnst.de Nupt. Qvod nec nuptia, nec maritus, nec uxor, nec Dos hib adsit, nec liberi inde suscepti pro justis reputandi, sed Spuriorum nomine veniant. Interesse tamen puto,an de impedimento jam constiterit utriqve conjugum tempore initi matrimonii, an non.Illo casu procedit decisum Impera-toris jam allegatum, & puniendi hujus genens conjuges, qvod contra Legum praecepta dolose matrimonium contra-xerint, & qvidem vel poena capitis, vel fustigationis, vel rele-gationis, vel carceris demum, prout contra divinas vel hu-manas Leges incestum commiserint, de qvo prolixe vid. Carpz.Prax.Crim.qv.72. & seqq. Imo & bona eorum Jure nostro vindicabat Eiscus Auth. Ex complexu C.de Incest.Nupt. DE MATRIMONII NULLITATE. XXXIV. Qvod si vero bona fide coiverint conjuges, ignari illius impedimenti, ex qvo nulIitas Matrimonii resultat, hoc qvi-dem matrimonium sola conjugum opinione vires non acci-pit ; qvamvis alias opinio probabilis pro Regula Conscien-tiae reputetur a Moralistis, qvod prolixe perseqvitur Anton, Cella Dei Tr.de Recta Doctor. morum P.I.L.3.qv.I.§.2. adeo ut admittant etiam pro salvanda conscientia opinionem pro-babilem in casu probabilioris opinionis ; de qvo Integro Tractatu egit Francise. Bordonus in propugna cul. Qpinion. prohab. in Concnrs. prohabilior. cujus sententiae absurda con-sectaria variis exemplis ad singula Decalogi Praecepta de-monstravit Laurent.a Dript. in Anti-Decalog. Theolog. Polit. in jure tamen nostro, qvamdiu falsa opinio non detecta, pro legitimo reputatur. XXXV. Qvare hujus putativi matrimonii essectus plane coincidit cum matrimonio vero ; unde liberi in terim nati pro justis & legitimis ha-bentur Cap. Pervenit.II. X.qvi sint Legit. Covarruv. de Spons. P.ll. c.8.I.n.9. Et Dos qvoq ; putativa iisde privilegris cum vera dote gau-cidit.L. 22. §.fin.ff. Solut. Matr.L.3. C. eod.Conf. Ferdin. Arias de Mesa l.3. Res.c. 21. Tiraqvell. ad LL. Connub.gloss.8.n.235. Caeterum bonam fidem hic praesumi, communiter statuunt, Gutierrez de Matrim c.71. Verum an idem obtineat, si ab una saltem parte adfuerit bona fides; dubium esse videtur. Breviter dico, qvantum ad fraudis gnarum, ma-trimonium planenuIlum esse ; aliud vero qvoad fraudis ignatum : & hoc respectu verum est, qvod asserunt Canonistae: Satis esse, si ab una parte bona fides adfuerit Cap. Ex Tenore 14.X. qvi fil.sint leg. Ludovic. Engel.Colleg. Juris Can ad dict.tit.n.4. Liberi ergo & ex hoc matrimo-nio nati pro legitimis reputandi. Coronidis loco observandum, qvanda, cunqve tandem sit nuilitas, illam nullo casu jus tribuete con-jugibus ab invicem discendendi, & ad alia vota convolandi sine auto-ritate judicis Ecclesiastici, per Cap. Porro.3.X.de Divort. Haec obiter dixisse sufficiat inpraensenti, uberiorem haec omnia me- rentur discussionem, qvam si Deus voluerit, alio tempore expectabis.