ORATIONES,
Problema Politicum 
De
Praecipuo Civitatum reqvisito seu Fine ex parte excutientes, ac in
Encaeniis Gymnasii ELBINGENSIS publice inter alias habitae
Iuxta [et]
ORATIONES, CHRISTI
Patientis Typum [et]
Resurgentis Triumphum
explicantes: ibidem ab iisdem dict[ae] ac edit[ae]
Typis BODENHAUSINIS M.DC.XLVI.
ILLVSTRISSIMIS, MAGNIFICIS, GENEROSAE stirpis antiqua prosapia Nobili[ss]imis, DOMINIS, DOMINIS,
D. ZBIGNEO a GORAI GORAISKI, Castellano Chelmensi & Senatori prudentissimo:
D. VLADISLAO de LESZNO LESCZYNSKI Palat:Bels. D. STANISLAO, de DROHOIOW DROHOIEVSKI
Assessoribus Tribunalitiis Consultissimis, D. RAPHAELI de BUCZACZ BUCZACKI, D. ADAMO de SUCHODOLY SUCHODOLSKI.
Religionis Orthodoxae Assertoribus & Nutritiis strenuissimis,
D.D. & Mecaenatibus observandissimis. Nec non
VIRIS ADMODVM REVERENDIS, ac Promotoribus colendi[ss]imis, D. THOMAE VENGIERSKY, Ecclesiarum Orthodo-
xarum in Min: Pol Superattendenti meritissimo:
D. ANDREAE VENGIERSKY, Seniori Distr.Lubl: digniss: D. GEORGIO LAETO, Conseniori Distr: ejusd: solertiss. D. SAMUELI KERSCHNERO, Notar; ejusd: Distr.fideliss.
Vt [et]
Viris omnigena Literarum copia Clari[ss]imis Fautoribus honorati[ss]imis:
D. MICHAELI MYLIO, Incl:Gym: Elb: Rectori spectatiss. D. STEPHANO SVIETLICIO, Rect: Lycei Kotscov: dexter. D. JOHANNI FICARO, ConRect: Gymn. Belsic. vigilantiss.
    ILLVSTRES,  MAGNIFICI,  GE-
nerosi Domini: Reverendi, Clarissimi Viri, Pa-troni, Promotores & Fautores aeternum demerendi.
Pelleo penicillo paupertatis adumbrasse indolem videtur, qui eam dextra pr[ae]grandem effinxit tene-re lapidem, sinistra alarum pandere remigia. Ita enim fere comparatum est, ut plurimi ingenio po-tuissent volitare altius, arcesq[ue]  superas conscen-
  A
dere, nisi eos novercantis fortunp[ae] tela depressissent, Hinc non pau-ci, qvibus alias dexter favere Apollo videbatur, fortun[ae] tamen destituti favore, in literatorum choro talpa vixerunt c[ae]ciores, Na-bale stupidiores. E contra quibus in inopia vel modica suppetebat copia, facile sapienti[ae] [et] facundi[ae] comparare suppecllectilem, [et] ad doctirin[ae]   [...]   eniti   potuere.    Qvis  fuit   Demosthenes?  fabri  fi-
lius, inops. Quis Agathocles? figuli natus, plurimum egenus. Quis AEsopus? Quis C. Martius? Quis Euripides?Eumenes, Cice-ro, [et] sexcenti alii? Omnes inopes, Iro [et] Codro pauperiores. At illi, quia in propria inopia, aliena sublevati sunt copia, ad tantum eruditionis pervenere apicem, ut ceu Tagus alter aut Pactolus gem-mis [et] margaritis sapienti[ae], permistaq[ue] auro arena facundi[ae] locu-pletati, tantum honoris conscenderint fastigium, ut [et] rebus togatis, [et] sagatis extiterint clari[ss]imi. Qvicquid protulere, oleum, lucer-namq[ue] [et] demorsos resipiebat ungves, flexanimem quandam in dicen-do referebat Svad[ae] gratiam.Horum[et] vos G.M.R.V. haud ignari, egentia Christi membra, inopes surculos in spem Ecclesi[ae] natos educa-ri, politioribusq[ue] Musis imbui curatis, egestatem eorum vestra uberta-te sublevantes. Quos Mercurio fingendo idoneos cernitis in exteras oras ablegatis,  annua stipe liberali[ss]ime sustentatis. Quod [et] nos ho-rum, etiam si immeriti, compotes facti beneficiorum, non tantum in
A   2                                         patro-
patrocinium G. [et] R.V. simus recepti, verum etia a tempore bene longo in am[ae]ni[ss]ims Gratiaru hortis Vestra suffulti liberalitate versemur; id certe pluris aestimamus, quam si nobis aureus Iovis imber in sinum effunderetur. Dum igitur altiori mentis indagine reputamus, quan-ta Benefactoribus charitas, Patronis observantia, Patribus debeatur gratia, licet ita nos viribus destitutos experiamur, ut beneficiis G.M.ac R.V. paria, hoc pr[ae]sertim tempore neutiquam referre quea-mus, officii tamen memores, non alienum a natura ver[ae] pietatis existimavimus, debit[ae] gratitudinis symbolum, [et] quoddam ad ulte-riorem M.G. [et] R.V. benevolentiam fomentum exhibere.Consideran-tibus autem, quidnam poti[ss]imum exhibitioni foret conveniens, Elo-quenti[ae] maximearrisere exercitia, qu[ae] quo cuilibet Statui sunt uti-liora, eo M. Generos:[et] R. V. speramus fore gratiora. Nulla ars alia tantas ad vitam utilitates ad fert; nulla res majores guber-nat, quam Eloquentia. Explicat religiones, dominatur in judiciis, in Principum consiliis. S[ae]pe etiam bella [et]stantes in procinctu acies dirimit, populorum tumultus sedat. Non tantum energetica Herculis aurea catena, vel ferrea Mercurii, aut magnetica Lucretii; non tantum Orph[ae]i fides, vel Amphionis testudo, quantum vis [et] sva-vitas valet eloquenti[ae]. Qu[ae] certe si aureis nexa verbis, aureis de- 
picta ornamentis, non aures modo, sed [et] animos auditorum demul-cet; ex D[ae]daleis labyrinthis non secus ac Ariadn[ae] filum liberat, fa-m[ae] claritatem, nominis honesti immortalitatem conciliat. Hac Theo-logus si caruerit, quomodo voluntatem DEl in Fonte illo Israelis ex-pressam Populo revelabit? qvomodo adversus Goliathos probris acies Israelis afficientes, schismata varia [et] h[ae]reses disseminantes pugna-bit? quomodo refractarios, verboq[ue] DEl immorigeros officii com-monefaciet? Quid Politicus? qvomodo tempestate seu pacata, seu turbata curiam reget? consilia diriget? quomodo castra gubernabit? legationes obibit? Monarchis responsa dabit, si a Minerva [et] Mercurio oris hospitibus instructus non fuerit ? Nostis illa Ecclesi[ae]
lumina
lumina, Augustinum, Chrysostomum, Bernhardum: nostis illa Poli-ti[ae] flumina, [et] fulmina, Ciceronem, Periclem, Demosthenem. Illi non nisi Eloquenti[ae] beneficio voluntatem DEI hominibus instillabant; a peccatis, malitia, [et] superstitionibus abducebant, ad pietatem, justitiam, [et] mansvetudinem flectebant, eosq[ue]  frugi DEO [et] homi-nibus reddebant: hi similiter, nonnisi Eloqventia Duce, habenas Politi[ae] moderabantur, curias regebant, castra dirigebant, seditio-sos Patri[ae] cives, strumas [et] Reip. carcinomata compescebant. Sed ut ad Vos G.M.R. [et]C. Viri redeamus; cum h[ae]c prodire in publi-cum sine patrocinio satis tutum non esset, Vobis, qvorum beneficio id acceptum ferimus, hunc infirmum [et] informem ingenii partum, in Gymnasii nostri Spatiis natum, demisse offerimus, [et] ceu certi[ss]i-mum [...] [...] ad pedes G.M.R. & C.V. deponimus. A-rabum dona munm hoc non olet, Parthorum [et] Persarum honoraria neutiqua sapit, meram duntaxat simplicitate, promerituq[ue] obfervan-ti[ae] cultum pr[ae] se fert, qui in G. & R.V. tam profusus atq[ue] vehemens est, ut sive lingva animu fando, sive manus [ae]mula scribendo, ex[ae]qua-re lingvam luctetur, tamen exprimi non possit, Vos tantum Viri G. M. R. C. de Ecclesia [et] Repulica pr[ae]clare meriti, pauperis hoc officium Camen[ae] animo sereno excipere, non munus, sed animum [ae]stimare, nosq[ue] imposterum grati[ae] Veftr[ae] Favonio adspirare digne-mini. Dabit ingens foenus ac fructum non mediocris in Musas locata liberalitas; testabitur omnis [ae]vi memoria bene positum beneficium quod literarum fit nomine. Ita DEVS V.G.M.R.C. [et] virtutem vestram, vitam, dignitatemq[ue] tueatur ac defendat, ut quamdiu usus literis erit, honos scienti[ae] pretium prudenti[ae], laus fapienti[ae], tamdiu nominis Vestri memoria ad posteros propagetur. Scrib. El-bing[ae] Borussorum 4. Apr. A.C.1646.
V. M. G. R. & C. subjectissimi
Clientes [et] Alumni DANIEL ARAMUS: & JOHANNES NEMORECKI.
ORATIO I.
Propter securitatem civitates esse conditas, contendens; Munitiones praecipue in iis spectandas statuet.
SPectabiles, Amplissimi, Nobilissimi, Domini ProCon-sules, Consules: Reverendi, Clarissimi, Spectatissimi Vi-ri: Corona Auditorum Honoratissima, Ornatissima.
Antiqvissima qvaeq[ue] ac primaevae hominum origini aeqvae-va, ubiq[ue] gentium permagni semper aestimata fuisse,  nulli non limatioris & solidioris patet ingenii. Hinc vete-res Graeci multis argumentis pro religionis suae dimica-bant antiquitate: Hinc AEgyptii plurimis documentis nobilitatem suam evincebant vetustissimam, utriq[ue] antiquitatem maximae lau-dis esse autumantes. Ast qvod illipro religionis, hi pro nobilita-tis dixere antiquitate, id ipsum meliori ego jure de civitatum stru-ctura dicere possum, quae & AEgyptiorum nobilitate est antiquior, & Graecorum religione vetustior, Aborigenibusq[ue] ipsis annosior. Nimirum, urbes jam inde ab ipsis mundi hujus incunabulis initium sumpsisse, & ipsa testatur antiquitas, & emissa qvasi voce loquitur veritas. Si enim sacras literas Divini Spiritus afflatu revelatas inspiciamus, in ipsa propemodum fronte Cainum urbis primae primum extitisse inventorem deprehendimus. Hinc qvis vetu-statem non cognoscat, cum post homines statim natos urbem fuisse conditam appareat? qvis veritatem non perspiciat, cum ipsius DEI verbum idem doceat? de cujus fide qui desperat, de salute sua desperet est necesse. Qvod si longius in sacrarum Historia-rum altum provehamur, non Cainum tantum, sed & alios post eum multos, urbes nobilissimas & fortissimas condidisse legimus, qvarum famae celebritas per omnes universi orbis partes dissemina-ta, etiamnum sera hac hominum aetate, in omnium ore & sermone viget, vigebitq[ue],
Tempora, dum, coelum, dum reget hora diem. Qvis   enim   ab   omni   hominum  consortio  tam  remotus  in  terris  est
                                                            locus,
locus, qvo non Babyloniae praestantissimae urbis fama pervaserit? qvis populus, qvae gens, qvaae hominum natio, qvam non jam pridem hujus urbis antiquitas admiratione compleverit? quae tam surda posteritas, quae clamores urbis Ninive admiratione excita-tos non exaudiverit? Qvid unquam Hierosolyma civitate fuit illu-strius? qvae inter caeteras orbis urbes, tanquam sol qvidam ful-gentissimus inter minora sidera reluxit? Qvoniam ergo comper-tum & exploratum habemus, urbes post hominum statim memori-am fuisse conditas, indagatione accuratiori est dignissimum, cur vaga olim turba in unum quasi confluxerit, sedesq[ue], conjunctas ha-bere voluerit. Aliis arridet Platonis, Spartanorum delectat alios sententia: verior tamen videtur Aristotelis opinio, qui securita-tem & civium tranqvillitatem praecipuum civitatum esse finem, in Politicis suis contendit. Cui meum ego calculum subjiciens, praecipuum & palmarium civitatum reqvisitum esse dico securita-tem, adeoq[ue] in civitatum extructionibus munitionum curam potis-simum esse habendam unice contendo: atq[ue] in hoc argumento versabitur omnis reliqua Oratio, Vos Aud. Amplissimi atq[ue] Ho-noratissimi dum agere de munitionibus incipio, ita me benevo-lentiae vestrae fulcro munire dignemini, ut nec sentiendi libertas timore, nec dicendi alacritas desperatione diminuatur. Adeste qvotquot adestis, auribus & animis faventissimis. Atq[ue] ut hinc vela in altum pandere incipiam, Ecquis vestrum est A.N. qvem fragilitas lateat humana? qui summam imbecillitatem fummamq[ue] infirmitatem non animadvertat, seu vitae nostrae spectet ingres-sum, seu consideret progressum, seu deniq[ue] animo reputet egres-sum? In principio creati eramus omni a periculo immunes, in lo-co securitatis habitabamus, nil molestiae, nil indigentiae sentie-bamus, & quod majus, ob insigne Divinae imaginis, gloria & ho-nore coronati, super opera manuum Plasmatoris constituti praecel-lebamus, fortem cum Sancto Angelorum caetu communem habe-bamus, consortium cum militia coelesti exercebamus. Adt qvid subsecutum? Amisimus lapsu Protoplastorum hanc gloriam, ami-simus, & maximo qvidem nostro cum dispendio amisimus: Inter gritas in corruptionem, securitas in timorem, honor & gloria in summum  mutata   est   dedecus  &   calamitatem.   Heu   tristis   meta-
mor-
morphosis! heu lachrymosa mutatio! Iam vires corporis infirma-tae, jam potentiae animi debilitatae, humana omnia confusa, ener-vata omnia, viribus suis frustrata, orbata omnia: imo jam homo, omni humanitatis exutus sensu, in hominem consurgit, jam frater Zoileo flagello insectatur fratrem, jam filia maligne lacerat, exi-tiumq[ue] genitrici suae parat praesentissimum. Cain vita privat A-belem, ismael truculente in Jsaacum saevit, Esau in Jacobum furia-rum fluctus effundit; Saul & Absolon perniciosa machinantur Pa-renti Davidi: Jmo jam bruta hominis jugo excutiuntur, excussa contumaciter juxta & immaniter ei se sistunt, sistendo, formidi-nem non mediocrem incutiunt, ne dicam saepissime exanimant, & lucis usura privant. O miseram catastrophen! qui animalibus imperare debebat, jam ea formidare necessum habet; qui ea re-gere, pro lubituq[ue] dirigere debebat, eum vel ad conspectum eo-rum expavescere, aut fuga vel armis saluti consulere oportet, Atq[ue] haec nostra indigentia & imbecillitas, unica extitit causa, qua in unum locum compulsi homines praesidia sibi qvaesiverunt, qvibus        adversus omnia pericula, omnemq[ue] impetum vitam tueri possent. Num qvis vero firmiora praesidia arbitrabitur illis, qvae in aliorum societate consistunt? Haec usq[ue] adeo est necessaria, ut nec frugi-bus terra natis, nec ipso hoc sole tantopere opus habere videamur. Neq[ue] immerito; cum fine hac animorum conjunctione, nec do-mustilla, nec civitas, nec hominum genus stare nec ipsa deniq[ue] re-rum universitas conservari possit. Appetivere unionem, gnari commodorum inde promanantium; desidera vere conjunctionem, non in scii malorum ex solitudine proficiscentium. Intueamur ipsum hominem, qui neqvaquam est in hoc conditus, ut vitam so-litariam, ab omnium reliqvorum consortio remotus, agat. Ete-nim si nec in statu integritatis jucundam agere vitam potuit, nisi fupremus omnium rerum parens sociam ipsi adjunxisset; qvid nunc in ista imbecillitate futurum censemus, si solus sibi relictus homo vi-veret, nec societatis vinculo plures inter sese obstricti, alter alteri consilio auxilioq[ue] subveniret? Solus certe sibi non sufficiet, non miseriam, non calamitatem suam levabit, non vim reprimet, non inijurias a se propulsabit, Qvod solus hic non efficiet, id unionis &   conjunctionis   mutuae   beneficio   efficiet.   Ad   haec   vero  omnia
qvan-
qvantum serviant civitatcs munitae, qui vel non sentit, vel non in-telligit, ab omni sensu, omniq[ue] ratione mihi quidem videtur remo-tissimus.   Agnoverunt id Graeci, qui industria populos omnes su-peravere; perspectum habuerunt Romani, qui palmam prudentiae omnibus eripuere, intellexerunt hos secuti Corinthii, Tarentini, Rhegii, qui non tantum potentiam omnem suam, sed suarum etiam Rerum publicarum incolumitatem in munitionibus colloca-vere.  Neq[ue] vero alias ob causas urbibus junctae sunt munitiones, qvam propter publicam omnium & privatam singulorum securita-tem, ut in tuto effent, quae maxime salva cupiunt homines. Inter quae primas jure suo obtinet vita, quse ut summum cujusq[ue] bonum est, ita pro virili laborat quilibet, ut sartam tectam retineat. Qvod si periculum aliquod imminere cernimus, si fulminantia tela mu-cronesq[ue] bipennes vibrari videmus, qvibus non fluctuamur solli-citudinibus? quas non curas, qvos non adhibemus labores? Non hic thesauris parcimus, pili domos nostras facimus, omnia alga viliora, nuceq[ue] cassa leviora putamus, dummodo vitam nostram in tuto repositam videamus.   Ac suo hic exemplo hominibus prae-cunt bruta rationis expertia, quae nulli parcunt labori, secu-ram ut degere possint vitam: lustra sua caute cateq[ue], cum adversus aeris inclementiam, tum hominum in juriam circummuniunt : tam contempta ac vilis avicula nulla est, quae securioribus in locis ni-dos non constituat: Jmo singulari DEI factum providentia cerni-mus, ut nullum fere sit animal, qvod non armis & scutis qvibus-dam instructum sit, & contra vim sese tueatur.   Sunt armorum in-star promuscides Elephantis, morsu atq[ue] ungvibus dimicant leo-nes: fulmineis apri praeliantur dentibus; cornibus tauri pugnant: praesidium in lumbis atq[ue] brachiis ursi habent; est pede, dente no-cens lupus: vile animal erinaceus, ubi aliquid periculi senserit, sese subrigit, inq[ue] globum conversus se armat. Castor odoris quo-dam intolerabili faetore vim a se propulsat, tria veluti propugna-cula in fluminum ripis per gradus qvosdam excavare, & caesis mor-su non secus ac ferro arboribus circummunire folet; ut si aquae in-undationibus intumescant, superiora petat, suaeq[ue] consulat inco-lumitati.   Vulpes de foveis suis sunt solicitae; halcyones nidos sibi  extruunt, ut  nullo  unquam   dissolvi   ferro   possint.  Aqvilae   in
                                                    B                                                 celsis
celsis ac praecipitibus saxis nidisicant, omnes tamen eo collimant, ut adversus hostium sint munitae injuriam. Eadem in frug ibus & fructibus cernere licet: Aculeatis illae aristis armantur, corticibus qvibusdam & putaminibus hi obducuntur, illae contra avicularum insidias, hi contra frigoris, vermium, aliorumve hostium injurias. Et ut ab his ad nos ipsos descendamus, nonne corpus nostrum ita formatum, ut singulae prope hujus partes munitae qvadantenus conspiciantur? Principem in humano corpore obtinet locum ca-put, cerebrum veluti aulam qvandam famulorum continens; at illud cranium habet fasciolis involutum mollibus, ne forte ab offi-bus injuria aliqua afficiatur. Oculi novem firmissimis, ceu mu-ris, muniuntur membranis, palpebris veluti vallo sic cinguntur, ut si qvid forte incidat, facile removeatur. Auditus flexuosum iter habet, ne directum si esset, intrare aliquid posset, Qvid vero cor Dux hominis? qvasi in arce aliqua firma, pectore, ceu vallo, mu-nitur, castra qvoq[ue] sua non in ima corporis parte, sed in media ha-bet, quo facilius undiq[ue] ferri auxilia qveant. Et qvam obsecro ob caufam nobis manus concessae? cui bono gladii dati? qvem ob si-nem tormenta, mortaria, fundae,
Spiculaq[ue] ac multa crinitum mi[ss]ile flamma, Vari[ae]q[ue] sudes, fractiq[ue] molares communicati? nonne ut vita defenderetur? nonne ut corpus in-violabile conservaretur? eaq[ue] qvam longissime propulsarentur, quae damnum aut interitum afferre possint praesentissimum. Vita vero salusq[ue] corporis, nec facilius conservantur, nec injuriae feli-cius propulsantur, quam beneficio vallorum, propugnaculorum, & munitionum. Et cur qvasdam urbes paludibus, montibus, flu-minibusq[ue] circumqvaq[ue] fluentibus ipsa natura sepsit? nisi securi-tatis causa? Felices itaq[ue], terq[ue] qvaterq[ue] felices, qui vallis & pro-pugnaculis circummuniti securam possunt transigere vitam: In-felices e contra, inauspicatoq[ue] omine natos, qvi nullis munitioni-bus cincti, hostium tyrannidi exponuntur, cujus nulla clementia, nullus trucidandi finis. Non canities fenum ad genua supplici-ter abjectorum, non pusiones ad materna pendentes ubera nuda-tam gladii aciem retardant. Non aetati, non fexui, non generi                                                                              parcitur,
parcitur, liberi in conspectu Parentum trucidantur, Parentes in langvine liberorum volutantur, vis matronis ac virginibus infer-tur, viduae rapiuntur, civium alii in vincula conjiciuntur, alii vul-nerantur, alii trucidantur, nemo sibi tutam potest polliceri vitam. Spartam hic producere libet, Nudata propugnaculis, nudata fuit securitate: orbata munitionibus, occasionem dedit Thebanorum incursionibus. Melius profecto rebus suis consuluisset, si aliarum cxemplum imitata, ad suac juventutis robur propugnaculorum vim adjunxisset, non speciose magis quam vere, robur omne in inco-lentium positum esse audacia persvasum habuisset. Qvis jam itaq[ue] non animadvertit, moenia certissima esse salutis munimenta,vitae humanae fortissima propugnacula, imo & facultatum secure con-servandarum bellissima adminicula, qvibus post vitam homo nihil habet antiquius. Vitam suam securam qvi habent, facultates ceu necessaria vita, & salutis adminicula maxime chara habent: sine his enim vita, non vita, sed potius mors dicenda est, cum sine his nec commode eam servare, nec honeste sustentare qveat. Hae vero in locis minus munitis, hostiq[ue] patentibus expositae, minus habent qvoq[ue] securitatis, sed rapinae sunt & praedae hostium. Qvo-modo enim, qvi vitae hominis non parcit, facultatibus parcat? Adempta vita, adimit facultates, civibusq[ue] urbe pulsis, fortunas diripit, domos diruit, igne & ferro cuncta consumit. Hinc Irus & est subito, qui modo Craesus erat; Pausone & Codro est paupe-rior, qui pridem ipso Mida erat gazis, & Lydo ditior auto: qvi prius servorum agmen innumerum duxit, tapetibus pretiosis pa-rietes, sedilia cocco, purpureis angulos ornavit aulaeis omnes, omnibus his privatur, nec habet ubi caput abscondat, miserior vo-lucribus, miserior feris animalibus. Hinc non incertis tantum sedibus, oberrare, sed cibum etiam ostiatim mendicare necesse ha-bet, qvod bonis & cordatis viris tam est acerbum, qvam ipsa mors; cum satius sit vitam non habere, qvam solem sui dedecoris testem habere. Atq[ue] hinc alii paupertati medelam allaturi, ad furta, ra-pinas, homicidia sese convertunt; alii in dosperatione positi, utrum arbor suspendio eligenda, aut a scopulis vel rupibus in un-dam desiliendum, discrutiantur, spontanei miseriae suae fabri. Ab hac  malorum  mole  sunt  immunes,  qvotquot  vallis  &   fossis   muni-
B  2                                         untur,
untur, maenibus & propugnaculis cinguntur. Sed neq[ue] facultates vitam satis vitalem reddunt, ubi in periculorum versatur labyrin-this libertas vel auro magis aurea. Servitus enim heroicis & in-genuis ingeniis, qvam sit gravis, me etiam tacente qvivis intelli-git, nisi Midae jecur, & cerebrum habeat Momi. Ast ubi urbes propugnaculis munitae, ubi fossis & vallis in sublime actis cinctae, facilius illic conservatur libertas, facilius vis virepellitur, hosti-umq[ue] tamdiu sustinetur impetus, donec inedia, frigore, incommo-disq[ue] aliis compulsi obsidionem solvant. Oppugnatum est trigin-ta annis Azotum, non cessit. Triennio Bizantium Saraceni ter mille navibus, terra mariq[ue] cinxerant, ast libertate servata retulit triumphum. Vienna Austriae Metropolis totis Turcarum petita & impetita viribus, a Philippo Palatino & nobilibus generosius de-fensa, hostis potentia elusa, libertasq[ue] est conservata. Qvid est, qvod invictam Batavorum gentem, adversus potentissimum Hi-spaniae, Indiaeq[ue] monarcham tanto animo atq[ue] audacia erigit? qvid servitutem a cervicibus propulsat? nonne tot illae arces, tot pro-pugnacula, tot munitissimae urbes, qvibus Regionem suam velut claustris qvibusdam concluserunt. Proinde celeberrimus qvi-dam Politicus interrogatus, cur tantopere laborarent in urbe sua munienda? cur tam jugiter maenibus & propugnaculis extruendis operam darent? Munitiones esse cistas, in quibus asservan-
tur privilegia, exclamavit, Vera certe & Dariano scrinio di-gna responsio: Ut enim pecunia extra cistam reposita facilius a qvibusvis potest auferri, intra cistam recondita facilius in tuto servari: haud aliter & privilegia, aureaeq[ue] civitatum libertates in loco omnibus patente positae, facile in foedam servitutem trans-formantur, in loco vero maenibus cincto, propugnaculisq[ue] affa-bre munito conditae, felicius possunt servari incolumes. Sed qvorsum multis? Ipsum nomen perse indicat quid civitatem con-stituat, ipsa vox evidenter testatur, qvodnam praecipuum ejus sit reqvisitum. Locus qvamvis freqventissimus, amplissimusq[ue], ur-bis tamen nomen non meretur, praesidiis si destituatur, oppidum tantum audit, pagus exilis solummodo cluet. Ast qvae muris, qvae fossis munita, propugnaculis & turribus qvae est armata, ea solum
urbis.
urbis titulo claret, ea solum civitatis nomen meretur. Ne vero Amplissimi Auditorii patientia abutar, ingeniisq[ue] vestris diffidere videar, si de re tam perspicua, & cuivis obvia, dissertationem pro-lixiorem instituero, finio: Inprimis cum persvasissimum habeam, neminem fore, qvi non ex jam dictis abunde colligat atq[ue] intel-ligat, civitates securitatis causa conditas, inq[ue] iis munitiones prae-cipue esse spectandas: cum eae demum hominum societates, civi-tatis nomen mereantur, qvae maenibus, fossis, aggeribuq[ue] ita sunt munitae, ut inter bellorum tumultus, armorumq[ue] strepitus, extra periculum vivamus, nec ab hoste oppressi, fortunis exuamur, se dibus expellamur, & ad caedem indigne rapiamur.
                                                          DIXI
DANIEL ARAMUS.
ORATIO II.
Propter disciplinam honestam homines primitus coiisse asserens, potiorem Civitatum finem consti tuet in legibus, & juris administratione.
QUae de munitionum necessitate ac utilitate, ex hoc ipso loco jam dicta sunt, tam fuere speciosa, tamq[ue] plausibilia, ut alio-rum extorqvere assensum facile possent. Qvod si reliqvis in Amplissimo hoc Auditorio congregatis me qvodq[ue] miscerefas est, haud invitus ego meum hic subjungens calculum, munitiones non postremum esse urbis recte constitutae reqvisitum ultro profiteor. Neq[ue] enim illorum approbanda videtur sententia, qvi urbes vallis fossisq[ue] munitas, timoris & pusillanimitatis esse indicium arguunt: qvi pectora potius qvam maenia, pro salute Patriae, nulla interdum necessitate urgente, vi hostium opponenda esse contendunt: qvi maenia magis obstaculum, qvam propugnaculum esse statuunt. Sed nec in illorum partes descendedum censeo, qvi omnem omnino felicitatem, omnem omnino incolumitatem, securitatem civitatis omnem,  in   muitionibus   constitutam   esse   autumant.   Altius   qvid-
                                                                                                           dam
dam spectasse videntur, qvi primi dissipatos unum in locum con-gregarunt homines, ut nimirum a ferocia, ingeniis sibi relictis connata, ad mansvetudinem; a licentia omnibus arridente ad ju-stitiam eos traducerent. Qvod cum sine solida honeste vivendi, neminem laedendi, suum unicuiq[ue] tribuendi, norma fieri non pos-se animadverterent, juris ac judiciorum, disciplinae atq[ue] legum praecipuam esse curam habendam prudenter judicarunt: cum ho-minum   societati   nihil  divinius,  &  praestantius,  nihil  utilius  &  ad
animorum conjunctionem accomodatius, qvicquam sit conces-sum, bene ordinatis ac institutis legibus. Hac ego motus legum necessitate, ex earumq[ue] cultu promanante utilitate, a Commilito-nis mei mente diversum sentiens, id pro virili conabor, ut civita-tum felicitatem, atq[ue] adeo omnem incolumitatem, non tam in mu-nitionibus, qvam indisciplina legibus ac judiciis munita consi-stere, omnes intelligant. Non tantopere hic mihi laborandum fo-re censeo, nec astutis opus futurum verborum anfractibus, si hu-manam societatem mentis mecum remigio percurretis, & eam qvid jungat, qvid firmet, beatamq[ue] efficiat, rectius fueritis conspicati. Hanc enim qvasi oculis meis objiciens, fidemq[ue], qvam diversi sibi invicem status ac ordines praestant, accuratius perpendens, haud casu tantam harmoniam puto existere, nec constare diu tam exa-ctam actionum cujus libet aeqvabilitatem, ordinemq[ue] decentissi-mum servari posse reor, nisi arctissimo qvodam vinculo homo ho-mini esset constrictus. Qvodnam vero illud? num fossae, num valla, & maenia urbium id praestant? i Vivimus conjunctim, pacem colimus, ac suo qvisq[ue] loco publico inservire bono studemus, qvo adducti stimulo? Legum sanctitati id ipsum unice acceptum fe-rendum, qvibus adstrictum se ad omnia humanitatis officia aliis praestanda, qvisq[ue] intelligit. Hinc salvis legibus, salvoq[ue] jure, salva esse omnia, beneq[ue] inter homines convenire videmus. Sub-diti obediunt Magistratibus, hi vicissim diligunt, regunt, defen-dunt illos: Juvenes senibus assurgunt, servi Dominis, parenti-bus liberi observantiae & obedientiae cultum praestant, qvod singu-li legem noverunt sibi esse positam, secus si fecerint. Atq[ue] hoc ipsum in ipsa hominis structura manifestissime conspicitur. ln nosmet  ipsos  qvaeso  oculos   paululum   deflectamus,   contemplemur
& ani-
& animi, & corporis officia, elegantissimam profecto Politiae civi-lis imaginem nos circumferre deprehendemus. Ab animo tan-quam Magistratu summo imperante & movente corpus, omnes corporis actiones dependeant est necesse, hic est instar legum, qvid fieri debeat, jubentium. Huic veluti Judex adjuncta est Ra-tio, qvae cupiditates regat & coerceat, ac qvid honestum sit, qvid utile cernens, ad recte agendum impellat, minusq[ue] honestas actio-nes inhibens, in omnibus animi jussa exeqvatur. Hujus imperio si homo suis cum actionibus sese submittat, ad aeqvitateq[ue] legis pre-scriptae sese conformet, tum restissime se habet, Qvod si Judicio ipsius acqviescere dubitaverit, infausta & infesta omnia, infelicia cuncta sibi accersit, faedissimaq[ue] ataxia sibi exitiosa struit. Hanc in structura sua expressam imaginem qvicunq[ue] acutius intuetur, ac-curatam sane administrandae & conformandae Reipubl. rationem videre potest, Qvid enim corpus humanum effigiat aliud, qvam Reipubl. aut urbis alicujus corpus & compagem? qvid animus ex-primit, qvam legem qvandam, qvam ita necessario Reipubl. ades-se est necesse, qvam hominem sine animo consistere non posse cre-dimus. Qvid deniq[ue] ratio? Judices seu Magistratus adumbrat fi-deles, qvorum beneficio non aliter ac firmis columnis stat & per-stat Respublica, in flore, in vigore, & virore: illi civitates qvas-vis fulciunt ac sustentant, opem afflictis miserisq[ue] ferunt, in juriam passis jus administrant; sunt orphanis & pupillis praesto: viduas tuentur, improborum furorem coercent, & subditis suis salutem, seculo pacem & tranqvillitatem praestant. Qvemadmodum igi-tur ratio & voluntas in corpore, eodem prorsus modo in societate Politica conspirare inter se debent, prudentia gubernatorum, & subditorum obsequium: ut illis, qvid expediat, judicantibus, hi jus-sa prompte capessant. Hoc vero ut legitime utrinq[ue] fiat, non moe-nia, non fossae, non propugnacula efficiunt, sed leges & discipli-nae sanctitas; unde omnia societatis humanae officia, continua inter se & nusqvam interrupta ferie dependent. Nam qvod cor-pori humano animus, id civitati leges praestant, qvae cum obser-vantur a superioribus, audiuntur ab inferioribus, tum vere beata est societas. Ubi vero nullus habetur legibus honos, nulla prae-statur  Magistratibus  obedientia,  ibi  vix  ullum  aliud,  qvo  societas
con-
conservetur, ac in officio homines contineantur, remedium erit reliqvum. Qvod qvidem aestimari facile potest, ex confusa illa Cyclopum colluvie, qvi ut sparsim habitare feruntur in montibus, sine ulla vitae civilis specie, ita in suo qvisq[ue] antro facit qvod lu-bet: ac ut recte Tragicus ait: Nemo neminem audit Unde meridiano sole clarius elucescit, nulla maenia, nullas fossas pos-se consociare eos, qvi legum reverentia non continentur. Qvid, qvod saepius etiam intra maenia, vim incolis inferre mali, & plu-rima societati communi contraria designare non verentur, si me-tus legum absit, si impune se facturos sperent. O miseros igitur, si tum demum nos tutos fore arbitramur, qvando vallis in clusi, aut maenibus circumsepti, fossisve muniti sumus!   Firmiores ad hominum societates munitionibus sunt leges, sine qvibus nec con-gregari, nec congregati jungi, aut consociari ullo modo possunt. Probe id perspectum habuere primi Parentes, qvi primam homi-num societatem constituentos non maenibus, non fossis, aut vallis eam cinxerunt, sed discipliase sanctitate, vitae integritate, mo-rumq[ue] ad legis normam exigendorum decenti conformitate eam continuerunt. Qvid vero sapientissimus ille universi opifex Deus? numquid ille legum in Rempublicam introducendarum necessi-tatem suo ipsius facto in primaeva statim creatione non expressit? Non condidit ille urbem, non maenia, sed hortum in qvo Proto-plasti nostri vitam securam agerent, plantavit. Qvid porro? Cer-to mandato actiones eorum sepsit, cujus observatione tutiores essent, qvam ullo munitionum etiam fortissimarum praesidio, le-gionum etiam potentissimarum subsidio & auxilio. Errant igitur & maxime errant, qvi leges callidum esse & malitiosum hominum inventum autumant. Multo aliter sunt animati, vere qvi sunt pru-dentes: Reipublicae incolumitatem omnem in legibus & disci-plina positam esse existimant: qvemadmodum corpus sine anima, ita civilem societatem sine legibus consistere nullo pacto posse arbitrantur.   Vinculum in his dignitatis, libertatis fundamen-tum, fontem aeqvitatis, vitae custodiam positam esse censent: his sublatis, nihil nisi leonum ungves, aut luporum dentes, aut arma alia ad belluinam rettare vitam existimant.   Neq[ue]  me Christe, hospes ab hospite  tutus  esset,  sed  ex  rapto  viveretur:  fugeret  pudor,
honestas,
honestas, verumq[ue] fidesq[ue] secundum Poetam pellerentur, inq[ue] eo-rum locum fraudes, doli, vis, tyrannis substituerentur. Qvod enim morbis medendi scientia praestat, quod corpori humano ani-ma exhibet, qvod navigantibus commodum turrium faces prae-bent, qvod norma fabris & architectis largitur, idem Reipublicae leges commodant: ut non male illud sit dictum: Seditiones bel-la, & omnis generis mala eam Rempublicam ingredi, ex qva jura & leges, judicia atq[ue] honesta disciplina expelluntur: imo sine legi-bus Rempublicam, Rempublicam non esse. Primus qvidem omni-um sacra scriptura teste, Cain legitur condidisse urbem, sed qvem qvaeso ob finem? Non certe, ut eo pacto suos in officio contineret, sed ut tutior esset adversus vindictam parricidii: Tam nefario enim scelere patrato, dictitante conscientia, Diaboloq[ue] acclamante, meruisse, qvem terra dehiscat, qvem omnium juga montium obru-ant, lucisq[ue] conspectum adimant, urbis extruendae: consilium ca-pit, qva tutum se sore adversus sceleris paenas statuebat. Pariter urbis Babylonicae & turris aedificatores, nominis famae posteritati relinqvendae prurigine ducti, magnam illam molem extruere co-nantur, de legibus tantum, qvantum minime cogitari potest, de-liberantes. Qvid vero sit? nullum operae precium fecerunt, sed pudore & rubore suffusi a proposito desistere coacti sunt, cum le-gitimum extruendae urbis non spectarint scopum. Nihil jam di-cam de civitatibus innumeris, qvas prudentia legum & judicio-tum incorrupta integritate apud Ethnicos etiam diutissime floruis-se; alias contra potentia magis sua & munitionibus confisas, col-iapsas intcriisse,ab antiquitatum Patribus proditum est. Intuea-mur Patriam hane nostram POLONIAM, tot inter turbas, tot inter bella, seditiones & conjurationes stabilem, importerritamq[ue]. Nullo haec ferme propugnaculorum praesidio circumdata, legi-bus solis munita, nihil hostium furorem, nihil minas, nihil po-tentiam extimescit: lacertos suos & manus Regno adversus vim hostium defendendo sufficere, generosa nobilitas autumat. Haec est, qvam Turca tantopere reformidat, & fatalem idcirco sibi POLONORUM gentem esse affirmat, ut cum ea foedus ma-lit ut qviescat, qvam bellum ut pereat.                       Ac sane indignum
C                                            mens
mens generosa judicat homine praesidium illud, qvod in maeni-bus & fossis positum habet: nec animus heroicus cingise iis pati-tur, sed qvo qvis nobilior, eo minoris ejusmodi munitionum ge-nera facit. Qvod si legum prarscripto vitam non tueatur, semper animo forti mavult extra maenia mortem oppetere, qvam horum beneficio in urbe turpiter vita frui. Qvid enim a recta ratio-ne alienius, qvam animal illud rationis particeps ac plenum con-silii, vires suas in rebus extra se positis collocare, cum infirmis-sima qvidem & abjectissima qve vis bestiola, non aliunde ad tutan-du se auxilia petat, sed laesa suis experiatur viribus. Qvid igitur? Meine Commilitonis sententiae subscribam? fossas, maenia, val-la magnis sumptibus, qvi cives ac subditos non raro exhauriunt, extruenda censebo? Virtute potius, nec valla, nec maenia, nec fossas reqvirente, nitendum cum sapientibus asseverabo. Sed auribus meis obstrepere vocem audio: Habere haec omnino suum locum, & leges & judicia, civiumq[ue] virtutem sat virium habere, ad regendos & defendendos homines tempore pacis: in bellis autem, ubi vi geritur res, frustra allegari leges illis, qui jus ha-bent in armis positum. Ego vero ultro id largior, non posse hostem refutari legibus, nec judicio illum utcuncq[ue] citatum sese sistere: cum tamen cives honesta disciplina ad virtutem sunt assvefacti, multo firmius in iis civitati est praesidium, qvam in magnificis murorum structuris & aggeribus. Si vero disciplina laxata, in licentiam luxumq[ue] prolabi civium gregem patiaris, ita cffaeminantur virorum animi, ut murorum fossarumq[ue] praesi-dio unice niti cogantur. Alludens huc Spartanorum Rex Age-silaus, scite admodum, validos civitatum muros monstranti, Pul-chri, inqvit, per Jovem, sed intra qvos mulieres habitent, non viri: Indicans, urbem, in qva cives sunt virtute instructi, nec fossis, nec vallis, nec maenibus indigere ullis. Hinc idem percontanti de Spartanae urbis maenibus, ostendit cives arma-tos: iterum innuens,non saxis lignisq[ue] muniri oportere civita-tem, sed virtutc in colentium, qvos si jungat concordia, nullus potest esse murus inexpugnabilior. Haec omnia verissime di-cta   &   prudentissime   responsa,   ipse  postmodum  eventus  compro-
bavit.
bavit. Licet enim Sparta nullis cincta esset maenibus, totis ta-men sexcentis annis nulli hostiles excrcitus in Laconia sunt con-specti, nec incendia & populationes ibidem factae: cum aliae interea urbes, etiam munitissimae, vim hostilem non possent ar-cere. Cujus felicitatis caussam reddidit Dux Spartanorum Ly-curgus, interroganti, cur Sparta expugnari non posset, respon-dens, qvia non lateribus, sed viris cincta sit. Sed jubere jam videmini Auditores omnium Ordinum Honoratissimi, ut coroni-dem Orationi meae imponam. Ac proinde desino, de vestri aeqvitate judicii neutiquam desperans. Qvin ipso vultu ac nutu huic meae sententiae jam suffragamini, leges & disciplinam multo magis spectandam esse in civitatibus, qvam fossas aut maenia: nec munimento ullo tutiores esse civitates, qvam con-cordia civium & virtute.
DIXI.
JOHANNES NEMORECKI.
ORATIO
CHRISTI PATIENTIS TYPUM EXPLICANS.
Dmirandae sapientiae ac bonitatis praedicande ple-num suit D E I consilium imperscrutabile, qvod beneficia insigniora electis suis olim demum per Messiam praestanda, typis interim insignioribus adumbrare voluerit. Etenim, dum typicas Vete-ris   Testamenti   tenebras   luce   Novi  tam  splendide
illustrari, dum lineamenta exactam referre effigiem, dum umbram corpus, rem signa usq[ue] adeo accurate reprasentare, & ad fidem Christianorum confirmandam per Christum exhibenda, exhibita ad amussim omnia videmus, nonne videmus & sapientiam DEI ad-mirandam   &   bonitatem   praedicandam?   Cum  ergo  inter  beneficia
benefici  Dei  innumera,  Filii  ipsius  unigeniti  luctuosa  pariter ac fru-
  C 2                                         ctuosa
A
Gen.22
ctuosa mors & passio non postremo numeranda loco veniar, variis candem figuris adumbrare populo suo in Vet. Test. dignatus est. Premo hic vocem, nec exprimo singula. Unica Isaaci immolatio, Abrahamo & side & factis magnanimo divinitus injuncta, sit lo-co omnium: cum imago Christi morte patientis vix ulla clarior in sacris notata libris legatur. Hujus vero passionis memoria nullo non loco ac tempore omnium animis imprimendam, cum ex con-svetudine religiosa, hoc ipso tempore solenniter meditetur, debitaq[ue] cum gratiarum actione celebret Christianorum Eccle-sia; operam me optime collocaturm ratus sum, si pia haec vesti-gia secutus, & pietate nihil inausum linqvente adductus typum hunc in theatrum produxero, qvidq[ue] harmoniae & similitudinis cum CHRISTO patiente ac moriente habeat, gracili Oratio-ne enucleavero, vel crassa saltem Minerva adumbravero. Qvod si angusta dicentis tenuitas attentionem non meretur, merebi-tur eam rei, de qva dicitur, augustissima sublimitas. Tu vero JESU CHRISTE, qvi hodie amore nostri ardens, mortem ma-ledictam subiisti. Tu benedicito, ut nos qvoq[ue] amoris Tui igne accensi, digne de Te dicamus, cum fructu & emolumento in-signi audiamus. Ut ergo collatis discamus signis, qvae potis-simum inter Jsaacum & CHRISTUM, sit convenientia, in ipsa statim utriusq[ue] Nativitate, si accuratius eam contemplati fueri-mus, singulare qvid atq[ue] harmonicum occurrit. Conceptio utriusq[ue] stupenda, Nativitas plurimum admiranda. AEtas Abra-hae jam ad senectutem provectam vergebat, in Sara itidem se-nio jam confecta, nulla naturalis concipiendi facultas supererat, corpus uterq[ue] habebat emortuum, ipsiq[ue] morti vicinum. Ni-hilo tamen minus peculiari & admiranda operatione Divina, Patri jam seculum annis exaeqvanti, ex anu vere sterili & effaeta Jsaacus nascitur: Pari ratione Christum Spiritus Sancti obum-bratione, natum esse ex Virgine, testis omni exceptione major, Scriptura sacra, confirmat. Ecce, Virgo concipiet, & pa-riet Filium, inquit Prophetarum Coryphaeus Esaias. Sic cum per Naturam Mater esse neutra posset, Naturae Dominus matrem esse utramq[ue] jubet. Ac ut Jsaacus post tot demum promissiones, multis  jam  annis  expectatus,  Parentibus  aetate  fractis  natus  est:
Sic
Gen.17,37
Luc.1,35.
[...]sa:7,14.
Sic CHRISTUS diu ante promissus, & a longo tempore ex-petitus, labente jam, & praesenio qvasi corruente Jsraele, se-cundum carnem nascitur. Ut autem isto Matrum respectu sin-gulare qvid uterq[ue] habet, sic in utriusq[ue] nativitatis praedictione, nominisq[ue] impositione convenientia est manifestissima. Qvip-pe utrumq[ue] utrobiq[ue] ab Angelo praedicitur. Vox Domini est ad Abrahamum: Sara uxor tua paritura est tibi filium, cujus vo-cabis nomen Jsaac. Vox Domini est ad Mariam, Concipies & paries filium, & vocabis nomen ejus J E S U S. Nomen laetum utriq[ue], nec omine carens: Jsaaco ab exultatione ac risu, qvem in decrepiti senis animo excitavit prolis futurae nuntium: JESU a gaudio & dulcedine, qva omnium credentium corda, velut ex fonte perenni persunduntur. In qvam sententiam pulchre Bernhardus: Nomen JESUS mel est in ore, melos in aure, ju-bilus in corde. Caeterum Jsaacus, Patris illius credentium Abra-hami filius, fuit unicus, & quidem dilectus filius, familiae splendor, generis decus, Parentum gaudium, defessae senectutis fulcrum, in quo tota salutis & posteritatis propagandae spes re-posita fuit. Qvod si qvis Jsmaelem prius Abrahamo natum nobis hic objiciat, facilis & expedita est respondendi ratio, cum ex serva tantum progenitum, & qvod majus, jam tum temporis abdicatum, Patriisq[ue] laribus pulsum fuisse. Cum enim primo-genitura sua superbiret, filium promissionis ex libera natum sannis exciperet; Sara justo commota dolore & Propherico Spiritu accensa, a marito postulavit, ut Hagar cum filio expel-leretur, ne haereditate communi cum Jsaaco potiretur. Jsaac autem ex libera veraq[ue] Abrahami conjuge, & unigenitus erat & primogenitus, vnde etiam jus primogeniturae, & benedictio-nis Divinae promissio ei vendicatur. In Jsaaco, inqvit Domi-     nus, vocabitur tibi semen: Ex hoc prodibunt tibi Reges, hic erit & reputabitur legitimus tuus haeres, ad qvem promissiones Tibi in gentem magnam & potentem futuro factae derivabuntur. Qvod ipsum & Doctor geatium repetens, jure primogeniturae Jsaacum unicum gaudere ostendit: Non omnes qui sunt semen Abrahami, ideo omnes sunt Filii: Sed in Jsaaco vocabitur tibi semen,   nempe   in   illo   dilecto,   in  illo  unigenito.  Eodem  pror-
sus
   Gen.17,19
    Luc.1,11.
    Gen.22,2
   Gen.21.14
    Gen.16,15     Gen.21,9
    Gen.21,J2
  Rom.9,7.
  Heb.15,16
sus modo Christus humanae salutis restaurator, ut secundum hu-manam naturam primogenitus ac unicus est filius Mariae, ita se-cundum Divinam unigenitus ac primogenitus est DEI filius, & qvidem dilectus ille, in qvo complacitum est aeterno Patri. Hinc Evangelista prae gaudio qvasi exultans, in admirationem rapitur, & exclamat: Sic DEUS dilexit mundum, ut Filium suum unicum dederit. Cujus testimonio suffragatur Aposto-lus: Christus est imago DEI invisibilis, & primogenitus. Chri-stus est caput corporis, id est Ecclesiae, estq[ue] etiam principium & primogenitus ex mortuis, ut inter omnes primas teneret. Qvanquam vero ineffabilis haec gratia piis etiam & credenti-bus conferatur, ut ex DEO nati, ut Fratres Christi, ut DEI Filii in Scripturis dicantur, dicuntur tamen filii, non natura, ut Christus naturalis DEI Filius, sed adoptione tantum: qva, cum antea natura filii irae essemus, in filios gratiae per Spiritum adoptionis adoptati sumus: cumq[ue] antea ob peccati labem fae-dissimam ex Patre Diabolo essemus, cujus venenatis laqveis constricti tenebamur, in filios DEI electione illa firma, in bene-placito DEI fundata electi sumus, ut jam DEI nominemur filii, si Satanae renunciando, ipsi soli, ut Parenti nostro, obediamus, voluntatem ejus faciamus, verbo revelato fidem ad hibeamus, & in vitae sancitate ac innocentia incedamus. Imo dicimur & dilecti Dei, sed in Christo dilecto illo: in Christo, qui nos, anteqvam essemus, unice dilexit, gratisq[ue] sibi & Patri gratos reddidit: ut jam non amplius filii irae, non vasa destinata in in-teritum, sed dilecti DEI, sed haeredes DEI, sed cohaeredes & fra-tres Christi habeamur, dicamur. Hinc ipsa veritas aeterna CHRISTUS: Qvicunq[ue]: facit voluntatem Patris, is est meus frater, & soror, & mater. Evidentius est Graeci textus voca-bulum, qvo CHRISTUS dilctus DEI Filius, a Filiis ado-ptionis in CHRISTO dilectis perbelle distingvitur. Hi enim [...] dicuntur, gratis dilecti, gratiaq[ue] affecti: Ille vero vocatur [...] vel, [...], adeo valde di-lectus, ut Pater in eo totus acqviescat. Atq[ue] hoc est, qvod Apo-stolus inqvit: Acceptos hos sibi reddidit in dilecto. Ap-paret   ex   jam  dictis,  qvam  magna  Jsaaci  &  Christi,  cum  qvoad
nativi-
Matth.J.
v.25.
Matth.3.
v.17.
Joh.3,16.
Colofs. 1.
v.15.18.
Gal.4,5.
Rom.9,26.
Rom.9,21.
Matth.10. v.50.
Luc.1,28.
Ephes.1,6.
nativitatem ac nomen ab Angelo praedictum, tum qvoad con-ditionem sit conformitas. Sed major multo apparebit, si at-tentione parili prosecuti fueritis dicturum nunc de Jsaaco im-molando, & CHRISTO pro nobis immolato. Cujus qvaeso authoritate immolatio Jsaaci mandatur? Regum Regis, Do-minantium Domini authoritate, DEI ipsius. Is Abrahamo   Parenti dicit: Tolle filium tuum, & qvidem unicum tuum, Jsaa-cum: gaudium nempe & solatium illud tuum, fulcrum tuum, lumen & columen senectutis tuae. O rem admirandam, & non nisi cum stupore memorandam! Non servum, non amicum, non qvalicunq[ue] naturae nexu sibi constrictum, sed filium: non alie-num, sed suum: non ex decem unum, sed [...] unicum; non ulla gignendae imposterum sobolis spe superstite, jugula-re jubetur: Nec hoc tantum, sed [...] unice dilectum, ardentissime amatum, in omnibus obedientissimum filium, fili-um risus, filium exultationis, filium illum promissionis, qui qvicquid gratiaesperare a DEO poterat Abraham, qvicquid salutis totum genus humanum expectare debebat, id omne qva-si pignus & arrhabo a DEO donatus obsignabat. Hunc, hunc dico, non lictori aut carnisici ad necem tradere, sed propria manu mactare, in suum sangvinem, in propriam carnem, in viscera sua, in animam saevire suam jubetur. Idem ille univer-sitatis Dominus, Flium suum unigenitum, silium illum dile-stum, qui in sinu Patris ab atterno suit, in mortem tradit ac Judaeorum lanienae exponit. O rem admirandam, nunquam non cum stupore memorandam, cum devota veneratione cele-brandam! DEUS nullius indigus, sibiq[ue] soli sufficiens, non Pa-triarchiam, non Prophetam, non unum aliquem ex sanctis, sed sanctissimum ilium, in cujus ore fraus non est inventa, & in cujus labiis non fuit dolus, qvem peccati arguere nemo potis est, fili-um suum, Filium unigenitum, pro nobis, iram & vindictam ju-stissima promeritis tradit: non ad gaudia, non ad vitam: sed ad flagra ad vulnera, ad mortem. O rem nunquam satis admi-randam, memorandam, celebrandam! Cum tota primorum Pa-rentum posteritas, damnationis aeternaerea, nullum in terra in-fensa, nullumq[ue] in offenso  coelo  polliceri  sibi  posset  liberatio-
nis
Gen.22,2.
Heb.11,17.

Joh.3,16.
Joh.1,18.
nis remedium; coeli terraeq[ue] Dominus, Pater aeternus, coarter-num filium tradit ad mortem, ut in vitam reduceret aeternae jam morti addictos.   Excitare o gladie, inqvit Jehovah, per Pro-phetam, excitare o gladie super Pastorem meum, & super vi-rum socium meum.   Unde illud Jobi exclamantis, Sagittae Do-mini in me sunt, qvarum indignatio ebibit Spiritum meum, Ve-re & CHRISTUS de se dicere potuit: Sagittae Patris mei, meo sangvine ebriae, sine ullo in me irruunt discrimine, qvia in car-nis peccatricis similitudine appareo: Sagittae Patris ira accen-sae, Daemonis capitali odio ebriae, omnium peccatorum, qvo-rum personam sustineo, flagitiis & sceleribus imbutae spiritum meum exedunt & exhauriunt / a planta pedum usq[ue] ad verticem capitis me confodiunt.   Sed ad Jsaacum redeo: Jsaaco immo-lando locus certus designatur mons Moriah, in quo victima DEO fieri debebat: Pariter & Christus, prout destinato loco secundum scripturas erat natus, ita qvoq[ue] certo ac destinato lo-co secundum Scripturas est mortuus, & quidem in eadem Moriae regione, ubi Hierosolyma erecta erat, templumq[ue] Salomonis extructum. Illud est, qvod Hieronymus de Christo testatur, se ab antiquis cerrissime cognovisse, eo ipso in loco immolatum fuisse Jsaacum, ubi postea verbera & plagas passus est CHRI-STUS: & qvod Adam, primus homo in hoc ipso loco, ubi crux fixa fuerat, sepultus fuerit. Hinc Augustinus: Non incongrue creditur, ibi erectum fuisse medicum, ubi jacebat aegrotus: & dignum, ut ubi occiderat humana superbia, ibi se inclinaret Divina misericordia; & sangvis ille pretiosus pulverem antiqui peccatoris dum dignatur stillando contingere, redimeret, ossa Adae mortua sangvine vitae irrigaret. Tam svavis & concinna est typi hujus suo cum Antitypo harmonia, ut plura mihi sem-per dicenda, vobis audienda videantur.   Jsaac ligna, qvibus cremanda membra erat traditurus, a Patre humeris imposita ipse bajulabat, parente ignem & gladium manibus ferente, &  in montem Moriah filium comitante: Sic Christus crucem, cui affigendus erat, in montem Calvariae portabat, non secus ac strenuus athleta lanceam, qva dejecturus crat hostem, vel in-signis   Triumphator   triumphi    sui    tropheum,     Plutarchus    scri-
                                     bit.
Zachar.13 v. 7.
Joh.6,4.
Gen.21,2.
Gen.22,6.
Joh.19,17.
bit maximam peccanti servo, apud Romanos poenam esse in ssi-ctam, cum plaustri lignum, cui nemo affigebatur, spectante vi-cinia ferens circumageretur: qvod ubi factum, infidus a dome-sticis & vicinis habitus, pro maledicto a nullo non est reputa-tus.      Qvid existimatis A. N. qvanta & qvam ignominiosa CHRISTO illata sit poena, cum non plaustri lignum, sed cru-cem, & qvidem maledictam crucem, in qvi expansis mori ulnis debebat, multis hominum millibus palam spectantibus bajula-ret: & qvod magis stupendum, Patre aeterno justitiae gladium altera manu, ignem furoris altera gestante, & in locum supplicii comitante.   O stupenda nostrae salutis procurandae adinven-tio! Qvid enim magis stupendum, qvam videre in manu aeter-ni Patris justitiae gladium, in Filii sui cervicem nostri causa evi-bratum? qvid magis mirandum, qvam videre infinitum Patris amorem, qvo parcit peccatori, & Filium plectit, videre igneam legem, adeo depascentem Salvatoris nostri viscera, ut nostri gratia mori non detrectet, O Jesu qvid commisisti? qvod sce-lus tuum? qvas noxa tua? qvae causa mortis ? qvae occasio damna-tionis? Nos sumus causa tui doloris, tuae culpa occisionis. Pec-cat iniqvus, & punitur justus, delinqvit reus, vapulat inno-cens; offendit impius, & damnatur pius. Qvod perpetrat servus, ex solvit Dominus, qvod committit homo, sustinet DEUS. Qvo Nate DEI, qvo tua descendit humilitas: qvo tua flagravit, charitas? qvo processit benignitas? qvo tuus attigit amor? qvo pervenit compassio? Nos inique agimus, tu paeni mulctaris, & qvidem tali poena, ut uno temporis momento crudeliorem sustineas omnibus hujus vitae cruciatibus.   Qvod si Chrysosto-mus in stuporem raptus miram Abrahae fortitudinem & pieta-tem extollit, O animae fortitudinem! o spiritus soliditatem! exclamans, qvalibus oculis spectabat puerum ligna ferentem. super qvae non multo post illum mactaturus erat? qvomodo ma-nus ferre potuit ignem & gladium? Jure nos multo potiori Pa-tris coelestis & Filii in nos amorem stupendum extollere debe-mus, qvi nolens mortem peccatoris, igne amoris erga nos fla-grat, gladium furoris & judicii in Filium corripit, omniumq[ue] nostrum    iniqvitatem    ei imponit:    Filius    sponte   peccata  totius
D                                     mundi
      Esa.53,6.
mundi suscipit, suscepta in ligno crucis exsolvit & deponit: Ve-re langvores nostros ipse tulit, [et] dolores nostros ipse portavit, ex-clamat Propheta: Hic est Agnut DEI, qvi tollit omnia peccata mundi. Atq[ue] ita expiavit CHRISTUS in ligno crucis, omnem culpam & poenam, qvam in nos primi Parentes per lignum arboris veti-tae derivarant, ut lignum crucis Christi, factum sit nobis lignum vitae. Cui si firma fide adhaeserimus, facile nos qvoq[ue] partem crucis a DEO nobis impositas tolerabimus, & vestigiis Jsaaci insistentes, CHRISTUM ceu caput & Ducem nostrum subse-qvemur. Nunc ad plura properat animus. Qvemadmodum Jsaac filius relictis post se pueris solus ad locum designatum co-mitatur Patrem; pari modo DEI qvoq[ue] Filius relictis post se pro-cul Apostolis, solus torcular ir[ae] Divin[ae] calcat, solus calicem fu-roris Divini bibit, nec habet virum cooperantem sibi. Multo enim tardiores & somnolentiores fuere Apostoli, qvam ut hoc tam arduum, qvasi montis praecipitium adire, nedum superare po-tuissent. Servi Abrahae sub monte reqviescunt, lassaq[ue] ex iti-nere triduano membra resiciunt, ignari calamitatis, inscii fu-turae immolationis Jsaaci. Sic qvoq[ue] Apostoli Christi in horto secure dormitabant, & orare jussi lethargo occupantur, ignari prorsus sub acie novaculae CHRISTUM constitutum, inscii in qvanto & qvam horribili versaretur agone. Sicut autem Jsaac in itinere cum Abrahamo, non de rebus titivillitii, no de rebus cadu-cis, sed de rebus amplificade glorie DEI servietibus colloqvitur: Similiter & Christus in itinere salutis nostrae restaurandae, de re-bus magni mometi, de rebus aeternam totius generis humani fe-licitate concernentibus cum Patre aeterno colloqvitur, precesq[ue] ardentissimas fundit. Jsaac de victima Domino offerenda in-ter eundum est sollicitus, qvem Pater, dolorem altum moesto sub corde premens, consolatur, Dominus, mi fili, providebit! Christus Dei Filius gravissimos in pectore suo fentit angores, san-gvineum sudat sudore, ita ut Angelo consolante & corroboran-te opus haberet. O stupor! apparuit Angelus confortans Christum. O inusitatum! apparet creatura erigens creato-rem. Qvam evidenter autem voluntas & obedientia Jsaaci, Christi   obedientiam  &   voluntatem   praefiguret,   paucis   mecum
expen-
Esa.53,4.
Esa.63,3.
Gen.22,5.
Matth.26.
Gen.22,8.
Matth.26.
v.37,38.
Luc.22. v.43,44.
Gen.22,9.
Joh.1,29.
expendite. Jsaac non reluctans, non cum Patre controvertens passus est vincula, suoq[ue] se Patri obedienten usq[ue] ad mortem praebuit. Sic CHRISTUS propitiator noster, non invitus, non obmurmurans, non reluctans vincula patitur, densitate spinarum pungitur, sputis impiorum deformatur, felle atq[ue] ace-to potatur, clavis affigitur, verberatur, lancea perfoditur: sed ut Esaias inqvit, Ob! atus est, qvia ipse voluit, propterea etiam non aperuit os suum, sed obmutuit qvasi Agnus coram tondente, non contradixit, retrorsum non abiit: venit enim facere voluntatem Pa-tris coelestis, cui obediens fuit usq[ue] ad mortem, mortem autem crucis. O magnum! o admirandum obedientiae trophaeum! Ut Homo voluntate libera peccarat, ita Mediator hominum, voluntate li-berrima, & spiritu spontaneo motus, expiavit peccata nostra, contra voluntatem aeterni Patris commissa. Qvod si nolens CHRISTUS immolatus fuisset, certe neutiquam voluntati Pa-tris aeterni satisfactum fuisset: qvia ergo nos retrorsum ivimus, & ex via resta defecimus, Christus retrorsum non ivit, sed in Salvationis cursu ad sinem usq[ue] perseveravit. Ligatus est, ut nos liberaret a laqveis Diaboli, compedibus constrictus est, ut simul omnes Diabolos catenis inferni constringeret, ne amplius jus & Dominium in nos exercerent. Hinc cum Eccle-siae choro canimus: Ligatus es, ut solveres Mundi renuentis com-plices, Per probra tergens crimina, Qv[ae] mundus auxit plurima. Jam ad eventum immolarionis utriusq[ue] me confero. Jsaac in mon-tem Jehovae immolationis causa deductus, occisus non est, sed aries, cujus caput vepribus inhaesit, ejus loco mactatus: non aliter & CHRISTUS, qvamvis ad montem Calvariae crucis li-gno onustus pergat immolandus, divinitate tamen omnium tormentorum experte, & neci minime obnoxia, penitus intacta, secundum humanam duntaxat naturam, instar arietis vepribus implexi, corona spinarum redimitus, immolatus est Hinc Ori-genes: Passus est CHRISTUS, sed in carne, & pertulit mortem, sed caro, cujus aries forma est: Verbum vero in incorruptione permansit, Si Sole arbori illuscente securis arborem inciderit, sol tamen insectus, atq[ue] ab omni injuria manet incolumis: Eodem modo   impaissibilis   Verbi   Divinitas,   carni   personaliter   unita,
D   2                                     pati-
    Esa.53,7.
    Esa.50,5.
     Esa.53,6.
     2.Tim.2.
    2.Pet.2,4.
   Gen.22,13.
    Ps.40,9.    Phil.2,8.
patiente carne incolumis mansit.   Et qvemadmodum annulus aureus, cui inserta sit pretiosissima margarita, in acetum inje-ctus, margarita aceti occulta vi prorsus dissoluta, & qvasi in ni-hilum redacta mirisice clarisicatur: Sic CHRISTUS aureus ve-re annulus, in qvo humanitas tanquam elegantissima gemma, auro divinitatis innectitur, in jectus in acerbissimum tormento-rum acetum, praeclara humanitatis margarita morte prorsus dis-soluta, divinitatis aurum nihil omnino detrimenti patitur: sed potius respectu nostri clarius emicat, & hactenus absconditum sese insignit er omnibus manifestat. Caeterum ut Jsaac in oculis Patris sui totus mortuus, & plane sepultus, e faucibus mortis ter-tio demum post iter confectum die ereptus, & vivus Abrahae est restitutus: Non dissimiliter CHRISTUS, qvi vere mortuus & sepultus erat, qviq[ue] toti mundo plane videbatur extinctus, die tertio a mortuis resurrexit, & discipulis vivum se conspicien-dum ac contrectandum praebuit: ita ut jam amplius, nec mors, nec Satan, nee infernus, qvicquam Dominii in eum sibi usur-pare possint.   Et qvemadmodum Abrahamus hac unica spe ful-ciebatur, qvod a mortuis suscitare potens esset Deus: Ita Ec-clesia DEI pusilla tum temporis & inops, fide qvamvis admo-dum langvida, sperabat & credebat, DEUM resuscitaturum esse Filium suum ex mortuis, qvodtandem ipsa re summa cum glo-ria est effectum: Unde qvoq[ue] tandem Apostoli, sicut Abraham filium suum, ita illi redivivum Jesum receperunt cum omnibus credentibus in fidei suae testimonium.    Ad extremum, sicut  Jsaacus morti deputatus, acie gladii & violentia ignis evitata, promissi seminis amplitudinem auxit: Sic CHRISTUS Jesus, cum morte absorberi non posset, vitae redditus, semen aeternum, semen ante jacta mundi fundamenta electum, Ecclesiae tam mi-litanti, qvam triumphanti longe lateq[ue] insertum progeneravit, coetumq[ue] fidelium justificationi, sanctificationi, glorificationi immutabiliter praedestinatum procreavit.   Sed hic vela con-traho, & ad portum propero.   Percepistis admirandam Jsaaci & CHRISTI similitudinem: cognovistis circumstantiarum im-molationis Jsaaci, & CHRISTI in cruce oblationis maximam harmoniam:  qvomodo  uterq[ue]  ab  ipso  DEO,  Patre  aeterno,  in-
sons
Gen.25,26.
Esa.53,10.
sons morti addictus, qvomodo ad supplicium deductus, tandemq[ue] gloriosa resurrectione e mortis faucibus ereptus fuerit. Un-de veritas Divinorum eloqviorum luce meridiana elucescit cla-rius, Novumq[ue] Testamemum in Veteri latere, & Vetus in No-vo revelari manifeste cognoscimus. Qvae typorum cum anti-typis collatio doctrinam Christianam luculenter illustrat, & fortiter confirmat. Tu autem fili DEI unigenite, qvi a gen-te persida petitus & impetitus fuisti, qvi maledictam crucem in locum supplicii bajulasti, mortem horrendam nostri causa su-stinuisti, tandemq[ue] victor de Satana & morte triumphasti; da ut nos qvoq[ue] crucem & calamitates patienter feramus, sangvinem pro Te, si necessitas jubeat, fundere non detrectemus: da ut cum hostibus nostris indefessis, carne, mundo & Satana luctan-do, virtute passionis Tuae eos conteramus, a peccatis & malitia resurgamus, post mortem victuri Tecum in omnem aeternita-tem.
DIXI.
D.  A.
ORATIO
CHRISTI   RESURGENTIS
Triumphum delineans.
NOn  atrocissima  tantum  passio,  qvam  pro  salute  generis   hu-mani  Salvator  mundi  CHRISTUS  liberrime  subivit:   non flagra tantum, qvibus sacratissimum corpus ejus Judaei iniqvis-simi crudelissime contuderunt; non vulnera tantum, qvibus illi-batus Agnus ille maculas mortalium mentibus inustas expia-vit; non mors ipsa, qvam rerum universitas Regi suo moribun-do parentans, terrae motu, Solisq[ue] obscuratione luxit; Non haectantum, sed gloriosa etiam Domini resurgentis victoria, va-riis in T.V. figuris est adumbrata. Cujus memoriam cum pii Christianorum coetus, post luctuosissimum passionis diem, jam
jam
jam solemniter sint celebraturi, nec ab hoc loco literis & pieta-ti consecrato, nec a tempore instanti, nec a me dicente, piae literaturae addicto, alienum fore duxi, si qvid hanc ipsam in sen-tentiam dixero. Etenim a multis jam annis morem laudabi-liter receptum retinet Lyceum hocce clarissimum, ut amplissi-ma DEI, humano generi per CHRISTUM exhibita beneficia, qvotannis intra pomaeria sua, non solum multis laudum praeco-niis extollat, sed & Auditorum auribus atq[ue] animis penitius in-stillet, saepiusq[ue] refricet. Tempus qvoq[ue] ipsum istius operis nos commonefacit, tempus inqvam, qvod omnes veteres & umbra-tiles solemnitates, laetitiae suae magnificentia, infinitis parasan-gis superat, qvodq[ue] Angeli cum stupore intuebantur, coeli enar-rabant, Prophetae & Patriarchae Divino Spiritu afflati olim cre-debant, Apostoli fideliter nationibus cunctis assignabant, Ec-clesiae post Apostolos per totum orbem diffusae decantabant, & Majores nostri, nullis non sacris ritibus ac ceremoniis solemni-ter celebrabant. Qvare cum & ego illud officii mei & partium esse firmissime persvasum habeam, hunc triumphum laudibus debitis celebrare, non deterrebit me accisa & manca ingenii, styliq[ue] oratorii copia. Qvin imo ilie, cujus laudes lingva jam mea meditatur, fons ille bonitatis inexhaustus, ille sua uber-tate paupertati, copia inopiae meae benigne succurret. Cum vero remotis jam typorum velaminibus revelata sint omnia, qvaecunq[ue] Sanctorum Prophetarum chorus de gloriosissima hac CHRISTI a mortuis resurrectione futura predixerat, ad Evan-gelistas me converto, qvi laetissimum hunc Triumphum usq[ue] adeo sollicite & accurate descripserunt, ut nihil ad piorum doctrinam & consolationem praetermissum esse videatur. Co-nabor ergo: Vos A. H. conantem favore vestro juvate, ac di-centem attentione benevola sublevate.
Ne qvis dubitationis scrupulus animos fluctuates urgeret, inq[ue] diversu traheret, de dogmatis hujus certitudine, certos inprimis nos esse codex sacer voluit, primoq[ue] omniu tempus ennarrat: ni-miru CHRISTUM resurrexisse, sub sinem Sabbati Judeorum, ini-tio seqventis diei, qvi fuit tertius post ipsius morte, & qvi postea in   tanti   facti   memoriam,   nullo   unqvam  seculo  delendam,  dies
Do-
Dominicus dictus, & cultui Divino consecratus, ab Apostolis omnibusq[ue] caeteris Ecclesiis solemniter celebratus fuit. Qvod autem die tertia resurrexerit, non sine gravi factum est ratione. Namq[ue] hoc pado Propitiator noster & gloriosissimus Triumpha-tor, generi humano ostendere voluit, se venisse ut impleret Pro-phetarum, divinitus inspiratas, praedictiones, & ut simul eluci-daret, multis retro seculis in Jona & aliis exhibitos typos. Sic ostensurus sacrarum literarum infallibilem veritatem, qvae ter-tia ipsum die resurrecturum affirmarant. Nam cum Domi-nus ZEBAOTH se suos electos tertia die vivificaturum [et] tertia die resuscitaturum apud Oseam promitteret, qvid & aliud indicare vo-luit, qvam resurrectionem promissi MESSIAE tertia die instituen-dam, qvae nostram qvoq[ue] resurrectionem sanctisicare, & vitam aeternam in possessionem credentibus dare debuit. Qvod etiam luculenter ipse CHRISTUS ad suam resurrectionem accommodat, dum apud Evangelistam sic loquitur: Hi sunt ser-mones, qvos locutus sum vobis, oportere impleri omnia, qv[ae] scripta sunt in lege Mosis, Prophetis [et] Psalmis de me: qvoniam sic scriptum est, [et] sic oportuit christum pati [et] resurgere a mortuis ter-tia die. Qvod si typos paulo exactius ponderaverimus: Qvid qve-so Josephus per triennium in care erem conjectus, post ad sum- mum dignitatis honorisq[ue] culmen evectus, adumbravit? Qvid Daniel Propheta in famelicorum leonum foveam detrusus, tri-duano spacio ibidem permanens, tandem vero salvus incolu-misq[ue] servatus, atq[ue] ideo maxime dignitatis gloriam, insigne amoris pignus, a Babyloniorum Rege referens, subindicavit? Nihil certe aliud, qvam MESSIAE sui, qvem fide cernebat, & spe firma exspectabat, passionem, & gloriosam tandem, qvae die tertia secuta, resurrectionem. Inter reliqvas vero umbratilium typorum, Agni illius immaculati mortem & resur-rectionem adumbrantium, figuras, primum locum sibi vendi-cat Jonae Prophetae ejectio in mare, triduana in ventre ceti mo-ra, atq[ue] inde, qvasi e sepulchro qvodam, hanc in lucem reditus. Id qvod dilucide ipse CHRISTUS coram Pharisaeis testatur his verbis: Sicut fuit Jonas in ventre ceti tres dies [et] noctes, sic [et] Filius hominis erit in ventre  terr[ae] tres  dies  [et]  totidem  noctes.  Acce-
dunt
      Ose.6,2.
   Luc.24,
  44. [et]46.
     Gen.40.
   [et] 41. cap
    Daniel 6.
   Jon[ae] 2,1.
  Matth.12.
       v.40.   
dunt insuper praedictiones illae, qvas ipse DEI Filius passim apud Evangelistas disseminaverat, qvibus satis facturus, facto implevit, qvod multis promissis pollicitus fuerat. Qvoties-cunq[ue] enim   atrocissimae   mortis suae  dilectis  suis di-scipulis mentionem faciebat, toties certitudinem ex illa ipsa morte eluctandi, ratam facere nullus intermittebat: qvod satis perspicue passim in scriptis Evangelistaru occurrentia con-firmant testimonia. Apud D. Matthaeum ipse Salvator palam afferit, oportere Filium hominis ascendere Hierosolymam, multa igno-miniosa pati a Primoribus, Scribis, Principibusq[ue] Sacerdotum, occidi, [et] die tertia resurgere.   Si paulo ulterius in lectione Evangeli-stae hujus progressi fuerimus, iterum haec Redemptoris nostri verba obvia fient: Filius hominis tradendus est in manus hominum, [et] occident eum, tertia die resurget. Qvod si cui haec testimo-nia non sufficiunt; is plura a reliqvis rerum Evangelicarum fidis Notariis petere potest.   Haec vero omnia eventum suum sorti-ta sunt tum, cum Rex noster de morte, Satana, & inferno glo-riosum agens triumphum, nihil qvicquam malitia Phariseorum, & in muniendo eo, in qvo reqviescebat, sepulchro sollicita dili-gentia otstante, caput suum sustulit, & resuscitato corpore suo a mortuis potenter resurrexit.   Aperitur hic mihi A N. longe lateq[ue] de illis, qvae: hoc ipso in negotio colligi possent, differen-di campus: omnibus tamen caeteris filentii velamine cooper-tis, paucis veritatem dictorum & promissionum CHRISTI ea-rundemq[ue] infallibilitatem attingam, perrecturus mox, ad invi-ctae illius potentiae contemplationem.  Promiserat, & sepissi-me, ubi passionis & mortis suae mentionem aliquam facere res postulabat, Salvator noster, Judaeis, mira astutia praeditis ver-borum aucupibus, sese exantlatis omnibus, mortem praeceden-tibus, cruciatibus, forti brachio sepulchri repagula rupturum: proinde nihil intentatum reliqverunt, qvod verba ipsius men-dacii arguere, eventumq[ue] promissum eludere potuisset: at ipse, ut se verba vitae aeternae, verba lucis, verbavera habere de-monstraret, illa, qvae verbis promisit, summo cum adversario-rum pudore, clectorum vero suoru solemni gaudio, tam prompte omnia  re  ipsa  praestitit,  ut  ne  tempus  qvidem  ipsum  (qvod   in-
terdum
Matth.16.
Matth.17.

v.21.
v.22.
terdum proposita retardare ac fallere solet) veritatem verborum ipsius violaverit. Qvamvis enim tot ac tantis suppliciis affe-ctus fuerit, qvantis nemo unqvam viventium, qvamvis igno-miniose derisus, flagellatus, corona spinea laceratus, cruci ignominiosae affixus, aceto & myrrha potatus, lancea ad extre-mum sauciatus occubuerit, nihilominus tamen illa ipsa die, qva templum corporis sui, tam faede desolatum, gloriae pristinae se restituturum pronunciaverat, reapse restituit, gloriose a mor-tuis tertia die resurgendo, mortisq[ue] ac inferni doloribus exo-ptatum finem imponendo. Ad laudem igitur Tuam, o veritas coelestis, pertinet illud qvod flos Prophetaru Esaias habet; Con- silium meum stabit [et] omnis volunt as mea fiet. Veritatem promissio-num Tuarum declarat illud, qvod ipse Sanctissimo Tuo ore apud Evangelistam protulisti; Coelum [et] terra transibunt, verba autem mea non transibunt. Mirere hic rursum anima pia, Salvatoris Tui veracissimi, invictam potentiam. Adversarii ejus infen-sissimi, omnes vires ac nervos suos eo intenderunt,ut CHRI-STUM Dominum illum virae, e vivis tollerent, nomenq[ue] ejus e mortalium memoria, rabioso qvodam impetu, evellerent, ideoq[ue] omnes dolos, & sangvinolenta congerunt consilia: voces im-pias crucisige, crucisige subinde repetentes: ille vero haec omnia patienter suffert, sapienter tolerat, ac successu tempo-ris potentia sua Divina superat, Fortis ille armatus Daemon, omnium hostium corda in tantum obsederat, ut nihil nisi minas, nisi sputa, flagella, spinas, lanceas qvaererent, qvibus inno-centis Salvatoris potentiam annihilare possent? Ille vero re-gno Satanae, portisq[ue] inferorum expugnatis, potenter de ejus hostiumq[ue] conatibus triumphat. Illi astum jam de Christo cruci affixo rebantur, ideoq[ue] Diabolicis sarcasmis; Alios ser-vavit, seipsum servet, pendentem in cruce lacessiverunt, scommatibus illuserunt: at ille, morte conculcata, haec impia verba facto ipso elusit & retudit; simulq[ue] verum esse il-lud Prophetae exclamantis: Absorpta est mors in victoria; ut & Habeo potestatem ponendi animam meam, [et] iterum assumendi eam, manifeste ostendit. Hic ergo A. N. praeclaro exemplo veritas verborum   illorum  comprobata   est,   qvae  sapientissimus  morta-
E                                       lium
    Esa.46,20
    Matth.24
    Matth.27     v.22.
    v.35.
    Luc.23,35
   Hos.3,14.
   Joh.10,18.
lium Salomon de DEO, protulit: Non est consilium contra Domi-num non est potentia, non sapientia, non Ratio. Qvid enim adjumenti attulit ad retinendum Dominum in sepulchro gran-dis ille lapis? qvam moram resurrectioni injecit obsignatio a Pilato facta? qvonam impedimento fuerunt custodes adhi-biti? Omnia haec omnipotentis potentiae cefferunt, omnia ad persiciendas & implendas promissiones illas (de qvibus paulo ante actum est ) inservierunt.   Vicit,    vicit    jam     Leo     de
tribu Iuda, omnesq; Satanae qvos extendebat, laqveos perrupit, inq; nihilum redegit! Ap-propinqvante namq; tertia die juxta svavissi-mas promissiones suas, gloriose non minus, qvam salutariter resurrexit:Salutem in medio terre pro-curavit; emisit liberationem de Sione; e carcere eximens libertate captivos donavit, contrivit ca-put inimicoru, annihilavit ipsorum arma & com-bussit igni. Liberavit animas suorum de manibus armati, pedesq; eorum protexit ab interitu. Fre-git jam potenti dextera cataractas aeneas infero-rum & claustra ferrea disjecit. Emisit captivos in    potentia    &   illos   qvi    habitabant    in   sepulchro.
Qvare certum fixumq[ue] fit, qvodq[ue] convelli non potest, promis-sum illum salutis aeternae vindicem, sicut mori debuisse, ita il-laesa veritatis Divinae sanctitate, in mortis potestate perma-nere neutiqvam potuisse. Hoc vero in uno JEsu Nazaraeno cum alia Prophetarum oracula, tum praedictionum ac typorum, qvi Messiam a morte resurrecturum esse polliciti sunt, veritas rata facta. Hic in sepulchro corruptionem non sensit, hic tertio die secundum scripturas revixit, atq[ue] omnia plenissime adim-plevit. Principes populorum Regesq[ue] gentium magnificen-tissime triumphos suos peragere, tum sacrae tum prophanae testantur    historiae,    Qvo   nomine    multum    celebratur    glorio-
sus
Prov.25.
v.30.
Actor.13. v. 37.
sus victor Tyberius Caesar, qui repetita superataq[ue] Germania, cum illatam ex Variana clade populo Romana ignominiam delevisset, praeter inusitatos honores ac trjumphos a Senatu invicti nomine est condecoratus.   Verum qvld haec ad victo-riam Salvatoris nostri accedunt? Qvid ad triumphum splen-didissimum?   Nihil nisi merae tenebrae comparatae cum illls. CHRISTUS enim Dominus ignominiam, ab astuto ilio Dae-mone generi humano illatam, atrocissima passione sua delevit, & superatis omnibus hostibus, scandalo crucis sublato, magna cum gloria, summo cum honore, Filius DEI, Victor in victissi-mus, Princeps vitae, liberator populi, Salvator mundi, vitae dux, protector electorum declaratus fuit. Non autem surrexit clam, sed in magno terrae motu, descendente Angelo, qvi tanquam paratissimus minister lapidem removit, ut patente sepulchro omnes viderent, mortis Dominum, vitaeq[ue] principem resurrexisse.    Nae magnum istud est A. N. qvod in Scriptura Sacra de Josuae, Ducis Jsraelitici, victoria habetur: ad Jsraeli- tarum strepitus & clamores, Jerichontis muros, (qvi tamen validissimi fuisse creduntur) penitus concidisse. Verum hic nullo obstrepente, sed ad solum nutum, non muri Jerichontis, sed universa terra commovetur, victoriamq[ue] sui Creatoris uni-versae contestatur creaturae: qvae huic ipsi, qvem horribili motu concussa intra viscera sua invita recondidit, egressuro iterum ultro triumphalem patefecit portam.   Nae magnum & istud est, qvod idem Dux, Solem & Lunam victoriae futurae testes  habuerit: sed longe longeq[ue] magis mirandum est istud, qvod non Luna & Sol tantum, verum universa mundi machina ad si-gnisicandam gloriam veri MESSIAE commota fuerit, terra sub-siliverit, coelum potestates suas emiserit, eoq[ue]| ipso testatum fecerit, hunc esse verum illum Dominum, ad cujus conspectum terra contremiscit, & montes ad instar cerae liqvefiunt. Sur-rexit igitur CHRISTUS Dominus gloriose, vere corpus cum anima vicissim conjungendo: idq[ue] propria potentia, qvam ipse apud Evangelistam D. Johannem vivis depingens coloribus, describit:  Sicut  Pater  habet  vitam  in  semetipso, sic dedit Filio ha-
bere  vitam  in semetipso, [et]  potestatem  dedit ei judicium faciendi,
E 2                                 qvia
    Jos.6,20.
   Jos.10,13.
     Jos.5,26.
qvia Filius hominis est. Qvod ergo mortuus est Christus pro peccatis, mortuus est semel factus [...] pro peccatis nostris, qvibus pretioso sangvine suo plenissime expiatis, utiq[ue] mors ei amplius dominari non potuit, sed ipse mortis victor, divina virtute, perruptis inserorum repagulis in has auras vitales, propriaq[ue] sua potestate reversus, gloriosum egit triumphum, vitae se principem toti mundo declarans. At qvibus qvaeso testibus resurrexit? Testis primus gloriosi hujus triumphi exti-tit Angelus: Angelus, inqvam, qvi ejusdem Domini conceptio-nem Mariae, illibatae virgini, annuncia verat, qvi dubitantem ac haesitantem signo certo in vera fide stabiliverat, qvi nascente CHRISTO gloriam in excelsis DEO, pacem vero in terra homini-bus una cum reliqvoru agmine decantaverat, qvi Magos adven-tantes 5 muneraq[ue] magnifica Regi.novissime nato offerentes in somno de non indicando itinere praemonuerat, qvi Josepho etiam modum subterfugiendi Herodis crudelitatem ostende- rat, qvi CHRISTUM Dominum in horro pre magna angustia sangvinis guttas sudantem corroboraverat; idem etiam gloriose ipsius resurrectionis primus testis existit, mulieres in sepulchro CHRISTUM Dominum avide qvaerentes, metu tamen qvo-dam consternatas, consolatur, CHRISTI resurrectionem annun-ciat, idemq[ue] discipulis ejus indicari jubet. Atq[ue] hinc certitu-do resurrectionis CHRISTI Domini clare juxta & perspicue evincitur: primus siqvidem ejus testis est Angelus, Angelus in-qvam, verax ille Spiritus, & mentiri nescius, sed qvi vera Da-nieli, vera Zachariae, vera Mariae, vera Magis orientalibus praedixerat. Testes porro hujus tam gloriosi triumphi fuere acerrimi CHRISTI hostes, & illi qvidem hostes, qvi ad custo-diendum sepulchrum sigillo obsignatum ac lapide probe mu-nitum, a Judaeis, Pharisaeis, & Scribis conducti fuerant. Res mi-ra A. O. qvod milites, qvi ad detinendum Dominum in sepul-chro subornati fuere, aperti existant testes resurrectionis ipsi-us, fugiant a sepulchro, palam Dominum potenter & glorio-se resurrexisse testantes. Ita scilicet oportuit dissipari consilia impiorum! Ita scilicet contigit iniqvissimis Judaeis id, qvod ef-fugere  omni  cura  &  studio  allaborabant,    Neq[ue]  tamen  ab ini-
quo
Luc.1,31.
[et] 36.
Luc.2,14.
Matth.2.
v.12.[et]13.
Luc.22,42.
quo animi sui proposito de sistunt: qvin porro, qvemadmodum antea consultarunt de CHRISTO tollendo, ita nunc de resur-rectione ejus supprimenda consultant: Ut antea proditori pe-cuniam obtulerunt, ita nunc militibus, ut resurrectionem sup-primant, pecuniam offerunt: Ut antea falsos testes contra CHRISTUM adduxerunt, ita nunc milites, qvi jam clare ne-gotium resurrectionis patefecerant, ad mentiendum subornant. O impietatem! o summam stultitiam! o perversam pertina-ciam! Attendite qvseso Audjtores H. & una mecum insaniam Judaeorum, proprio figmento sese refutantium, acutiori mentis indagine intueamini. In animo positum habuere Judaei, Chri-stum Dominum cum gloria & regno in nihilum redigere, ideoq[ue] non tantum morte illum atrocissima afficiunt, verum etiam post mortem obsignare ejus sepulchrum jubent, lapidem gran-dem apponunt, custodes suos, qvi aeqve infensi erant Christo hostes, ac ipsi Judaei, constituunt. At qvid sit? Cum Angelus de coelo descendens, terraeq[ue] motus Dominum in sepulchro jacentem ultro emitterent, ipsi milites rei veritate convicti ad Urbem fugiunt, resurrectionem propalant, annunciant. Ju-daei vero illa, qvae jam tota pene Hierosolyma inaudierat, ani-mis hominum evellere conantur. Porro instruunt illi milites, ut se somno qvodam gravi sopitos non audivisse, cum discipu-li CHRISTI magistrum suum sustulissent, mentiantur. At qvo-modo dormiverunt, dum terrae motus magnus, non modo ho-mines, sed omnia, qvaecunq[ue] in mundo fuerant, commoveret? qvomodo sopiri aliqvo somno potuerunt tum temporis, cum ingens ille lapis, qvi appositus erat, magno sine strepitu amo-veri non potuerit. O igimr gravi somno sopitos milites, qvos neq[ue] terrae motus horrendus, neq[ue] amotio lapidis expergefa-cere potuerit! Qvid vero sibi vult pallor ille faciei? qvid ve-ritas ante pecuniolam acceptam per omnes Hierosolymae angu-los diffusa & propalata? Scilicet vos bonos viros sopiit pecu-niola, neveritatem ulterius profiteremini: Verum qvid multis de vobis vestraq[ue] perversitate dicere prodest? qvid vestro testi-monio miltum opus etiamsi siluissetis. Nonne praeter An-gelum,   ipse   CHRISTUS   Dominus,   qui  saepius  Mariae     Ma,-
gdalenae,
    Joh.20.
 gdalenae, & mulieribus in sepulchro crucifixum qvaerentibus, Simoni Petro, Cleophae, & comiti ejus in itinere Emauntino, undecim congregatis, postea vero saepius singulis, & pluri-  bus, tandem etiam plus qvam qvingentis fratribus apparuit, visendum, palpandumq[ue] se praebuit: nonne inqvam clarus suae resurrectionis testis extitit?  Cum ergo tam gloriosa, certissi-misq[ue] testibus confirmata CHRISTI Domini resurrectio fue-rit, eam inaximo cultu & reverentia exceptam ab omnibus fuis-se, extra omnem dubitationis aleam positum est.   Et qvidem CHRISTUM Dominum si intueamur, ipsum resurgere, resur-rectionemq[ue] suam certis testibus confirmare oportuit, ut se Fi-lium DEI declararet, juxta illud, qvod Apostolus Paulus qvadam in Epistola scribit: Declaratus est (inqvit) Filius DEI potenter, secundum Spiritum sanctificationis per resurrectionem a mortuis. At vero nemo non videt, CHRISTUM etiam, ut Salvatoris, Re-gis, summi Sacerdotis, Prophetae & Doctoris munus eo felicius exseqveretur, resurrexisse.   Eo enim neq vaquam persungi po-tuisset, si violentia mortis oppressus, in sepulchro computru-isset, nec mortis jugum excusisset.   Sed qvi nam fructus ex re-surrectione ejusdem ad nos etiam redundant ?  Magni, magni inqvam A. H. Eum namq[ue] in finem resurrexit, ut nobis qvoq[ue] passionis & mortis suae fructus impertiret.   Justisi catio est the-saurus omni auro, dmnibusq[ue] gemmis pretiosor: hunc thesau-rum nobis resurrectio CHRISTI comparavit, qvemadmodum id cleganter fidus Doctor gentium his verbis expressit: Tradi-tus est CHRISTUS propter offensas nostras, [et] excitatus est propter justificationem nostram. Spiritus Sanctus est donum DEI inaesti-mabile: hunc nobis Redemptor noster donavit, & per eum nos ad novam & spiritualem vitam, qvae resurrectio prima in Scripturis vocatur, excitat, consolatur, donis ad omne bo-num opus persiciendum necessariis instruit: qvo per ipsum, Deum, Patrem nostrum appellare possimus. Confirmavit por-ro hac resurrectione sua verus MESSIAS corporum nostrorum resurrectionem.   Vetus enim ille noster homo (ut cum Apostolo lo-qvar) cum eo crucisixus est, ut enervaretur corpus peccati, ne post hac serviremus peccato.   Nam si cum eo plantati coaluimus  confor-
matione
Rom. 4,25.
Rom. 6.
v.6.9.10.
31.
Matth.28 Luc. 24.
1.Cor.15 v.6.
Rom. 1,4.
matione mortis ejus: nimirum etiam resurrectionis conformatione coaloscemus. Ac sicut ipse, qvod mortuus est, peccato mortuus est semel, qvod autem vivit, vivit DEO: ita [et] nos tum mor-tui sumus peccato, tum vero vivimus Deo per Jesum Christumn Do-minum nostrum. Debuit siqvidem secundus ADAM esse Spiri-tus vivificans, ut per hominem fieret mortuorum resurrectio: Rege-nuit ergo nos DEus in spem vivam, per resurrectionem JESU CHRI-STl a mortuis, testante D. Apostolo. Tibi itaq[ue] Domine JESU CHRISTE, Tibi Filio DEI unigenito [...] aeter-ni Patris, principio dierum, initio carenti & fine, vitae finem no habenti: Tibi una cum Patre Tuo & Spiritu Santo coaeterno, gratias, qvantas animo concipere, verbis autem exprimere pos-sumus, agimus, qvod nostri causa de coelo descendens, caro fa-ctus sis, propter peccata mortuus, & nesurrexeris propter ju-stificationem nostram. Et ascendens in altum longe supra omnes coelos captivam duxeris captivitatem, ut dona dans ho-minibus impleres omnia: qvodq[ue] jam sedens ad dextram Pa-tris Tui, in sanctuario caelesti, appareas & intercedas pro nobis affidue, & in genere humano per vocem Evangelii & Spiritum Sanctum colligas Tibi & serves, sanctifices & regas Ecclesiam, & illius nos volueris cives, & membra corporis Tui fieri. Oramus etiam te, ut gloriam Tuam Divinam in resurrectione Tua manifestatam adversus omnos illius hostes afferas, Ecclesiam Tuam contra Diabolorum, Tyrannorum, & haereticorum furores ac molitiones omnes tuearis, serves inter nos veram Tui cognitionem & invocationem: Spiritu tuo San-cto indies magis ac magis ad novam & tibi placentem vitam su-scites: ut in ea proficientes, tibi subinde arctius, tanqvam mem-bra capiti & palmites viti, inseramur, atq[ue] uniamur; beneficia ex morte & resurrectione Tua ad nos & universos electos tuos redundantia, grata nobiscum mente repetamus, donec tandem post hanc vitam etiam ex morte corporum a te suscitati, salutis & gloriae aeternae, qvam Tuo pretioso sangvine nobis peperisti, integre participes evadamus. DIXI.
J. N.
1.Cor.15, v.21. 1.Pet.1,3.
AD AUTHORES.
         Ergite sic Juvenes Musarum vertere chartas, P       Castalio & cupidam fonte levare sitim. Pergite sacrarum tractare negocia rerum:
Non est fruge carens, cui studuistis, amor. Sublevet inceptos constans industria nisus,
Vosq;  juvet fotu Numinis aura suo! Et procul horrendo fortuna recondat ab ictu,
Vestra per ut placidas cymbula currat aqvas, Qvo Christus solido tandem celebretur honore,
Et pia percipiat gaudia vera cohors!
Amicis [et] Commilitonibus suis apposuit
Ernholdus Coy.