DISPVTATIO THEOLOGICA decima-quinta, d e PECCATO ORIGINALI QVAM Favente Deo Opt. Max. S V B P R AE S I D I O Clari[ss]. Doctissimique Viri, D. ANDREAE RIVETI, SS. Theologiae Do-ctoris, & ejusdem facultatis in Alma Lugduno-Batava Academia Professoris ordinarij, Publice defendere conabitur ABRAHAMVS ab ELDERE, H.F. Dordrechto-Bat. Ad Diem 10. Martis, boris locoque solitis. LVGDYNI BATAVORVM, Ex Officina ISAACI ELSEVIRI, Iurati Academi[ae] Typographi. I. I. XXI. Amplissimo, Consultissimo, Spectatissi-moque Viro: D. PAVLO ab ASPEREN, V.I.D. Supre-mi consilij quod est Hagae-comitis consiliario. ATQVE Reuerendis, DoctissimisqueViris: D. IOHANNI BECIO. illis Ecclesiae Christi, quae Dordrechti colligitur D. IOHANNI DIBBETIO. pastoribus fidelissimis, huic Ecclesiae quae Vl- D. ARNOLDO TICMANNO. trajecti est pastori vi- gilantissimo. N E C N O N, D. ANTONIO AEMILIO, celeberrimi Gymna-sij, quod est: Ultrajecti Rectori dignissimo, Rectori meo reverendo, omnique observantia colendo. JVXTA AC D. PAVLO BOELENIO, eximiae spei juveni; mei amantissimo. Opime de me, meisque studijs meritis Hasce meorum studiorum primitias in grati animi, ac beneuolentiae summae [...] lubens, meritoque D. D. & offero ABRAHAMVS ab ELDERE, H.F. Respondens. DISPVTATIO THEOLOGICA, d e PECCATO ORIGINALI. T h e s i s I. OMINI in creatione duplex vita a Deo data fuit, animalis & spiritualis: il-la in animae & corporis unione sita fuit; haec in conjunctione animae cum Deo opifice suo. Vt prima amittitur per separationem unionis illius naturalis; sic per alienationem hominis a Deo, sequutus est spiri-tualis interitus. Qua defectione si reliquas etiam crea-turas ita pessum dedit Adam, ut propterea maledictioni factae fuerint obnoxiae, nihil a ratione alienum est, si ad totam ejus sobolem sit propagata, quae peccati hu-jus per quod mors intravit in mundum particeps facta, sub illius deformitate & reatu oppressa manet, donec ab alio liberetur. II. Postquam igitur actum est de primo illo peccato [...], postulat methodi ratio, ut de eo quod a primo illo immediate originem ducit, & ad posteros propagatum est, instituatur disputatio. Quod ut ordi-ne fiat, an sit tale peccatum nobis erit primo disquiren-dum. 2. Quid sit? ubi de caussis eius, subjectis & effe-ctis, sigillatim erit agendum. A 2 Id, co H III. Id eo accuratius nobis faciendum, quod in cau[ss]a duo-rum hominum Ad[ae] videlicet [et] Christi, quorum per alterum venundati sumus sub peccato, per alterum a peccatis redimi-mur, proprie fidem Christianam consistere, cum Augustino censemus. {lib. de pec. Orig. cap.14.} Ideo enim filius Dei carnem assumpsit humanam, & in ea pati voluit, ut humanum genus a servitute peccati, in qua ex praeva-ricatione primi parentis detinebatur, liberaret; unde jam olim, & hoc tempore, Ecclesia eosdem gratiae Christi hostes passa est, & patitur, quos originalis pecca-ti experta est oppugnatores. IV. De naturae obliquitate & depravatione aliquando conquesti sunt qui nihil alias supra naturam sapuerunt. Homines natura sua esse malos [et] induci non posse ut iustitiam colant, notavit Plato, {lib.2.de Repub.} Et Cicero la-mentatus est, Hominem a natura noverca in lucem edi, cor-pore nudo, fragili atque infermo, animo ad molestias anxio, ad timores humili, ad labares debili, ad libidines proclivi, in quo diuinus ignissit obrutus, ingenium [et] mores. {citatur ab August. lib.4. Contra Iulian. Ex lib. de Repub.} Sed neque malum satis agnoverunt, neque ad mali caussam & fontem, spirituali luce destituti, pervenire potue-runt. V. Ab Adamo in posteros peccatum vere sic dictum derivari ex Scriptura Veteris & Novi Testamenti evi-dentissimum est: in qua ipse Deus asserit, omne figmen- tum tum [et] cogitationes cordis humani, tantummodo malum esse omni tempore {Genes. 6. v. 5.} idque a pueritia ipsius. {Genes. 8. v. 2. } Et Iob negat po[ss]e mundum nasci ex im-mundo conceptum semine {Iob. 14. v. 4. }Et David agnoscit se in iniquitatibus conceptum. {Psal.51. v. 7.} Et Christus afferit, carnem esse quicquid ex carne natum est. {Iohan. 3. v. 6.} & Paulus, per vnum hominem peccatum in mundum intrasse, per peccatum mortem, [et] ita in omnes homines mor-tem pertransii[ss]e,in quo omnes peccaverunt, etiam ij qui non peccauerunt ad similitudinem Adami.{Rom.5.v.12.13.14.} [et] nos omnes natura esse filios ir[ae]. {Ephes.2.vers.5.} Quae pauca e multis selecta, morbum satis detegunt, quem Satan tegendo incurabilem reddere tentar. VI. Idem evincitur rationibus firmissimis ex analogia fi-dei petitis, 1. A circumcisioneolim,&: baptismo hoc tempore infantibus administrato: utroque sigillo ju-stitiae fidei & remissionis peccatorum, non certe actua-lium in illis, cum actualiter peccare non potuerint ergo Originalis. 2. A communi omnibus morte,a qua non excipiuntur infantes. Est autem mors stipendium peccati {Rom 6. v. 26.}quod juste non potest nisi pec-catoribus irrogari, cum omnis poena, si justa sit, poena peccati sit, nec morte pungi debeat, qui ejus aculeum non sensit. 3. A redemptione per Christum facta, & regeneratione per spiritum. Qui enim nascuntur sine peccato redemptore non egent; nec spirituali regene-ratione, quos carnalis non infecit. At Christus pro om-nibus, mortuus est, Ergo etiam pro infantibus. Et nisi quis renatus fuerit ex aqua [et] spiritu non intrabit in regnum coelorum {2.Cor.5.v.14.Iohan.3.vers.3.} 4. Adde, A 3 omne omnegenitum gignenti esse simile. Adam genuit filium ad similitudinem suam. {Genes. 5.v. 3.} Imago Adami,op-ponitur imagini Dei per peccatum obliteratae; genuit ergo corruptus corruptum, ut leprosus leprosum. VII. His accinit Orthodoxus antiquitatis consensus, do-cens firmissime credendum [et] nullatenus dubitandum, om-nem hominem qui per concubitum viri [et] mulieris concipi-tur, cum peccato originali nasci, impietati subditum, morti-que subiectum, [et] ob hoc ir[ae] flium. Quae Fulgentij verba {de fide ad Petr.} exprimunt Ecclesiae fidem etiam ante exortam haeresim Pelagianam, ut prolatis Irenaei, Cy-priani, Hilarij, Greg. Nazianzeni, Basilij, Ambrosij, Hieronymi, [etc] sententijs contra Iulianum probavit Augustinus: Tempore autem Augustini & insequutis seculis praeter infinitos tractatores, eandem dilucide expresserunt Concilia contra Pelagium & Semipela-gianos congregata, Palaestinum, Milevitanum, Cartha-ginense, Toletanum 6. & Arausicanum. VIII. Cum esse tale peccatum autoritate constet & ratio-ne: videndum est deinceps quid sit. Et quidem de no-mine primum, quod ipsi varium, tam in scripturis quam in aliorum scriptorum monumentis inditum est. Appellatur enim a Paulo, peccatum peccans, & malum in-habitans {Rom.5.v.12.&7.v.13} malum adiacens ibid. v.17. [...] [...] {Hebr. 2. v. 1. & concupi-scentia, lex membrorum, corpus peccati, [etc]. {Rom. 7. v. 7. & 23.} A patribus nonnullis antiqua serpentis pla- ga,ve- ga, venenum, pondus antiqui criminis, [etc]. Sed post exortum Pelagium, Augustinus ut adversariorum stro-phas & aequivocationes aliorum nominum occasione arrepta excogitatas, etiam ipso vocabulo elideret; pec-catum hoc originale, vel originis, passim nominauit, unde hoc nomen deinceps in Ecclesia frequentatum, a nobis etiam retinetur, ut rei explicandae satis commo-dum & conveniens. IX. Dicitur autem Originale, non ad restrictionem, quasi- aequivoce peecatum appellaretut; sed ad distinctionem actualis peccati. Nec etiam Originale appellatur, quod sit aliorum omnium peccatorum fons & origo, signi-ficatione transitiva & ratione effecti, etiamsi id ipsi competat: sed, vel quia in est unicuique ab ortu suo; id est, ab ipso conceptionis momento; aut quia contra-hitur a prima Origine, id est a primo parente; aut quia omnes jam inde ab initio in Adam peccauerunt; quae tres rationes olim a diuersis allatae, in hanc unam con-trahi possunt, Originale vocari, quia propagatione haere-ditaria nativitatem nostram maculavit, atque in nobis statim ut primum homines sumus insedit, & naturae, & originis lege in nos derivatum est: ut ipso nominis Etymo opponatur Pelagianorum dogmati negantium peccatum ullum cum homine nasci, sed in eo solum cum nascitur quod Deus condidit inveniri. Quam ap-pellationem etiam confirmant loci Scripturae supra memorati ex Genes.8. lob.14. Psal.50. & Ephes.2. X. Ad rem quod attinet, Peccatum orginale definimus [...] [...] seu vitiositatem haereditariam ex defectione o-mnium homin[u]m naturali modo ab Adamo propaga-torum, in ipsius primi parentis lumbis factam: qua toti quanti sunt corrupti, eoque ab omni bono aversi, & ad omne malum tantum propensi & inclinati, rei sunt irae Dei & morti aeternae obnoxij. XI. Efficiens huius peceati causa est: primorum paren-tum lapsus, quo iusto Dei iudicio reatus & pravitas naturae attracta est, & in totam posteritatem transfusa. Quia enim in paradiso duplicem Adam gerebat per-sonam, tum suam ipsius, tum totius posteritatis cujus sustinebat massam; etiam peccatum ejus geminum ha-buit respectum; tum ad ipsum, & sic erat personalis & actualis ipsius transgressio, non proprie originalis sed originans,seu originem praebens omnibus alijs & pecca-torum effectibus:tum ad totum posteritatis genus,quod in lumbis ejus latens una peccabat, ut Leui decimatus fuit, dum esset in lumbis Abrahami patris sui {Hebr. 7.v. 8. & 9.} & ita fuit universalis culpa seu peccatum uni-versale & naturae totius vel speciei, in omnes homines generatione derivandum, ad quos in Adamo sententia illa directa fuerat, Quacumque die comederis de fructu, [etc]. morte morieris. Genes. 2. vers.17. XII. Qua ratione etiam peccatum illud est quodammodo voluntarium. Et si enim infantes propriae voluntatis usum nullum habeant, voluntarium tamen etiam in illis dicitur peccatum originale, voluntate primi pa-rentis, ex qua tanquam efficiente causa, malum hoc in posteros poftfros posteros propagatum est, velut a radice & origine, qua factum est, ut voluntas singulorum cum primum in-cipit esse inficiatur vitio pravae concupiscentiae a quo mala, perversa, & a Deo aversa dicitur. Quam vtram-que voluntarij rationem breviter complectitur Augu-stinus, dum ait peccatum Orig. non absurde vocari vo-luntarium, quia ex prima hominis mala voluntate contractum, fa&um est quodam modo haereditarium. {lib. 1. Retract. cap. 13.} sumpta nempe ratione volun-tarij communiter, secundum voluntatem primi prin-cipij alicuius totius, sive id fuerit individuum, sive specificum. XIII. Quo sensu peccatum illud non tantum esse contra legem, sed etiam lege fuisse prohibitum dicendum est: Etsi enim infantes in se nullius praecepti capaces sint, ut objiciebat Pelagius, tenebantur tamen, etiam prius-quam actu essent, aliquo praecepto; non quidem quod Voluntate propria exsequi debuerint; sed quod debue-rint ac potuerint adimplere voluntate communi gene-ris humani, ut erat in Adam voluntas naturae seu spe-ciei. Datum enim ipsi fuerat praeceptum ut principio generis humani, ut obedientia non solum personali, sed naturae totius in ipso conservaret perfectionem il-lam in cujus amissione, & contrariae corruptionis suc-cessione, consistit hoc de quo agimus peccatum. XIV. Cujus propagationis ratio hinc patet, quia non ali-ter potest intelligi nos in Adamo mortuos esse, quam quod ipse peccando, non sibi tantum cladem & ruinam B ascivit, ascivit, sed naturam quoque nostram in simile praeci-pitavit exitium: Et quia Dominus quas naturae no-stra: collatas dotes voluit apud ipsum deposuerat, ideo cum acceptas illas perdidit, non tantum sibi, sed no-bis omnibus amisit, qui ratione communis naturae hu-manae, omnes veluti unus ille homo eramus, ut scite Au-gust. lib. 3.de pecc. meritis cap.7. XV. Non est autem necesse ad propagationem illam, ani-mam ab Adamo per traducem derivari, vel a corpore tanquam vase corrupto vitiari, ut videmus pomum vel florem, aut aliud eius modi, infici tetro odore ejus corp poris quo continetur, quia haec contagio in substantia carnis aut animae causam non habet; sed sufficit si ho-mo cujus pars est anima sit ab Adamo, quod verum est, etsi anima non sit de substantia parentis. Homo enim vere & proprie dicitur hominem generare, quia gene-ratio terminatur ad productionem compositi. Et licet anima rationalis non educatur de potentia in actum virtute generationis, propagatur tamen corpus illi pro-portionatum, ex quorum unione resultat humana na-tura: propter quod dicitur humana natura cum semine propagari, non per effectivam productionem animae, sed per convenientem & proportionatam materiae di-spositionem, ad quam ita dispositam, infallibiliter ani-ma consequitur. Sufficit enim ut ratione ultimarum dispositionum quas homo generans inducit, censeatur vere hominem generare. XVI. Ex dictis certum est hoc peccatum in homines non transiisse transiisse per imitationem, sed per propagationem. Quod etiam hac probatur ratione, quod imitatio pro-prie non sit cu jusque rei similis, sed ejus duntaxat quam quis cognovit & suo facto exprimendam sibi & effin-gendam proposuit. Quare cum ex posteritate Adami sint fuerinrque plurimi, quibus de primo homine ejus-que transgressione nihil auditum nihilque omnino sit cognitum, consequens foret in eos, etsi gravissimos peccatores peccatum per primum hominem non tran-siisse, contra universalem Apostoli sententiam. Si autem imitatio extendatur ad eos qui similia peccata perpetrarunt, etiam incognitos, potius dixisset Apo-stolus per Diabolum peccatum intrasse in mundum, quam per unum hominem; cum imitationis ratione filij Diaboli dicantur homines mali, & primus ille peccaverit. XVII. Hic frustra se torquent qui quaestiones movent & cu-riose rimantur, quid muliere sola,vel viro solo labente futurum fuisset? Cum enim uterque in peccatum lap-sus sit, nec de eo quod alias, ex suppositione ejus quod non est, eventurum fuisset quicquam in Scriptura ha-beatur, praestat [...] [...] [...] [...] [...] [...], & non definire cum discrimine, quae sine crimine nesciuntur. In quaestione vero, an ab Adamo tantum, an etiam ab Eva derivetur in posteros peccatum? existimamus vere responderi posse,ab Adamo potissimum tanquam a ca-pite & principio generationis activo, eoq; capite generis humani non tantum naturali & politico modo,sed in ijs etiam quae ad supernaturalia gratiae dona foelicitatem-que spectant, supernaturali, procedere; ut quod fecit, B 2 id nos fe id nos omnes fecisse enseamur.Sed quia generatio non sine muliere perficitur ex ordine naturae, & uterque pa-rens labe illa & tabe maculatus fuit, Evae quoque in ea propagatione mali suas partes, saltem secundarias,tri-buimus. XVIII. Cum autem Dominus noster Iesus Christus homo factus,licet materiam corporis sui ex beata virgine ab Adamo-descendente susceperit, corpus tamen non as-sumpserit formatum activa seminis virtute, sed vi spiri-tus sancti qui materiam illam disposuit & sanctificavit: hincfactum est ut peccatum Originale non contraxerit, ut talis e[ss]et, qualis nos decebat Pontifex, Sanctus, sine vitio, sine labe, segregatus a peccatoribus, [et] sublimior coelis factus. Hebr.7.v.26. XIX. Hic miraculosus conceptionis modus cum sit Chri-sto proprius, & hominum nemini praeter eum contige-rit, neminem etiam alium a peccati originalis labe exi, mimus,ne eximiam quidem ac beatam Virginem [...]-[...], quam cum Epiphanio censemus, non genitam e[ss]e pr[ae]ter hominum naturam, sed sicut omnes ex semine viri, [et] ex utero mulieris. {contra Collyrid. Haeres. 79.} ac.proin-de communi legi fuisse obnoxiam, cum opus habuerit redemptore Christo, quem servatorem suum agnovit {Luc.1.vers.47.} aerumnis & tandem morti corporis obnoxia fuerit, & inter OMNES illos reperiatur qui in Adamo peccaverunt, [et] qui mortui sunt omnes, pro quibus omnibus mortuus est Christus. {Rom.5. v. 12. 2. Cor. 5. vers. 15. Cum XX. Cum id de B. Virgine citra ejus contumeliam sen-tiamus, absit ut cuipiam alteri hoc privilegium com-municemus, quod vel concipiatur vel nascatur sine originali peccato. Id tamen calumniosissime nostris affingunt Pontificij & Pseudolutherani, quasi docerent nullos filios fidelium peccatum hoc contrahere, etsi contrarium saepissime afferant quibus id affingitur. Consequentia autem quam nectunt eo quod filios fi-delium in foedere censeri docemus,qui propterea sancti dicuntur & sunt, futilis est & captiosa, nec enim sequi-tur si reatus peecati ipsis remittatur per gratiam, pec-catum eos non contraxisse per naturam. Adde quod externa illa in foedere recensio & sanctificatio, etsi ali-quam Societatem cum Ecclesia importet, & de interna sanctificatione bene sperare nos jubeat ex probabili quodam indicio divinae benevolentiae, non tamen cer-tam fidem facit verae justificationis & regenerationis omnium & singulorum qui ex pijs parentibus origi-nemducunt, cum habeat Deus sua particularia judicia, ipsi relinquenda. XXI. Alioqui si naturam spectemus, credimus hominem etiam regenitum, prolem generare non secundum quod regenitus est, sed secundum carnem, ideo prolem nasci peccatricem: quemadmodum ex parente circumciso, generari potuit filius cum praeputio, & exgrano purga-to, granum cum gluma: quia non generatio sed regene-ratio facit Christianos, & a peccatis nemo nascendo sed renascendo mundatur: Adde quod nostra sententia pec- B 3 catum catum illud in regenitis ex parte remaneat, etsi reatu sublatum sit, vt infra dicetur. XXII. Et haec quidem de materia peccati Originalis quae subjecti [...] rationem habet communiter sum-pta, quae in definitione his verbis comprehendebatur, omnium hominum naturali modo ab Adamo propagatorum. Subjectum autem [...] vel inhaesionis, quando peccatum hoc consideratur non respectu totius speciei de qua praedicatur, sed individui cui adnascitur & in- haeret,est non solum hominis corpus neque sola anima, sed corpus & anima simul, adeoque homo totus quan-tus, secundum omnes corporis & animae facultates, secundum se totum, & totum sui: ita tamen ut anima praecipue subjectum sit tanquam principium actus,cor-pus vero qua instrumentum quo agit. Hinc est quod in Scriptura describitur per caecitatem mentis, mali-tiam cordis, [...] corporis & omnium membro- rum. 1. Cor.2. vers. 4. Ephes. 4. v. 18. Genes. 6. v. 5. & cap. 8. v. 21. Ierem. 17. v. 9. Psal. 14. v.2.3. Rom. 3. v. 12. & cap. 6. v. 12. 13. & 19. Ioh. 3. v. 5. XXIII. Nec tamen propterea sequitur esse substantiam vel substantialem imaginem diaboli in homine, aut ipsam animam, aut ipsum cor hominis. Non est enim pecca-tum [...] [...] [...] [...], sed [...] [...] [...] [...] [...] {Rom. 7. 20. 21. Hebr. 12. v. 1.} quod in homine haeret velut accidens in subjecto, quae etsi in homine corrupto non sint divellenda,distinguenda ta-men afferimus. Nam substantiarum omnium creator Deus Deus est, peccatum autem neque a Deo creatum est, neque omnino creatura aut essentia est. Et Adamus post peccatum eandem naturae suae essentiam retinuit quam ante habuir, idemque homo fuit. Nostra autem-essentia neque peccato, neque gratia in aliam mutatur essentiam, etiam si vel inficiatur malo, vel perficiatur bono. XXIV. Forma peccati originalis consistit in [...] illa & in-obedientia qua cum Adamo peccaverunt omnes qui in eo fuerunt secundum rationem, ut vocant, seminalem, quae inobedientia & culpa cum reatu consequente, juste a Deo judice omnibus Adami filijs imputatur, quate-nus omnes fuerunt & sunt unus cum eo. Si vero con-sideretur id quod in homine post actum remanet & ve-ram peccati rationem habet, unde proprie & formaliter homo dicitur peccator, nihil est aliud quam depravatio illa &: deformitas totius humanae naturae, qua, confor-mitate cum Deo amissa, labes & foedissima omnium hominis partium corruptio successit. XXV. Non igitur significanter satis vim hujus peccati ex-presserunt, qui eam tantum in justitiae originalis ca-rentia constituerunt; quia per illud natura nostra non tantum boni inops est, sed etiam malorum omnium a-deo fertilis & ferax, ut otiosa esse non possit. Itaque cor-ruptionis hujus duas partes cum Scriptura agnoscimus, nempe defectum & privationem boni: & pravam ad malum inclinationem; cum praeter ignorantiam in mente, & aversionem a Deo in corde, haereat in omni- bus bus pronitas adsapiendum & feciendum ea quae legeDei prohibentur. Hinc quidam e nostris fomitem peccati non esse absque actuali peccato, imo peccatum actuale esse dixerunt, quod [...] quidem dictum, in calum-niam tamen non debuit ab adversariis trahi, cum nihil aliud voluerint quam peccatum hoc & esse actu, & a-ctuosum etiam & operosum, ut ne in parvulis quidem quiescat, quin vitiosos motus excitet. XXVI. Scriptura certe quoties peccatum originale nobis insinuat, non meram privationem, sed aliquid quo-dammodo positivum, idest affirmativum, solet incul-care: nimirum tale vitium quo caro concupiscit adversus spiritum, id est per quod homo ad malum pronus & di-vinae legi contrarius sit, ut Roman. 6. vers. 12. Non regnet peccatum in vestro mortali corpore, vt obediatis concupiscentijs eius. Quae verba indicant concupiscen-tiam quandam habitualem esse in homine, cuius pro-prij actus sunt concupiscentiae actuales; quod malum habituale Apostolus peccatum appellat: Occasione, in-quit, accepta peccatum per mandatum, operatum est in me, omnem concupiscentiam, id est, omne genus pravorum de-sideriorum, tanquam proprios suos actus. {Rom.7. v.8. XXVII. Ex quibus & similibus, apparet, quod etsi non sit ne-gandum peccatum originale esse carentiam justitiae sive rectitudinis, quae unicuique nascenti inesse deberet, plenius tamen eius rationem exprimi nomine pravae inclinationis vel proclivitatis ad omne malum, quam privationis. Nam privationis propie non sunt actus aliqui aliqui, quos tamen Scriptura passim peccato originali tribuit. XXVIII. Idem ratione confirmari potest. Nemo enim aver-tit se a bono quopiam nisi ductus cupiditate ac deside-rio apparentis alterius boni, quod cum priore non con-sistit. Quod ergo in actibus veritatem habet, idem & in vitio habituali in prima nativitate contracto, con-formiter intelligendum est. Ideo enim nascimur aversi ab incommutabili bono, quia nascimur curvi & incli-nati ad bona commutabilia. Quo utroque malo tam aversionis quam conversionis Augustinus definivit pec-catum in genere, esse nempe aversionem a bono prae-stantiori, & conversionem indebitam ad minus bo-num; Illud autem minus bonum, est revera morale malum, quatenus ad eum homo convertitur aversus a Deo. qu[ae]st.2. ad Simplicium. XXIX. Hinc est quod ex sanioribus Scholasticis nonnulli, agnoscunt peccatum originale esse quandam inordina-tam dispositionem & [...], provenientem ex dissolu-tione illius harmoniae, in qua consistebat ratio origi-nalis justitiae: exemplum afferentes aegritudinis & mor-borum, in quibus est aliquid privativum quatenus tol-litur aequalitas sanitatis, & aliquid positivum, nempe humores in ordinate dispositi;sic sentiunt originale pec-catum habere priuationem originalis justitiae, & cum hac inordinatam dispositionem partium animae:ac pro-inde non esse privationem puram sed quendam habi-tum corruptum. Sic Thomas 1.2. q.82.art. 1. Et Caje- C tanus tanus ibidem affirmat privationem puram dare solam negationem in subjecto apto nato, corruptionem vero addere aliouod positivum contrarium, in quo privatio fundatur. XXX. Hunc corruptum habitum qui concupiscentiam di-xerunt, late sumpto vocabulo in generali significatione, cum Sctiptura loquuti sunt: quae carnis & concupiscen-tiae nomine,quam ut malam & vitiosam insectatur, non intelligit appetitum in genere, ut rationalem simul & sensitivum complectitur, neque sensitivum in specie, neque eum qui peculiariter concupiscibilis appellatur, neque omnino naturalem aliquam facultatem aut con-ditionem humanae naturae per se. Haec enim in Adam fuerunt initio creationis, & a Christo una cum naturae humanae veritate assumpta sunt. Sed vitium naturae, quod per peccatum in eam subintravit, & culpabiliter (ut ita loquar) infecit. XXXI. Versatur autem circa ea omnia quae male & inordi-nate ab homine expeti possunt. Vnde cum dixisset A-post, Gal. 5. v. 17. Carnem concupisoere aduersus spiritum, ut ostenderet quam late pateat talis concupiscentia,sub-jecit catalogum aliquot operum carnis, inter quae non tantum fornicationem, immunditiam, [etc]. enumerat, quae per appetitum sensitivum committuntur, & pecu-liariter carnalia peccata dicuntur; verum etiam venefi cia, inimicitias, contentiones, homicidia, sectas seu haereses & ejusmodi, quae solent spiritualia peccata ap-pellari. Carnis ergo & concupiscentiae nomine Aposto-lus significavit, vitium incitans ad omne peccatum, unde unde etiam Corinthios carnales esse hinc probat, ex eo quod contentiones [et] aemulationes essent inter ipsos,{1. Cor. 3.v.3.} Et omne genus peccati a concupiscentia proce-dere satis idem significat,cum de ea ipsa loquens, ait pec-catum operatum esse in se per mandatum omnem concupiscen-tiam. {Rom.7. v.8.} ut intelligamus quam late manda-tum patet in prohibendo, tam late patere concupis[c]en-tiam in appetendo. XXXII. Hunc generalem vocabuli concupiscentiae sensum agnovit multis in locis August. praesertim de Civit. Dei lib. 14. cap. 3. cum videret vitia quas in Diabolo tenent principatum Apostolum carni tribuere, quam certum est Diabolum non habere, superbiam tamen quae o-mnium horum vitiorum est origo in Diabolo regnare. Nec ausus est ipse Bellarm. {de amiss. grat. [et] stat. peccati lib.5. cap.15.} negare, etiam in animae parte superiore simile vitium inveniri; imo concupiscentiae vim, etiam in mente sedem habere. Qua concupiscentiae aceeptio-ne probata, ut quicquid in homine est, ab intellectu ad voluntatem, ab anima ad carnem usque, ea inquinatum refertumque esse intelligatur; peccatum originale con-cupiscentiam dici posse & esse affirmamus; cujus etiam concupiscentiae genus; non regere ratione, sed omnino extirpare oportet; qua non uti recte possumus, sed cui semper resistere debemus, quae non poena modo est in-flicta per peccatum, sed verae culpae propriam semper habet rationem. Nihil boni agitur de ipsa, nihil boni agit ipsa, nihil boni concupiscitur ex ea, sed [et] malum est quic-quid concupiscitur per ipsam. August. contra Iul. lib.4. cap.1. & 2. C 2 Nec XXXIII. Nec audiendi sunt, qui in eo Pelagium damnantes, quod talem concupiscentiam a Deo esse insitam dice-bat tanquam bonum aliquod naturale, fatentur quidem eam ad peccatum sollicitare, non tantum suggerendo quod malum est, quomodo sollicitat Diabolus. nec per accidens aut occasionaliter, quo modo vinum & forma mulieris ad intemperiem vel gulae vel veneris; sed per se,& suapte natura, & proprio suo actu; proinde non esse amandam, sed odio habendam, tanquam vitium nos abducens & avertens, ab eo quod summe aman-dum est: Non esse tamen peccatum proprie dictum au-dent afferere, ne in non renatis quidem, nisi ratione, vel actus primi peccati imputati, vel effectus sui cum in actuale peccatum prorumpit. XXXIV. Quo semel posito fundamento, non mirum est si non solum concupiscentiam in renatis, quatenus pro habitu sumitur, veri nominis peccatum esse negent; sed etiam id de ipsius actu affirment & primis ejus motibus quos involuntarios vocant; quia reatus in ipsis ablatus est, & dominium concupiscentiae sublatum. Quare nec re-prehensionem nec poenam mereri qui concupiscentiam & pravas illas motiones sentiunt, cum in ipsis non sint voluntariae, ac proinde nec peccata sint. XXXV. Nos vero cum Scriptura non solum in non renatis depravationem illam naturae & concupiscentiam, veri nominis peccatum esse asserimus, sed etiam in renatis & fan- & sanctis quamdiu in corpore mortis hujus habitant, inhabitans peccatum, etsi non regnet, etsi reatus ejus ita sublatus sit, ut a Deo ipsis non imputetur, etsi exte- nuatum sit & imminutum accedente regenerationis gratia: esse tamen in se proprie dictum peccatum, idque non remanere tantum in appetitu sensitivo & parte ani- mae inferiori, sed etiam in mente & voluntate ex parte, sedem habere; cum ad huc ignorantiae, dubitationibus & erroribus mens sit obnoxia, & voluntas [...] la- boret, ut opus sit, etiam renatis, reformatione per rege- nerationem mentis su[ae], renovatione spiritus mentis su[ae] [et] interioris hominis de die in diem. Rom. 12. v. 2. 2. Cor. 4. v. 16. Ephes. 4. v. 23. XXXVI. Certe Apostolus non semel cap. 7. Epist. ad Rom. malum illud diserte peccatum vocat, non tantum quia ex peccato est, & ad peccatum inclinat, sed etiam quia repugnat legi mentis, & adversus spiritum concupiscit, qua in re consistit vera peccati ratio. Nam quicquid repugnat formaliter spiritui, & legi divinae est pecca-tum proprie dictum, cum vera peccati ratio in [...] consistat. Nec adversarij negant remanere in baptisatis carentiam originalis justitiae, quae si vere peccatum sit, naturam non mutavit ubicumque reperitur: neque enim dimissio reatus facit de peccato non peccatum, quia homo a reatu solvitur proprie, non peccatum in se consideratum, necamittit rationem peccati,eo quod minuatur, quia magis & minus non mutant speciem, etsi graduum inferant discrimen.Denique si poena tan-tum esset,nec peccati rationem haberet, non diceret Iohannes concupiscentiam non e[ss]e ex patre, {1.Ioh.2.v.16.} C 3 a quo a quo poenam esse constat: Et Christus qui omnes na-turae nostrae infirmitates, excepto peccato, suscepit, {Hebr. 4. v. 15.} concupiscentiam assumpsisset, praesertim cum eam esse materiam exercendarum virtutum, & pertine-re ad humanae naturae primam constitutionem, cum Pe-lagio sentiant adversarij. Vide Dom. Sot. lib. 1. de nat. [et] grat. c. 3. Tapper. art.2. [et] Bellarm.lib.2.de amis. grat.c.2. XXXVII. Hactenus de forma peccati originalis Iam de fine di-cendum esset; sed quia secundum se respectu hominis in quo est finem non habet; effecta & consequentia loco finis solent considerari. Primum est Reatus, quo nomi- ne intelligitur obligatio ad poenam, sive vinculum il-lud inter peccatum & poenam quasi medium interje-ctum, quo peccator ad subeundam poenam, & quamdiu durat reatus, ad poense quam subit durationem arctissi-me obligatur. XXXVIII. Hinc sequitur poena, quae alia temporalis est, alia ae-terna. Ad tempotalem pertinent mors corporis, aliae. que huius mortalitatis aerumnae atque miseriae, quibus homo factus [...], [et] satur commotione, ut flos simul ac egressus est succiditur{Iob. 14.v.2.}juxta illud Apostoli per peccatum mors. In Adam omnes moriuntur. Corpus mortuum propter peccatum. Rom.5.12. 1.Cor.15.21.Rom.8.10.} Mors enim, morbi & omnes res adversae ex peccato fluunt, a quibus non liberantur renati in hac vita, ne infantes quidem recens baptisati, qui ad ostensionem debitae miseriae, etiam mortem primam subeunt, quod indicium certum est in eis adhuc remanere peccatum, etsi reatus aeternae mortis foederatis sit remissus. Meretur XXXIX. Meretur autem per [se] non tantum mortem illam temporalem, aut corporis sed praetera poenam aeter-nam, cuius rei sunt omnes [cui] sine remissione, cum hoc peccato de hac vita decedu[nt] quae non vissima & se-cunda mors appellari solet, qu[ae] non tantum est poena damni, ut loquuntur, & [...], sed sensus etiam & [...], ut cum gaudij vacuitate, dolo[r]em & ignominiam importet, Neque enim possunt qu[ae] aeterna foelicitate privantur, non sentire gravissimum illud damnum, quod secum affert perpetuum a regno coelorum exi-lium; & cum salvandi, non solum adulti sed etiam qui in infantia mortui sunt, fruituri sint visione Dei cum pleno sensu gaudij & foelicitatis, contrarius flatus esse non potest sine dolore corporis & animi. Qua in re tamen, ut peccatorum inaequalitatem, sic etiam poena-rum & suppliciorum intensiores vel remissiores gradus agnoscimus, quos justi judicis arbitrio relinquimus. XL. Vsus hujus doctrinae est, ut agnoscentes miseriam nostram qua ab ipso ortu peccato infecti & immun-ditie polluti, a Deo abalienati sumus, omni arrogan-tia & praesumptione abjecta, cum vera humilitate ad Christum propitiatorem confugiamus: & cum ipsa ge-neratio nostra vitio sit contaminata, regenerationis nostrae autorem secundum Adamum cum gratitudine agnoscamus, in quo justitia fidei in nos per imputa-tationem derivatur, & nova obedientia per sanctifica-tionem & renovationem inchoatur: ut quod in primo amisimus, in secundo hoc cum usura tandem plene re- cuperemus; cuperemus; & interea e manu [inin]oicorum nostrorum li-berati, serviamus ipsi cum sancti[tu]te [et] iustitia in eius con- spectu, cunctis vit[ae] nostr[ae] dieb[u]s. {Luc. 1. vers. 74. & 75.} Ipsi honor & gloria. August. d[e] pecc. orig. cap. 29. Quisquis contondit hu[m]anam in qualibet [ae]tate naturam non indi-gere medico secundo Adam, quia non est vitiata primo Adam, non in aliqua qu[ae]stione in q[u]a dubitari vel errari salva fide potest, sed in ipsa regula fidei qua Christiani sumus, grati[ae] Dei convincitur inimicus. Bernard. serm.1. superDom.1. post.8. Epiphan. Aliena est culpa, quia in Adam omnes nescientes peccavimus: nostra, quia etsi in alio, nos tamen peccavimus, [et] nobis iusto Dei iudicio im-putabatur, licet occulto. F I N I S. »*. 25