ONICAE HISTORIAE E P I T O M E NOVA Authore ACHIMO PASTORIO. Editio secunda a mendis repurgata. LVGD. BATAVOR. Apud FRANC. HEGERVM, ANN. MDC XLII. FIORI POLONICI Seu VIRTVTIS IVXTA ET STEMMATIS Ornamentis Illustri PETRO DE LACHOVVCE SIENIVTAE Cobelini,Plessovi[ae] Zdunorum [etc]. D O M I N O S. On mihi sollicite, ut ar-bitror, dicenda causa est, cur libellum hunc Tibi, Illustris Domine, dedicatum ve- niam. Historia gentis Polonae est, cajus Te proceribus pridem & Natalium & fortunae tuae splendor inseruit. Concinnata est a me,dum olim adolelscentiae Tuae studiis ad-motus, id praecipue curae habui, ut * 3 a qui- N a quibus vitam hau[...]es,ab [...] exempla vitae virtutumque accipe-res. Nimirum a Majoribus Tuis, quorum antiqua decora & res pre-clare gestas Tibi coram memorare aliquando solitus, nunc publico in literati orbis theatro, compendio traditas exhibeo. Leges hic sub-inde Conarscios, Firlejos, Sborovios, quorum omnium sanguis es. Et Paterni nominis plura haberec monumenta,si Russorum cendis idonea se ingenia a sent. Sed infeliciores hic i[...] nis, quibus in Majorum re[...] tibus tempora, saltem aliquodam culorum ratio utcumque constat. Nam antiquiora itidem vetustas rapuit, a nullo indigenarum, ob communem Septentrioni olim li terarum incuriam, transmissa ac posteritatem. Nec exteris memo-rantur, nisi neglectim & fere tun tantum, cum inde suorum gloria lumi- luminis aliquid foenerari conantur. Sed & talia e monumentis illorum cruere non indecori laboris fuerit, & tentarunt quidam non paeniten-do successu: majora tamen proesti-turi, si vel libros vel subsidia alia habuissent, quae nunc, aucta litera-rum luce,nonnullis suppetunt.Nec ego ab his omnibus satis paratus mihi videor, & si essem, juxta ta-men ad id negetium longo opus fuerit otio, quod nunc equidem aliis ftudiis vacanti nimis exiguum supp[...]t. Majoris tamen imposte-rum p[...]tiundi spe sustentor, quae si. [...]nt, conqiurendis deinceps Caeteris, quae nostrae aetati propiora ad complementum hujus operis desunt, diligentius incumbam, pa-rique, si valetudo & judicia melio-rum voto responderint, conatu prosequar. Tu interim, Illustris Domine, ista a me accipe,si minus genio suo severioribus aliis placere * 4 meren- merentia, Tibi tamen, ut spero, placitura, vel ob Authorem, ejus-que pronissimum in gloriam Polo-norum & Tuam affectum. Vale. Scribeb. Lugd. Batav. ineunte anno mill. sexcentesimo quadragesimo primo, quem coeptis Tuis auspi-catissimum precor Tibi Addictissimus IOACHIMVS PAST. M.[...] * 5 PRO- I N FLORVM POLONICVM, Erudittissimi & difertissimi Viri. IOACHIMI PASTORII. Med. Doct. S Lapicadum primis, Pastori, ducis ab annis, Et Lechi [...] exubiasque tui; Et Craci imperium, magni incunabula Regni, Tanta sub Arctoi sidere nata poli; Tot formidatos, Bellon[ae] fulmina, Reges, Nomina tot, nostris non temeranda modis; Externum nil Roma legit. Sespectat in illis, Eloquium operis, materiemque sui. Hactenus [et] solos tautum mirata Quirites, Fass[...]bi est populum se reperisse parem. Et pariter teresque stupet; dumque omnia laudat, Omnia Roman[ae] sunt, ait, ista manus. MARCVS ZVERIVS BOXH. PROOEMIVM. OLONORUM natio, ve-tusti[ss]imis seculis communi Sarmatarum sub nomine co-gnita,postquam ab immensa horum [et] non capiente se amplius tur-ba disce[ss]it, magis etiam, quam antea, fortitudine Martiisque operibus eni-tuit. Formidata semper vicinis remo-tisque populis, multis etiam sat diu do-minata, a nullo, nec Romano quoque, qui Orbi quondam imperare gloriaba-tur, subacta. Quin & ipsi huic.ut ex-pre[ss]is virtutum vestigiis, sic quadam inprimis Genii similitudine comparari merita. Quem a primo ortu,ad bella, [et] res gerendas ita unice compositum habuit, ut, exemplo veteris Rom[ae], li-terato etiam otio nonnisi serius assue-scere potuerit. Vnde factum,ut,quem-admodum triumphos alienos, [et], qu[ae] hos P P R O O E M I V M hos comitari solebat,externam scriben- tium industriam, felicibus semper ar- mis arcuit: ita ipsa artium diu negli-gens [et] expers, res Majorum [et] suas nonnisi memoria ac narratione fami-liari sciret traderetve: externis vero gentibus victoriis potius [et] irruptioni-bus, quam libris innotesceret. Equi-dem ante Iagellonem pauci[ss]imos hic literis eruditos novimus: certe unum tantum, qui facta suorum posteritati tradere aggressus sit, Vincentium Cad-lubcum; Virum ob antiquitatem,labo-remque a nullo ante tentatum,venera-bilem, quanquam alioqui Roman[ae] fa-cundi[ae] cultu, seculi sui vitio,minus ni-tescentem. Sed post Iagellonem, in-stitutamque ab hoc Cracovi[ae] discipli-narum officinam, subiit major animo-rum cultura, adeoque cum renascen-tium passim literarum luce crevit, ut [et] superiori seculo h[ae]c terra tulerit,[et] nostro etiamnum ferat ingenia, erudi-tione, inprimis florida illa, [et] vit[ae] re-* 6 busque P R O O E M I V M. busque agundis aptiore, ad miraculum usque culta. Nec paucos etiam, qui res patrias decoris laboribus componerent illustrarentve, [ae]tas h[ae]c posterior pro-fudit. Pr[ae]ter c[ae]teros, quos silentio hic veneror, Martinum Cromerum, Var-miensem Antistitem dedit, virum ut loco illustrem, ita nulli historicorum seculi sui secundum, sive peritiam re-rum, sive elegantiam Romani sermo-nis spectes. Quam utramque clare estendunt annales ejus, magna indu-stria elaboratum [et] perpetua laude dignissimum opus. Enimvero quia [et] extat jam ra-rius, [et] diffusa orationis prostuentia grandius est, quam ut ab omnibus pa-rari vel legi possit; incessit [et] aliis ante me, [et] mihi post illos studium, contrahendi, qu[ae] ille operosius di-duxit, in compendium, simulque ea-dem brevitate, qu[ae] post illum in Po-lonia acta essent, attexendi. Eam ego operam ante quadriennium, cum forte P R O O E M I V M. forte a lectione melioris [ae]vi scripto-rum recentior essem, aggressus,ad exi-tum Sigismundi Augusti, qui ultimus. Iagellonidum masculorum fuit, de-duxi: magis tamen id, quicquid esset, privato quorundam usui, quam luci public[ae] destinans. Quam revereri ego, ut par est, semper solitus sum,[et], ut sustinere queat hoc, quod jam vere-cundi[ae] custodiam efringit, maxime metuo. Nimisne formidolo sum me in-genium aut tenuitatis conscientia fa-ciat, nescio: sed multos profecto fore censores, multa [et] hic jam nunc video censuris opportuna: nec temere forsan repertura veniam apud inhumaniores, [et] quibus aliena sugillare volupe est. Multis non placebit ips[ae], qua maxime placere volui, brevitas; quod de side-rium alicubi legentis non explebit. Sed forsan idem, si fuissem prolixior, bre-viorem me voluisset. Ita enim plerum-que praesentia in fastidio: qu[ae] desi-deramus, in laude sunt: nec facile quid P R O O E M I V M. quid mediocre, utut sit, videtur omni-bus. Plures, opinor, brevitatem non culpabunt, sed vellent sejunctam a vi-tiis suis: obscuritate nempe, [et] incon-dita ex re una in aliam desultatione. Obscuritatis accusatoribus, quod oppo-nam, non habeo, pr[ae]ter difficultatem rei, maximis etiam ingeniis agnitam. Rarissimis profecto datum, nullo per-spicuitatis damno, paucis verbis multa complecti posse. Nec pictor facile par-va in tabula homines sexcentos [ae]que expressos [et] cuivis oculo obvios dede-rit, quam si singulis tabulis singulos de-pingat. Et quis credat nuce inclusum Magni Homeri opus, [ae]que facile legi fuisse, quam aliquot arborum cortici bus descriptum? Iam compagem scri-pti, si alicubi solutior videbitur, argu-menti itidem ratio merito defendet. Si Flori aliorumque exemplo, per bella tantum vel seditiones domesiticas vo-luissem decurrere, rem unam uno ca-pite tradidisset, fuissetque sine salebris oratio. P R O O E M I V M. oratio. Nunc quia Regum vitam fa-ctaque omnia,certe sciri digniora, me-morare decreveram, in eadem s[ae]pe pagina de nuptiis [et] funeribus, de co-mitiis pugnisque agendum, trajicien-du sque subinde a Vistula ad Tanaim, a Smolensco Cracoviam stylus fuit. Genus dicendi, quod secutus sum, non excusabo hic multis: frustra enim fe-cero. qui scio, suum cuique [et] esse [et] placere; [et] prout quodque ex alienis ad suum accesserit, ita [ae]stimari. Casti-tatis quidem Roman[ae], quantum potuit, ratio habita est. Sicubi asperiusculum quid, aut insolens occurret, damnari nonprius velim, quam Florum, atque inprimis laudati[ss]imum historicorum Tacitum consulueris. Qui noviter tum mihi [et] cum cura lectus, sua subinde aliqua etiam non qu[ae]renti adspersit. Quod publice hic profiteor, ne me alie-na pro meis venditare credas, aut pro-cacius aliqua carpas tanquam mea. C[ae]terum Latinis auribus ut tanto ma- gis P R O O E M I V M. gis me attemperarem, placuit etiam nomina qu[ae]dam Polonica nonnihil ad mollitiem Romanam deflectere. Quod quia Cromero quoque non raro facti-tatum, exemplo hujus laudari, saltem excusari merebitur. Sed pr[ae]ter c[ae]te-ra, lacessent hic, nisi fallor,ungues cen-sorios sententi[ae] quibus scriptum hoc alicubi intertextum cernit[u]r. Ali[ae] fri-gidiu scul[ae], ali[ae] [et] loco alieniore in-sert[ae] videbuntur. Nec mihi sane om-nes placent, jugulassemque nonnullas, nisi familiares, quibus minus displicue-rant, interce[ss]isssent. Qui iidem, ut meam in aliis etiam severitatem re-stinngerent, in antiquorum recentio-rumque quibusdam, laudatis alioquin; scriptis, nonnulla reperiri ajebant, ri-gidioribus judiciis minus satisfactura, nisi pr[ae]valida eorum, qui scripsissent, autoritas, censores timidos, [et] censen-durum vel vitia faceret honesta. Pr[ae]-terea in magnis plerorumque operibus commodior quibuscunque sententiis vel locus P R O O E M I V M. locus vel latebra datur:cum poti[ss]imum sermones aliorum identidem referant, qui gemmas ejusmodi pronissime reci-piunt, iisdemque lucis [et] dant [et] de-bent non parum. Nobis in arcto magis labor fuit, [et] si qu[ae] ingenii imbecil-litas commisit notari digna, ea in pro-patulo [et] ad cujusvis oculi ictum li-belli exilitas exponit. Concionem vix unam inserere permisi mihi; nec alia, qu[ae] c[ae]teris contigere, habere licuit ad-minicula, quibus se erigeret stylus.Quo majori jure, mihi, qui laudem ex his non affecto, veniam saltem deberi censeo. Parvum tu istud, quantum-cunque est, libere licet pronuncies. Ta-le enim etiam Autori videtur. Nec di-versum de hoc credere te jubeat libelli frons.pr[ae]claro floridi[ss]imi historicorum nomine superba. Nulla enim [ae]quan-d[ae] glori[ae] spe, sed solam ob brevita-tis similitudinem, qu[ae] alios quoque ad idem faciendum induxit, titulus hic pr[ae]scriptus est. De fide histori[ae], quam P R O O E M I V M. quam alii autores in frontispiciis libro-rum pr[ae]struere sibi conantur, minus mihi laborandum existimo: qui [et] in-genio, ut sciunt omnes, qui me norunt, uit[ae]que instituto, a studiis partium alienissimus sum: [et] hic cum religiose aliorum, quibus fides habetur, vestigia presserim, illorum autoritate, adver-sus falsi suspicionem, tutus, opnor, ero-certe esse mereor. Vale. THVA- T H V A N V S LIB. LVI. Histor. Ltra Vistulam, qui limes est Germani[ae] Orientem versus, late jacent Sarmati[ae] Euro-p[ae]a prima,deinde Asiatica,ad Septen-trionem porrect[ae], qu[ae] Tanai fluvio [et] M[ae]otide palude discriminantur.In Eu-rop[ae]a Poloni[ae] regnum situm est, quod etiam citra Vistulam, versus oc-casum ad Oderam seu Viadrum usque potenditur, [et] Pomeraniam ac Prus-siam, amplissimas Polonic[ae] ditionis be-neficiarias provincias (quanquam [et] easdem Imperium Germanicum sibi vindicat,) Poloniam denique proprie dictam, a qua toti regno nomen, inter Vistulam [et] Oderam amplectitur. To-tum igitur regnum ab Odera ad Vistu-lam [et] a Vislula ad Borysthenem, hodie Niepe- VV Nieperum dictum, a Ponto Euxino ad mare Balticum, ab extremis Lithuano-rum finibus ad Moscorum & Suecorum usque limites extenditur. In Europ[aeae] Sarmati[ae] spatio maxi-m[ae] ac frequentissim[ae] regiones moribus ac lingua differentes, Polonia, Pru[ss]ia, Masovia, Samogitia, Livonia,Lithua-nia, Volhinia, Podolia,in unum forti[ss]i-mum regni corpus coaluerunt. Polo-nia, cui a Pole nomen, quod vocabu-lum planitiem [et] venationem sonat, eo quod plana majori ex parte provincia [et] venationibus exercendis opportuna sit, in Majorem [et] Minorem divi-ditur, [et] ab accasu Oderam habet, [et] trans Oderam, Germaniam omnium Europ[ae] provinciarum maximam: a meridie Pannonias:ab ortu Lithuaniam respicit. Regio ferax, oppidis ac vicis [et] castellis frequens, fluviis crebris ir-rigua, [et] adh[ae]c generosa nobilitate abundans; qu[ae] armorum curam fere cum literis conjungit. Itaque [et] re- gio- gionum visendarum gratia, Nobiles ac primores Adolescentes crebro La-tes paternos deserunt, [et] magnam secum Doctrin[ae] copiam [et] optima-rum rerum usum non mediocrem, ex peregrinationibus collectum, domum referunt. Slavica Lingua utuntur, ut [et] in Germania Boemi, Silesii [et] Moravi; a Slavis e Roxolania populis profecta, qui circa At-tilae, Hunnorum Regis, tempo-ra, vacuas Vandalorum sedes oc-cupasse, [et] in interiorem Germa-niam victricia arma intuisse me-morantur. Ab iis, ut genus, sic lin-gua propagata, hodie quam lati[ss]i-me per Septentrionem [et] Orientem patet: eaque fere, pr[ae]ter eos, quos dixi, Vind[ae], Baltico mari vicin[ae] gen-tes, Pomerani,Lusatii, Roxolani,Mo-sci, quorum non solum in Europa, sed etiam in Asia lat[ss]imum est Impe-rium,Circa[ss]ii etiam Quinquemontani ad Pontum habitantes, Rasciani, M[ae]sii M[ae]sii, Serviani, Bulgari, Bosnenses in Illyrico, Dalmat[ae], Istri, Carnio-lani ac denique Carinthii utuntur. Sabellicus Ennead. 8. lib. 2. Slavos, prohibent, a Cimmerio Bosphoro, e Sarmatia [et] Russia bipar-tito egressos. Partem unam ad dex-xtram deflexisse Septentrionem ver-sus, scissamque in duos populos Bohe-mos [et] Polonos, cum hos Lechus, illos Cechus fratres ducerent. Alteram transmisso Istro,secundum Savum am-nem, ad Dalmatiam usque, sedes te-nuisse, nihil mutato nomine. Occupa-runt autem relictas a Vandalis sedes Hispaniam petentibus. Prin- P[r]incipum Regumque Polono-rum series. Lechus. pag. 1 Palatini XII 3 Cracus. 4 Lechus II 6 Venda Virgo. 7 XII.Palatini. 8 Premislus seu Le- scus I. 9 Lescus II. 10 Lescus III. 12 Popielus Major. 13 Popielus Iunior. 14 Piastus. 17 Lescus IV. 21 Ziemomislus. 22 Miecislaus primus Christianus Prin- ceps. 23 Boleslaus Chrobri primus Rex. 26 Miecislaus II. 31 Casimirus I. 32 Boleslaus Audax. 36 [Vladisla]us Herman- nus. 44 Boleslaus III. al. Crivousti. 49 VladislausII. Ethnarcha. 59 Boleslaus Cri- spus. 63 Miecislaus Senex.67 Casimirus Ethnar-I cha, quem quidam Iustu appellant.68. Lescus Albus. 72 Miecislaus Senex iterum. 73.74 Vladislaus Lasco- nogus. 76 Lescus. Albus ite- rum. 76 Boleslaus Pudi- cus. 79 Lescus Lescus Niger. 86 Premislus, qui pri-mus post Boles-laum Audacem, (inquem vibrata Pontificis R. ex-communicatio diu ad. successo- Casimirus Ma-gnus. 110 Ludovicus Vnga-rus. 116 Vladislaus Iagello. 124 Vladislaus III. 136 Casimirus III. 145 Joh. Albertus. 160 Alexander. 169 Sigismundus I. 175 Sigismundus Augu-stus, ex masculis Iagellonidis ulti-mus, & hujus o-puscu/i coronis, 195. LIB porrexit, )Regi- um nomen Re- sumpsit. 92 Vladislaus Locti- cus. 94 Venceslaus. 96 Vladislaus Locti- cus iterum. 98 [...] Fol: 1 L I B E R I. C A P. I. D E L E C H O. ANNO CHRISTI. I[...]L. Lechus primus Princeps. Quis status tum principum. mores Polon[ae] gentis. Gnesna condita. gentium Septentrionalium mi-grationes. R i m v s Polonae Reipubl. conditor ac Princeps Lechus fuit. Cujus ut patria ambigua, (quippc quem indigenam alii, alii e Sclavonia Dalmatiave advenam e-xistimant:)ita virtus non alio certiore ar-gumento innotuit, quam quod ductum ejus sequi, audireque imperium invasor novae terrae Populus voluit. Erat tum si-ne lege Principis potestas, nisi quam ei vel natura poneret, vel genius populi su- perba imperia facillime aspernantis. Nec A pro- P 2 FLORI POLONICI propriis ex agris ille, sed annuo susten- tabatur proventu subditorum, securius quoque sic parentium Principi, qui sine ipsis vivere non posset. Nummus etiam hactenus in Polonia incognitus erat. Op-pida rara. Lechus quae repperit,munivit, & ad nova struenda animum adjecit.Pri-ma operum ejus Gnesna hodieque extat regia quondam principis,nunc primi An-tistitis sedes. Quam moliendi animum vel dedit vel auxit nidus regnatricis avi[s] Aquil[ae], felix nascentis Imperii omen A nido nomen adepta civitas est; avis in-signe regni mansit. Bella quin aliqua ges-serit Lechus, extra dubium est, aut certe perquam felicem fuisse oportuit, cui no-vae terrae occupatio nullo sanguine con-stiterit. Qanquam magnam ejus partem desolatam offendisse verisimile est, de-sertamque priscis cultoribus Vandalis. Incidit enim Lechi aetas in ea tempora quibus Vandali Galliam, Hispaniam, & Africam, Gothi Italiam inundaverunt; eunte tum Roma in praceps, danteque exitio suo variis Imperiis initia nascendi. CAP. L I B E R I. 3 C A P. II. DE PALATINIS XII. Aristocratia instituta similis Decemvir. Rom. Leges tum condit[ae],non scripti[ae]. Palatinorum ambitio [et] discordi[ae]. Finitimorum machinationes. NOndum formam constantem aut certum veluti vultum duxerat Polonorum Respublica. Facilis anutationi fuit, cum vel Lechus nullam sobolem aut non capacem sceptri reli-quisset,vel populus libertatis pertinax uni in omnes dare nollet imperium. Visum ergo est duodecim primarios viros deli-gere, munia Reipublicae communi con-silio exequuturos:qui tum vernaculo no-mine VVojevodae, id est belli duces dicti, hodie Latine loquentibus Palatini vo-cantur. Ac hic magistratus & numero, & factis & fine denique haud multum ab-fimilis Decemviratui Romanorum est. Nam utrorumque & brevis potestas, & laudabilius initium, quam finis fuit. Praeterea, ut illi Romanam, ita Polo-nam Rempubl. isti legibus certis devin-xerunt, Quae tum rudi adhuc seculo A 2 sim- 4 FLORI POLONICI simplices fuerunt, & quia literarum cul-tura aberat, non tabulis sed mentibus in-scripte; solis in moribus observantium le-gebantur. Plurimum his institutis orna-verant Rempublicam Palatini; sed hanc iidem mox gravissime afflixere.Correpti enim ambitione discordes agere ac rapta-re inter se Imperium caeperunt. Quod idem sic domi aegrum non omiserunt mox infestare finitimae gentes jam pri-dem, ut fit, surgentem in vicinia novam potentiam male ferentes. C A P. III. D E C R A C O. AD ANN. CHRISTI. I[...]CC. Cracus invitus suscipit Principatum. su-sceptum pacat.Cracoviam condit.Dra-conem tollit. Sepulchrum illius. Aborante ita externis civilibusque L bellis Polonia, publicae rei intererat ab uno rursus omnia regi. Aptissi-mus ad id Cracus videbatur, vir opulen-tus, Vistulae fluminis accola. sed is aegre persuaderi potuit, ut susciperet onus, per se ar- L I B E R I. 5 se arduum mala tum publica aggravave-rant. Vicit tamen recusantis modestiam pertinacia deferentium. Ille turbatum imperium pacare aggressus hostes partim foederibus, partim vi mitigavit. Domi ambitionem & si quae alia supererant di-scordiarum civilium semina sustulit, ac ut porro compositius cuncta agerentur, passim per provinciam disceptatores pri-vatarum litium constituit. Inde novam ad Vistulae ripam excitat urbem, quam de suo dictam nomine Cracoviam, relicta Gnesna, regni caput dedicat. Arcem im-ponit monti Vavelo, qui hinc Vistulae praeterfluenti, inde subjectae urbi immi-net. Ad ejus radices suspensum rupibus antrum hoodieque conspicitur,quod Dra-co immane monstrum & magna circum-jectorum locorum calamitas dicitur ha-bitasse. Quem Cracus objecta corporum pice ac sulphure effertorum efca confe-cit.Moriens in Lassotino monte ultra Vi-stulam e conspectu Civitatis sito sepeliri voluit, sublato in collis speciem tumulo, qui hodie etiamnum extans, urbi nobilis-simae memoriam conditoris sui renovat conservatque. A 3 C A P. 6 FLORI POLONICI C A P. IV. DE LECHO II. Parricidium Lechi. ejusdem que poena exi-lium. CRacus duos filios reliquerat.Quo-rum minor natu Lechus imperium, quod Craco fratri jure aetatis primo debebatur,rapere maluit,quam expectare. Valuitque in tantum ambitio,ut regnan-di causa nec parricidii scelus admittere dubitaret. Eductum enim in sylvas spe-cie venandi frartem obtruncavit. Mox ut a se suspicionem caedis amoliretur, cundem quafi casu vel fato mortuum multo luctu & accuratissimo exequia-rum honore prosequutus est. Sed nempe vindex scelerum Deus non permittit diu latere flagitia, aut fructu eorum gaudere authores. Enotuit Lechi facinus,ac mis-sus in exilium est parricida. Sat grande supplicium ferre videbatur, si eo careret, ob quod parricidii reus esse non timuis-set. C A ps L I B E R. I. 7 Venda Princeps electa. matrimonium re-spuit. Ritigeri prociconatus. mors. Ven-da victrix se Diis Manibus devovet. X sobole Craci Venda supererat E ingens animi virgo & supra sexum suum prudens. Inde post infaustos fratrum casus digna Polonis visa est, cui sceptrum paternum daretur. Et hac ve-luti dote destinabatur conjugio, per quod Poloni principem & ex eo prolem acciperent, ne porro successor in dubio foret. Sed Venda princeps esse, quam principis uxor maluit. Ambiebat eam Ritigerus e vicina Germania Princeps, & spretus a pulcherrima virgine conju-gium, quod precibus impetrare non po-terat, manu capere decrevit. Progressus ad fines Polonorum cum exercitu hosti-lia minabatur, sic tamen, ut in hoste a-mantis animum retineret. Processit ob-viam cum expeditis suorum copiis Vir-A 4 go, Cap. V. DE VENDA VIRGINE. AD ANN. CHRISTI. I[...]CCL. 8 FLORI POLONICI go, omnia mutua ostentans praeter amo-rem. Dum legationibus morantur bel-lum, pudor incessit Ritigeri comitibus pugnare contra castissimam Virginem pro Principis sui libidine. Ergo abitum moliuntur. Dux ipse amore Virginis, si-mul irriti conatus pudore vecors, infeli-cem sibi manu infert. Venda triumphans Cracoviam ingreditur, nec contenta vi-ctimas alias obtulisse, se ipsam Diis Ma-nibus devotam in Vistulam. praecipitat, nobili contemptu vitae, si tam digniori caussae impensa esset, quam coeco impe-tu erroreque superstitioso videtur proje- cta. C A P. VI. DE XII. PALATINIS, & PREMISLO. Palatini iterum regnant. Premisli fabrica ejusdem electio in Principem. Andae castitas Polonis gloriosior Vquam utilior fuit. Tota enim cum illa stirps regnatrix, de qua sola jam supererat, intercidit: Revolutaque est Imperii moles in Palatinos. Sed favit fortu- L I B E R I. 9 fortuna Polonis, ut cognitus recenti pe-riculo Magistratus, antequam tempore corrumperetur, desineret. Infestabant rum Poloniam Pannones & Moravi, diu impune, donec a Premislo aurifabro inu-sitata rudi illi seculo arte multarentur. Fabrefactas ex corticibus arborum,& fel-le vel lithargyro illitas galeas ad oram sylvae in arbustis truncisque, castra ho-stium contra,clam noctu suspenderat. Sole oriente splendor galearum, exerci-tus specie oculis eminus spectantium il-ludens, excivit quosdam hostium, qui prioribus successibus feroces tanquam ad expositam praedam accurrerunt. Venien-tes cum galeas non repperissent(eas enim Poioni interim amoverant)fuga elapsum. credunt hostem & ad persequendum se parant. Sequutos in interiora sylvae de-repente ex insidiis circum veniunt Poloni caeduntque: mox armis eorum indutis castra quoque hostium invadunt. Machi-natorem tam felicis doli Premislum ad-mirati Poloni Principem fecere. Regere debere visus est Rempublicam,quam ser-vaverat. A 5 C A P. 10 FLORI POLONICI C A P T VII. DE LESCO II. AB ANNO I[...]CCLX. AD ANNVM I[...]CCCIV. Certamen equestre de Principatu. Dolus Lesci. infelix autori, alterius Lesci ele-ctio. [et] mores. SEd Premislus seu Lescus iste orbus decessit. Inde nova de Principatu contentio orta est. In qua cum cae-tera discordarent, eo consensere voces omnium, ut fortunae permitteretur ele-ctio.Selectis equis versicoloribus procur-reretur ad metam,qui primus pervenisset, Princeps foret. Sed repertus est ex com-petitoribus, qui fortunae arbitrio dolum interponeret. Is campi,in quo certandum erat, arenas tribulis ferreis clam noctu impedit, relicto sibi tramite integro, e-quoque etiam in casum soleis ferreis mu-nito. Effusis in cursum omnibus lapsan-tes caeteri vel tardati facile victoriam im-postori reliquere. Iamque adstrepi coe-ptum erat ut victori, ut Principi, cum paulo post fraudis compertus pro princi-patu supplicium subiit. Forte autem cum coeteri L I B E R I. 11 coeteri equites decurrerent, vir quidam tenuissimae sortis idem stadium pedes, non sine risu astantium ingressus fuerat, metamque etiam post ipsum doli stru-ctorem tetigerat primus. quod scilicet antequam alii adessent, cum sodale ludi-cro cursu certamini velut praeludens,qua currendum esset non fine pedum vulnere didicisset.Illum postea fato sibi ostensum rati Poloni, quanquam pauperem & nec unius equi Dominum principatu dona-runt. Quem ille, dubites majorene felici-tate acceperit, an industria administrarit. Stimulabat animum ipsa ignobilitas, ut quod stirpi deerat, virtute suppleret. Ani-mum fortem in hostes,in suos beneficium ostendit, habitum vero privati & mode-stiam mutata etiam fortuna retinuit, ac ne exueret,pannos, quibus ante Principa-tum usus erat, subinde contemplabatur, sobriae insuper vitae inprimis studiosus, ebrietatisque osor acerrimus. Quasi sci-ret, magnis honoribus tentare fortunam mortalium mores, caute egit, ne impar inveniretur. C A P. 12 FLORI POLONICI C A P. VIII. DE LESCO III. AB ANNO I[...]CCCIV. AD ANNVM I[...]CCCX. Lesci bella cum finitimis. pax cum Carolo magno.filiis ejus Provinci[ae] distribut[ae]. GLoriosam Lesci vitam similis mors sequuta est. Fertur enim in praelio contra Carolum Magnum Sclavis Hunnisque opem ferens occubuisse. Sed mox in successore filio virtus mortui pa-tris resplenduit. Aspernatae novitatem ejus finitimae gentes assiduis bellis exer-cebant arma fortissimi juvenis, incita-bantque ostendere, parum interesse vir-tutis, quos numeret majores. Atque istos quidem hostes felicissime ultus est, provinciis etiam quibusdam patrio reg-no adjectis. Cum Carolo M. missis mu-neribus pacem pepigit. Satis speciosum fuit Lesco, a magno illo Occidentis do-mitore non victum esse. Filios habuit complures, quorum unus e legitima conjuge Popielus in spem regni educa-tus: reliquis impari Venere natis, Mar-chia, Pomerania, Cassubia iisque confi- nes L I B E R I. 13 nes Provinciae distributae sunt, hoc auto-ramento, ut Popielo haereditatem suam integram relinquerent. Felix obiisset Le-scus, si tam bonum hunc genuisset, quam bonus genuerat. C A P. IX. DE POPIELO MAIORE. AB ANNO I[...]CCCX. AD ANN. I[...]CCCXV.5. Popielus degener. mutat sedem regiam. cito moritur. POpielus nihil a Patre praeter Prin-cipatus fortunam accepit. Animus dissimillimus erat, ignavus, & ul-tra abdominis curas vix assurgens. Nec patria sedes Cracovia diu degeneri pla-cuit.Situs urbis montibus cinctae & Rus-sorum Pannonumque assultibus oppor-tunae persuasit homini, ut campestria Po-loniae planaque habitare mallet. Et quo simul fratribus propior esset Pomeraniae dominis, Crusphicia delecta est,Cujaviae, ut hodie dicitur,oppidum. Sed frustra vi-tae vel securitatem, vel voluptatem hac muta- 14 FLORI POLONICI mutatione sedis quaesivit.Aliquanto enim post repentino fato abreptus est, non bo-nus fine dubio princeps, nisi pejor filius patrem etiam desiderabilem fecisset. C A P. X. DE POPIELO IVNIORE, AB ANNO I[...]CCCXV. AD AN. I[...]CCCXXX. Popielus deterior Patre. deformis. uxor ejus pessima. ipsi imperans. patruos veneno necant. a muribus devorantur. POpieli filii adolescentia aliquandiu patruorum Procerumcjue consiliis cohibita est.Mox non tutorum tan-tum, sed omnia honestatis fraena excussit. Iuvenis in foedas voluptates totus pro-fluens,regere ab ingenio ineptus,& ex do-minandi fortuna nonnisi licentiam usur-pans. Iuncta erat animi ignaviae corporis deformitas raro in capite & facie pilo per-absurda. Inde irrisum voculasque subdi-torum incurrit,ut vulgari convicio Cho-stek appellaretur. Spes adhuc tamen cor-rigendi juvenis in matrimonio superat. Verum L I B E R I. 15 Verum & haec fefellit. Ductaenim e vi-cina Germania uxor ad Principis solutis-simos mores propria insuper vitia avari-tiam & crudelitatem attulit. Postremo quoque foemina impotens vecordiam Popieli ita subegit,ut hic inania nominis, ipsa vim teneret imperii. Nec satis illi erat vivo marito imperii. nisi imposte-rum etiam sibi & filiis, quos duos ex Po-pielo pepererat, regnum firmaret. Diffi-debat autem favori Polonorum, praesen-tem dominationem abominantium: sed inprimis Patruorum mariti gratiam in vulgus atque autoritatem suspectabat. Hos dum amoliri laborat, erupit in sce-lus, in quo fides annalium laboret,nisi tot seculorum consensu niteretur. Persuadet mulier nefanda marito,ut molesto aemu-lorum metu se suosque, liberos exsolutu-rus, dolo, quem commenta erat, operam commodaret. Ille, jubente ita uxore, morbum simulat, patruisque advocatis quasi morti proximus conjugem ac li-beros commendat. Ipsa interim ut fi-dem morbi periculosi faceret, nulla non adhibente doloris imitamenta. Flexo in vesperam die, Popielus manum quasi tes-seram affectus sui ultimam secessuris porrigit, & simul infelix poculum, quo para- 16 FLORI POLONICI paratum a muliere venenum contineba-tur. Illi concepta intra viscera morte ab-eunt, mox acti in rabiem postingentia tormenta exanimantur. Clamat mulier divina aliqua vitactos esse, ac recidisse in autores insidias, quas marito suo struxis-sent. Mox corpora abjici jubet,odio ipso quasi & saevitia in nocentes inno centiam suam probatura. Et fefellerat ferme ho-mines, sed minime Deum,qui,si fides an-nalibus veterum, prodigioso plane & in-audito supplicii genere, qui patraverant, reos peregit. Nati quippe e cadaveribus projectorum mures portentose, molis in-vadunt impium parricidam, uxorem & liberos.Nona qua,non flamma,non clau-strorum latebrae,non auxilia ministrorum arcere hos vindictae Divinae satellites po-tuere. Ita tandem liberi Principis Lechus & Popielus, mox conjux, postremo ipse pabulum murium facti,documentum de-dere posteris, non posse a mortalibus tam horrenda committi flagitia, quin horri-biliores poenas iratum Numen inveniat. CAP. L I B E R I. 17 C A P. X I. D E P I A S T O. AB ANNO I[...]CCCXXX. AD ANN. I[...]CCCLXI. Comitia sine effectu. turb[ae] in Polonia. Pia-stus pascit miraculo se plurimos. prin-ceps creatur. bene diuque imperat. CAlamitates Poloniae sub Popielo toleratas auxere post ejusdem exi-tium orta de successore dissidia. Indicta Crusviciae comitia sine effectu dissluunt. Et poscentes regnum filii Pa-truorum, quos Popielus sustulerat,ad ver-sos habebant Polonos. Interim omnia rapinis & latrociniis infesta erant, & mox per interna mala machinationibus finiti-morum,nudum Reip.latus objectabatur. Coacti iterum Proceres, cum diu se va-riis contentionibus fatigassent, tandem eum eligunt Principem, quem nemo un-quam speraverat. Is erat Piastus Crusvi-ciae oppidanus, modici agelli dominus, sed inter fortune angustias vitae innocens, & inprimis in egentes promptus. Hunc narrant scriptores extremis Comitiis, cum 18 FLORI POLONICI cum magna annonae caritate laboraretur, refecisse omnem eorum, qui ad comitia convenerant, multitudinem: nihil mi-nuentibus inter tot avidas fruentium ma-nus dapibus: eademque penus faecundita-te olim ab eo exceptum Principem cum universo aulicorum comitatu. quo pro-digio attonitos Polonos Piastum nequic-quam reluctantem salutasse principem. An a credula antiquitate haec falso in mi-raculum corrupta sint,non habeo dicere: certe non sine fato potitum esse Princi-patu Piastum, principatus ipse ostendit, gestus ab illo felicissime, & ad seram po-steritatem ordine non interrupto dedu-ctus. Quos enim post illum Duces vel Reges Polonorum ad Ludovicum Vnga-rum numeramus, illius soboles sunt,& ad eundem hodie Duces Lignicenses ac Bre-genses, generis sui primordia referunt. Bella sub Piasto nulla fuerunt. Incursio-nes hostium ad initia statim ejus acquie-verunt. Latrocinia, dissidiaque interna, autoritate magis quam severitate Piasti compressa sunt: comitante eum divini favoris opinione,qua nullum instrumen-tum ad regendam multitudinem poten-tius Principes habent. Crusviciam scelere humano divinaeque ultionis piaculo infa- mem L I B E R I. 19 mem locum Gnesna mutavit, vetustissi-ma Principum fede. Hic obiit annum agens vicesimum supra centesimum,aeta-te sane principibus viris inusitata. Sed hic quondam Agricola, frugalitatem prioris fortunae etiam postea servaverat, gulae & libidinum abstinens, per quas plerique vi-tam praecipitant. C A P. XII. DE ZIEMOVITO. I. AB ANNO I[...]CCCLXI. AD ANN. I[...]CCCXCII. Ziemovitus a Patre consors imperii adsu-mitur. disciplinam militarem condit. bella ejus. cum Vngaris. Germanis. Po-meranis. PIasto Repicha digna marito conjux dignum Patre filium Ziemovitum pepererat. Quii a Patre grandaevo in consortium curarum jampridem assum-ptus,illo mortuo magnis omnium studiis summum regimen accepit. Vir erectae in-dolis, inediae, vigiliae, algoris patientissi-mus; penitusque ad rem militarem com-positus.Quanquam nec in pace obsolevit- muni- 2O FLORI POLONICI munificus in largiendo, in poenis lenitati propior. Simulac Patri successerat,gentis suae fortitudinem ratione temperaturus disciplinam militarem condidit, creato militiae magistro & ordinum ductoribus. Paulo post in Vngaros & Moravos, tan-dem & Germanos movit, repetiturus provincias, quas illi Popieli nuper igna-via & interregni tumultibus usi, Polonis eripuerant. Atque hi tum,Ludovico Bal-bo imperante, discordiis internis attine-bantur. Quo facilius Ziemovitus non sua tantum recuperavit, sed latius subinde evagante belli contagione vicina aliquot loca traxit. Pari felicitate,quae Prussi oc-cupaverant, recepit. Inde in Pomerano- rum, Cassubiorumque duces vertit, pri-scum Polonorum ex Lesco III. Sangui- nem. Sed hic aliquantum victoriarum ejus cursus substitit, recusante velut for-tuna adesse cognatos suos oppugnanti. Hi ergo locorum in primis praesidiis tuti, diu bellum sustinuerunt, fatigatisq, etiam tandem Ziemoviti post insequuta mors, ac successoris filii impar aetas respirandi copiam dedit. C A P. L I B E R I. 2l C A P. XIII. D E L E S C O IV. AB ANNO I[...]CCCXCII. AD AN. I[...]CCCCXIII. Lesci impuber [ae]tas. Curatores. pacis stu-dium. MOriens Ziemovitus, cum XXXII. regnasset annos, fi-lium impuberem Lescum reli-quit, cui grati in parentis merita Polo-ni principatum deferunt, datis puero re-ctoribus,qui Reipublicae interim negotia tractarent. Hi seu incuria, seu contem-ptu gloriae sub alienis auspiciis merendae, neglexere coepto a patre Lesci contra Pomeranos bello insistere. Lesco postea adulto occasio effluxerat. Et erat mitis ingenio Princeps, quique pacem quam bellum mallet,patrium tueri principatum contentus. Ne lenitatem hanc ignaviam interpretemur,pacis artibus effecit,in qui-bus & ipsis habent ubi se exerant bona in-genia. CAP. 22 FLORI POLONICI CAP. XIV. DE ZIEMOMISLO. AB ANNO I[...]CCCCXIII. AD ANN. I[...]CCCCLXIV. Hic quoque pacis amans. sero filium [et] c[ae]- [...]um suscipit cui restituta prodigio se lux majorem Poloni[ae] lucem porten[dit]. QVasi Polonorum animos Christia-nae mansuetudini sensim tempera-re vellet fatum;pacis amanti Lesco similis filius Ziemomislus successit.Quip-pe & hic leni silentio vitam transegit,nul-la re nobilior,quam filio.Quem sero par-tu mater ediderat, & quasi ne sic quidem satis elaborasset natura, caecum. Dubita-bat pene pater talemne prolem orbitati praeverteret, nescius quanta per eam Po-lonia beanda esset felicitate. Attigerat an-num septimum puer, usitatum tum gen-tili ritu tondendae comae, & nominis im-ponendi tempus. Instruit Pater convi-vium, cui praecipui ex proceribus intere-rant, omnes ambiguo inter gaudium tri-stitiamque vultu. sed mox durantibus ad-huc epulis donata puero repente oculo- rum L I B E R I. 23 rum lux nova laetitia omnes perfudit. Novo ilico apparatu adornatur epulum: inditurque puero Miecislai nomen, quod nutricum postea blandiciae in Miesconem detorsere. Interrogati super hac re Ario-li, responderunt, lumen Poloniae porten-di. Quod augurium secuta Christi reli-gio asseruit, sed ut simul aliis omnibus auguriis silentium imperaret. CAP. XV. DE MIECISLAO I. Principe Christiano. AB ANNO I[...]CCCCLXIV. I[...]CCCCXCIX. Miecislao plures uxores. nulla proles. Christianam uxorem accipit. simul [et] fidem. Bella ejus pauca [et] infelicia. Iecislai initia non illaudata equi- Mdem penitus, infra tamen expe- ctationem stetere suorum,quos tam insoliti eventus augurumq; vaticinia in spes non mediocres erexerant. Immo-dicus libidinum & ignavae pene quietis juvenis septem simul habebat uxores, ta- men- 24 FLORI POLONI[C]I men sine prole agebat. Ea occasio pri-mum religioni Christianae aditum in Po-loniam aperuit. sparsi enim tum forte per regnum ex vicinis ditionibus Christiani, Principi arrepserunt, prolem & felices successus pollicentes, si sacra hactenus usurpata melioribus mutaret. Haud mo-ra.illectus ille tantarum rerum spe,an po-tius a numine tactus uxores barbaras re-pudiat, & [Boleslai] Bohemorum Ducis fi-liam jam Christianam ducit. Sed ante-quam in manum convenirent, publice sponsus sacra lympha Christianismo ini-tiatur. Mox officii sui ducens acceptam purioris religionis facem subditis etiam suis praeferre,Archiepiscopos duos Gnes-nensem & Cracoviensem:Episcopos hinc inde aliquot,passim vero sacerdotes tem-plis conditis instituit. Iuvit pios hos co-natus Iohannes XIII. eo vocab[u]lo Pon-tifex: a quo missus Aegidius Cardinalis, Episcopus Tusculanus,conquisitis ex Ita-lia, Gallia, & Germania sacerdotibus omnia ad Romanae Ecclesiae ritum ac le-ges composuit. Interim nascitur Miecis-lao filius, cui Pater Avi materni Boleslai nomen imponit, & adulto deinde Vnga-rorum principis Geisae, filiam Iuditham jungit: cum prius Geisae, mortua Iudi- thae L I B E R I. 25 thae matre, sororem suam Adleidam lo-casset, cujus cura prima quoque per Vn-gariam Euangelii vox insonuit. Bella Miecislaus vix ulla gessit, quasi satis glo-riae haberet, qui tot monstra supersitio-num debellasset. Cum Vlodimiro Russo-rum duce parum feliciter congressus,Pre-misliam. Cervenum, aliaque aliquot op-pida amisit. Miserat porro Miecislaus Romam Lambertum Antistitem Craco-viensem,ut a Pontifice pro Poloniae Prin-cipibus regii nominis decus atque insigne impetraret. Sed nondum tum postulato huic annuere Pontifex voluit, defiderans nescio quid in Polonis.Amorem certe su-scepte. religionis non potuit,qui vel splen-dentibus illis gladiis, quos sub Euangeli-ci, ut vocant, textus praelectionem strin-gere consuevere,satis effulsit. B L I- L I B E R II. C A P. I. DE BOLESLAO C H R O B R I. AB ANNO. I[...]CCCXCIX. AD AN. CI[...]XXV. Boleslaus ab Othone III. Imperatore re-gium nomen accipit. Bellum in Bohe-mos. in Russos. in Germaniam. iterum in Russos. pacis artes. Vscepta a Polonis Christiana Religio magnis mox praemiis remunerata est suscipientium servorem. Ne alia jam memo-rem, principes eorum ad Regiam digni- tatem evexit. Quae res ut gesta sit, pre-tium videtur altius repetere. Clarebat tum apud Bohemos VVoiciechus, seu ut ab externis vocatur, Adalbertus,Pragen-sis praesul,vir qui vitae sanctitate supra se-culi sui mores se extulerat. Hic cum len-tiores ad Christianae Religionis obse- quium S 26 L I B E R II. 27 quium Bohemos experiretur, ad Vngaros profectus, ut surgentem ibidem divini cultus lucem foveret,inde tandem ad Po-lonos venit. ubi cum aliquandiu munere Archiepiscopali functus esset, propagan-dae religionis ergo ad Prutenos abiit. Adeo nescit in talibus viris quiescere di-viniamoris flamma, pluribusque ut lu-ceat, Solis instar se perpetuo circumagit. Sed Adalberti novissimum hoc curricu-lum fuit, praeclarum inprimis gloriosa martyrii coronide. Hanc enim dum gen-tem Christiana imbuere pietate nititur, barbara immanitate confossus periit.Ejus postea corpus Boleslaus Poloniae prin-ceps Miecislai filius auro contra appen-sum a barbaris redemit. Quod Gnesnae conditum & miraculorum fama nobile plurimos exterorum in sui cultum ipsum-que etiam Imperatorem Germanorum Ottonem III. excivit. Hic vero in Po-lonia quaesitissimis honoribus cultus, ut gratum se ostenderet, diadema Regium Boleslao imposuit, remittens insuper, quicquid unquam juris in Polonos prae-tendissent Imperatores. Adjunxit & affi-nitatis vinculum, desponsata Boleslai fi-lio Miecislao tum adhuc impuberi Rixia, quam Ehrenfrido Rheni Palatino soror B 2 Otho- 28 F L O R I P O L ONI C I thonis pepererat. Magnas apparet in Bo-leslao virtutes deprehendit Imperator, quas tantis benevolentiae pignoribus co-luit. II. Sed idem, ut ante semper egre-gius, sic Rexfactus dignos fortuna gessit animos. Primum ejus impetum Bohemi sensere. qui fines Polonorum depraedati, primae tamen vindictam culpae pace ob-lata effugerant, ut repetita injuria acrio-rem mox experirentur. Boleslaus enim secundum jam irritatus, Bohemiam cum exercitu ingreditur, & oppidorum aliis impetu correptis, aliis expugnatis, Mo-raviam insuper sibi tributariam facit. Du- cem ipsum excaecat, ut ad novas machi-nationes redderet ineptum. Inde rever-sus cum victore exercitu, in Russos mo-vet, recuperaturus Patri Miecislao ere-pta, & Stopolci miseratus,Qui a fratre Ia-roslao ditione exutus ad Polonos consu-gerat.Diu multumque Russiae aperta po-pulatus, occurrentem denique ad Bugum flumen Iaroslaum fundit, Kioviamque florentissimam tum urbem, occupatam Stopolco restituit. Abeuntem jam tan-quam re confecta Regem vertit iterum in se Iaroslaus, opprimere sperans itineri magis quam praelio accinctos. sed victus denuo L I B E R I I. 29 denuo aegre ipse fuga salutem repperit; exercitus ejus magnam partem caesus est. III. His actis, ne otio torpesceret suorum virtus, sed exercitio perpetuo ve-lut cote acueretur, Saxonas Boleslaus ag-greditur Lesci III. nepotibus, Pomera-nix Dominis infestos gravesque. Sed hi subita belli procella perculsi, fugam ma-gis quam arma circumspexere. Vnde ter-ram eorum impune ingressus hostis late omnia ferro flammisque vastat, progres-susque ad Salam usque toto itinere victo-rem se ostendit, possitis in ipso flumine columnis, quae Polonicae virtutis Germa- nos admonerent. Rediens inde Prutenos corripit, Adalberti interfectores. qui bel-lo impares pacem supplices petierunt. Igitur tributum ipsis imponitur, mittun-turque, a quibus fidem Christianam di-scerent. Sed hi nihil tum usque profece-re, hactenus domitis barbaris, ut meliora docentes ferre, nondum, ut sequi vellent. Intento his Boleslao resumpserat interim animos viresque Iaroslaus, prabatque in-vadere Polonos. Rex procedit obviam, veneratque in conspectum uterque exer-citus apud Bugum flumen. Hic Lixae dum forte equos adaquant,praelio praelu-dunt, quod increscente mox ad famam B 3 tumul- 30 FLORI POLONICI tumultus utrinque militum numero,acer-rimum commissum est. Profligatis ibi victisque Russis, itidem, ut Prutenis nu-per, tributum imperatur. IV. Bellicas Boleslai laudes minime pacis tempora detrivere. Iam primum quia adjutoribus opus est Principi, par-tem curarum capessituris, duodecim e Proceribus Poloniae consiliarios sibi ad-scivit,viros annis & sapientia graves.Ma-gna preterea ei sacrorum cura,magna ju-stitiae erat. Pauperes si periculum esset,ne per lites in longum prolatas vel advoca-torum penuria potentioribus obnoxii fierent, opibus suis juvabat. Arces, prae-fecturas & regni etiam longinqua sedulus obibat. Audita ejus vox: Reip. negotiis invigilantem gallina se vesci, quam deli-ciis omnibus circumfluum cujusquam ex suis adversa incuria transmittere malle. Hisce moribus meruit Boleslaus, ut qui partae Polonis Regiae dignitatis autor fuerat, ejusdem bene administratae abso-lutum aeternumque habeatur exemplar. C A P. L I B E R II. 31 C A P. II. DE MIECISLAO. II. R E G E. AB ANNO CI[...]XXV. AD AN. CI[...]XXXXIV. Hic Patri dissimilis. Tributa Bohemorum [et] Moraviam amittit.Pomeranos vin-cit.postea deterior in dies. BOleslao mortuo in filium ejus Mie-cislaum regnum devolutum est.se-gni indole virum, imparemque tuendis, quae pater acquisierat. Primus ejus ac potissimus labor fuit, quo Russos compescuit, audita Boleslai morte rebel-lantes. Sed hoc quicquid erat gloriae a Bohemis mox destructum est.Qui excus-sis tributis Polonorum, Moraviam insu-per Polonis tum parentem sibi asseruere. Eam post quidem ingressus est Miecislaus, sed quasi in id tantum, ut illam jam non suam esse palam faceret. adeo immaniter ea, quae patebant, vastavit. & mox nulla serio oppugnata urbe militem reduxit. Felicius paulo post cum Pomeranis pu-gnatum est, Belae inprimis virtute, stirpe B 4 Regia 32 FLORI POLONICI Regia Vngari. Quem proinde generum Rex assumpsit,data ei in dotem Pomera-nia, cujus dux in praelio occiderat, & si provixisset, provincia tamen privari re-bellando meruerat. Post haec Miecislaus ad solita voluptatum malumque otiam reversus, nihil dignum viro agitavit. Ex-tremo denique amentia correptus, nec jam suo, sed uxoris, impotentis faeminae ingenio utens, odia & contemptum omnium incurrit. Plane in hoc quoque post tot omnium seculorum exempla fi-des facta est:Naturam postquam magnos viros produxit, veluti lassam in posteris deficere. C A P. III. DE CASIMIRO. I. AB ANNO CI[...]XXXIV. AD ANN. CI[...]XLI. Rixa regni administratrix aufugit. Casi-mirus Monachus factus. revocatur. Masovios [et] Prussos domat. Oriens Miecislaus unicum reli- Mquit filium Casimirum. sub cu- jus ortum Polonia magno terre motu L I B E R II. 33 motu inhorruit. Quod rarum illi terrae mira fortunae ludibria nascenti, Polonis ingentia mala portendisse, postea expli-cantibus se fatis eventus ostendit. Dece-dente Patre tener admodum erat Casimi-rus. Dum ergo is adolesceret,Regia po-testas penes matrem Rixam relinqueba-tu[r]. Qua [abusa] [mulier] in Germanos pro-na, hocque ipso Polonis gravis, cum in-visam se sentiret, in Germaniam tandem, expilato fisco Regio & diadematibus ab-latis fugit. Casimirus ad Vngaros,inde ad matrem tendit, a qua animi excolendi caussa Lutetiam missus, paulo post vitae Monasticae se addixit. In Polonia interim mira erat rerum perturbatio. Omnia la-trociniis caedibusque mutuis ardebant. Eaque occasione usus Maflaus Regi nu-per a poculis,provinciam regno abstraxit, aux postea ab eo Masoviae nomen acce-pit. Nec ab externis hostibus quies erat, Russis Bohemisque abolendae priorum cladium infamiae intentis, Tantis malis pressi Poloni ad Casimirum tandem re-spexere, Monachum jam, & Cluniaci in Gallia agentem. Sed vix multis legatio-nibus & precibus ab ipso,ut vellet liberari voto, a Pontifice, ut posset, impetratum est. Ex ea caussa imposita Polonis annua B 5 pen- 34 FLORI POLONICI pensio est, quae sancti Petri. nummus di-cta fuit.aliaque quaedam diu postea in Pa-palis beneficii memoriam observata. II. Exceptus magno suorum plausu Casimirus & Gnesnae rex salutatus fessis mox Poloniae rebus manum applicuit. Dissidia inter Proceres oblivione mutua seu amnestia sepulta f[...]. M[...] [...]-dium ac latrociniorum puniti. In caete-ros haud anxie quaesitum, quos pruden-ter invenisse bonos, quam fecisse videri ma-lebat. Sic illi nec contemptum impuni-tas scelerum, nec invidiam pariebat cu-piditas puniendi. Exin Iaroslaum Russo-rum Ducem foedere & mox adfinitate si-bi jungit Casimirus, ducta illius sorore Maria, quam pater Vlodimirus ex Anna Basilii & Constantini Imperatorum Con-stantinopolitanorum sorore susceperat. Postea Dobrogneva dicta est. Firmatis ita domi rebus in Masovios movet, eunte obviam Maslao. Committitur acre prae-lium, addente pugnantibus animos hinc ira in perduelles , isthinc conscientia sce-leris, quo veniae spem absumpserant. Fa-vit Fortuna causse meliori,victusque tum Maslaus aufugit,sed ut a clade post major rediret. III. Habitabant tum Prussiam, qua Litua- L I B E R I I. 35 Lituaniae jungitur, Iaziges ferocissimus Populus. Ad hos confugiens Maslaus in suo discrimine ipsorum securitatem peri-clitari facunde demonstrat. Moti illi ho-minem Masoviae suae restituunt. Casimi-rus propere copias contra adducit, mox visa multitudine hostium trepidare pene [coeperat]. Sed animum labantem som-nium erexerit: & quasi timiditatis notam deleturus Rex fortissime postea pugnat: ita ut suos hortando,hostem feriendo de-fatigatus ac pene semianimis in castra re-ferretur a gregario, eui postea nobilitatis insignia contulit. Maslau iterum victum Prussi ipsi, ut caede perduellis clementiae victoris litarent, in crucem-agunt, insul-tantes, ad Alta nisum, ad alta pervenisse. Victoriam hanc Prussorum deditio & optatissima toto regno quies secuta est. quae afflictas ante Casimirum Poloniae vires & per bella nondum penitus recrea-tas blandissime focillavit. Gratior erat Polonis tanta felicitas, quia magno con-stabat,quippe cujus autoremRegem mul-tis calamitatibus, precibus & laboribus repugnanti velut Numini extorsissent. CAP. 36 FLORI POLONICI C A P. IV. DE BOLESLAO A V D A C E. AB ANNO CI[...]LIX. AD AN. CI[...]lxxxii. Bellum Bohemicum. Prussicum. Vngari cum. Russicum. Vngaricum alterum. Russicum alterum. Kiovi[ae] luxuriant Poloni. Boleslaus degenerat.Stanislaum occidit. in exilio sua manu perit. EX tribus Casimiri filliis, qui Patri superstites manserant, maximum natu BoleslaumRegem Poloni as-sumunt. Iuvenculus is adhuc erat,sed ma-gna industriae indole, & parem arduis co-natibus ipsum fatum judicavit, cum im-perium capessenti tot ostendendae virtu-tis occasiones aperuit. Vndique male ha-biti a suis Principes ad Boleslaum con-fluxere, opem rogaturi, id quoque pro-vidente fortuna, ut fortissimi juvenis au-spiciis speciosam misericordiae famam circumdaret. Primum Boleslai impetum Bohe- L I B E R II. 37 Bohemorum princeps Permislaus exci-vit, qui fratrem suum Iaromirum a Po-lonis receptum dolens,vastata immaniter Silesia ad Polonorum fines pervaserat. Sed eundem mox velut emisso aculeo fu-gientem secutus Boleslaus, illatas Polo-nis injurias in Moravis acerrime vindi- [cat],[magna] [...] [...] [...]. [...]- ra metuens Bohemus ad pacis consilia vertit, fratremque Iaromirum dato Pra-gensi & mox Olomucensi Episcopatu, Boleslaum ducta ejus sorore Suentoch-na mitigat. Qui clemens ingenio non invitus bella ignoscendo tranfigebat, & tum aliud ad bellum avocabatur. II. Etenim,dum his intentus agit Bo-leslaus; Pruteni rebellantes Pomeraniam & Poloniae oram vastaverant, occupato Grodeco, quod praedam post vectantibus suffugium dabat. Rex cum suis advolans, cum hostem intra dictam arcem sylva-rumque porro ac paludum invia latentem elicere non posset, dolo aggreditur. Si-mulat fugam, moxque erumpentibus ve-lut ad praedam Prutenis improviso super-venit, caeditque palantes ac securos: hoc majori suorum virtute ac gloria, quod Ossam flumen tranaturi tegumenta cor-poris abiecerant. Victorem inde Prute- norum 38 FLORI POLONICI norum Bela exul, cui amita Boleslai nu-pta erat, & ex Vngaris multi in Belam proni,in Vngariam traxere.Cui Rex Vn-garorum Andreas praeter suorum copias, robora Germanorum Bohemorumque opposuit. Concurritur ad Tibiscum flu-men, ambiguo aliquandiu Marte, donec [Vngari] [ad] [...] [Boleslaum] [...] tes animos abstulere relictis. Plurimi tum ex his caesi. Princeps Bohemorum Vra-tislaus captus. Andreas Rex e fuga re-prehensus & male ab Vngaris exceptus periit. In cujus solium cum Belam Bo-leslaus reposuisset. donatum pramiis e- xercitum ipfe gloria contentus reduxit. Magna sane illius hoc bello & plane ut fi-bi pugnantis fortitudo eluxit, cum alii vidurus esset. III. Reversus ab Vngaria Boleslaus matrimonium init, ducta domum Vis-seslava Russorum cujusdam principis fi-lia. At non diu haesit inter curas nuptia-les; easque ipsas si non bellum, belli ta-men apparatus interstrepuere.Russi illi in animo, nec patiebatur excidere Izaslaus. Kioviensium Princeps, qui tum ejectus a suis cum Boleslao erat. Caeterum in-choato bello Russi, & qui praecipue pe-tebatur Visleslaus haud sustinuerunt ad pugnam L I B E R II. 39 pugnam consistere. Kiovienses quoque conscientia trepidi magis de venia, quam tuenda urbe laborabant, venientemque Izaslaum etiam ambigua spe impunita-tis recipiunt. Ex iis septuaginta, duces nuper seditionis vita vel. oculis multati. Boleslaus dimisso in Hiberna exercitu [ipse] [Kioviam] [...], [ut] [assiduos] belli la-bores brevi quiete interjungeret. Hye-me exacta eundem nescio quae caussa in Premislienses concitavit. Cui venienti minora in eo tractu oppida facile patue-re, Premislia obsidenda fuit, urbs hinc fluvio Sano freta, inde vallis & homi-num, qui eo ex agris confugerant, nu-mero. Etiam cum occupata tandem es-set, tamen refugi in arcem obsessi, vix longa demum fame, & quae hanc comi-tantur, malis edomiti dedidere se, vitam prius paeti, & quod quisque uno onere secum efferre posset. IV. In Vngarie interim Belam, quem paulo ante ad regnum evexerat Boles-laus, illabentis forte camerae ruina gra-viter afflixerat. Vnde secuta mors aemu-los ad spem regni erexit. Filii Belae ad Boleslaum confugiunt, opem & ut be-neficium patri datum in filiis tueretur, rogantes. Ille quanquam caeptis in Rus- sia 40 FLORI POLONICI sia bellis aegre abstrahebatur; cessit ta-men obstinatis precibus supplicium. Ve-niens in Vngariam Boleslaus terruit mox Salomonem, Regis nomen usurpan-tem, ut Budae se non credens Mosonum arcem ingrederetur. Interim Episcopi medios se interponunt, armorum incer-ta [utrique] [...], [...] [...] [...] [belli] patriae illati infamiam demonstrantes. Ini-tur pax his conditionibus, ut Belae filii ducum titulo & tertia regni parte con-tenti, summum nomen Salomoni relin-querent. V. Pacem Vngaris dederat Boleslaus, sed nondum sibi. Russi iterum vocabant, & Izaslaus, quem fratres denuo Kiovia ejecerant. Venientis impetum primum Volhinia excepit,& in ea Lutzkum,quod Rex post sex mensium obsidionem de-mum expugnavit. Duci illius Igoro seu Gregorio venia data. Inde ad Kiovienses conversus Rex Vussevolodum cum exer-citu obvium habuit. Cum ad pugnam venissent,laborare primo coitu dextrum Polonorum cornu caeperat; sed mox misso a Rege subsidio,restitutum est.Vn-de mutata aciei fortuna pelluntur in fu-gam Russi, pene jam victores. Profli-gato hoc exercitu,Rex. ad Kioviam pro- movet L I B E R II. 41 movet castra,obsessamque aliquandiu ex-pugnat.Cui quanquam iram victoris me-renti parcitum tum tamen est, infelici plane clementia, & quasi ad id, ut esset, unde corrumpi Regis felicitas posset. VI. Vere quod Capua olim Annibali, id Boleslao per hyemem habitata Kiovia fuit. Hic ille tot gentibus formidabilis, ille victor exercitus elanguit, otio scili-cet hyberno ad malas libidines abusus. Nec stetit intra viros malum.Delata enim velut aura pestifera in Poloniam harum libidinum fama uxores quoque corrupit, diu jam maritorum absentiam male fe-rentes. Placuit faeminis nefandum vin-didae genus, ut libidinem libidine ulcis-cerentur. Grassabaturque tum passim ju-venum licentia, ut diffcilis esset etiam pudentioribus castitatis suae custodia. Vn-de Margarethae cujusdam, quae Nicolai Zembocii uxor fuit, virtus laudatur; quae cum duabus sororibus Turri Zembo-viensis templi multo tempore latuit, fa-milia illis per funem alimenta suppedi-tante. Caeterum auditis uxorum suarum flagitiis viri indignatione accensi,missio-nem petebant: hac non impetrata,clam, Rege nequicquam prohibente domum dilabuntur.Rex desolatus a suis,metuens- que 42 FLORI POLONICI que ne cum tam paucis inter [inferosos] a-gens, contemptum, ac mox periculum provocaret, sequi caeteros necesse ha-buit. Reversus fugae autores capitali sup-plicio, caeteros publicatione bonorum, aut carcere diuturno multat. Nec a fae minis temperavit.Vberibus adulterarum, fi quibus indulgentia maritalis peperce-rat, horrendo vindicte genere abstrahi so-bolem,catuloq; admoveri jussit. His ru-dimentis Boleslaus saevitiae initiatus non destitit postea in innocentes juxta ac no-xios grassari:documentum omnino prae-bens, Exui inter crebra supplicia sangui-nis humani reverentiam, invisaeque pri-dem crudelitatis usu tandem venire amo-rem. Mox & exactionibus insolitis one-rare subditos coepit.Palam denique adul-ter,Christina nobili faemina marito Mie-cislao abducta ad foedas voluptates abu-tebatur. Quid multa? in Tyrannum jam degenerabat,ille nuper optimus Princeps Boleslaus. VII. Sed ut morbi, ita vitia nondum plane adulta sanari possunt, si manum admittant, praebeantve patientiam re-mediis. Boleslaus hic ferre penitius non poterat vitae suae censores: & Stanislaum Sczepanovium Episcopum Cracovien- sem L I B E R II. 45 sem virum non minus sanctitate, quam gente nobilem, ulcera ipsius liberius tan-gentem pessime oderat: quaerebatque la-bem aliquam famae viri adspergere: quo autoritatem arguentis excusatius con-temneret.Comperto tandem,cum diu ri-matus nihil aliud repperisset, emptum a Stanislao agrum quendam, emptorem male acquisitae possessionis per haeredem (nam venditor paulo post acceptum pre-tium obierat) jubet inquiri. Vt inno-centiam suam probaret Episcopus,mor-tuum, cujus ager fuerat, Petricum (ut cum Cromero plerique alii tradunt auto res)suscitat,decantatissimo per Poloniam miraculo. Boleslao nihilominus ad sce-lera contumaciam addente, pertinax quoque Episcopus fuit in monendo, & fortioribus tandem remediis agendum ratus, Regem a communione sacrorum prohibet. Ille magis etiam iratus, Epis-copum sacris tum operantem interficit, infliclo capiti illiustam valide gladio, ut exsiliens cerebrum templi parietes ad-spergeret. Percussus mox majori ab ipso Pontifice Romano fulmine, annum cir-citer post caedem exegerat, cum exosum se omnibus sentiens, & conspiratione etiam impetitus in Vngariam cum filio pro- 44 FLORI POLONIC[I] profugit, ubi cura aliquandiu vixisset, conscientiae torminibus impar & amen-tia correptus finem supplicii manu fertur quaesivisse. Alii alium Boleslai exitum memorant. Sed quisquis fuit, meretur la-chrymas degener illius ex optima adoles-centia posterior aetas: admonetque mor-tales fragilitatis suae, cui adeo ipsa etiam, qam cuncti expetimus, felicitas pericu-losaest. CAP. V. DE VLADISLAO HERMANNO. AB ANNO CI[...]LXXXII. AD ANNVM. CI[...]CIII. Fratris vices principis nomine suscipit.bel-la ejus cum Pomeranis. cum Imperatore Henrico. domestici tumultus.Filii ipsius expeditiones qu[ae]dam. EXacto Boleslao Audace,destitutum capite Regnum, & Russorum tum insuper incursionibus vexatum, fra- ter L I B E R. I I. 45 ter Audacis Vladislaus, nomine principis in se suscepit. Regis titulum refugiebat, seu spe fratris redituri(nam mors ejus se-rius demum vel sequuta est,vel innotuit) seu metu-Pontificis, qui Poloniae, ut sa-cris,ita Regis creandi potestate interdixe-rat. Prima ergo illi cura fuit Pontificis interdicta tollere, misitque in id legatum; qui tamen nihil amplius quam libertatem sacrorum impetrare tum potuit,Post haec Vladislaus Miesconem fratris exacti fili-lium egregia indole juvenem ex Vngaria revocat, miseratione,vel metu, ne Vnga-rorum ope ad Paternum regnum nitere-tur. Sed hunc sexto a reditu anno seu mors fato propera, seu artes patris inimi-corum,ultorem filium timentium abstu-lerunt. Vladislao duo erant filii,alter Sbi-gneus ex matre impare natus,alter Bo-leslaus a detortis labris Crivousti appel-latus, quem Iuditha mater diu sterilis, nuncupatis ingentibus votis a Deo impe-travit. II. Caeterum Vladislai istius tempora Pomeranorum Prutenorumque maxime incursiones insignierunt. qui post multas demum expeditiones eo redacti, ut qui-escerent. Primum in illos bellum sine sanguine stetit, cum territi fidem & ob- sequi. 46 FLORI POLONICI sequium pollicerentur. Altera expeditio-ne res ad praelium devenit: quod tamen aequis manibus patratum videri poterat, nisi nocte, quae pugnam diremit, fugis-set hostis. Tertius impetus circa Naclum consumptus est, quae arx Pomeranorum post actam praedam fugientium recepta-culum erat, nec potuit tum a Polonis expugnari. Postremo denique certamine lassata hostis contumacia, redditis quae abstulerat, clementiam Vladisla[i] invoca-vit. III. Dum haec in Pomerania gerun-tur, conslaverat nescio quod fulmen in Polonos Imperator Henricus IV.Vratis-lao enim Bohemorum Principi dum Re-giam dignitatem conferret, jus quoque in Poloniam, quod nullum habebat,de-derat. Hujus ergo filius Braedislaus, quasi sua sibi vindicaturus Poloniae fines inva-sit, vastavitque. Quem missus a Vladislao Seciechus Cracoviensis Palatinus, impi-ger militia vir, repulit fortiter, & actis per Moraviam praedis gravissime ultus est. Ivit tum impetrata a Patre venia Sececho comes principis filius Boleslaus, novem fere annorum puer, sed qui an-nos ingenio praecurrebat. Magna indu-stria is omnia, quae in castris gerebantur per- L I B E R II. 47 perlustrans, in futurum post usum sepo-nebat. Idem paulo post latrones, qui ex Pomerania egressi Miedzericum occu-paverant,rectore Sececho repressit.Tali-bus curis ac facinoribus Boleslaus futu-rae magnitudini praeludebat. IV Hostibus domitis jam pace flo-rere Polonia poterat, nisi domesticae se-ditiones turbassent. Secechus ille, cujus facinora egregia modo narrabamus,me-ritis in Rempublicam & gratia principis tumens, potentiam suam, ut fere fit, op-press[ione] inferiorum ostentare coeperat. Inde non invidia tantum sed odio quo-que civium flagrabat. Multi illo struente eversi, multi proscripti, vel proscriptos sequuti in Bohemiam erant. Qui, opem pollicente Bohemorum rege, adscito-que in ducem Sbigneo Vladislai notho, quem Pater monasterio incluserat; deni-que pertracto infocietatem Vratislavien-sium praefecto Magno comite, arma pa-rant in Secechum. Vladislaus se per latus ministri peti ratus,exercitum conjurato-rum, quibus Pomerani quoque jam re-cens accesserant, circa Crusphiciam adoritur, strageque insigni afficit, Sbi- gneo ipso,qui caput omnium erat,capto. Cui non difficulter tamen mox ignovit. Vla- 48 FLORI POLONICI Vladislaus, mansitque pater erga hostem etiam filium. V. Sed Paulo post resuscitatum est hoc belli civilis incendium,& Boleslaum quo-que alterum filium,intactum antea,traxit in partes eorum, qui in Secechum con-spiraverant. AEgre adhuc a Sececho di-vellebatur Vladislaus Pater, incertum an ob virtutem viri, an ex more principum, qui Amicitias proprio fastidio facile o-mittunt, si excutere coneris, cedendi pu-dore ambitiosius plerumque retinent. Noster tamen hic publicae quietis studio, in exilium clientis, quo illa redimi posse videbatur, consensit. Composita seditio-ne domestica Boleslaus filius arma a Pa-triae visceribus in Pomeranos, & mox Russos convertit, repressisque fortiter utrisque, regnum patri securum, sibi per beneficia obnoxium devinctumque magis reddidit. CAP. LIBER II. 49 CAP. VI. DE BOLESLAO. III. COGNOMINE CRIVOVSTO AB ANNO CI[...]CIII. AD ANNVM CI[...]CXXXIX. Crivousti in Bohemos expeditio. in Pome-ranos. mox iterum in Bohemos. iterum in Pomeranos. Bellum cum Henrico Im-peratore. bellum in Pomeranos duplex. Fratris Sbignei c[ae]des. Palatini Craco-viensis dejectio. Expeditio in Russos. in Vngaros. in Russos diversae expeditiones. extrema infelix. Ladislao mortuo filius sucessit Bo-Vleslaus, jure naturali haeres, sed quo digniorem, etiam si suffragiis a-gendum fuerat, nulla electio invenisset. Magna juvenis specimina virtutis edide-rat,sed majora mox principatum adeptus exseruit. Bellis sane exercitatiorem vi-rum non habuit Polonia, possitque illa huncMartis pullum numero conflictuum Marcellis Iuliisque Romanorum fere op-ponere. Sed mihi nunc pugnas illius omnes memorare per propositam animo C brevi- 50 FLORI POLONICI brevitatem non licet; praecipuas, nec has nisi strictim enumerabo. Initia Boleslai invidia Sbignei fratris maxime exercuit. qui supra assignatae a patre haereditatis fortem aspirans, varios subinde in Prin-cipem hostes concitavit.Primum quidem Borivoium Bohemorum ducem. Sed is cum ad fines Polonorum pervenisset,pu-dore injustae caussae a suis desertus,re nul-la effecta domum rediit.Conatum tamen ejus ulciscendum putavit Boleslaus, mi-sitque copias, quae duce Zelislao, uno e Proceribus Polonis omnem Moraviam hostiliter pervagatae sunt. Mox eodem Sbigneo machinatore Pomerani insur-rexere. Hos lentius quidem, nec sine di-scrimine, compescuit tamen ad tempus Boleslaus, Bialogrodo, Colberga, Cos-mino, Veleno, praecipuis tum Pomera-norum oppidis expugnatis. II. Sed paulo post cum utraque hac gente repetenda fuit bellorum tela. In Bohemos incitavit Boleslaum foedus & affinitas Colomanni Vngarorum regis, quem oppugnans Henricus V. Impera-tor, Bohemos, ut tributarios tum impe-rii secum traxerat. Ingresso Bohemiam Boleslao opposuere se Vasco & Mutina, delecti a principe suo, qui in Vngariam. secutus L I B E R II. 51 secutus Imperatorem erat, Duces. Sed hi fusi, Pragamque profugi, quicquid aper-tum aut imbecillum in Bohemia fuit, praedae hostis reliquere. Interim absentia Boleslai audaciores Pomeranos fecerat; & seu impetu seu proditione arcem Vsce occuparant. Huc ergo festinato itinere regressus Boleslaus Velenum obsidet, quod & ipsum ad hostes defecerat. Aderat [...] fratri, & occulte cum hoste socians con-silia. Nocte quadam irrumpere Pomera-nos in castra Principis jusserat, omnia prompta pollicitus. Illis advenientibus commodum erat in excubiis,id quod so-lenne habebat, Boleslaus, & in re subita, cum vires non posset, dolum opposuit. Ruentem enim in castra hostem solus cum paucis excubitoribus a tergo ado-ritur, voce, terrendo hosti, suisque, qui in castris erant, excitandis,altum sublata. Pomerani circumventos se rati, conci-dunt animis,& mox accurrentibus Polo-nis plurimis profligantur. Tantum valet Pincipis in castris praesentia, & vel dor-mientes exercitus unius vigilia potest de-fendere,Caeterum depulsis ita Pomeranis, Sbignei etia perfidia non diu latuit. Cujus publice convictus, cum omnium senten-C 2 tiis 52 FLORI POLONICI tiis ad capitis supplicum addiceretur, exilio multatus est, moderante sic poe-nam fratre, ut nec flagitium inultum, & reus clementiae exemplum foret. III. Bellum Bohemicum parvum mo-le ipsum, sed magni alterius caussa ex-titit. Henricus enim Imperator, adiutos a, Boleslao Vngaros indignatus, Mar- [chiam][&][Silesiam][ditiones][tum][Polo]- norum invant, omniaque [istuc] velut torrente corripuit.Sola Glogovia in ob-sidii tolerantiam obstinata, victori caete-rorum moram objecit: animante ad constantiam oppidanos Boleslao, ob-sessoresque assiduis incursibus lacessen-te. Missis forte post pacis caussa a Boles-lao legatis, leges iniquiores proposuit Imperator, thesaurumque suum osten-dens, hunc Polonos perdomiturum, di-xerat. Ad quod Scarbicus, princeps le-gationis, ut arrogantiam Caesaris per-stringeret, demptum digito annulum thesauro injiciens, aurum, inquit, adji-ciatur auro: subindicans haut dubie, fru-stra auro terreri viros, quibus ferro ma-nus, animus virtute armatus sit. Intel-lexit quoque scomma Imperator, idque elusurus, hab danck; inquit: quae gratias agendi apud Germanos formula est; no- men- menque Habdanckiorum familiae dedit, quae hodieque inter clarissimas Poloniae habetur. Caeterum cum reversi ad suos legati datas a Caesare conditiones retu-lissent, vehementer animi Polonorum accensi commotique sunt.Ita ut qui huc-usque subitariis tantum assultationibus Caesarianos vexassent,tandem praelii ten-tare aleam decernerent Locus erat pro-pe Vratislaviam, longa porrectus pla-nite, & ob id Polonorum aciei commo-dior. Eo cum ventum utrinque esset, initur praelium, in quo ingens inprimis Boleslai fortitudo emicuit. Quippe & ipse strenue ciebat pugnam, & cum initio Germani graves esse coepissent Polo-nis, cedentes hos occursando animan-doque subinde reducebat in hostem; donec vi equitatus legiones Germano-rum perrumperentur, inclinaretque ad Polonos victoria. Magna eo praelio u-trinque strages edita est: adeo ut insepul-torum cadaveribus illecti canes diffici-lem iter facientibus transitum darent.Vn-de Campi Canini nomen hodie etiam-num agro, in quo commissa pugna est, manet. Post praelium cum Henricum in Italiam vocarent negotia, & is pacem expeteret magis, quam palam offerre C 3 vellet, L I B E R II. 53 45 FLORI POLONICI vellet, profectus ad eum est Boleslaus Padenbergam Franconise oppidum. Vbi honorifice acceptus non pacem tantum cum Caesare, sed & affinitatem inivit;ac-cepta in conjugem sorore illius, despon-saque porro Vladislao filio suo impu-beri adhuc filiola Caesaris itidem parva, Christina, cujus paulo post saepius fiet mentio. IV. Pace hac facta data est Boleslao, sed brevis armorum quies. Nam paulo post & in Pomeranos resumendum bel-lum fuit, quod tamen intra unius oppi-di Nacli expugnationem stetit: & in Bo-hemos illum miseratio Sobieslai impu-lit, qui a fratre suo Bohemorum Rege ob caedem consiliarii cujus dam, carceri inclusus, &. mox inde elapsus in exilio agebat. Quo restituto bellum quoque conquievit. At fortuna Sobieslai hujus, Sbigneo, quem itidem a fratre Boleslao in exilium ejectum diximus, spem ve-niam nanciscendi attulit. Reversus re-ceptusque in gratiam est, sed ut citius periret. Offendit enim mox factu suo fra-trem, aderantque etiam illico proceres quidam, qui privato in Sbigneum odio omnia illius seu bona seu mala indete-rius torquentes, stimulabant occulte Princi- L I B E R. II. 55 Principem, ut aemulum, quem nulla be-neficia emendarent, amoliretur. Ita missi a Boleslao sunt, qui hominem ob-truncarunt,prius eundem conviciis ad-orti, ut per jurgium privata ira occisus videretur. Sed cessit mox ea caedes Bo-leslao in assiduum vitae tormentum: Per-petuo hoc conscientiae ingenio, ut foe-ditatem criminum suorum, cum peracta sunt, rectius demum introspiciat, mira-qve tum exaggeret facundia. Pauco in-terjecto tempore Scarbimirus quoque Palatinus Cracoviensis periit;vir acer in-genio, spectatusque militia, sed sua ja-ctantius extollens, idemque palam cri-minator in Principem. Toleratus ali-quandiu, tandem cum potentias suae fi-ducia, aperte seditiones moliri videre-[tur], [Senatu] [motus], [excae] [catuscque] in car-cere vitam finiit. Atque ut ignominiae ejus, aliquod ultra mortem quoque su-peresset monumentum, constitutum tum est, ut posthac Castellanus Craco-viensis Palatinum loco ac dignitate an-teiret. Dum haec in Polonia geruntur, ceperat iterum Pomeranos quietis suae taedium. Denuo Boleslaum lacessunt Suentopelco duce, quem paulo ante vi-ctis Naclensibus impofuerat Boleslaus. C 4 Ob- 56 FLORI POLONICI Obsessum ergo rursus a Boleslao Na-clum est, expugnatumque. Caeteri quo-que Pomeranorum ante expugnatio-nem hanc prarlio victi, post debellati, cum imperio Polonorum, religionem silmul Christianam, quam bis ante acce-ptatam, bis reiecerant, bona jam fide re-ceperunt. V. Hinc jam tandem Boleslao in ea-dem fere hactenus arena luctanti no-vum campum Russia aperuit. Fugerat ad Polonos Patrui Vlodimiri insidias vi-tans Iaroslaus, affinis Boleslai. Eum re-ducere Russi quidam Vngarorum & Boleslai ope laborabant. Sed Iaroslaus inter pugnandum confosso equo excus-sus, & aegre a suis protectus, postquam in tentorium relatus esset, ex vulnere obiit. Cum caussa belli, bellum quoque ipsum intercidit. Postea Boleslaus Vo-lodorem Przemisliensium Ducem, arma in Polonos cientem compescuit. Quo facto, ire in Vngariam parabat cogna-tos suos, Stephani regis exules filios cum matre in regnum repositurus. Iamque ad Scepusium progressus, expertusque etiam praelio cum Alberto Austrio fue-rat, cum caepto abstrahitur per Russos nova iterum molientes. Hos vero ante- quam L I B E R. II. 57 quam vi tentaret Boleslaus, dolo ado-riendos suadebant proceres. Vnum esse inter ipsos Iaropelcum videbant, a quo caeteri penderent. Ducem hunc tolli, in-gens fore belli compendium. Ei confi-ciendae rei Petrus Vlostovicius Comes Xiansensis se obtulit. Hic consentiente Senatu, proficiscitur ad Iaropelcum, lae-sumque se a Principe suo ac profugum non sine multis conviciis queritur. Cre-didit homini Iaropelcus, sed paulo post ab eodem, dum forte ruri cum paucis-simis ageret, comprehensus ad Boles-laum adducitur. A quo in carcere per annum detentus, post magno aere re-demptus ad suos rediit; cum prius ami-citiae fidem Boleslao dedisset. Sed is fi-dem postea, quam vindictam amittere maluit. Fraudem fraude ulturus, mittit in aulam Boleslai Vngarum quendam, qui captata occasione Principem occi-deret, vel quocunque modo proderet. Hic qua erat ingenii ac morum versu-tia, Principis amicitiae se insinuat,ac tan-dem post longae familiaritatis usum,prae-fecturam Visliciensem impetrat. Quam cum aliquandiu tenuisset, advocato po-stea Iaropelco tradit. Ab hoc vero cum pacta forte praemia postularet, lingua C 5 ocu- 58 FLORI POLONICI oculisque privatus dicitur solito prodi-torum fato, ut etiam quibus profuere, invisi sint. VI. At habent plerumque hoc fraudes, ut cautos reddant,quos deceperint; raro-que iidem eosdem fefellerunt. Boleslaum tamen recens a Russis fraudatum, gra-viore mox dolo iidem circumvenere. Iaroslaum Haliciensium ducem, princi-patu a suis dejectum & ad Polonos pro-fugum revocabant quasi poenitentia mu-tati Halicienses. Interim tacite reliqui Russorum militem cogunt,Vngaris qui-busdam adscitis. Boleslaus exulem ad re-sipiscentes reducturus, minori, quam in persidos & hostilia molientes opus erat, exercitu advenit.Cui ad Haliciam Vnga-rorum turmae specie gratulandi occur-rentes, Polonorum novissimo agmini se jungunt. Idem faciunt Halicienses. om-nes amicitiam vultu praeferentes; mox circumdatos Polonos invasuri. Suboluit fraus Boleslao, sed cum jam nonnisi prae-senti periculo vel dedecore effugi pote-rat. Consultanti ergo quid facto opus esset, occupare parantes se pugnae Rus-sos visum est. Mox irruens orditur prae-lium. Secutis pari virtute caeteris,non in-feliciter cedere res coeperat, cum alia parte L I B E R II. 59 parte fugam orsus Palatinus quidam, plurimis idem faciendi pudorem abstulit. Pauci cum Boleslao faucii fessique resti-tabant Russis vincentibus; jamque equus sub Principe defecerat, instabantque ex-trema omnia, cum gregarius alium illi equum suppeditans, persuadet, ut matu-rata fuga meliori se fortunae reservaret. Magnus postea militi honos habitus est. Palatinum missa, a Principe pellis lepori-na,[colus] & fusus,pudore ad laqucum ade-gere. Ipse Princeps adeo impatiens igno-miniae fuit,ut conspectum hominum vi-tans assiduo se domi luctu maceraret:non inusitata humanis animis in se & fortu-nam iniquitate; unius ut calamitatis sol-licitu dine, prosperorum omnium me-moriam obliterent CAP. VII. DE VLADISLAO. II. AB ANNO CI[...]CLXL. AD ANNVM CI[...]CXLVI. Bellum Bohemicum. Petri Dunini casus. Bellum inter fratres. MOrtuo Boleslao paternarum pos-sessionum haereditatem,ita ut pa- ter 60 FLORI POLONICI ter jusserat, quatuor filii crevere. Sum-mum rerum regimen primus natu Vla-dislaus accepit. Sed ut ditiones, ita vir-tus paterna divisa minorque filiis: hujus vero etiam minimum Vladislao contigit proximo patris successori. Bellum is ex-tra fines Patriae uullum gessit, praeter Bohemicum, quod tamen ultra popu-lationes Silesiae non processit, ac morte mox Ducis Bohemorum Sobieslai fini-tum est. Inde inturbidum externis re-gnum, sed ut eo gravius interna mox ar-descerent. Non diu enim fratres inter se concordes egere; culpa maxime Vladis-lai, cujus ambitionem imminuta prin-cipatus sors acriter urebat. Accedebat stimulus domesticus, Christina uxor, quae Caesare patre avoque orta, indig-nabatur nupta esse marito, qui tam an-guste imperaret. Nec puduit Vladislaum a Proceribus postulare, ut unum se pa-triarum ditionum vellent haeredem. Sed adversos omnes expertus, & acrius mox instigante conjuge, tributa fratribus im-perat, postremo quoque conquisito ex-terno milite, quaedam eorum oppida invadit. Illi Principis veneratione, seu virium diffidentia ad preces confugiunt, fratris fidem Procerumque intercessio- nem L I B E R II. 61 nem implorantes. Et ex his quidem non paucos illis caussae aequitas & misericor-dia conciliavit. Inprimis non tegebant affectum Vuseborius Palatinus Sendomi-riae, ac Petrus Duninus Scrinnensis Co-mes: quorum ille vim minabatur, alter monendo Principem ad aequa flectere la-borabat; uterque ob id aulae exosus. II. Sed in Duninum vehementius Christina efferbuit, pridem illi aliam ob caussam infesta. Processerat enim is ali-quando cum Principe venatum: cumque nox in sylvis errantes oppressisset,post re-fectum serina, & aqua corpus, dormituri in stratas humi penulas procubuerant. Tum Vladislaus jocans ad Petrum: mol-lius nunc tua, inquit, uxor cum Abbate Scrinnensi cubat. nil moratus alter; for-tasse & tua, inquit, cum Dobesso. voca-batur autem ita Iuvenis quidam Nobilis, forma elegans, Christinae in deliciis. Alte admisit ad animum Vladislaus jocum Du-nini, nec abstinuit, quin Christinae aperi-ret. Hinc flagrantior jam in hunc offensa. Nec multo post ille nuptiis filiae, quam Iaxae Serborum Duci elocabat,occupatus a Dobesso per infidias capitur, linguaque & oculis privatus vivere poenae suae super-stes jubetur: clarissimo documento;Cau- te jo- 62 FLORI POLONICI te jocandum esse cum dominantibus: quod hi & facillime offenduntur; & im-prudentius jocantium argutiis gladii sae-pe promptius, quam ingenii acumen op-ponunt. Caeterum commissa hac caede magis metus atq; odia procerum in Prin-cipem, simul crudelitas Principis in fra-tres gliscebant. Quippe accitis in auxiliu Russorum Ducibus Henricum fratrem Sendomiria; Boleslaum Plosco omnique Masovia exuit: fugientesque ad Miecis-laum, qui solus fraternae potentiae restita-bat, persequitur. Stitit venientem Posna-niae obsidio, tandemque evertit. Forte enim securius aliquando obsessor exerci-tus agebat, poculis ludisque indulgens, raris nec sobriis excubantibus vigiliis.Vsi occasione fratres, qui haut procul aberant & ipsi exercitu instructi; solutos ac lan-guidos circumveniunt, & erumpentibus simul ad datum signum oppidanis fugant caeduntque. Vladislaus Cracoviam pri-mum, mox & illinc, praevalente fratrum factione expulsus in Germaniam ad Con-radum Imper. Christinae sobrinum con-fugit. Quo eum mox uxor cum liberis sequuta est. Ibi vivere ex alieno necesse fuit, quibus nuper sua non sufficiebant. C A P. L I B E R II. 63 CAP. VIII. DE BOLESLAO C R I S P O. AB ANNO CI[...]CXLVI. AD AN. CI[...]CLXXIV. Bello fraterno Conradus se interponit. [et] post eum Fridericus Barbarossa. Silesi[ae] a Polonia avulsa. FRatre exacto proximus aetate Bo-leslaus principatum adsequitur,vir-tute ante Vladislaum imperare me-ritus. Hic in caeteros fratres benignus ac liberalis, cum exule subinde adhuc luctari habuit de Principatu. Quippe is omnia pro sceptro recuperando tentans,varios in Polonos concitabat hostes. Primus caus-sam illius suscepit Conradus Imperator, legatosque misit, negotium Vladislai acturos. Facile se Boleslaus purgavit Im-peratori, cognita exulis culpa aequiori & aliis tum molitionibus intento. Parabat enim bellum in Asiam, in quam tendens cum ob viae compendium, securitatem-ve per Poloniam iret, honorifice a Bo-leslao acceptus ad Pontum Euxinum dedu- 64 FLORI POLONICI deducitur, fratris caussa in reditum reje-cta. Reversus deinde ille ab Asia, cum fi-nem orandi non facerent Vladislaus & Christina, bellum tandem in Polonos de-cernit. Ingens erat Caesaris exercitus. Sed hunc,congredi licet aperte non ausus Bo-leslaus,ex insidiis assultando,pabulationes infestando intercipiendoque, & quae alia celeritate Poloni facere consuevere, mire fatigabat. Vt cum postea Conradum su-biti Germamae tumultus alio vocarent, facile ad pacem inclinaret. Mitigavit etiam hostis animum Boleslaus in castra ad ipsum profectus & innocentiae suae probationi, muneribus varie per Aulicos distributis, momenta addens. Quiescente Conrado non quiescebat tamen Vladis-laus : cumque ab Imperatore aliquas,qui-bus exilium tolelaret, possessiones nec non copiolas accepisset, lacessebat fines Polonorum, sed eventu semper irrito. Mortuo Conrado suscepit Fridericus Barbarossa imperium, & simul caussam Vladislai. Cum missis ad Polonos legatis nihil profecisset, bello eosdem aggredi-tur. Qui milite impares, ad artes consu-giunt, quibus ante Conradum lassave-rant: ingentemque illum exercitum, ad famem,& quae hanc comitantur mala,re- digunt. L I B E R II. 65 digunt. Fit iterum pax, ea lege, ut Impe-ratori Mediolanense tum bellum molien-ti, trecentos equites hastatos submitte-rent Poloni,Vladislao [daretur] Silesia.Que a Poloniae regno tum avulsa, & a poste-ris mox Vladislai in varios Principatus di-visa, tandem tota Bohemorum regno accessit. II. Ita belli fratemi procella detonue- rat, cum Boleslaum Prussi, Polonorum imperia post Crivousti patris mortem aspernati, in se traxere. A quo victi, & ad Christianae religionis sacramentum ada- cti sunt. Sed, ut nunquam bene respon- det coacta Religio,redeunt mox ad inge- nium suum Prussi, fraena excutiunt,& sa- cerdotibus ejectis, se potius extrema su- bituros minantur,quam animorum servi-[tutem]. [...] [cum] [ea] [...] [obiequium] pollicerentur,patria illis sacra relicta. Ast ii quia prima impune cesserant, audaciam mox ad majora sumpsere.Ejiciunt Polo- norum praesidia,praedas agunt per Maso- viae agros,mox advenientibus Polonis in paludum uligines sylvasq; se abdunt data opportunitate erumpentes. Merebant ex ea gente quatuor transfugae sub Polonis, & longa fide locorumque peritia Boleslao se commeridaverant. Hi conspiratione cum 66 FLORI POLONICI cum Prutenis clam inita, Polonos osten-sa spe ingentis praedad deduxere in locum avium & Prussis insessum. Quibus erum- pentibus circumventi Poloni & lubrico paludum lapsantes magna strage caedun- tur, periitque illic Henricus Boleslai fra- ter, & omne pene robur militiae Polonae. Henrico caeso,Palatinatus Sendomirien- sis, qui illi ex sorte paterna obtigerat in Casimirum natu minimum devolvitur. Filii Vladislai, Duces jam Silesiae partem illius haereditatis sibi vindicantes, lata re- pulsa, & memoriam veteris in juriae ac- cendente nova, arma minabantur: mul- tisque demum persuasionibus a Boleslao, & proceribus mitigati conquieverunt.Sed tum ferme iterum internis se motibus concussit Respublica.In tractu enim Cra-[coviensi] [...] [...] [ordo] [...] [&] [...] autoribus in Boleslaum insurrexit, Casi- miro fratri deferens imperium, odio seu Boleslai ob cladem Prussicam,seu Mecis- lai alterius fratris,cui aetatis jure successu- ro viam ad principatum, alio mature ele- cto cupiebant praeclusam. Sed Casimirus quanto in vulgus gratior,tanto impensius pro fratre nitebatur, eoque, quo in Prin- cipem petebatur, favore ad comprimen- dam seditionem usus est. CAP. L I B E R II. 67 C A P. IX. DE MIECISLAO SENE. AB ANNO CI[...]CLXXIV. AD ANN. CI[...]clxxviii. Miecislaus in juventute probus.postea de-gener. regnum accipt, [et] mox amittit. FRatre mortuo ibant in Casimirum minoris Poloniae suffragia. sed haec tamen Miecislaus majoris Poloniae sententiis evaluit. Huic gravis & prudens juventus Senis nomen conciliaverat, ve-rum decora juventutis dissimiles sequen-dum annorum detrivere mores. Princi-patum ejus [imposita][...] ac [plebe] iis tributa, & inexperta ante Polonis fisci avaritia,honorum denique nundinationes invisum brevi reddiderunt. Auxere odium ministri ac Praefecti,qui dum emunctioni-bus Populi non Miecislaum tantum, sed sua quoq;aviditatem fatiant, unius tamen Principis invidia omnes peccabant. Stu-duit Miecislaum in viam reducere Gedeon Cracoviensis Antistes, & instructa viduse, cujus gregem nutriti a filio canes laceras- sent 68 FLORI POLONICI sent, fabula, velut in imagine principem sibi ostenderat. Sed hunc nullae admoni-tiones emendabant. Inde idem Gedeon cum Stephano Cracoviensi Palatino ad abrogandum Miecislao, deferendum [que] fratri ejus Casimiro imperium caeteris praeivit. C A P. X. D E C A S I M I R O AB ANNO C I[...]CL XXVIII. AD ANN. CI[...]CXXV. Conarii cujusdam petulantia a Casimiro patienter tolerata. cum fratre Miecislao bellum. qui a quibusdam in regnum frustra [...] [...] Prussis bellum. CAsimiro cum aliae virtutes, tum unum maxime moderati animi specimen studia Polonorum con-ciliavit.Quidam exAulae ejus asseclis Ioh. Conarius, ab ipso ad aleae ludum invita-tus,victusq; extremo jactu, cui tota sors-producti in serum noctis ludi committe-batur, ita efferbuerat,ut vincenti Casimi-ro colaphum duceret. Comprehensum cum L I B E R I I. 69 cum omnium sententie capitis reum pro-nunciarent, Casimirus etiam a culpa ab-solvit; illum, inquiens, impatientia ja-cturae abreptum esse, se vero prostitutae dignitatis suae justam poenam luisse. Sed vota procerum accendebat porro etiam ipsa Casimiri sceptrum fratri praeripere abnuentis modestia. Videbatur enim, ut [...], [...] [...], imperium re- cusare. Cedenti tandem precibus Polo-norum regnum que capessenti,prima cura suit impressa Reip. vulnera sanare, vitia-que corrigere, quae Miecislaum expule-rant. Hunc autem ipsum paternae haere-ditati restituit, supplicem quidem nunc, sed occultas tamen recuperandi imperii spes alentem, intentumque occasionibus. Erupit paulo post cupiditas, cum Maso-viam & Cujaviam, quas Casimirus, tutor Lesco Boleslai Crispi filio datus,admini-strabat, per fraudem occupavit. Vnde ta- men brevi post excussus est. Bellum Ca-simirus primum in Halicienses gessit,qui-bus domitis, sororis suae filium Miecis-laum, ab illis expulsum restituit. Eo pau-lo post veneno a suis necato Vngarorum regis filius Andreas Haliciam occupave-rat, Vlodimiro, qui ad opem Vngaricam Casimirum fugiens se receperat, per frau- dem 70 FLORI POLONICI dem carceri incluso. E quo ille elapsus, hostis nuper sui Casimiri implorata cle-mentia, impetratoque auxilio Haliciam Vngaris eripit. Inde irritatus rex Vnga-rorum, fines Polonorum invadit, vicis-simque a Polonis incessitur. Sed id bel-lum, quia nec Vngaris nec Polonis vo-lentibus erat, maturatis primo induciis [suspensum],[...][firma] [pace] [compositum] est. II. Haec agente Casimiro, circum-egit se favor Polonorum quorundam, & a Casimiro in Miecislaum reflexit. Iam-que Cracoviam urbem savitorum suo-rum ope occupaverat Miecislaus; arce tamen a Fulcone Episcopo, & Nicolao Palatino prohibebatur. Profectus mox idem colligendi militis caussa in Polo-niam Majorem, interim in filio, quem Cracoviae reliquerat, a Casimiro ope Russorum maxime debellatur. Casimirus filium fratris ejusque milites non modo incolumes, sed & muneribus ornatos di-misit. Qua pietate Miecislaum caeteros-que ita permovit, ut vivo ipso nihil ho-stile moliri sustinerent. Adeo nonnun-quam hostem, quem fortitudinis non coercuit metus, admiratio clementise subigit. Post haec cladis Boleslao fratri infli- L I B E R II. 71 inflictae memoria, manesque Henrici nu-per occisi in Prussos Casimirum elicuere. In hos nequicquam reluctatos igne fer-roque ita grassatur, ut in armis facile ira vindictae appareret. Nulla sexus, nulla aetatis ratio habita est. Donec fessi tot calamitatibus Prussi pristinae tributorum Polonicorum tolerantiae se submiserunt. Hoc [ultimum] bellorum Casimiri fuit. Nec multo post ad pacis artes & religio-nes versus, dum S. Floriani a Pontifice impetratas reliquias ac memoriam festis epulis celebrat, hausto forte poculo re-pente eoncidit, & brevi post intervallo extinguitur. Suspicio quorundam fuit, medicamento aliquo inrectum fuisse po-culum a foemina, quam deperibat Casi-mirus, mulierosior paulo, caetera opti-mus Princeps. CAP. 72 FLORI POLONICI C A P. XI. DE LESCO ALBO. ET MIECISLAO. AB ANNO CI[...]CXCV. AD ANN. CI[...]CCIII. Lesci cum patruo [Miecislao] [concertationes], quiter ad regnum emergit,ter dejicitur. CAsimiro mortuo post multas Pro-cerum concertationes ad filium tandem Lescum defertur principa-tus. Sed quia is per aetatem nondum par tantis gubernaculis erat, adjunguntur puero Helena mater,& Antistes Palati-nusque Cracoviensis. Interim patruum Miecislaum ambitio & contemptus sui dolor vecordem agebant per Poloniam Majorem & Silesiam. Collecto mox ist-hic exercitu Cracoviam properat: Cui Palatinus Cracoviensis,advocatis in auxi-lium Russis, occurrit. Venit res ad prae-lium,non acre minus quam impium,cum scissa in partes Polonia, fratres affinesque adversis e castris pugnarent.Russi ibi cae-duntur. Romanus illorum dux saucius ac semianimis pene praelio excedit. Vulne- ratus L I B E R II. 73 ratus ctiam tum Mieciflaus eft, & filius ejus paulo antehafta trajectus oculos pe-ne paternos cruore refperferat. Interim Sileiii duo duces in auxiiium Mieciflao fuperveniunt. Quibus fe Govoricus Pa-latinus Sendomirieniis , qui priori praelio in fubfelTis fuerat ,opponit. Inclinantes tum capto Govorico Polonos nox ad-verfae pugnas exemit. Silefii feuMiecis-laum, qui faucius domum vehebatur, fe-quuti, feu partas glorias nolentes denuo facere periculum, eredtis trophajis do-mum quoque abeunt. Ita tum quidem irritus fuit Mieciflai conatus. Aliquot annis poft inftaurare idem animum in no-va^ fpemfortunaj coepit. Cujaviam Ca-fimiri liberorum patrimonium occupat. Idque ei impune fuit per a:tatem poffef-forum , & Palatini Cracovieniis & Sen-domirieniis diiTidia. Cum fic primus co-natus provenifiet, ad majora mox fraude in auxilium affumpta progredi ftatuit. Helena; Lefci matri per legatos arrepit, demonstrat mulieri jus suum , idque per- sequendi vires, contra Lesci aetatem te- neram, curatorum ejus dissidia, denique petit, patruo potius quam aliis tutelam permitteret Lesci, quem adoptare,desti-nare successorem, restituta caeteris fratri-D bus 74 FLORI POLONICI bus Cujavia pollicetur. Impar fuit Mie-cislai versutiae Helena, & minis vim ostentantis mota est, ut promissis crede-ret, Reliqui etiam proceres, quanquam aliquandiu reluctati, consentiunt tandem in Miecislai restitutionem,ea tamen lege, tit promissa ille sua jurejurando sanciret. Ita secundum principatu potitur Miecis-laus, sed in id, ut amittat iterum. II. Is enim,quantum paulo antever-bis prolixus, tantum postea re ipsa atque opera defecit, fermone innuens subinde; fidem servare eorum tantum esse princi-pum, quibus frangere aut non integrum, aut non necessarium esset. Sed Helena quoque, ut ante credula nimis, ita pro-missorum acris nunc exactrix fuit. Elusa aliquandiu, tandem ad vim proclamavit. Invenit facile fautores simplicitate lapsa mulier, contra Miecislaum imprimis,qui tit clientes suos ornaret, alios quosdam possessionibus suis dejecerat. Ad quas isti novis rebus, mutatoque principatu redi-turos se sperabant. Conjurat Palatinatus Cracoviensis duce ipso Palatino,occupa-tur urbs absente tum forte Miecislao, re-cipiturque Helena cum Lesco filio. Ita vides denuo exortem principatus Mie-cislaum. Sed excedit pene fidem vel for- tuna L I B E R I I. 75 tuna viri hujus, vel Helena: plusquam muliebris credulitas. Ecce enim haec ite-rum mox decipitur, ilie iterum regnat. Nescio quas remoras fidei ante non exo-lutae caussatus, sancte jam pollicetur omnia,quae promisisset, praestiturum.Ad-ductae iterum eo mulieri,ut cederet prin- cipatum, persuadet jam porro, ut Palati-num Cracovieniem Nicolaum amoveat, quasi ducem seditionum, & sub specie egregii publici, privatae utilitati studen-tem. Vt minus reluctaretur foemina, ju-vant alii. Nicolai illius fastigium pridem aegre ferentes. Ille purgare se Helenae meritorum suorum ac fidei ostentatione diu nisus, obstinata muliere, ad Miecis-laum consugit,quanto ante hostem,tanto ambitiosius nunc amicum.Nicolai autho-ritas traxit plerosque alios. Miecislaus tertium jam princeps frustra promisso-rum ab Helena admonitus, Visliciense porro territorium illi adimit.Ea constan-tia fuit. Sed paulo post receptum impe-rium finem histrioniae suae & vitae simul fecit,vir inter ornamenta ac dedecora alterna vice versatus, & eam plerumque fortunae fidem expertus,qualem aliis prae-stabat. D 2 CAP. 76 FLORI POLONICI C A P. XII. DE VLADISLAO LASCO-NOGO. ET LESCO ALBO. AB ANNO CI[...]CCIII. AD AN. CI[...]CCXXVII. Duo eliguntur. quorum alter alteri cedit. Cometes. Tartarorum prim[ae] in Rus- siam incursiones. Pomerani[ae] Suentopel-cus pr[ae]ficitur.qui deficiens Lescum inte-rimit. Cruciferi in Prussiam vocantur. VTi vivo Miecislao, ita mortuo ad-huc inter ambiguos dominos vacil-lavit Polonia.Reliquerat ille filium Vladislaum, qui a gracilitate pedum La-sconogus dictus (nam alter filius Otho, paulo post patrem obierat, relicto filio Vladislao sputatore:) & Lescus auoque Helenae filius toties a Miecislao dejectus supererat. In hunc primum sententiae procerum consensere, uno Nicolao Pala-tino Cracoviensi,ejusque fratre Episcopo repugnantibus. Et hi tandem patiebantur bantur principatum Lesco deferri, hoc stipulantes, ut Govoricium Palatinum Sendomiriensem aemulum ipsorum in exilium L I B E R II. 77 exilium amandaret. Verum Lesco displi-cuit principatus, que amici injuria emen-dum haberet. Itaque annitente Nicolao, cui haec tanta Lesci benevolentia Govo-ricium tanto formidabilior erat, princeps creatur Lasconogus, vir eo maxime no-mine dignus principatu, quod eo postea digniori Lesco libens cessit. Nam cum imperante jam Lasconogo, Lescus felici-ter in Romanum Haliciensium ducem Lublinensis provinciae vastatorem,& jam trajecta Vistula Sendomiriae imminen-tem pugnasset, sequutus est fortunam fa-vor Polonorum,& Lasconogo non repu-gnanti,surrogatus Lescus: mortuis jam maximis hujus adversatoribus, Palatino Episcopo que Cracoviensi, quorum huic Vincentius Cadlubcus successit, vir pro seculi sui genio eruditus,primusque histo-riae Polonicae conditor.Lescus,quod pre-lio meruit, pace tenuit imperium, lenis ingenio, ut alios non impeteret, felix, ut non impeteretur. Sub ejus initia Come-tes apparuit, minax plerumque imperiis prodigium, tum vero haut dubie Tarta-ricae procellae nuncius, quam eo tempore a mari Caspio & monte Imao Asia in ChersonesumTauricam primum,mox in PodoliaeRussiaeque fines effudit,magnam D 3 & se- 78 FLORI POLONICI & sequuturis etiam postea secutis inelu-ctabilem Poloniae calamitatem. Gens enim justi belli ignara, ferarumque instar pauperiem tantum vicinis inferre nata, ipsa inopia & fugacitate sua invicta est. II. Caeterum Lesco huic frater erat Conradus, cui Masoviam & Cujaviam concessit.Pomeraniae Suentopelcum pre-fecit, ea lege, ut jus quidem diceret pro-vinciae, ea tamen Polonis maneret vecti-galis, juraretque in verba principum Po-loniae. Sed utrumque hoc Lesci benefi-cium malo omine datum est, & alterum Lesco ipsi interitus,alterum toti Poloniae magnorum malorum caussa extitit, Nam Suentopelcus paulo post fortuna sua cor-ruptus fraena momordit, Lescumque bel-lum illi meditantem, & forte aliquando inter Comitia in balneo lavantem op-pressit interemitque. Aderat tum Lesco Henricus barbatus Dux Vratislaviensis; sed hic prostratus ab emissariis, quia pro mortuo habebatur, vivus evasit. Ex eo tempore Suentopelcus Ducis sibi Pome-raniae nomen adscivit. At frater Lesci Conradus,defendendae a Prutenorum in-cursibus terrae suae impar, fratres Theu-tonicos (quos Cruciferos vocant) e Sy-ria tum a Sarracenis ejectos, in auxilium con- L I B E R II. 79 contra Pruthenos, data ad tempus terra Culmensi, vocavit, stipulatus vicissim,ut quicquid illi iil Prussia occupassent, ex aequo secum partirentur. Ea res magno-rum postea ac difficilium bellorum tem-pestates Poloniae concivit, usitato fere imperiorum fato, magis uti illis formi-dabiles fiant, vocati in auxilium populi quam fuerant hostes, contra quos voca-bantur. C A P. XIII. DE BOLESLAO PVDICO. AB ANNO CI[...]CCXXVI AD ANN. CI[...]CCLXXVIII. Pudici pueritia, [et] sub tutoribus miseri[ae]. Ejus castitas. Tartarorum pr[ae]dationes per Poloniam, [et] Silesiam. Bella inte- stina. Iazyges. Litvanorum incursio-nes. Turb[ae] inter Silesi[ae] duces. CVm Lescus filium Boleslaum sed ad huc tenerum reliquisset, Henri-cum Barbatum, & Conradu de tu-tela heredis aliquot annis certantes specta-vit sensitq; Polonia.Ipse puer inter agna-torum studia varie raptatus, & Conradi D 4 etiam 80 FLORI POLONICI etiam carceres expertus, vix tandem post multas difficultates ad regnum eluctatus est. Atque id jam pater ei minutius reli-querat, cum provinciarum aliae Miecislai Senioris filiis, aliae Conrado cessissent.Vt ad Boleslaum quidem tum nihil praeter Cracoviens. & Sendomir. Palatinatus perveniret. Princeps factus Cunegund in Belae Vngarorum Regis filiam uxorem duxit. Sed cum primis nuptiarum diebus intactam reliquisset, consensum utrinque est postea in perpetuae virginitatis sacra-mentum. Vnde Boleslao Pudici nomen. Hoc principe Tartarorum rabies primo, sed eo multiplici impetu per Poloniam desaeviit. Pervagati enim Lublinensem oram, & trajecto Vislula Zavichostum usque progressi graves in Russiam praedas deportarunt. mox inde post deposita onera revertentibus corporum suorum objectu viam praecludere tentabant Cra-covienses & Sendomirienses. Sed hi ad Schidloviam oppidum profligati sunt, immaniusque hinc & velut perruptis obi-cibus ferocius se crudelitas saevissimae gentis diffudit.Non satis in praedam gras-santi fuit Polonia, in Silesiam quoque su-perato Viadro tranavit. Illic circa Lig-niciam Ratiboriae & Qpoliae Duces,jun- ctis L I B E R II. 81 ctis cum Cruciferorum & Majoris Polo-niae exercitu copiis, sumpserant animos eundi in barbaros. Sed pariter infelix fuit quanquam acerrime pugnantium forti-tudo. Caesi ibi Henricus Pius Vratisla-viensium post Henricum patrem dux,Bo-leslaus Moravorum Ducis filius, Pompo Cruciferorum Magister, aliique spectati viri. Iam caeterorum militum tanta mul-titudo occidit, ut a Tartaris praecisae cae-sorum singulis singulae aures novem ca-pacissimos saccos ferantur implesse. Vt excitet pene nobis haec tempestas cladis Romanae apud Cannas memoriam, cum Annibal equitum Romanorum annulos, insignia nobilitatis, Carthagini suae mo-diis admensus est. Sed porro ut illic ven-to, pulvere, sole adverso pugnarunt Ro-mani, ita se hic externa aliqua, & huma-na major vis praelio creditur miscuisse. Tradunt enim authores concussum inter pugnandum ex signis Tartarorum unum fumi ac nebulae tanta sparsisse volumina, ut prospectum omnem adversae aciei eri-peret. Quod mirum, non difficile tamen creditu videbitur ei, qui sciverit, Tarta-rorum gentem veneficiorum minime ru-dem esse. II. Percussa tanta clade Polonia ma-D 5 gis 82 FLORI POLONICI gis etiam misera erat, quod principe ca-rebat. Nam Boleslaus, ubi alterius Tar-tariae calamitatis rumor increpuit,in Vn-gariam cum suis transfugerat. Nec diu postea, comparuit. Inde Boleslao Calvo Henrici Pii filio Principatus decernitur. Quod aegre ferens Conradus Masovius, vix bene datum Calvo sceptrum sibi vin-dicavit. Sed hujus quoque impotens do-minatus odia mox incurrit, movitque Polonos, ut Pudicum requirerent. Qui reversus recipit imperium,cum Conrado duplici praeio confligit, uno victor, al-tero vicius, usque tamen per fidem pro-cerum quorundam potestatis supremae retinens. Mortuo paulo post Conrado, quieta quae sub Pudico erat, Polonia fuis-set, nisi quae in Majore Polonia inter Miecislai senioris Conradique posteros arsere,& maxime Silesiorum Ducum gra-vissima inter se certamina, aliquam quo-que turbarum contagem viciniae afflas-sent. Inprimis vero in Silesia Boleslaus Calvus, a quo sui defecerant, in tractu Cujaviensi Casimirus Conradi Masovii filius quietem publicam turbabant. III. Districtis ita circa domestica mala Polonis Silesiisque novus iterum mox turbo ab Oriente insonuit. Tarta- rorum L I B E R I I. 83 rorum enim ingens vis Lublinensem ter-ram vastabat, notisque jam & nupero cruore velut signatis viis progressa, Za-vichostum, Sendomiriam, Cracoviam & quae ultra hanc,populabatur. Erant in ca-stris Tartarorum duo Russorum duces Leo & Romanus, scelerique foedorum gentilium ducatum ac potentiam in Chri-stianos Christiani ipsi praebebant. Sed re-versis quoque ad sua Tartaris,hi quasi tar-dius satiarentur, repetitis subinde incur-sionibus Polonie partes,[Masoviam] inpri-mis,infestavere, Lithuanis jam quoque succincti & Iazygibus, populis ea tum parte positis,quae hodie Podlassia appella-tur. Sed postremi hi quasi in fatum suum lacessissent Polonos, internecione pene tum a Boleslao excisi sunt. Lithuani do-mum reversi & ob necem Ducis Mindaci mutuis se caedibus lacerantes internis di-scordiis relinquebantur. In Russos sum-ptum bellum est, Boleslai tamen magis auspiciis quam ductu. Nam Petro Palati-no Cracoviensi summum belli regimen commissum fuit. Qui in hosticum pro-gressus,Russos Suarnone duce contra ve-nientes,quibus &Tartarorum ingens ma-nus accesserat, commisso eminus comi-nus praelio,insigni victoria ultus est. IV.Post 84 FLORI POLONICI IV. Post haec major Polonia Duce Boleslao Calissiensium Dynasta cum Brandeburgicis Marchionibus bellum exorsa est: minor intestinis dissidiis labo-rare caepit.Erat tum Cracoviensium An-tistes Paulus Polucosius,vir avaritia, libi-dinibus, venandi prurigine muneri suo dedecorus.Hunc opera duorum juvenum ex Topororum gente captum Lescus Ni-ger carceri incluserat, jussu vel saltem permissu Pudici.Post annitente Gnesnensi [Archiepiscopo][dimissus][vindictam] parat, collectisque qui fortunae inopes, moribus turbidi, licentiam scelerum bello civili sperabant, in principem conspirat. Inficit ea labes bonos etiam quosdam vel pridem aliquibus Pudici moribus offensos, vel offensis aliis credulos. Iuvitque seditio-sorum consilia Boleslai absentia, qui tum cum Bohemo in Silesia de restituenda Polonis Opavia, agebat. Nec mora. De-ferunt Conjurati principatura ad Vla-dislaum Opoliensium ducem; illoque postulante, ut quotqupt se prnicipem vellent, ad se Opoliam venirent; iter ingrediuntur. Euntes & securitate va-gos adoritur in vicino tum agens Pudi-cus nullo justo milite, sed solo proce-rum aulicorum quorundam comitatu: Et L I B E R II. 85 Et suffecit ad comprimendos rebelles il-la fortunae regie moles Inde in Vladislaum receptorem seditio forum itum est, & di-reptae ejus ditiones. Cruduissentque in ju-stum bellum odia inter cognatos, nisi Boleslai Calissiensis prudenti opera sopi-ta mature forent. Tandem restituta mi-nori Poloniae quiete, Masovia, Cujavia, & his adfines provinciae Lithuanorum & Pruthenorum in cursione concussae sunt. [Ferentur] tum quadraginta hominum millia abducta.In Silesia vero,si unquam, nunc maximeDuces cognati ferrum par-ricidiale inter se strinxere. Autor turba-rum praecipuus Boleslaus Calvus fuit, qui cum Henricum Vratislaviae Ducem dolo cepisset, quosdam Silesiae Principum, & Pudicum etiam aliosque Poloniae Duces inse concitavit. Tandem quoque in il-lum Vratislavienses Bohemorum regem Ottocarum vocarunt data regi ad tem-pus ditione Glacensi. Ejus autoritate lis inter duces utcunque composita est, & praeter Henricum Premislus quoque Pos-naniensium Dux, quem in praelio nuper ceperat Calvus, dimissus. Sub id tem-pus movit denuo in Brandeburgicum Bo-leslaus Calissiensis,fusoque Othone Lon-go Marchione late Marchiam popula- tur. 86 FLORI POLONICI tur. Sed paulo post reversus inde febri ex-tinguitur. Quem eodem quoque anno Pudicus consequutus est, princeps inge-nio mitis, vita integer, cetera infoelix, & calamitatibus fere quam rebus gestis no-bilior. CAP. XIV. DE LESCO NIGRO. AB ANNO CI[...]CCLXXIX. AD ANN. CI[...]CCLXXXIX. Cum Russis bellum. cum Henrico Vratis-laviensium Duce. cum Lithuanis. Ia-zygum internecio. Sendomiriensium (e-ditio in Nigrum. bis iterata. Craco-viensium fidelitas. BOleslaus Pudicus cum ob virgini-tatis votum nullum genuislet, fecit sibi judicio successorem.Is erat Le-scus Niger ex fratre ipsius patruele ortus. Poloni alii libentes acquiescebant ado-ptione Boleslai, alii reluctati nonnihil, tandem pertinaciam temporibus reipu-blicae submisere. Russi enim tum om-nium animos in se, adverterant. qui Tar- taro- L I B E R. II. 87 tarorum Lithvanorumque viribus suc-cincti, Duce Leone immaniter Polo-niam vastabant. Hos Varsius Castellanus Cracoviensis cum suo & Sendomirien-sium Palatino temere aggressus feliciter tamen ad Goslicium pagum fudit. Eos-dem collecto majore exercitu persequi-tur Lescus, & ad Leopolin, quae ab hoc Leone nomen habere videtur, progres-sus vicissim se quoque ultione & sangui-ne explet. Inde in Henricum Vratisla-viensium ducem cognomento Probum, sed tum nomini male respondentem mo-vet. Caussa belli erat Henrici in patrue-les suos, cognatos Lesci, impia fraus, quos per speciem colloquii evocatosBa-riciam, vinclis oneraverat. Lescus cum multam agris Vratislaviensibus vastita-tem attulisset, captos tamen haut libe-rare potuit: ipsi se paulo post concessis, quae Henricus postulabat, quamquam iniquis, exemere. Eo tempore infudit se denuo in Poloniam gens Lithvanorum, & quicquid adhuc Iazygum supererat. Quos contra cum veniret Lescus, re-cedentes repperit, tardo tamen ob prae-dam agmine. Dubius an hostem per-fequeretur, sommo animatur, mox eadem, fiducia incensos suos vestigia barba- 88 FLORI POLONICI barbarorum legere jubet. Hi fulgentibus ex propinquo Lesci signis, quanquam in re subita attoniti.parant se tamen pugnae Mox incurrentium Polonorum impetum fortiter excipiunt, cum subito eos capti-via tergo adoriuntur; viri arreptis, quae sors dederat, telis, faeminae truci ulula-tu. Fertur & canum, quos secum abdu-xerat, morsibus impetitus hostis; pul-cherrimo spectaculo, cum Polono nu-mero hominum impari bestie militarent. Perculsos undique & in fugam effusos persequitur caeditque Lescus, donec syl-va & oborta nox finem poneret. Acrius caeteris tum Iazyges pugnaverant, unde occidione omnes periere. ut hodie non-nisi nomen eorum supersit. II. Sed pulcherrimae victoriae decus civiles coortimetus pene temeraverunt Sendomirienses enim jam olimLesco ini-qui,autoribus Iohanne Palatino & Cris-pino Castellano, cum quibus & Paulus Cracoviensis Episcopus trahere se dice-batur, spreto Lesco, Conrado Maso-viae duci se submisere. Verum hunc ve-nientis subito Lesci fama in Masoviam repulit, minace tamen belli & majoris. apparatus fuga. Lescus procerum primis prudentia & comitate reconciliatis, re- liquos L I B E R II. 89 liquos ut gratiam principis sponte quae-rerent, coegit. Interim Lithvani vires re-collegerant, & Poloniam ingressi ad Sendomiriensem usque terram late om-nia vastabant. Hos iterum sortiter ad-ortus Lescus feliciter repulit, convin-cens veluti ingrati animi suos, & antea ipsum principem aspernatos, & mox aspernaturos, Surrexit enim denuo ma-le obrutum seditionis incendium, & ma-jore flamma e dolosis velut cineribus erupit. Accivisse barbaros principis odio credebatur Paulus Episcopus Craco-viensis, unde iterum captus & iterum dimissus magnisque immunitatibus do-natus est a Lesco. Sed ut plerumque ho-mines injuriae quam beneficio malumus vicem exolvere, adeo non mitigatus est muneribus Lesci Antistes, ut tanto et-iam acrius omnium animos, qua posset, id principem acueret. Atque ejus nefa-ria consilia, quod mireris, secuta est ple-raque, quae sub Lesco erat, Polonia. Ite-rum accitur Conradus, venientique Cra-coviensium ac Sendomiriensium proce-res obviam procedunt. sola urbs Craco-via ab illo rebellionis contagio intacta mansit, & quamvis magna praemia pol-liceretur Conradus, dira quoque minare- tur. 90 FLORI POLONICI tur contumacibus, neutro tamen modo in desertionem fidei corrumpi potuit. Obsessa a rebellibus urbe, & mox incen-sa, cives in arcem se recipiunt spe Lesci se sustentantes, qui sub initium statim motus, ad Vladislaum Vngarum quae-rendae opi confugerat. Nec multo post adest cum exercitu, cui opponit longe majorem Conradus. Sed voluit bello-ium arbiter Deus, ut unde jus, inde vi-ctoria staret. Lescus debellatis & veniam orantibus subditis magna facilitate ig-novit. Cracoviensium constantiae gratiae ingentes habitae, inprimis Germanorum, quorum fide arcis custodia potissimum steterat. His urbis regimen tradidit Le-scus, habitu quoque eorum assumpto fa-vorem suum testatus. III. Felix erat Lescus si ut subditis suis, ita Conrado benignum se praestitisset. Scd huic implacabilius irascens recondi-derat odium,quod captata mox occasio-ne prompsit. Dobrinum tum Lithuani incurrerant fratris sui Ziemoviti oppi-dum. Huic quasi opitulaturus in Maso-viam deflectit, igneque ac ferro late grassatur. Redeuntes cum praeda milites plurimos in trajectu fluminis aquae hauserunt. Sed mox major calamitas se- quuta L I B E R II. 91 quuta est. Tartari enim iterum magna & miserabili diluvie Poloniam inundarunt. Tot tum homines abducti feruntur, ut cum reversi Barbari in Russiam circa Vlodimiriam recognoscerent praedam, ultravi ginti millia innuptarum virginu numerata sint. Nec Russis impune fuit to-ties immanissimam gentem juvisse. Fe-runt enim a transeuntibus Tartaris im-missis humanis cordibus, quae veneno imbuerant, infectas aquas nova morbo-rum genera peperisse, quorum ut caussa diu fefellit medicos, ita soboles hodie-que in inexplicabili tricarum contage, quam Plicam vocant, creditur vulgo su-peresse. Caeterum Lesci animum non-dum publica mala ita mitigaverant, quin vindicte privatae indulgeret.IterumCon-radum lacessit, misso in Masoviam Pala-tino Siradiense.Sed hunc exMasovia cum praeda regredientem secutus Conradus incautum opprimit necatque. A miles praedator praeda mox Masoviis fuit. Le-scus ipse paulo post ex moerore animi periit,princeps inter laudatos censeri me-ritus, felices etiam, nisi finis inclinasset, cujus maxime semper meminimus. CAP. C A P. XV. DE INTERREGNO. E T PREMISLO REGE. AB ANN. CI[...]CCLXXXIX. AD ANN. CI[...]CCXCVI. Polonia vari[ae] discerpta. Premislus emergit [et] Regium nomen recipit. mox clam in-terficitur. LEscus absque liberis decesserat. Inde regnatarum ab eo ditionum impe-rium varie prius, quam certis ite-rum velut humeris sederet, agitatum est. Siradiensem Palatinatum Vladislaus Lo-cticus frater Lesci obtinuit. Cracovien-ses & Sendomirienses Boleslaum Du-cem Plocensem ConradiMasovii fratrem ad Principatum vocaverunt. Sed hunc mox Henricus Vratislaviensium Dux de-jecit, dejectus ipse quoque ad tempus a Loctico, paulo post vero restitus,mor-te instante, haeredem harum Provincia-rum scripsit Premislum Majoris Poloniae Ducem, cui recens Pomerania quoque tesca- FLORI POLONICI 92 L I B E R II. 93 testamento morientis Miesciugi accesse-rat.At huic Henrici quidem haereditatem ambiguam faciebat Gryphina Lesci Ni-gri uxor, quae in duos illos Palatinatus sibi a marito donatum, ut ferebat, jus Venceslao Bohemorum Principi sororis suae filio transscripserat. Cessitque Cra- [covia] [Bohemo] [Sendomiriam] Locticus sibi armis vindicabat. Penes Premislum tamen majoris Poloniae & Pomeraniae Dominum, inter tot aemulos, summi Principis autoritas mansit, cui mox & regia dignitas accessit. Omissa ea in Po-lonia fuerat ducentis & ultra annis. A temporibus scilicet Boleslai Audacis, ob quem Pontifex Regnum quoque ipsum execrationibus devinxerat. Post & hoc relicta subinde a dominantibus nume-rosa sobole,in tot principes divisum fuit, vix ut horum quisquam regio nomini es-set sustinendo. In Premislum hunc quia plures provinciae felici successione coi-verant, dignum sui judicarunt, qui dia-dema, Regium gestaret. Quod ei Gnes-nae solenni ritu Iacobus Svvinka Archie-piscopus imposuit. Rex factus Premis-lus coeperat curas eo nomine dignas agi-tare. Sed eas nimium praecox quasi Polo-niae invidens fatum subita morte abrupit. Septi- 94 FLORI POLONICI Septimo enim post susceptum regnum mense, dum Bachanalium diebus apud Rogosnum Marchiae vicinum locum se-curius agit, a manu emissariorum, quam Brandeburgici Marchiones sorore Pre-misli geniti subornasse dicuntur, oppres-sus periit. C A P. XVI. DE VLADISLAO LOCTICO. AB ANNO CI[...]CCXCVI. AD ANNVM CI[...]CCC. Loctici in Silesiam expeditio. qu[ae] discordiiis atterebatur. Locticus degenerat. [et] re-gno dejicitur. OCciso Premislo omnium electus suffragiis Vladislaus Locticus,non tamen solenni ritu inauguratus est: nec Regis,sed haeredis Poloniae nomen assumpsit. Incertum qua de caussa, an fa-tis rem ita velut adgubernantibus, ut fa-cilius eripi indignius se gesturo nondum plene datum imperium posset. Prima ejus expeditio in Silesios fuit, favore in Bo- hemum L I B E R. II. 95 hemum regni semulum ipsi adversos, Quorum terram cum exercitu ingressus, longe lateque populatur. Id eo proclivius Loctico fuit, quod principes Silesiae do-mesticis turbis districti, in commune non consultabant. Boleslaus enim Suidnicen-sium Dux in Conradum Glogoviensem bellum parabat, Henrici Vratislaviensis caussa, quem Conradus fraude captum teterrimi carceris squallore primo ad ini-quissimas conditiones, tandem ad mor-tem adegerat. Reversus ex Silesia Vladis-laus otii ac voluptatum saginae se dedit. Milites quoque rapinis assuetas manus ne a suis quidem abstinebant, principe non ad haec tantum connivente, sed ob libidines privatas omnis jam publicae rei incurioso. Tandem ita gravis Polonis es-se caepit, ut imperium tribus annis admi-nistratum ei abrogarent. Felicem hanc calamitatem Loctico fuisse eventus do-cuit: quippe qua velut stimulo admoto animus,qui inertia pene elanguerat, vir-tutis suae admouitus est. C A P. C A P. XVII. DE VENCESLAO REGE AB ANN. CI[...]CCC. AD ANN. CI[...]CCCV. Venceslaus e Bohemia accitus Rex inau-guratur, Locticum persequitur. Quire-dux moriente Venceslao restituitur. AMoto Loctico accitur in Poloniam Venceslaus Bohemorum Rex, cin-ctusq; Regio diademate munimen-tum suae ut exotiae dominationi petit a conjugio, ducta in uxorem Rixa Pre-misli Regis filia. Inde Locticum perfe-quitur, adhuc tum in Polonia sed occul-te & incertis latebris vagum,mox in Vn-gariam atque inde Romam profugum. Remoto aemulo ipse in Bohemiam abit, constitutis, penes quos rerum summa es-sset, praefectis. Venceslao absente Sendo-miriensibus & Cracoviensibus animus incessit Russos toties Poloniam depo-pulatos & recenti quoque injuria exosos ulciscendi. Pugnantibus quanquam fine Rege auspicium fortunae non defuit. Fu-sis enim praelio Russis, quibus Tartari quo- 96 FLORI POLONICI L I B E R II. 97 quoque auxilio venerant, Lublinum, quo quinquaginta annis Poloni caruere, ere-ptum est. Dum haec in Polonia aguntur, Locti-cus in Vngaria apud Amedeum Palati-num agens, imminebat adhuc occasioni-bus regni recuperandi.Compertoque do-minationem Bohemorum gravem esse Polonis,& Venceslaum filii caussa in Vn-garos moliri bellum, collecta manu Vn-garorum & Amedei hospitis ope adiutus, in Poloniam venit, Pelciscam mox Visli-ciamque & quae circumjecta loca sunt, occupat. Sed luctanti ita inter initiorum veluti rimas magnum post ostium ape-ruit secuta sub id tempus mors Venceslai. Nam fato Regis Bohemis quoque, qui passim civitates Poloniae praesidio tene-bant, cecidit animus: & capita urbium Cracovia ac Sendomiria Loctico facile cessere. Ibat tamen manu asertum patriu regnum Venceslaus junior e Bohemia non exiguam manum ducens ac si impe-rium detrectetur,bello certaturus.Sed ille dumOlomucii forte sub meridiem somno indulget,occiditur.Autor caedis in ambi-guo est,quanqua fuere qui Alberti Impe-ratoris scelus suspectabant.Ex hoc tempo-re Bohemis externi Reges imperitarunt. E C A P. 98 FLORI POLONICI C A P. XVIII. DE VLADISLAO L O C T I C O. AB ANNO CI[...]CCCV. AD AN. CI[...]CCCXXXIII. Loctico redditur regnum. Pomerania Mar-chionibus proditur. contra hos Crucife-ri vocantur in auxilium. qui ex sociis mox hostes. Cracoviensium seditio. Si-lesia Bohemi[ae] innexa. De Cruciferis victoria. Autor Gentis Zamoscian[ae]. Orte utriusque Venceslai Lo- Mctico armorum pro recupera- tione imperii necessitas remissa est; & diffugientibus passim Bohemo-rum praesidiis,sponte se illi subdidere Po-loni. Soli Posnanienses & Calissienses memores vitiorum ejus, forteque etiam vindictam metuentes regnum dare igno-minia accenso renuebant. Itaque Henri-cum Glogoviensium Ducem sibi adsci-scunt, hoc pejus merentes de Loctico, quod fine illis coronari non posset.Quip-pe Gnesnae ditionis ipsorum urbe Regia diademata asservabantur; & in illis par- tibus L I B E R II. 99 tibus erat Archiepiscopus. Locticus levi incursione correptis adversariorum agris, ad Pomeranos tendit,acceptoque ab om- nibus sacramento, Gedanensibus Bogus- sam judicem, caeteris Premislum & Casi- mirum duces, Ziemomisli fratris filios praeficit. Postquam inde abiisset, cepit prodendae Marchionibus Brandeburgicis Pomeraniae consilium Petrus Cancella- rius Pomeraniae. Palatini [Gedanensio] lius, homo [factiosus] & tum Loctico ne- scio ob quam repulsam infensior. Idem tum captus inter prima molimina, mox tamen deprecatione fratrum dimissus,be- neficii immemor ignominiam ulcisci sta- tuit. Ejus ergo fratrumque ope accitis paulo post Marchionibus pleraeque civi- tates Pomeraniae traduntur, Gedanum quoque ipsum; sola arce relicta, quam Bogussa tutabatur.Hic urgente obsidium hoste adLocticum magna celeritate con- tendit, & de statu rerum edocto suadet Cruciferos vocare in auxilium. Annuente Principe, Bogussa reversus Cruciferos in arcis dimidiae regimen recipit, hac lege, ut unius anni defensionem suis impensis tolerarent, hoc elapso, quicquid porro insumeretur, Regi ferrent expensum. Iuncta ita cum Cruciferis manu non E 2 arx 100 FLORI POLONICI arx tantum Gedanensis defensa, sed urbs quoque recuperata est. Sed repulso hoste, insurgere paulatim Cruciferi, arcis uni-versum regimen in se trahere caeperunt: frustra repugnante Bogussa, aut caeteris, quorum ut quisque potentior aut obsti-natior erat, carcere multabatur. Moniti a Vladislao & praesentes in conventu apud Cujaviam habito injuriarum postulati, [...] [...] [...] [...] [...] mam poscebant: quam abnuente Vladis-lao ad vim bellumque apertum erupere. Distinebatur tum Vladislaus bello civili contra Henricum Glogoviensem: quod spem dabat Cruciferis occupandae totius Pomeraniae. Primo impetu adoriri oppi-dum Gedanense placuit, quod aliquandiu a Pomeranis defensum, tandem civium quorundam Theutonici generis opera proditum est. Inde Dersavia, cui Casi-mirus Lostici cognatus praesidebat, ca-pta, & Suecium ingenio situs & arte mu-nitissimum Castellum longa obsidione expugnatum. Quod pleraque alia oppida fecuta sunt. II. Dum haec apud Borussos agun-tur Polonia major pertaesa dominatio-nis Henrici & perpetuarum belli calami-tatum metuens,Vladislao se dedidit,mis- susque. L I B E R II. 101 susque, id ut impediret, ab Henrico Bi-bersteinius a Samotulio Palatinide Pos-naniense profligatus est.Sed rara sine mali mixtura felicitas: plerumque lancis in-star, una parte attollitur,ut altera desidat. Sic Vladislao cum pars Poloniae fasces submisisset, altera coepit rebellare. Cra-covienses enim cives Alberto advocato autore, Boleslao duci Opoliensium ur-bem suam subdiderant, arcemque in so-cietatem flatigii trahere certabant. Sed Boleslaus missis a Loctico legatis, & mox vi ingruente perculsus propere ur-bem deseruit, comitantibus eum pleris-que qui seditioni classicum cecinerant. Victor ante quam adventaret, Locticus, cum venit, sentire urbem voluit, quid peccasset. Profugorum bona in fiscum redacta sunt; caesi, qui e ducibus rebel-lionis remanserant, universae civitati jura imminuta. III. Cruciferorum interea ut po-tentia, ita potentiae cupido gliscebat. Pomeraniam omnem tenebant, & ut jure tenere viderentur, primo Loctico; hob abnuente, Marchionibus pecuniam offerunt. Qui ut vendere jure non po-terant, quod per injuriam nuper occu-parant, ita pretium libentes accepere E 3 pro 102 FLORI POLONICI pro eo, quod jam ipsis vi erat extortum, Poloni vero irritati tot injuriis, ante-quam armis se vindicarent, suasu Epi-scoporum, quibus ablata Pomerania non modici proventus interciderant, Pontificis Romani judicium implora-runt. A quo toto quadrienni labore vix tandem impetratum est, ut deligeren-tur, quorum arbitrio disceptaretur caus-sa tam gravis Ab iis secundum Polonos data lis est, jussique Cruciferi satisfacere, cum non parerent,sacro fulmine percussi sunt. IV. Ea tempestate Duces Silesiorum hactenus liberos foederatosque Polo-norum vitia sua & Iohannis Lucembur-gici Bohemiae Regis artes alieno sub-egere regno. Cum enim ex Ducibus alii prodigerent sua, alii armis se invicem incesserent, singulis suos casses aptans Iohannes; illos dato pretio, ditionibus suis exuebat, hos occultis stimulis in mutuam armabat perniciem. Dum tan-dem omnes luxu vel discordiis attritos sub Bohemorum imperium adegit.Idem Iohannes nescio quod sibi jus ob ante-cessorem Venceslaum in Polonos ven-dicans, vocatusque a Cruciferis in auxi-lium contra Locticum, serio tandem Pome- L I B E R. II. 103 Pomeraniam recuperare molientem, Masoviam ingreditur. Ab eodem Cru-ciferi, ut jus suum in Pomeraniam ma-gis etiam stabilirent, prece & pretio im-petrant, ut illam provinciam ipsis dona-ret, jure scilicet in Polonorum ditiones Regio,quod Iohanni homines ridiculi, ut accipere possent, dabant. V. Nec vero diu se intra Pomera-niam continuit Cruciferorum avaritia. Poloniae ipsius primum oras, mox vi-scera assiduis incursionibus tentabant. Cerre altero eorum impetu vix ullum Majoris Poloniae oppidum intactum mansit. Aderat cum exercitu Vladis-laus, sed impar tanto hosti, & congredi aperte non ausus, casuum tantum op-portuna speculabatur. Brevique poti-tus est voto. Militabat tum in castris hostium Szamotulius, profugus e pa-tria, ob simultates cum Rege, atque im-primis ob praelatum sibi in praefectura Majoris Poloniae Casimirum filium Re-gis. Hic poenitentia & patriae amore mollitus, captato tempore,specie explo-ratoris,in castra Polonorum transgressus deprecatur Regem, simul hortans, prae-lii ut tentaret fortunam, suamque ad id operam promittens. Redux trepida-E 4 tione 104 FLORI POLONICI tione Polonorum falso memorata per-suadet Cruciferianis, ut secure & fine metu agerent. Illi praedae suae incuban-tes, & quasi victo hoste laeti, reditum pa-rare ad deponenda spolia, partirique exer-citum coeperant. Interim admovet Locticus exercitum, nebulae beneficio usus, ut improvisior hostibus veniret, famamque sui anteiret. Illis tamen stre-pitu propinquantium admonitis, subito-que arma corripientibus, cum ad Ra-doviam venisset, sistit nonnihil suos, & ad hunc modum affatur: Si quantam cre habituque pr[ae]ferunt hostes, tantam moribus ac factis ostenderent numinis cu-ram: bellum, milites, aut nullum cum illis, aut omnino injustum gereremus. Nec enim intra sacr[ae] militi[ae] consistentes munia, violentam in nostra injicerent manum: [et] sua servantes improbe a no-bis oppugnarentur. Sed nimirum male respondent illi instituti sui legibus, turpi-terque ex propugnatoribus Christian[ae] re-ligionis, in magistros avariti[ae] [et] imma-nitatis, in Cruces turbatoresque vicino-rum principum degenerarunt. Alia eorum facinora ne memorem, in nos patriamque nostram qu[ae] illos insana impiaque ha-bendi cupiditas armauit? Profugos olim [et] se- L I B E R II. 105 [et] sedibus suis exutos cognati principes nostri in partem belli quidem, sed [et] ter-r[ae] simul su[ae] vocarunt. Hic afflict[ae] prio-ris fortun[ae] allevationem, hic nova h[ae]c, qu[ae] videtis, incrementa cepere. Expectan-da nobis erat gratia; ibi vim inferunt, illi focos, in quibus nefarii scilicet aspi-des recaluere, diripiunt, atque etiam, si liceat, ereptum nobis eunt. Pomeraniam jamdudum est, quod sibi usurpant,magn[ae] etiam Cujavi[ae] parti incubant: Et hista-men adeo non satiatur illorum avariti[ae], ut velut irritata magis, in intima patri[ae] nostr[ae] viscera ungues promittant. Verum modum his, quem sibi ponere nesciunt,po-net hodie, spero, numinis vindicta, [et] ve-stra, commilitiones, virtus. Quam jam-pridem ablatarum prouinciarum injuri[ae], male habiti ab illis agri subditique nostri, profanata a sacris nempe militibus tem-pla, ita acriter stimulant; ut vix diffici-lius jam fore videatur vincere hostem, quam fuit hactenus, in pr[ae]lium vos ruen-tes tenere. Nec ullo sane degeneri metu ardorem vestrum inhibui; sed quia ma-lis bonisque rebus meis edoctus scio, quan-tum possint in bello momenta temporum atque occasionum. Has profecto qui pru-denti patientia speculari novit, securis E 5 vin- 106 FLORI POLONICI vincit, vel, si fortuna omnino recte etiam consultis repugnet, vincitur saltem serius atque excusatius. S[ae]pe parvis copiis magni exercitus iniquo vel loco veltempore de-prehensi debellantur.Sed nobis.milites,ho-diernus dies tot offerens bene gerend[ae] rei opportunitates, grande morarum omnium, quas tulistis hactenus, pretium ostentat, Huc usque numero adeo pr[ae]valuit hostis, ut [et] superare illum arduum foret, [et] su-peratis nobis temeritatis insuper expectan-da esset nota. Nunc flos exercitus illorum ad subigenda Cujavi[ae] ulteriora missus est. Sic universos ante cum discrimine aggres-suri,divisos jam absq[ue] negotio proteremus. Sed ut multitudine etiamnum pares vel superiores sint, animis tamen nos non [ae]quant:quos exigua mercede autoratos, ca-terva undique collecta [et] pr[ae]dandi quam pr[ae]liandi gnarior pares profecto afferre non potest nostris, quos pro patria dimicantes, pr[ae]ter nobilitatem ingenitam,summa belli non [ae]quitas tantum, sed necessitas acuit. Ac clamor illorum dissonus, quo omnia jam istic perstrepunt, nonne pavorem [et] festi-natione se sua implicantem trepidationem arguit? scilicet cautionem nostram igna-viam forsam hactenus interpretati, quia non provocavimus, nunquam provocatu- ros LIBER II. 107 ros credidere: aut fecialem, puto, expecta-runt, qui ad pr[ae]lium paratos esse juberet. Discant age nunc exitio suo, non esse tum pugnandum, cum cupit hostis; [et] periisse rerum agendarum occasiones, cum utrin-que sciuntur. C[ae]terum quos perculsos ita anxiosque audimus; major mox, milites, occupabit dejicietque consternatio; cum Samotulium, nostratem olim Palatinum, illorum hactenus cassra pravo consilio se-quutum, mutato animo in illos pro nobis arma stringere videbunt. Id quidem fa-cturum se recepit, nec nisi penitus Polo-nus esse desiit, enisurum dubito ut iras ci-viles in exitium hostibus versas, crimenq[ue] perfidi[ae] egregio decore expiatum nobis pa-tri[ae]q[ue] probet. Sed [et] vos, commilitones, cer-tus sum,ita acturos,ut [et] civis resipiscentis studium viso vestro pro patria pugnan-di ardore crescat; [et] opera ejus a nobis ad communicanda victori[ae] gloriam admissa, minime requisita ad obtinenda videatur. Haec fato Duce,discussaque etiam in-terim nebula, initur praelium.Agunt rem fortiter Poloni, certantibus velut inter se quoque Loctico & militibus, illo, ne exempium, vel vocis incentivum suis deesset, his, ut utrumque superfluum esset. Nec Cruciferianis virtus deerat, E 6 donec 108 FLORI POLONICI donec Szamotulius terga eorum inces-sere coepit, Tum respectantes & re su-bita attoniti remisere animos. Subve-nientes quoque iis, quae Brestiam pri-die pramissae erant, copiae, in id tantum venere, ut victoriam Polonorum auge-rent. Nam & acrius isti tanquam pro parto decore pugnabant, & illi pavore fugientium suorum auferebantur. Vi- ginti millia tum Cruciferianorum fe-runtur perisse, ex Polonis quingenti tantum. Post praelium inter saucios vir quidam equestris ordinis Florianus Sza-ri jacebat, effluentia abdomine ilia ma-nu cohibens. Ejus cruciatum Rex forte praeteriens cum comitibus miserabatur. Cum ille: acrior, o Rex, inquit, dolor ejus est, qui in eodem pago malum vici-num habet, qualem ego expertus sum. Miratus est Rex hominis inter mortis discrimen ejusmodi cogitationibus va-cantis responsum; sublatoque & arte chi-rurgorum curato pagum dedit,quem so-lus & absque vicino possideret. Stemma ejus,quod trium hastarum erat,inde Ieli-torum, i.e. ilium nomen accepit, estque insigne Zamoscianae familiae, e qua ma-gnum illud non Poloniae tantum, sed se-culi decus Iohannes Zamoscius effulsit. Caete- L I B E R II. 109 Caeterum ut Vladislao Regi victoria haec gloriosa fuit: ita fructum ejus Bohemi ferme & Silesii intervertere; bello majori Poloniae intentato necessitatem Regi Cruciferos omittendi,his respirandi mo-ram facientes. Qui &,dum in novum ho-stem movent Poloni,Brestiam & Gnievv- coviam impune abstulerunt. Paulo post pactus cum Cruciferis inducias Vladis-laus,munitiones aliquot Bohemorum Si-lesiorumque cepit aut incendit. Inde re-versus post brevissimi temporis morbum moritur, princeps corpore exiguus, ma-gnus animo, comitate in suos, fortitudi-ne in hostes egregius, a secunda fortuna pene deceptus, adversa pulchre tolerans semper, plerumque vistor. CAP. 110 FLORI POLONICI C A P. X I X. DE CASIMIRO M A G N O. AB ANNO CI[...]CCCXXXVIII. AD ANN. CI[...]CCCLXX. Casimirus pacem init cum Cruciferis.suc-cessorem designat Carolum. Russos Po-loni[ae] subdit. Leges instituit. Ius Magde-burgicum introducit. Ludovicum Vn-garum post Carolum successorem nomi-nat. Pater Plebeiorum dictus. Valachi dolo Polonos vincunt.pestis [et] fames per Poloniam.Casimirus cognatam Carolo IV. Imperatori locat. Hospites Regios consul Cracoviensis splendide excipit. Casimiri ex equo lapsus [et] mors. VLadislao Loctico filius Casimirus succedit. Qui mitis ingenio;& qui-etis quam armorum appetentior pace cumCruciferis init,parum decoram nomini Polonico. Eam aspernati Pro-ceres, & simul tamen bellorum pertaesi, Pontificem iterum in arbitrium male compositae litis sollicitant. Ab hoc missi arbitri insessam a Crucigeris Pomerel- liam, L I B E R II. 111 liam,Cujaviam,Dobrinum,& reliquaPo-loniae propiora Polonis adjudicant,Cru-ciferis insuper pregrandem mulcam irro-gantes.Sed hi nec decreta Pontificia, nec execrationes morati, occupata retinuere. Caeterum Casimirus ut vagus libidi-num,ita prole orbus erat. Vnde mature successorem circumspicere coepit. Pla-cuitque eligenti Carolus Vngariae rex sorore illius genitus, spretis cum indige-nis principibus, tum Silesiis alieno jam imperio additis. Exin in Russiam expe-ditio suscipitur, saepe jam olim victam a Polonis, nunquam ad constantem obse-quii fidem subactam. Casimiri felicitati cessit, & tum primum in Provinciam re-dacta, aequo inde jure cum Polonis gau-det. Panlo post tentavit Poloniam Iohan-nes Bohemiae Rex,qui abstracta Silesia ferocior atque avidior factus, unicum se-nectutis atque etiam mortis solatium ha-biturum se dixerat, si manu muros Cra-coviae attigisset. Sed is a Polonis fortiter repulsus aliquanto post in Gallia interiit. Post haec Casimirus quanquam in luxu-riem solutior, & segni in Crucigeros in-dulgentia nonnihil invisus, domi tamen conditis legibus, constitutis judiciis, & arcibus structis Reipublicae multum pro- 112 FLORI POLONICI profuit. Ab eo jus Teutonicum in Polo-niam inductum, quod Magdeburgicum vocant. Condita item Cracovianae urbis ea pars, quae hodieque Casimiria accepto a conditore vocabulo appellatur. II. Dum haec in Polonia gerunrur, interim in Vngaria Carolus haud pridem Casimiro successor nuncupatus, decdit. Ejus igitur in locum Ludovicus filius adoptatur. A quo Poloniae ordines im-munitatem tributorum atque onerum, quae hactenns principibus dependi con-sueverant, paciscuntur: praecipuo hoc plerumque, quod ex regnatricium fami-liarum interitu sperari potest,commodo: quod successores, ut regnum accipiant, leges prius accipere cogantur. Eodem anno laetae multae res Casimiro contige-re. Primum enim Russiam perpacavit: pulsis, qui turbas isthic dare coeperant, Lithuanis, Duceque eorum Lubarto ca-pto. Paulo post Masovia corpori Reipu-blicae Polonae accessit,submittente se Re-gi ejusque posteris Ziemomislao,iis legi-bus, quibus Vasalli, quos vocant, solent obstringi. Exciti tum denique Regis cle-mentia Germani quamplurimi migrave-re in Poloniam,quorum posteritas etiam-num subjectos Carpatho, monti colles (quos L I B E R II. [113] (quos Podgorze vulgo vocamus) colit. Atque ab ista in Germanos aliosque vi-lioris fortis homines benignitate Casi-mirus patris Plebejorum vel rusticorum nomen accepit. Dignum sane quod alii Principes ambiant similiter, iis praecipue majestatis suae praesidium commodando, quos paupertas, potentiorum injuriis fa-cit opportunos. III. Post haec felicitatis Casimirianae cursus improspero cum Valachis praelio aliquantum interpellatus est. Mortuo istorum Palatino Stephano, cum certan-tium de principatu filiorum uni auxilia-rentur Poloni,miro ab adversa parte stra-tagemate circumventi sunt. Inciderant scilicet Valachi in Sylva, per quam eun-dum erat, ultra medium arborum pluri-mas. Hinc cum, subeuntibus Polonis, quae in ora essent positae, a doli structo-ribus impellerentur, aliae mox post alias ruina proximarum provolutae magnam partem exercitus obtriverunt. Reliqui seu saucii seu attoniti inopina clade ca-piebantur; paucissimi effugere. Ne fola haec esset calamitas, immanis mox pesti-lentia per Poloniam sequuta est.Accessit-que etiam annonae saevitia. Quam tamen utcunque solatus est Casimirus, apertis hor- 114 FLORI POLONICI horreis, quae priorum annorum ubertas quasi in futuros usus locupletissime in-destruxerat.Frumentum petentibus,si aere destituerentur,opera in muniendis arcibus injungebatur. Ditiorum pecuniae thesau-rum regium augebant. Cujus opibus Ca-fimirus anno sequenti, nuptias cognatae suae splendidissimas instruxit. quam Bo-guslao Pomeraniae duce genitam Caro-lus. IV. Imperator, parario pontifice, in matrimonium accipiebat, Adsuere nu-ptiarum solennibus Ludovicus Vngaro-rum, Sigismundus Danorum, item Pe-trua Cypriorum Rex, cum principibus aliis non paucis. Nihil ibi ad magnifi-centiam vel luxum omissum. Sed regia opulentia diu non sine admiratione exce-pti hospites magis mox ad privati homi-nis divitias stupuerunt. Gerebat Craco-viae Consulatum Veringus quidam, gen-te Germanus, caritate apud Principem praecipuus. Is cum precibus & gratia apud hospites regios exambisset,uc domi ipsius epulari vellent, parentes illos non curatissimis tantum dapibus excipit, sed muneribus etiam ingentibus prosequi-tur: gestiente Casimiro, cujus gloriae militabat subditi sui opulentia,pace Do-mini in tantum aucta. Casimirus vero tantis L I B E R II. 115 tantis jam amicitiis firmatus, majore in dies & ambitu prensabatur a vicinis, & terrore suspiciebatur ab hostibus. Nam & Belzepsium dux ante infestus semper Polonorum Principibus,supplex huic fie-ri sustinuit, quo dignitatem & ditionem retineret: & in Borussiam venienti Cru-cigeri cuncta venerantium ofticia exhi-buere. Sed illum paulo post inter fortu-nae obsequia luxuriantem repentina nec ea simplex mors abstulit. Inter venan-dum enim dum incautius cervum inse-ctatur, equo forte prolapso, solo affligi-tur casu ob corporis obesitatem lethali, cum aeger praesertim gulae plus, quam medicorum praeceptis daret. Antequam extingueretur, condito testamento lar-giter multa Ecclesiis donavit: Princeps,si libidines excipias, in quas fuit effusior, domi magnus, foris fortuna quam vir-tute melior. C A P. 116 FLORI POLONICI C A P. XII. LVDOVICVS VNGARVS. AB ANNO CI[...]CCCLXX. AD ANN. CI[...]CCCLXXXII. Piasti posteris deficientibus Ludovicus Vn-garus succedit. non [ae]quo Polonorum af-fectu. Majores Poloni deficiunt. Mater regia Poloni[ae] administrationem deserit, recipitque. Lithvani vincuntur; [et] Russi rebelles. IN Casimiro defecit tandem illa Pia-sti progenies, quae,tot seculis, ordine vix unquam interrupto Poloniae cla-vum rexit. Inde Regnum ad Ludovicum Vngarum devenit, quem sorore genitum Casimirus pridem successorem sibi desti-naverat.Erat in Vngaria Ludovicus,cum nuncium de morte avunculi acciperet: cunctabaturque etiam venire ad Polonos. dubius de horum erga se animis,nec igna-rus difficultatum, quibus duplicis illa re-gni administratio foret obnoxia. Venit tamen tandem, ab Vngaris praecipue suis persuasus.Cum regni solennia accepisset, prima illi curaium fuit avunculo justa persol- L I B E R II. 117 persolvere. In quibus cum penitius vo-luntates Procerum introspexisset,cogno-vit,defleri defunctum ob id vehementius. quod sine mascula prole obiisset. Quod ille in diminutionem sui accipiens, simul veritus,ne aliqua filiarum Casimiri,studio populari accincta occasionem novis re-bus praeberet, projectas in Hungariam illas, nothas adeoque incapaces haeredita- [tis][paternae][proclamari][jussit]. Paulo post ipse in Vngariam redit, relicta penes ma-trem Elizabetham Poloniae administra-tione. Prole & ipse mascula carebat,filias habebat duas. Alteram Sigismundus Cae-saris filius duxerat. alteram sceptro Po-lonico dedtinabat. Quam ad rem ut con-sensum Nobilitatis impetraret, libertates ante concessas novo sacramento sancire atque etiam augere necesse habuit. II. Composuisse ita sibi utcumque res suas videbatur Ludovicus, cum Ma-joris Poloniae proceres quidam, exter-num dedignati Regem, Vladislaum Du-cem Cujaviensem ex Vladislai Loctici fratre oriundum, principem sibi consti-tuunt. Is mente imbecillior & ditioni-bus suis praeesse impotens, his perditis Divione in Burgundia, vitae Monasticae se dedicaverat. Inde reductus in Polo- niam 118 FLORI POLONICI niam, cum nihil non tentasset pro do-minatu, tandem nequicquam omnia ex-periuntibus fautoribus ejus, a Subinio aliisque Proceribus, qui pro Ludovico nitebantur, vincitur, missusque ad Re-gem ab ilio Abbatia donatur. Qua spre-ta cum Divionem priscam otii sui sedem reverti vellet, in itinere morte praecoci intercipitur. III. Mater interim Ludovici mo-tuum Polonicorum,quibus par non erat, pertaesa, in Vngariam, aetatem illic transi-gendi animo secesserat. Sed illa (ut fa-cile redit humano animo etiam fastiditae potentiae cupido, qui magni esse affueve-re) mutato paulo post consilio ad reli-ctam stationem remeavit. Reversam ve-ro ut Proceres Poloni, ita varii mox ho-stiles motus exceperunt. Lithuani enim Duces quidam cum praedatore exercitu irruere, & intima Poloniae scrutari depe-culatique magnam vim praedae & homi-num abduxerant. Inter Vngaros quoque & Polonos intestinae gliscebant offensio-nes,subinde etiam in apertos tumultus exardescentes.Sed hi tamen utcunque au-thoritate regia repressi sunt.In Lithuanos & qui se his contra Polonos junxerant, Belzenses, bellum decretum est. Venitque ipse L I B E R II. 119 ipse ob eam rem ex Vngaria Ludovicus forti Vngaroru manu instructus. Quibus cum Polonici exercitus accessissent, fra-cti animo Lithuani pacem implorarunt. Nec Russi rebelles diu potentiam Regis sustinuere. Chelma cum aliis vicinis op pidis intra octavum diem se dedidit. Quam post & Belzum sequutum est. IV. Caeterum peragranti victoriis Russiam Ludovico arrisit terrae illius ge-nius, & feracissima frugum ubertas. Vn-de Vngariae eam adjicere agitans, Vnga-ros ei praefectos imponit, & ut omnia ist-hic sibi obnoxia haberet, Archiepiscopa-tum Haliciae (quam olim tenuerant Vngari) instituit. Qui postea Leopolin translatus penes eam urbem hodieque manet. Non effugit tum Ludovicus su-spicax Populi silentium,& voces quorun-dam liberiores; quas asperavit Vladislaus Opoliensium Princeps, qui creatus a Re-ge Russiae gubernator, Ducis Russorum titulum sumpserat. Eidem & Poloniae administrationem detulit postea Ludovi-cus, cum, matre in Vngariam tandem serio reversa, licentia passim nullis coer-cita legibus valesceret, & ordines Lu-dovicum subinde ad se vocarent. Ve-rum missum, quem diximus vicarium Proce- 120 FLORI POLONICI Proceres respuerunt: indictisque postea Budae Comitiis, cura Reipublicae tribus Senatoribus commissa est. Hic erant Za-vissa Cracoviensis Antistes, Dobeslaus Castellanus Cracoviensis Zavissae frater, Sendivojus Szubinius Calissiensis Palati-nus. Ipse Ludovicus, cum languidum se aetate & morbis insuper fatigari sentiret, Comitiis in Scepusio habitis, generum suum Sigismundum Marchionem Bran-deburgicum sibi successorem adsciscit. Nec multo post extinguitur. Vir benigni satis ingenii, atque in eruditos perlibera-lis,inprimis astrologos.Inter caetera mo-rum hoc quoque habuit, quod identidem dissimulato habitu vicos & oppida perlu-strabat,inquirens in magistratuum vitam, simul & suam, quo, si quid reprehende-rent judicare periti, corrigeret, sin pla-cuisset, famasui frueretur. CAP. L I B E R II. 121 C A P. XIII. AB ANN. CI[...]CCCLXXXII. AD AN. CI[...]CCCLXXXVI. Sigismundus Marchio successione regni exclusus. Ziemovitus Masovius ele-ctus a Regina repudiatur. Iagello Li-thuanus [et] Vilielmus Austriacus de sponsa certant. DEstitutum iterum rectore regnum multorum mox Principum vota ac studia in se arrexit. Proximus ei videbatur Sigismundus Marchio, vivo etiamnum Ludovico successor destina-tus. Sed is negato per fastum Polonis ad epulas suas aditu, & quod Demaratum majoris Poloniae praefectum nobilitati invisum impensius foveret,odia plurimo-rum in currerat. Hinc coeptum a Polonis deliberari,an darent imperium, quod ha-bere jam ille sibi videbatur. Comitiis Ra-domsci indictis concluditur,ut Ludovici quidem filiae haberetur ratio, sed cujus maritus nulli alii regno implicitus, solis Polonis imperaturus esset. qua sententia non obscure excludebatur. Sigismundus Vngarico quoque sceptro inhians. Illo F deinde 122 FLORI POLONICI deinde nescio qua ex caussa in Vngariam profecto, voluntates procerum quorun-ciam in Ziemovitum Masoviae Ducem vertere, hac lege, ut Hedvigin alteram Ludovici filiam duceret. Nec cunctatus ille ad tam optabilem conditionem pro Rege se venditare coeptabat. Sed asper-nata generum hunc Elizabetha Hedvvi-gis mater,filiam mittere negabat in con-jugii talis conditionem: quin pro filia manum ingentem mittit in Poloniam, qui conatus Ziemoviti retunderent.Victo illo cunctabatur tamen etiamnum Eliza-betha mittere Hedvigin unice expetitam Polonis, varios jam illi maritos circum-spicientibus. Tandem haec Sendivoi Szu-binii industria facundiaque a matre exo-rata in Poloniam venit, comitata Deme-trio Cardinali & Antistite Strigoniense aliisque Vngarorum Primoribus,& paulo post a Bozenta Archiepiscopo Gnesnen-se diademate Regio evincitur. Multum deledabantur Poloni Reginae decentissi-mis moribus, quibus species quoque cor-poris multum gratiae addebat. Quo in-tentius vestigare coeperunt dignum tali puellae conjugem. Et pridem illi oculos adjecerat Vilielmus Austriacus,simul olim cum ipsa quodammodo in spem talis con- L I B E R II. 123 conjugii, in aula Ludovici (qui puellae pater) educatus. Sed ille diu amiciorem virginem,quam Polonos expertus est. Et denique spem ipsius, qua adhuc se susten-taverat, Iagello Lithuaniae Princeps om-nem intervertit. Petebat hic Hedvigin in matrimonium,se & Lithvaniam ad Chri-stiana sacra, & hanc simul ad societatem Reipublicae Polonicae offerens. Nec di-splicebat Polonis tali cum fortuna regni sui procus, sed expecrabatur adhuc ma-tris Reginae consensus. Quem cum im-petrassent,expugnabant suasionibusHed-vvigis quoque animum, pertinacius Au-striaco haerentem. Qui amore vecors & puellaris benevolentiae fiducia Cracoviam venerat. Sed arce prohibitus,cum advor-sos Polonorum animos cognovisset,qui-bus & Hedvigis tandem affectum suum gratificatura videbatur,salutata in coeno-bio Franciscano puella, voti irritus abiit. Adeo scilicet quicquid etiam contra ni-terentur humana destinata, impediri non poterat divini voluntas consilii, quod in his Hedvigis nuptiis aliud novum Lithua-nie cum Polonia conjugium moliebatur. F 2 LIBER L I B E R III. C A P. I. VLADISLAVS IAGELLO. AB ANNO CI[...]CCCLXXXVI. AD AN. CI[...]CCCCXXXIV. Iagello Baptismum [et] coronam suscipit. Lithuanos ad Christianismum conver-tit. Ejus cum conjuge dissidium. cum Vitoldo [et] Skirgellone fratribus. Aca-demia Cracoviensis instituitur. Bellum cum Cruciferis. de iis victoria insignis. Borussicarum urbium mutata subinde dominatio. Bohemicum regnum Iagello repudiat. Vitoldo ferme Polonicum ce-dit, [et] Suidrigelloni Lithuania faci-litate haud cordata. pacatis Cruciferis Rex moritur. ENIENS in Poloniam Ia-gello primo omnium Genti-lismum ejurat, & cum nova religione novum Vladislai no-men suscipit. Inde celebratis cum Hed- vvige 124 V L I B E R III. 125 vvige nuptiarum solennibus,regio diade-mate a Bozenta Antistite consecratur.Mox compositis rebus per Poloniam, majo-rem inprimis, quaae procerum quorun-dam culpa tum discors agebat, in Lith-vaniam proficiscitur: ibique sacerdotis magis quam Principis munere functus Lithuanos suos gentili adhuc impietate imbutos ad sacra meliora manu ducit, ipse (cum adducti e Polonia Episcopi linguae rudes essent) prima fidei rudi-menta illis praeiens. Sic per annum re-purgata ab Ethnica superstitione illa re-gio est. Si quae supererant emendanda Episcoporum ibi manentium industriae relinquebantur. Abiens inde fratrem Skirgellonem summae rerum in Lithua-nia praeficit. quae res Vitoldum patrue-lem gravi aemulatione accendit, quae-rentemque ubi odium suum tutius at-que efficacius effunderet, primum in Masoviam ad cognatos, mox in Prus-siam ad Cruciferos egit Eo intellecto rex Nicolaum Moscorovium Regni Pro-cancellarium cum manu militari in Li-thuaniam mittit, componendae, si pos-set, cognatorum discordiae, sin minus pro securitate faltem Reipublicae excu-biturum. Interim Regi ipsi domesticum F 3 cum [126] FLORI POLONICI cum conjuge sua natum dissidium est, illudque tam acre, ut in divortium pene eruperit. Ei fomitem dedere quidam pudicitiae Reginae obtrectatores, pro-brosam illi cum Vilhelmo Austriaco, proco olim suo consuetudinem obje-ctantes. Sed innocentiam Reginae ipsa juramento primum, mox delator pu-blica ac solenni mendacii professione vindicavit. Quod poenae genus apud Po-lonos hodieque inter probrosissima ha-betur. II. His domi compositis Rex in Vitoldum vertit, Cruciferorum fiducia aperte jam hostilia molientem. Is Grod-ni obsessus clam aliqua effugerat, & va-riis subinde cladibus ope Teutonica Li-thuanos afficiebat. Donec illum Rex re-conciliaret fibi,& Lithuanis denique prae-fectum imponeret. Motus loco Skirgel-lo, non mitius amissa dignitate, quam nuper Vitoldus non impetrata infre-muit. Ejusque itidem odiis Cruciferi ad Lithuaniae perniciem usi,hanc infesta de-nuo manu invadunt. Deliberantem de sumenda in illos vindicta Regem multa attinuere. Inprimis Poloni ipsi haud te-mere lacessendam rati gentem, magnam Germaniae partem secum in arma tra- cturam. L I B E R III. 127 cturam. Rex quoque ipse cum Duce Opoliensium prius experiendum sibi ar-bitrabatur, pridem multarum in Polo-nos injuriarum reo. Sed cum hoc,oppi-dis quibusdam captis, in gratiam mox rediit. Secuta paulo post Reginae mors domestico eoque gravissimo vulnere Re-gem perculit. Praeclara fuit haec virtute foemina, dum viveret,sed moriens quo-que auxit gloriam. Multa in pauperum usus legavit, plurima in Academiam, quam a Casimiro inchoatam absolvi in-ter ultima vota habuit. Rei dignitas & conjugis morientis desiderium moverunt regem, ne omitteret piissimam curam aut differret. Duas ergo in Musarum se-dem domos Cracoviae extruit, & Praga varios evocat Doctores, qui Iuventutem bonis artibus erudirent. Togatis autem his curis intento non desinebant alibi ferrum ostentare Cruci-feri. Quos tamen Rex insita lenitate ad-huc etiam tulit, saepeque ab illis ad collo-quium invitatus falsa sibi specie pacis illudi passus est. Tandem cum Samogi-tiam olim ereptam Lithuanis & vix de-mum per Vitoldum recuperatam contu-macius repeterent, ac legatis Regis superbe appellatis, Dobrinensem vici-F 4 nasque 128 FLORI POLONICI nasque terras lacesserent, bellum in illos decernitur. Nequicquam ad amicam compositionem offerente se Bohemo-rum Rege, aut ad eam invitato Vnga-ro: quorum ille stolidus judicio, & affe-ctu palam iniquus in Polonos: hic acce-pta a Cruciferis pecunia Vladislai ami-cum se simulans, per occulta & magis sida inclinabat in corruptores. III. Nullum in bellum hactenus consideratius aut mole majori descende-rant Poloni. Primum missis in omnes partes regiis literis (quae quod resti ob-ligatae circumferrentur, restium nomen etiamnum retinent) velut communi classico cuncta nobilitas convocabatur. Domi curam rerum Antistiti Gnesnensi Rex committebat, belli regimen cum Zindramo Mascovicio Ensifero Craco-viensi partiebatur. Ingresso dein castra Vladislao primo omnium disciplinae mi-litaris instauratio curae fuit. Merito sane, & ad maximorum Imperatorum exem-plum. qui nunquam felicem bellorum speravere exitum, nisi inde fecissent ini-tium. Scilicet quod in corpore anima, in navi clavus, id in militia disciplina. est: vinculum quo & intra obsequii fines continetur militum ferocia, & magnae exer- L I B E R III. 129 exercituum moles ad subita necessita-tum dexterrime circumaguntur. Sed tunc, dum in praedatores ultor gladius stringeretur, comprehensi inter alios duo Lithuani sunt, qui sacramenti, ut vocant, aediculam abstulerant. Illi patrio ritu crucem sibi erigere jussi & suis se manibus suspendere, paruere alacres, & quasi saevius aliquid a principe expecta-rent, & mors talis beneficium esset, mo-ras suas mutuo castigantes. Ante prae-lium Rex humi stratus in preces se effu-dit, quibus & innocentiam suam testa-batur, & pervicaciam hostium,pacis o-mnes conditiones aspernantem. Exin dato Lithuanis, qui Vitoldo parebant, dextro cornu, Polonis sinistro, canere signa coepere. Concurritur utrinque magna vi,ambigua fere per horam for-tuna, donec dextrum Poloniae aciei cornu laborare coepit, in quo Lithuani cum Russis Tartarisque erant. Hi pri-mo cedentes, telis tamen subinde fati-gabant insequutos, mox penitus effusi in fugam, magnam hostium partem ab-strahunt a reliquo exercitu. Soli Smo-lenscii dextro cornu se adjungebant, quod Poloni fortuna sociorum nihil territi strenue tuebantur.. Venerat au- F 5 tem 130 FLORI POLONICI tem. forte in hostium manus signum. quod Martinus Vrocimovicius Aquilifer Cracoviensis gestabat. Id ut recupera-rent connisi Poloni omnem aciei fortu-nam convertunt. Inclinare hostes coe-pere, moxque acrius instante Polono-rum exercitu in fugam aguntur caedun-turque. Nec sistere labantem aciem po-terant, qui Lithuanos insequuti, fessi & fine ordine redibant. Ita illo die Poloni magna & memorabili victoria potiti sunt. Centum & quadraginta millia a Cruciferis in, aciem deducta, & ex iis quinquaginta desiderata perhibent idonei authores. IV. Victoriam sequuta est praecipua-rum Borussiae urbium deditio. Debella-tumque forte tum fuerat, ni una arx Mariaeburgensis ingenii situs & arte fir-mior victoribus se opposuisset. Cujus praesens Plavenius ad Regem admissus meditata oratione veniam Cruciferorum nomine petit, Borussia ut Magistris suis relinquatur, quam a Barbaris suo san-guine. vindicassent, orans. Cum nihil profecisset, indignabundus redit ad suos, eosdemque ad constantiam hortatur. Atque interim Livonum quoque Magi-ster advenerat, sociis suis,si vi nequiret, dolo L I B E R III. 131 dolo opitulaturus. Vitoldo per secretum colloquium Samogitiam ostentat haere-ditario jure possidendam, si regias partes deseruisset.Mox permissu Regis in arcem admissus memorata Vitoldi defectione obsessos animat. Tum senex etiam qui-dam Sacerdos imparem se ferendis obsi-dii aerumnis caussatus, arce egreditur, clam inter supellectilem triginta aureo-rum millia secum efferens, quibus passim novus miles conscriptus est. Accedebat rumor venire Sigismundum Caesarem Cruciferis auxilio, & jam finibus Polo-niae imminere. Movere haec regem, ut soluta obsidione relictoque in Borussia cum aliqua manu Andrea Brochocio re-ditum pararet, multum reluctantibus sed frustra plerisque Procerum atque inpri-mis Nicolao Tramba Procancellario. Datus sic Cruciferis locus est respirandi. qui nec defuere sibi, collectisque undique viribus recuperare sua annitebantur.Nec, licet etiam post magnam illam cladem semel iterumque infelicius pugnassent, fracti sunt. Gedanum denique & mox Thorunium,sensimque reliquas urbes re-cepernnt. Nec vanae fuerunt Caesaris minae pau-lo ante memoratae. Misit enim Scibo- rium. 132 FLORI POLONICI rium Transylvaniae principem, qui sub-montanam Poloniae oram invasit. Con-ventu ergo cum Cruciferis habito Rex in inducias primum, mox & in perpetuae pacis foedus consensit, factum ea lege, ut quisque habita antiquitus retineret, Sa-mogithiam Vitoldus & Rex dum vive-rent, Dobrinum Poloniae reges perpetuo possiderent. Paulo post etiam Sigismun-dus Caesar, accurante Zavissio Nigro in utraque aula gratioso, Vladislao recon-ciliatus, insuper ab hoc octuaginta mil-lia florenorum Pragensium mutuo acci-pit, datis in pignus Scepusii urbibus, quae hodieque Polonis subsunt V. Verum pax cum Cruciferis non diu rata mansit. Hi enim conjecto in carce-rem Plavenio, quasi Polonis plusculum dedito, & regis nescio quas in se machi-nationes caussati, expilationibus mox mercatorum, praedisque per Dobrinen-sem terram actis, necessitatem fecere re-gi arma in ipsos resumendi. Cum bellum aliquandiu tractum verius quam gestum esset, persuasit Regi Pontificis legatus, ut caussam cum Cruciferis suam Conci-lio, quod tum Constantiae, sectae Hussi-ticae caussa habebatur, disceptandam sub-mitteret. Paruit Rex, veneruntque ad com- L I B E R III. 133 componendum negotium a Pontifice legati. Sed ii iniquo in Polonos judicio suspicionem incurrere acceptas a Cruci-feris pecuniae. AEquiora pollicebatur vo-catus ad arbitrium ejusdem caussae Si-gismundus Caesar. At ne is quidem con-troversiam finire potuit. inducias tamen duum annorum Polonis subinde adhuc ad arma provocantibus persuasit. Sub idem tempus magnum aliquid Vladis-lao fortuna videbatur parare. Bohemi enim ob religionem Sigismundo Caesari discordes,regnum nostro oblatum ibant. Ambiguo primum responso dimissos, cum redirent, officii in Dominum suum Rex admonuit, negans insuper, cordi sibi esse offendere Caesarem, ut haereticis im-peraret. VI. Vix a bellis Borussicis aliquan-tulum requieverat Rex, cum novis il-lum molitionibus, primum patruelis, mox frater fatigare coepere. Vitoldum patruelem super insitam animo ambi-tionem Caesar regium illi diadema polli-citus in Regem stimulabat. Nec Cruci-feri deerant impellere dubitantem,opem-que promittere. Et ex Polonis quoque pauci consiliis Vitoldi primum recla-mavere, mox publica authoritate missi sunt 134 FLORI POLONICI sunt, qui regnum illi deferrent. Gravissi-mis negotiis semper a Rege, adhibitus Vitoldus,& ipse magnus omnium quae ageret, callidusque ostentator,munificus simul in Proceres, magnam animis ple-rorumque reverentiam sui injecerat. Ita data Vitoldo a Rege aetate decrepito au-thoritas suam Regi destruebat, notabili Principibus documento: Neminem ut eo loci evehant,unde, qui evehitur,despicere evehentis fastigium possit.Sed Rex porro tam mitis facilisque fuit, ut sceptrum Vi-toldo deferri non abnueret. Nec ulla jam mora erat nisi in Vitoldo, qui seu fato prohibitus, seu aperti facinoris invidiam metuens,non decorum modestiae suae fo-re respondit, Regem patruelem folio de-turbare. Dimissis ita legatis nihilo tamen pacatius egit, plane ut composito ad spe-ciem pudore, magis suppressa, quam pe-nitus edomita in illo ambitio videretur. Nam non multo post, quasi poenitens prioris modestiae prompsit male sopitum desiderium,Regique in Lithuaniam blan-diciis evocato persuadere conatus est, ut regni honorem sibi permitteret. Sed Rex interim stabilito sibi per data privilegia plurima regno, id quoque impetrave- rat, ut filiorum alter patri successor de- stina L I B E R III. 135 stinaretur. Et tum in Lithuaniam cum Rege iverat,curantibus Polonis,Proceres. quida, & inter alios Sbigneus Olesnicius Cracoviensis Praesul, praecipuus semper consiliorum Vitoldi impugnator. Hi fa-cilitatem Regis custodivere, nimis alio-qui fraudi alienae opportunam. Sed & brevi insequuta Vitoldi mors omnia am-bitionis consilia abrupit. VI. Defuncto Vitoldo, [Lithuaniam] Suidrigello frater Regis sibi vendicabat. Nec contentus hac, Podoliam quoque sibi voluit adjungi, potitusque erat voti a fratre nimium suis dedito, tumque e-tiam libertatis experte negandi. Capto enim similis in Lithuania detinebatur. Moniti ea de re a comitibus Regiis Polo-ni, habitis Comitiis, per legatos Suidri-gellonem hortantur,ut Podoliam redde-ret, & Lithuaniam etiam prius peteret, quam occuparet. Ferox ille ad haec, mis-sumque post alterum legatum, fas gen-tium non moratus, violat. Mox & cum bellum imminere sibi a Polonis sentiret, quo par esset tanto hosti,Cruciferorum se foedere accingit. Vbi ad vim ventum est, fusus profligatusque aliquoties est,nec ad-huc tamen remittebat spiritus, donec tandem Lithuanis quoque crudelitaee factus. 136 FLORI POLONICI factus invisus, principatu dejicitur,surro-gato in ejus locum Sigismundo Vitoldi fratre; qui beneficio hoc Regi ac Rei-publicae innexus facile in leges ab illis praescriptas consensit. Omnia pro recu-perando dominatu tentabat Suidrigello, sed frustra; excubantibus pro Sigismun-do Polonis, ut beneficium suum tueren-tur.Cum Cruciferis dein post leves utrin-que habitas velitationes induciae in annos. duodecim pactae sunt. Composito ita re-gno, correptus febre Vladislaus moritur cum XLVIII. annos regnasset. Princeps mitissimi ingenii & liberalitatis pene pro-fusae, religionis vero studio ita ardens, ut adolescentiae gentili impietate transactae errores tanto majori post pietate videa-tur expiasse, C A P. II. VLADISLAVS III. AB ANN. CI[...]CCCCXXXIV. AD ANN. CI[...]CCCCXLV. Vladislai patre moriente pueritia ut impar regno a multis rejecta, a potioribus ad regnum L I B E R III. 137 regnum consecratur. Illius fratrem Bo-hemi Regem eligunt, sed frustra. Tar-tarorum incursio. Vlodeci constantia in dolore vulneris. Vladislaus ab Vngaris Rex creatur. cum Turcis pugn[ae] felices. [et] mox induci[ae]. quas Vladislaus rum-pens.poenas sua [et] Christianorum stra-ge luit. FAtis concedente Vladislao major natu filius, patri cognominis, no-num vix annum excesserat.Nec du-bitavere tamen majoris Poloniae ordines puero regnum decernere. Caeteros seu aetas Vladislai, seu quod alteri his insciis Regem creaverant, aemulatio ipsa stimu-lavit,ut contradicerent acrius. Sed hi ra-tionibus tandem & numero victi con-quievisse videbantur, resque in eo erat, ut diadema Vladislao imponeretur, cum denuo in Comitiis ipsis coorti coeptae Regis inaugurationi intercedere coepe-runt. Orto deinde dissidio regni Mare-schalcus Iohannes Olesnicius finem im-posuit, jussis qui pro Vladislao niteban-tur, ad dextram concedere, reliquis ad sinistram. Dextram elegere plerique et-iam ex turbidis : caeteri sociorum dis-cessione desolati vel sponte cedebant, vel 138 FLORI POLONICI vel paucitate sua contemnebantur. Ita Regia quidem insignia Vladislao tum delata, juramenti tamen aetatis teneri-tudini gratia facta est: spondentibus Sophia matre & procerum nonnullis, juraturum, simul ut per aetatem capes-ssendo Imperio foret idoneus. Nam tum quidem species nomenque Principatus penes Vladislaum, vis apud Satrapas e-rat, qui singuli singulis Palatinatibus praefecti, provisorum nomine, publica Regni negotia tractabant. Sed haec di-gnitas adultiore paulo Rege exolevit, contumacibus Polonis ad imperia eo-rum, quos nil superiores caeteris sors na-scendi fecisset. II. Primo omnium auspiciis Vladis-lai adhuc adolescentis sedata lis est, quae inter sacerdotes & Ordinem equestrem diu agitata tum vehementius exarserat. Inde publicae etiam securitati consul-tum, pacto scedere cum Cruciferis, per-petuo adhuc hactenus Poloniae in festis. His pacatis, bello prope alii Regem Bohemi involvere. Qui mortuo Sigis-mundo Rege suo in partes secesserant, aliis Casimirum Vladislai nostri fratrem, aliis Albertum Austriacum, quem gene-rum & successorem sibi ut in Imperio, sic L I B E R III. 139 sic in Bohemico Vngaricoque Regno Sigismundus voluerat, in Regem peten-tibus. Persuasere e Polonis quidam Ca-simiro, ut oblatum regnum accepta-ret; ibantque assertum illud Sendivoius Ostrorogius, & Iohannes Tencinius il-le Posnaniensis, hic Sendomiriensis Pa-latini. Sed Albertus; Praga celeriter oc-cupata, conatus aemuli sui praevertendo intervertit. Subidem tempus cum Tartaris quo-que infeliciter pugnatum est. Qui Po-doliam ingressi nobilitatem ad arma concitam, & loco iniquo deprehensam magna strage caeciderunt, duce ipso Bu-cacio interfecto. Inter caesos jacuisse tum fertur Iohannes Vlodecus vulnere invalidus, vivens tamen & tam inexpu- gnabili ad doloris sensum constantia, ut barbarus saucio digitum cum annulo auferret, vivere tamen ipsum non sen-tiret. III. Negaverat fratri Regis Bohemiam fortuna. Eadem in Regem ipsum tanto liberalior Vngarico eum sceptro auxit. Orbum hoc erat rectore post mortem Alberti Imperatoris, terrebaturque cir-cumsonantibus undique Turcarum ar-mis. Sed qui regnum lliud Vladislao de- latum 140 FLORI POLONICI latum ibant, non illico ut speraverant, promptum hunc repperere. Vnius clavi tractatione didicerat jam, quam arduum foret binos regendi onus. Nec ignora-bat instare Turcam Vngaris, simulque cum purpura sagum induendum fore. Versanti haec secum affertur, Elizabe-tham Reginam posthumum ex Alberto peperisse. Hoc magis cunctabatur. Tan-dem post longas deliberationes legato-rum precibus evictus itineri se accingit, ingressusque magno ac splendido comi-tatu Vngariam, Budam occupat. Inte-rim vero alibi Ladislaum (hoc enim no-men posthumo illi inditum) ambitiosa pro filio quadrimestri mater regio insi-gni curaverat redimiri. Quod audiens Vladislaus gravi fermone Vngaros allo-quitur, invitis se ac discordibus impera-turum negans, nec videri velle alii prae-ripuisse Regnum, cui in universum ex-cusari maluerit. Iubet illos consulere sibi, se paratum redire ad suos. Magis etiam accendit haec Regis moderatio studia procerum,qui vocandi ejus autho-res fuerant. Itaque demonstrata inno-centia sua, cui foemineus ambitus frau-di esse non debeat, persuadent Vladis-lao, ut detractum de calvaria S. Stepha- ni dia- L I B E R III. 141 ni diadema (quia alterum Regina prae-ripuerat) imponi sibi pateretur. Laetis ut ferme sit, ad nova imperia Vngaris,Rex ipse nunquam secure egit, superstite aemula Elizabetha, cum qua magna Vn-gariae pars in ipsum conspiraverat. Nec ab armis temperatum est, abutente illa arcium quarundam praesidio ad laces-sendum Regem: hoc, Hunniade mini-stro, & accitis e Polonia auxiliis aliquo-ties se non sine clade adversae partis vin-dicante. Sed tandem, interponente se legato Pontificis Iuliano,pax inter illos coitura videbatur, nisi subsequuta Eliza-betha: mors continuandum negotium reliquisset iis, qui Ladislai amorem prae-ferentes, alendo dissidio suum negotium agebant. IV. Interim Amurates etiam Turca-rum Imperator Vngarorum usus dis-cordiis, Belogradum premere obsidione coeperat. Nec mitigatus legatione regis tributum insuper imperare Vngaris au-debat. Ita decretum in Turcas bellum. Ad quod Poloni quoque manus suas obtulerunt. Primum praelium ad Mora-vam numen commissum est. In quo Turcae ab Hunniade intempesta nocte oppressi profligatique ad triginta ho- minum minum millia feruntur desiderasse. Pau-lo post ad Macedoniae fines cum Caram-bejo Asiae praefecto congressus Rex, ipsum Carambejum cepit, exercitumque ejus in montes compulit. Regi haec vi-ctoria tanto gloriosior fuit, quod non citra proprium ipsi sanguinem constite-rat. Distulit sine mora per orbem Chri-stianum victorias istas fama; & mox undique confluebant a principibus, ipso-que etiam Constantinopolitano Impe-ratore Iohanne Palaeologo & Pontifice legati, qui fortunam Vladislao gratulati ad similia eundem adhortarentur. At sincerissime omnium Poloni Re-gis sui Triumphis laetabantur, missisque legatis, qui gaudium testarentur, simul orabant,ut parceret imposterum se Rem-que publicam in casum dare: meminis-setque tandem revisere aliquando Polo-niam, male jampridem desiderium ip-sius ferentem. Inter tot festas gratulan-tium voces venere etiam ab Amurathe Oratores, specie Carambeji redimendi, revera pacem petituri. Perterruerant enim Tyrannum concurrentium ad ar-ma passim Christianorum Principum minae. Sed tum tamen in pacem perpe-tuam conveniri non potuit. Induciae de- cem 142 FLORI POLONICI L I B E R III. 143 Cem annorum pactae sunt. V. Solutus Europaeorum Principum metu Amurathes potentiam omnem suam in Carmanos, populum Asiaticum verterat. Qua occasione erecti Veneti, Imperatorque ipse Constantinopolita-nus, missis nunciis ad resumendum in Turcas bellum Vladislaum hortantur. Aderat & a Pontifice legatus, qui reli-gione datae Amurathi fidei cunctantem solveret. Non diu tantis persuasioni-bus repugnavit Vladislaus, juvenili ad-huc impetu calens, nec fortunae mores edoctus, quae adulatrix saepius quam vere amica spe magnarum rerum ille-ctos mortales in exitium subinde praeci-pitat. Contractis igitur undique,quos habe-bat, vel colligere raptim poterat, exer-citibus medio Septembri, Segedino mo-vet Danubiumque traiicit. Nicopolin Bulgariae metropolim ingresso Dracu-la Palatinus Moldaviae Transalpinae occurrit, annisusque regem a propo-sito demovere, cum obstinatum senti-ret, IV. millia militum offert,Duce filio suo gloriae Regis militatura. Interim Amurathen quoque instantis ab Vnga-ris bellifama ex Asia revocaverat, octo- ginta 144 FLORI POLONICI ginta millium exercitu, teste Iovio, in-structum: ventumque erat utrinque ad Varnam oppidum, obscurum tum, ho-die clade regis simul & sua nominatissi-mum. Ibi Hunniades, Rege ex ulcere cruris laborante, aciem instruit: datum-que dextrum cornu Transalpinis, Iu-liano Pontificis legato, & Bobricio Po-lono equiti, viro fortissimo, & recenti tum facinore claro, quod paulo ante Petressi oppidi hostilis muros primus ascenderat. Sinistrum ipse sibi Hunnia- des sumpsit, Rege cum suis medium aciei occupante. Progressi sic ad II. mil-lia passuum Regii hostem per tres horas praestolantur. Interim mora torpescere animi coeperant, & coorta etiam forte tempestate signa turbine atque imbre raptari: Cum veniens tandem hostis in dextrum cornu Regii exercitus invehi-tur. Nec id diu restitit, equis ad aspectum odoremque Camelorum territis, & mox fugam stragemque late spargentibus. Felicius partes suas Rex & Hunniades tuebantur, repulsoque hinc hoste, cum ad sublevandos alibi suos procurrissent, ibi quoque simili fortuna utebantur, Iamque fusus erat omnis pene Turca-rum equitatus. Ianizeri supererant, ro- bur L I B E R III. 145 bur hostilis exercitus, quibus & Amu-rathis ipsius praesentia animum addebat. In hos incautius invectus Vladislaus for-tunam priorum successuum omnem cor-rupit. Quippe repente illic flos victoris exercitus velut voragine absumptus pe-riit. Ipse Vladislaus circumventus undi-que ab hostibus & mox equo suffosso de-lapsus, priusquam occumberet, magnam circa se stragem edidit, idem ut vitae pro-digus, ita mortis suae vindex. Tali exi-tu perpetratum est praelium toto orbe decantatissimum, & tum caesorum u-trinque numero (nam Regiorum ad IX. Turcarum XXX.millia cecidisse ferun-tur) tum principis laudatissimi caede lu-ctuosum. Ad quam ut Christianus olim orbis ingemuit, ita moveri hodieque Principes debent, ut servare fidem me-minerint, cuicunque data fuerit, etiam, infideli. C A P. III. CASIMIRVS TERTIVS. Casimirus Regnum recusat. Lithuani turbidi.Prussi se dedunt. Cum Crucife-ris praelium adversum. bellum cum iis-dem continuatum, libertas Rithuanii in G censendo 146 FLORI POLONICI censendo Rege. Pax cum Cruciferis. Nuncii nobilitatis instituti, qui quasi Tribuni. Bohemorum turb[ae] ob religio-nem [et] successorem regni. Cum Mat-thia Vngari[ae] Rege bellum. Crucifero-rum conatus sopiti. bellum inter filios Casimiri de regno Vngarico. APud Polonos dubia de morte Re-gis fama eligendi successoris con-silia aliquandiu suspendit. Seb ubi Vngaros alium sibi regem creasse intel-lexerant, frustra se quoque Vladislaum opperiri credidere. Itaque fratri hujus Casimiro, Lithuaniae tum Duci regnum deferunt. At is pertinaci fastidio atque arroganti quadam modestia oblatum ho-norem diu respuit. Dum tandem versis in Boleslaum Masovium Procerum studiis, aemulatione ad poenitentiam motus im-putari sibi passus est regnum, quod nu-per spreverat. Ac quas alias recusandi caussas habuerit, in ambiguo est; a Li-thuanis inprimis retentum esse opinio fuit, & satis postea odia horum osten-dere, postquam sceptrum ille suscepe-rat, in apertum producta. Invitati ali-quoties ad Comitia, vel negarunt veni-re, metum insidiarum causati; vel leges attu- L I B E R III. 147 attulere minus honoras Polonis. Corri-gi foedera volebant olim sub Iagellone pacta; Podoliam praeterea & Voliniam requirebant, tanquam membra antiqua sui principatus. Faciebat audaces occul-ta in illos Regis inclinatio: quae contra apud Polonos isti non parum invidiaea conflabat: adeo ut aliquandiu velut in partibus essent, Rex & Respublica. Do- nec tandem deposito a Rege jurejurando, quod multoties hactenus a Polonis flagi-tatum distulerat, placata nobilitas, quae plura alia desideraverat, publicae concor-diae remisit. II. Conciliatis utcunque suorum ani-mis novo se mox foedere Casimirus suc-cinxit, ducta in uxorem Alberti Impe-ratoris filia Elizabeta. Ac vix dum nu-ptiarum solennia peregerat, cum Prute-norum legati adveniunt opem orantes adversus Cruciferos, quorum pleraeque urbes jugum excusserant. Nec cunctatus diu Rex in fidem recipere Populum an-tiquitus subjectum Poloniae, postquam secessisset, nullis hactenus armis ad obe-dientiam flexum. Missus igitur Regni Cancellarius Iohannes Conjecpolius cum aliis nonnullis, qui juramentum ab iis acciperent. Quod & veniente paulo G 2 post 148 FLORI POLONICI post in Prussiam Rege ipso iteratum. Vbi vicissim illis Rex multa ad liberta-tem stipulatus est. E quibus haec praeci-pua: ut pars regni essent, liberos ad ho-nores aditus haberent, suo jure Cul-mensi seu quocunque alio vellent, ute-rentur, a teloniis portoriisque immu-nes, nulli praefecto nisi indigenae paritu-ri. Privatim etiam Gedanensibus sep-tingentarum, quas vocant, marcarum census remissus est, addictumque iisdem pro bis mille aureis, quicquid emolu-menti rediret ex moletrinis urbanis, ex vicinioribus item agris, qui quod Vistu-la interluuntur inundanturque subinde, Insulae minoris nomen accepere. Impe-ratum vicissim, quotannis ut Regem ad-venientem omnemque comitatum Re-gium per quatriduum suo sumptu exci-perent, pro arce, quam diruissent, Pa-latium Regi granariumque intra urbem exstruerent. Interim autem Cruciferi Bohemiae regem, mox & Pontificem Imperato-remque permoverant, ut mitterent le-gatos, qui repetundarum Polonos age-rent. Sed hi cum in Poloniam venissent, lentas istic ad postulata sua repperere aures. Nec desistebat Rex missa in Prus- siam LIBER III. 149 siam militum manu Mariaeburgum ac Stumam oppugnare, perseverantes tum usque in obsequio Cruciferorum urbes. Atque hi quoque satagen[...]s rerum sua-rum, non spernendum jam [...]per Germa-niam Bohemiamque contraxerant exer-citum, & catervatim subinde Choinicia oppido effusi, lacessebant Polonos.Movit in illos jam serio magis Casimirus, prae-misso eodem Nicolao Sarleio Inovla-dislaviensi Palatino. Mox & intellecta hostium multitudine praevalida, ne im-par omnino esset exercitus regius, co-piae quaedam e Majori Polonia subito in auxilium evocatae sunt. Rudes illae ma-gnam partem belli, praeferoces tamen & depeculandis sociis inprimis licentiosae. Has tales cum Rex in aciem duxisset, improspere pugnavit. Nam & castra ab hoste occupata, & ex Proceribus pluri-mi caesi captive. Ipse pene Rex in pote-statem hostis venerat, nisi illum cura proximorum praelio subduxisset. Cul-pam infelicis pugnae alii in Duces reji-ciunt, qui militiae inexperti plerique nec praemisissent pro more equitem rum-pendae hostium aciei, sed & locum prae-lio delegissent arctiorem, quam ut ex-plicare se turmae potuerint. Sed haec o-G 3 mnia 150 FLORI POLONICI mnia ex contemptu fere hostis orta; quem ante praelium quidam flagellis au-rigarum fugaturos se jactaverant. Vsque adeo nec in bello cuiquam bene cedit ar-rogantia, & vel mi[...]imus hostis tum ma-xime contemne [...]ndus esse desinit, cum contemnitur. III. Cladis illius ignominiam ut aboleret, nihil non egit Casimirus. Pri-mum ne sumptus ad bellum deessent, constitutum in Comitiis Petricoviensi-bus est, ut Nobilitas universa dimidium annuorum censuum in publicum con-ferret. Eidem oneri nec sacer ordo exem-ptus, & Rex quoque ipse se ultro sub-jecit. Hoc tam insolente tributo merce-narius miles conscriptus, redemptum-que Mariasburgum est, pretio dato mili-ti hostili, qui id oppidum in dilatae mer-cedis pignus a Dominis suis obtinue-rant. Exin aliquot annis continuo, & vix sumptis semel ad respirandum induciis in Prussia pugnatum est, Marte peram-biguo. Eosdem subinde in iisdem fere campis victos victoresque reperio; ea-dem loca amissa recuperataque. Choi-nicia sane, Sueca, Meva, Marangum, Mariaeburgum denique ipsum saepe reci- procos L I B E R III. 151 procos hos belli acestus sensere. Thoru-nium Gedanumque, quamvis a belli ca-lamitatibus non immunes, proditioni-bus quoque insuper tentarentur, magna fide & constantia Regias partes tutatae sunt. Sed bello huic non ita assiduo prae-sens incubuit Casimirus, quin Poloniam subinde viseret, & constituendis ibidem rebus Comitia haberet. Imprimis au-tem quae Anno CI[...]CCCCLIX. Petrico-viae indixerat, clara ac memoranda exti-tere libertate Iohannis Rithvanii Sen-domiriensis Praefecti, qui ministrorum regiorum non coercitam licentiam,mo-netam adulteratam, insolentiam vecti-galium, effusiorem ejus in Lithuanos beneficentiam prolixa oratione Regi publice exprobravit. Is tamen auditus patienter est mira Regis modestia; seu hanc ipsi inseruerat natura, seu ratio temporum suaserat. Minus certe ei li-tare potuit Iacobus Sieninius, Dobeslao Palatino Sendomiriensi, Sbignei Car-dinalis fratre genitus. Qui nuper ad Pontificem summum legatus, & ab eo-dem Episcopatui Cracoviensi praefectus, praeter caeteros, qui alii hanc dignitatem delatam mallent, Casimirum quoque G 4 ipsum 152 FLORI POLONICI ipsum tam adversum habuit, ut in at-cem Pinczoviensem & mox , imminente ibi obsidione, in Melstinensem receptus, cum duobus Dlugossis clientibus aeger-rime vim regiam effugerit. Horum al-ter Iohannes, Canonicus Cracoviensis autor est historiae patriae, cujus pars Ve-netis inscripta extat; reliquae hactenus premuntur. Is vero post Regi reconci-liatus, liberisque regiis moderator stu-diorum additus, postremo Archiepisco-patum Leopoliensem adepturus fuerat, nisi mors intervenisset. IV. Prutheni belli diuturni malis fessi frustra diu pacem petebant, pertinaci-bus ad persequenda destinata non minus Polonis quam Cruciferis. Nec legatus Pontificis qui arbitrium caussae sibi de-poposcerat, auditus est. Nimis inclina-tus in Cruciferos videbatur & Sieninii, de quo ante dictum, patrocinio odium Regis incurrerat. Tandem cum ad O-siecum, & mox ad Choiniciam fusi Cru-ciferi essent, magis serio utrinqae de pace cogitari coeptum est; Polonis e-tiam, licet aliquoties jam victoribus, fortuita reputantibus belli, nec continu- anda arma ratis, cum decore poni pos- sent. Et interim alius a Pontifice lega- tus L I B E R III. 153 tus advenerat minus cjuam alter fuerat, obnoxius partibus. Hoc annitente bel-lum magnis odiis, eventu vario, tot an-nis gestum, Torunii in has leges com-positum est: Rex Pomeraniam, Cul-mensem & Michaloviensem terram, Mariaeburgum porro, Stumam, Elbin-gam cum sex pagis, qui ad arcem Hol-landiae pertinebant, teneret: reliqua Cruciferis relinquerentur, eorumque Magister sub fide & Clientela Regis pro principe & Senatore Regni haberetur. V. Sub id tempus cum de solvendis militi stipendiis ageretur, & Poloniae minoris cives sine caeteris, qui aberant, sciscere quicquam nollent, constitutum, ut e singulis Palatinatibus legati ad co-mitia mitterentur, qui cum Rege de Reipublicae negotiis civium suorum no-mine deliberarent. Quod tum primum fieri coeptum posterionbus temporibus ita inolevit, ut citra legatos ejusmodi (Nuncios terrestres vulgo vocant) nulla comitia legitima habeantur. Similem fe-re hi potestatem habent cum Tribunis plebis, illis olim Romanae libertatis a-cerrimis custodibus:qui postea cum Ro-ma, exuta aequalitate, unius jussa Princi-pis aspectaret, exolevere. G 5 VI. Sed 154 FLORI POLONICI VI. Sed idem, qui pacem Prussicam conciliaverat, legatus Pontificis Casi-mirum mox in Bohemorum Regem Georgium, tanquam Hussiticae sectae obnoxium & ob id Pontifici invisum stimulabat. Habebat & inter Bohemos suos Georgius multos sibi infensos: qui tum misere ad Casimirum Oratores re-gnum ipsi vel alterutri ex filiis offeren-tes. Cunctante Casimiro, Matthias Vn-garorum Rex, gener Georgii, regnum ejus ultro appetit, susceptusque est a non paucis pridem ipsi addictis.quae res Geor-gium permovit, ut missis legatis Vla-dislaum Casimiri filium successorem si-bi destinaret, promissa etiam illi in uxo-rem filia Ludmila. Diu a Polonis seu dubitatione, seu neglectu suspensum re-sponsum est: seroque vix demum missi legati,qui, ut vivus Georgius filio Regio cederet regnum, postularent. Sed hic interim cunctatione, mox & responso Polonorum offensus, vel potius neces-sitate ita jubente, in Matthiam factus erat propensior, quod ab isto & pro-pior vis immineret, & beneficium acce-pisset, restituto in libertatem filio suo Victorino; promissum denique haberet retinendi regni, dum viveret, certo in- terim L I B E R III. 155 terim successionis mansuro Matthia. Paulo post secuta Georgii mors agi-tatam ab ipso tot annis necdum finitam de successore curam solis Bohemis reli-quit. Qui primum quidem in partes abiere, plerisque filium Casimiri Vla-dislaum, Matthiam aliis, non paucis Caesarem, quibusdam denique extincti filium praeferentibus. Sed praevaluit illa pars quae Vladislaum elegerat. Qui & propere accitus non sine valido comi-tatu in Bohemiam venit, ac jurejurando praestito simul acceptoque, regni posses-sionem adiit, non impediente Matthia, qui, coortis in Vngaria seditionibus,pro-prio de regno periclitabatur. Nam prae-cipui Vngarorum pridem illi occulte in-festi, & a Bohemis contemptum aper-tius jam spernentes, missis legatis alte-rum Casimiri filium patri cognominem adregnum vocabant. Minus jam quam nuper cunctatus Rex mittit filium, sed improspero eventu. Vix enim venerat in Vngariam Casimirus, cum admoto propere a Matthia, cui impar esset,exer-citu, ad subita fugae consilia coactus est: secuturusque aemulum tum sta-tim ad Poloniae oras videbatur Mat-thias, nisi ratum pater Casimirus, mis- sis 156 FLORI POLONICI sis qui se interponerent, legatis mitigas-set. Nihilominus ille postea injuriae me-mor.captato tempore,subjectam Carpa-thiis montibus Poloniam(submontanam vocant) depraedando, vindidas litavit. Nec hic quidem stetit indignatio. Saga-nensium ducem in Polonos concitat, ut Fraustadium finitimum Silesiae oppidum invaderet,lateque circumjecta populare-tur. Denique etiam in apertum bellum crupit, misso in Vladislaum Bohemiae Regem exercitu, qui Poloniam simul in-festaret. Ivere in illum Pater & filius, ille Polonos, hic Bohemos suos defensurus, extractumque quidem longo sat tempo-re bellum est, majore tamen fragore quam partium damno detonuit.Tandem postquam utrinq; populationibus & prae-lio uno Vngaro quam Polonis feliciore exsatiata odia essent, in pacem his legi-bus descensum: ut Matthias Regis Bo-hemiae titulum usurparet; Bohemiae au-tem ipsius administratio penes Vladis-laum Casimiri filium, Silesia & Lusatia penes Matthiam, dum viveret, mane-ret. VII. Eadem pactione sopiti sunt mo-tus, qui nuper in Prussia, machinatore eodem Matthia, coorti erant. Concita- verat L I B E R III. 157 verat enim is occulte Cruciferorum Ma-gistrum ad excutiendum Polonorum foe-dus. Qui venire aliquoties ad regni co-mitia aspernatus, tandem arma etiam su-mere in Casimirum coeptaverat, jungen-tese illi Nicolao Tungeno,qui Varmien-si olim episcopatu dejectus, eundem in-vito sibi rege vindicatum ibat. Sed hi misso a Rege exercitu coerciti mox vim majorem experturi fuerant,nisi Matthias illos pactionibus suis comprehendi vo-luisset. Sub idem tempus Muldavi a Rege, ipso imperii initio, in fidem suscepti, & ex eo tempore strenue se subinde adver-sum Turcarum vires tutati, jusjuran-dum iterant, Stephano tum illis impe-rante Ictum quoque tum foedus cum Bajazete Turcarum Imperatore, opera inprimis Nicolai Firlei, qui postea Ca-stellanus Cracoviensis factus supremum simul exercituum regimen summa laude gessit. Tartaros vero perpetuis incur-sionibus Poloniae infestos & tum quo-que recenti populatione grassatos filius Regis Ioh. Albertus magna strage ul-tus, egregiam sibi fortitudinis ac pru-dentiae famam circumdedit. Quae paulo post Vngaros per Matthiae mortem Re- ge or- 158 FLORI POLONICI ge orbos movit, ut eum in Regem po- scerent. VIII. Sed ex eadem gente, alii fra-trem Alberti Bohemorum Regem ma-lebant. Quae res bello inter propin-quos ac fratres materiam praebuit; Ma-lo adeo potente in animis hominum Ambitione, ut sanctissimarum quan-tumvis amicitiarum ipsaque naturae pa-rentis vincula nullo negotio abrum-pat. Ingressus ergo cum exercitu Vn-gariam Ioh. Albertus, fratrem ibidem repperit, iucubantem jam Budae, quae Regni caput, ceterasque urbes ad se pellectantem, artibus praecipue Beatricis Reginae, quam spes novi matrimonii illi conciliaverat. Nec segnior Ioh. Alber-tus altera parte Sobinoviam Eperias-sumque occupat: at Cassovia, quam eodem impetu opprimere speraverat, excluditur. Et interim Vladislai se exer-citus admoverat. Antequam tamen res ad manus veniret, saepe de pace labora-tum est, velut trepidantibus adhuc non-nihil principum animis inter belli sce-lus & fraternae pietatis affectum. Ioh. Albertus Patrem consulit in Lithuania tum agentem compescendorum Seve- rien- L I B E R III. 159 riensum caussa, qui nescio quae janito-ris regii fastidia concoquere impotes, re sane exigua moti ad Moscum defece-rant. Patre ad coepta urgenda hortan-te, animus Alberto redit; sed is viribus, deferebatur, dilapsis ad Cassoviam jam magnam partem taedio obsidii militi-bus. Contra Vladislao ingenserat exer-citus. Nihilominus educit Albertus in aciem suos qui fortiter in hostem in-vecti, sed praegravante multitudine re-pressi vidique satis ostendere vim sibi magis q[u]am virtutem deesse. Ipse Al-bertus tres equos in ardore praelii ami-sit, gladioque,quem pugnando frege-rat, carens, pene induorum manus Bo-hemorum venerat, nisi eques quidam Crupsius alium periclitanti submini-strasset: Quo ille deinde hostem utrum-que assequutus, irae suae immolavit. Post praelium ferunt Vladislaum de salute magis fratris quam de victoria laetatum, incertum an simulato affectu, an, ut fieri solet in animo non degeneri, mi-sericordia extinxerat odium, & quem timere desierat, coepit amare. Conces-sit illi quidem Silesiae oppida quaedam, & si improlis moreretur, successorem sibi eundem in Regno Vngarico desti- navit. 160 FLORI POLONICI navit. Non multo post Casimirus, pactis cum Mosco induciis, & Mucha agresti homine, qui ex Valachis Russisque latro-nibus contracto decem millium exerci-tu, multum turbarum per Russiam de-derat, represso captoque, moritur,post-quam XLV. annis regnasset. Ante mor-tem ejus tres in aere Soles conspecti, & duobus pene mensibus Cometes arsit: velut approbante ita magnitudinem Ca-simiri coelo, quod vulgarium principum mortes sine motu prseterit, magnorum in fatis laborat. C A P T IV. IOHANNES ALBERTVS. AB AN. CI[...]CCCCXCIII. AD AN. CI[...]I[...]II. Competitores regni Venetorum Legatio. Cum Turcis pax.Callimachi mors. In Muldavos bellum non necessarium. Eo-rum stratagema. Et mox cum Turcis ac Tartaris irruptio. Turcis infelix ob frigus inusitatum. Pax deinde per Polo-niam. Mors pr[ae]matura Regis. Casi- L I B E R III. 161 Asimirus moriens filios quatuor re-Cliquerat. quae res ancipitem Polonis curam attulit, quem ex iis regno prae-ficerent. Augebatque difficultatem Io-hannes Masoviae Dux, cujus ambitioni subditi sui arma ad regnum,& ex Polonis quidam suffragia commodabant. Evicit tamen Iohannes Albertus, fratribus cae-teris sponte ei cedentibus, Reginaque matre armatum mittente suffragium, ad quod Masoviorum audacia facile resedit. Cum diadema Iohannes Albertus susce-pisset, illico advenere Venetorum simul-que Turcarum legati, gratulandi specie, revera aliis de caussis. Illi scilicet,ut Re-gem in Turcas stimularent, hi ut idem bellum deprecarentur. Impediti enim tum Vngaricis expeditionibus teneban-tur. Ac horum legatum quasi delibe-rabundus Rex toto anno detinuit, quo elapso demum in triennu inducias con-sensit. Interim Tartari, quibuscum nun-quam vel justum bellum Polonis vel fida pax est, Voliniam incurrunt, quam depraedati, stragem quoque aulici co-mitatus, quem obviam Rex miserat, circa Visnovecium sat magnam edi-dore. Anno sequenti mortuus est Ianussius Plo- 162 FLORI POLONICI Plocensium Dux. Inde tractum Plocen-sem Iohannes Albertus jure feudi, quod vocant, ad se devolutum regno adjunxit, Reliquam Masoviam frater. ejus Conra-dus retinuit, postquam certis legibus fi-dem Reip. dedisset. Obiit quoque tum sapientia: studiis clarus vir Callimachus, qui gente Tus-cus, cum odium Pauli II. Pontificis in-currisset, in Poloniam fugerat. ubi be-nigne exceptus a Casimiro &juventae re- giorum liberum praefectus fuit. Post mortem Casimiri Albertum filium se-quutus & gratia apud hunc validus invi-diam apud caeteros non effugit, umbram scilicet, seu fumum potius, ardentiores Regum amicitias velut ignes perpetuo comitantem. II. Caeterum cupidus gloriae Ioh. Albertus proferendique imperii, bello non necessario Poloniam implicuit. Va-lachiam petebat Stephano Palatino tum parentem, perpetuoque hactenus inter Turcarum & Polonas opes infidam. quae ut incauta opprimeretur, expeditio in Turcas obtentui sumpta est. quan-quam alii velint serio tum conflatum in Turcas fulmen casu in Valachis defla-grasse. Caussamque irarum fuisse, quod Stepha- L I B E R III. 163 Stephanus transeunti Regis militi pa-bulum negasset. Quic quid sit, illud con-stat, legatos a Stephano missos sciscita-tum, quem peteret rex, violatos captos-que. Mox & post legationem Socisavia obsidione septa est. Sed eam incolae ani-mose tutabantur, & Stephanus ad bel-lum apertum impar (habebat enim Rex LXXX. millia hominum) per insidias carpebat obsessores. Pudor tandem tae-diumque incessit haerenti ad unum op-pidum tanto exercitui; turbabatque insuper annona deficiens. Religiosio-res etiam omina terrebant, quae in [eg]ressu observasse videbantur. Consue-tudine hac pler[umq]ue vulgi, quae in pa-ce forti vel naturae [trib]uissent, rebus creperis rapiendi in omen [...]i even-tus. Cum ergo ipfe Stephanus dubium an fraudem meditans, quae post sequuta est, pacem peteret, facile Rex, qui tum insuper morbo attinebatur, permotus est, ut roganti iuducias annueret, per quas securius de pace ageretur. Para-bant reditum Poloni sed alio, quam quo venerant, itinere. Id ubi acceperat Ste-phanus, monet regem, ut usurpatam an-te viam potius relegeret; occulta sal-tuum & ardua montium praetexens , in- festa 164 FLORI POLONICI festa latronibus, a quibus securitatem transeuntibus non possit polliceri. Ob- temperat Rex, nihil altius suspicatus, quam cavere Stephanum, ne militum nupero transitu intacta, proindeque di-tior Provinciae pars praedae exponeretur. Sed aliud machinabatur Stephanus. Syl-va erat ad Bucoviam vicum densa fagis, aviis incerta. Hanc ingressus Rex copias in IV. agmina partitur. Primi incolu-mes trajiciunt. Secundanos, penes quos impedimenta Regia, mediam sylvam in-gressos assultant ex insidiis agrestes Va-lachi, succisisque arboribus viam impe-diunt, ne regredi primi, vel progredi ex-tremi possent. Hosque interim tota vi equitum ped[...]umque Stephanus inva-dit. Turbati ad rem improvisam Poloni per oppositos undique obices ad castra, quae modo deseruerant, eluctantur. Sed hic quoque urgente Stephano laborare coeperant, periissentque, nisi succurrens Aulicus Regis equitatus sono turbarum, & armorum fulgore in se hostem ver-tisset. Restaurata ita pugna est, fugati-que Valachi Regiis victoriam concesse-re. Cautius postea incedebant Poloni. Nihilominus denuo I[...]C. Masovii (quos Conradus ex scedere in auxilium mise- rat L I B E R. III. 165 rat Regi) circumventi & internecione deleti sunt. III. Defunctus his malis quasi rem bene egisset, in malum otium ac luxu-riam discingebatur Ioh. Albertus. cum repente illum Poloniamque omnem no-vus ab eodem Muldavo terror perculit. Nec jam solus hic veniebat, sed Turcis Tartarisque comi[tatus]. [Late] omnia ad Canciugam usque & Vislocum amnem populatus, Premisliam, Iaroslaviam & plura alia oppida diripuit incenditque. Sed levehoc. Supra C. millia omnis ge-neris hominum abduxit, adeo ut Thra-cia, Scythia, atque Asia pene tota Russi-cis mancipiis impleretur. Revertente ad suos Moldavo, Turcae praeda nondum contenti, soli se denuo in Russiae agros effudere. Verum eos, torpescentibus ad resistendum homini-bus, aut fuga dilapsis, ira Numinis in-signiter ulta est. Repente enim praeda-toribus gelu tam intensum, nivesque tam largas immisit, ut ad XL. homi-num millia (ut est illa gens frigoris im-patiens) obriguisse periisseque feran-tur. Reperti, qui in exenteratis equo-rum ventribus calorem tuendae vitae quaesiverant. Multi etiam, qui inclemen- tiam 166 FLORI POLONICI tiam aeris effugerant, a Moldavis ipsis habitum Polonorum mentitis trucidati sunt. Ita ex L X X. millium numero vix X. evasisse; & ex his plerique dum abi-rent, confessi traduntur,Polonos a Deo defendi. IV. Haec ubi procella desaevierat, sudum tandem aliquod-pacis velut ad respirandum, Poloniae [illuxit] Primum cum fratribus, V[l]adislao Vngariae Rege & Alexandro Lithuaniae Duce, quorum ille Moldavos juvisse hactenus,alter non avocasse, cum posset, visus erat, in gra-tiam Rex rediit, pacto in fortunae dein-ceps utriusque consortium foedere. Mi-nimum vero natu fratrem Sigismundum Vladislaus Vngarus Glogoviensi & Opa-viensi ditionibus donavit, caeteraeque in-super Silesiae & mox Lusatiae praefectum imposuit. Hinc cum externis principibus animicitiae compositae. Nam & Stephano culpam deprecanti, illatarumque injuria-rum paciscenti oblivionem pax data est: & cum Bajazethe, quicquid etiam recla-maret legatus Pontificis, foedus initum. Postremo nec cum Tartaris Zavolgensi-bus societatem belli contra Mahumet-kierkium Praecocopiensium Ducem Rex recusavit, Sed cum illis auxilium pro- misis- L I B E R III. 167 misisset, consulto moratus est, ut mutuis caedibus barbaros permitteret, amicitiae fallaces, & mox, simul occasio in Polo-niam ostensa fuerit, ad hostilia redituros. Post haec in Prussiam rex contendit,Ma-gistrum Cruciferorum (is erat Fridericus Saxoniae Dux) juramentum praestare abnuentem suasu vel armis ad officium radacturus. Sed Torunium cum perve-nisset, caepissetque jam per legatos cum Magistro agere, repentino tactus mor-bo obiit, magni animi Princeps, sed fere semper infelix : destituente in eo primum vitam fortuna,tandem & amiciorem for-tunam vita. C A P. V. ALEXANDER. AB ANNO CI[...]I[...]I. AD ANNVM CI[...]I[...]VI. Dissensiones de successore. Alexander Rex creatus in Lithuaniam abit. cum Mo- scho bellum [et] mox pax. Tartarorum irruptio.Moldavi Pocutiam invadunt, non retinent. Glinscius author turba-rum in Lithuania,Tartarorum strages. Rerum- 168 FLORI POLONICI Erumpublicarum Principes sibi per Rsuffragia creantium solenne est, multos destinare, donec unus eligatur. Praecipue in Polonia regnat haec liber-tas, grandis felicitatis ejus pars, nisi quod quandoque in discordias luxuriat. Post Ioh. Albertum, aliqua quidem or-di[num] de [s]ucce[ss]ore di[ss]en[s]io fuit, sed ut rationibus, non odiis aut ambitu dis-sidentium. Tres erant filii Casimiri, in-ter quos anceps veluti trepidabat Ele-ctio. Primus natu Vladislaus Vngaro-rum jam Bohemorumque Rex placebat nonnullis, velut ornamento ac patroci-nio laboranti Reipublicae futurus. Con-tra alii dedignabantur externi fieri regni accessionem, praeferebantque Sigismun-dum Glogoviensium & Opaviensium Ducem. Plurimi tamen Alexandro M. Lithuaniae Duci magis favebant, cum ip-sius caussa, tum Lithuanorum, quos no-vo vinculo illigari Poloniae publicae rei interesset. Commodum supervenere a Lithuanis legati non regem quidem, sed foederis antiqui renovationem offeren-tes. Illico sublata dubitatio est, & Ale-xander Rex proclamatus paulo post Cra-coviae insigne regium a Friderico fratre Praesule Gnesnensi, & simul Cardinali acce- L I B E R III. 169 accepit. Conjugi Helenae diadema ne-gatum est, quod Graecanicis addicta sa-cris Romanae Ecclesiae instituta nollet amplecti: Vix aliquot mensibus Cracoviae fue-rat Alexander, cum in Lithuaniam avo-catur,cui vis a Moscho imminebat.Iam-que Smolenscum oppugnare is coepe-rat: sed, obnisa ad primos impetus urbe, cum insuper Alexander cum exercitu adventare diceretur, territus, inducias cum Rege genero (Moschi enim filia erat Regina) in sex annos pepigit. Enim-vero dum haeret in Lithuania Alexan-der, Tartari Tauricani Poloniam inva-dunt, tramissaque Vistula ad Pacino-viam Cracoviensis provinciae oppidum usque praedas agunt: sero nec nisi cum tempus effugerat, in illos movente Fri-derico Cardinali, cui Reipublicae curam Rex, dum abesset, mandaverat. Nec multo post moritur Fridericus iste, vir aspectu ac munere venerabilis, vita dis. solutior. II. Stephanus dein Moldaviae Pala-tinus Poloniam lacessivit, occupata ter-ra, quae inter Tyram amnem & Sarma-ticos montes procurrens, Pocucia vulgo appeliatur. Sed hanc non diu tenuit, fa-H tigan- 170 FLORI POLONICI tigantibus illum & Polonis, & dom morbo, quo non multo post etiam in-teriit, vir belli artibus inter seculi su primos. Ejus postea filius Bogdanus pa-tri succedens Alexandri sororem in con-jugem petiit; dilatusque primum, mox spretus, ut contemptum sui vindicaret, Pocuciam armis repetiit, occupavitque, Verum, ut proclivius semper est rapere aliena, quam re[t]inere, ita ille propere expulsus provincia, aegre ab ipsius Mol-daviae limitibus vim Polonorum propul-savit. Illo bello periere inter alios duo Strussii fratres, cum longius a caetero e-xercitu provecti in globum hostium inci-dissent.Alter inter pugnandum occubuit, alter captus ac capite multatus est. His vero postero mox die magna Muldavo-rum strage atque in primis praefecti Cho-cimensis, parentavere Poloni. Postea de foedere tractari coeptum conveneratque in certas conditiones: Sed hae, ne tum pro ratis haberentur, aliud quid inter-cessit. III. Ea tempestate dederat pene in Lithuania turbarum aliquid Michael Glinscius, ex Ducibus Russis ortus, vir manu strenuus, spectatusque hinc apud principem, sed criminator idem in Pro- ceres, L I B E R III. 171 ceres, quibus superbiam suam senserat exosam. Forte praefecturam quandam Lithuano equiti ademptam, Glinscii cognato Rex dederat, Lithuanorum proceribus imperans, ut in possessio-nem donatae praefecturae hominem mit-terent. Cum differrent illi rem ad ad-ventum regium, Glinscii facunda calli-ditate accensus Rex ita exarsit, ut Bre stam evocatos tollere agitaverit, cum non venissent, quosdam summis mune-ribus [functos] [gradu] [honoris] [moverit.] Non sine indignatione aut minaci si-lentio haec Lithuanis tolerata, ac forsan exuissent patientiam quidam, nisi exter-num repente periculum increpuisset. Nam Tartari Tauricani reportata no-viter a Zavolgensibus victoria feroces, cum creberrimis incursionibus Polo-niam vastassent; novissime Lithuaniam quoque ingressi sunt. Vilnae tum Rex valetudini operam dabat. Caeteris seu metus seu privatae dissensiones curam publicae rei exemerant. Ita aliquandiu impune barbarus grassari potuit. Tan-dem extrema necessitate ad defensionis auxilia Lithuani exsurrexere: narratque Miechovius Regem quanquam segrum delatum in castra, ut suis ad extremum H 2 usque 171 FLORI POLONICI usque adesset. Sed ubi periculum a Tar-taris, simul & valetudo in dies grave-sceret, Vilnam reductum. Interim Glin-scius Regio exercitui praefectus, hostem incautum praedaeque cupidine vagum adortus, partim cecidit, partim in palu-des egit, queis plurimi absorpti. Attulit vero tum ad victoriam non parum mo-menti Sendivojus Ciarncovius Palatini Posnaniensis filius, qui cum trecentis equitibus Vilna accurrens, cum e proxi-mo coll[e] p[ugnant]es cum [T]artaris Polo-nos vidisset,late diducta turma & strepitu tubarum magni specie exercitus praebita hostem terruit, suos erexit. His actis ta-cite se in stativa recipiunt victores, dum reliqui hostium,cladis suorum inscii,cum praeda reverterentur. Mox ut quique ve-nerant, caeduntur. Periisse tum feruntur ad viginti millia hominum. Captivorum certe Christianorum ingens vis liberata est, Victoriae nuncium qui Regi ferebant, proximum fato reppererunt.Nihilominus sublatis in coelum manibus ac nutu (nam linguae usum vis morbi ademerat) laeti-tiam testatus est, nec multo post expira-vit, anno aetatis quinto supra quadragesi-mum, imperii vix quinto. Mors ejus tam precox & ceteroquin non spernendi Prin- cipis cipis multis tempestiva existimata est, ob prodigalitatem, qua exhausturus, si pro-vixisset. Rempublicam fuisse videbatur. C A P. V I. SIGISMVNDVS. I. AB AN. CI[...]I[...]VI. AD ANN. CI[...]I[...] XLVIII. Sigismundi cur[ae] togat[ae]. Glinscii in Li-thuania seditio [et] bellum cum Moschis. cum Valachis. Legationes ad Sigismun-dum. Moschicum bellum secundum. Regis ad Maximilianum C[ae]sarem iter. Secund[ae] nupti[ae] cum Bona Zfortia Bel-lum Prussicum. Comitia Toruniensia. Dantiscan[ae] plebis seditio ob religionem. Alberti Brandeburgici cum Rege de Prussia transaactio. Solimanni in Vnga-ria victori[ae]. De Muldavis Tarnovii victoria insignis. Moschicum bellum tertium. In Muldavos indicta expedi-tio publica. Seditio Nobilitatis. Status Muldavioe mutatus, itemque Vngari[ae]. Concilium Tridentinum. Mors Sigis- mundi. Virtutes animi [et] corporis ro-bur. H 3 Ex L I B E R III. 173 174 FLORI POLONICI X Casimiri filiis duo adhuc supere-Erant, Vladislaus ac Sigismundus,quo-rum ille Vngariae & Bohemiae impera-bat; hic Glogoviensium & Opaviensium, nuperque etiam Lithuaniae Dux creatus, spes voluntatesque Polonorum pridem in se erexerat. Quo facilius Alexandro mortuo ad regnum emersit, Vladislao, quem multi aemulum fratri minori fore metuerant, non impediente, sed insuper etiam commendante proceribus candi-datum. Rex nominatus Sigismundus, vulneribus illico Reipublicae sanandis manum salutarem applicuit. Ac primum quia profusione Alexandri aerarium elan-guerat. Regiaeque facultates privatis qui-busdam cefferant pignori, iis recuperan-dis curam intendit, juvante Regem Io-hanne Bonero, prudente viro & quod ad rem plurimum valebat, praedivite. In-de confentiente in tributi pensionem or-dine equestri pecuniae coactae; scriptus-que inde miles extremis Poloniae fini-bus pro Republica perpetim excubitu-rus. Sed dum in his est Sigismundus,Lithua-nia turbare coepit, excitata & Glinscio, quem ante saepius nominavimus,seditio-ne & armis insuper a Basilio Moschorum Duce L I B E R III. 175 Duce ingruentibus tumens. Glinscius e-nim coalita Alexandri perpetuo favore & rebus non infeliciter gestis audacia, supra civilia assurgens Lithuaniae princi-patum agitabat. Ambitionem vero oc-culere studens, Zabrezinium Lithuaniae Mareschllum, aliosque consilia ejus cu-riosius speculantes prodentesque hosti-liter incessebat. Tandem cum suspe-ctum se Regi sensisset, metu ad despera-tionem versus,Moschum clam missis le-gatis adpartiendam secum Lithuaniam invitat. Qui jam nuper terram illam ul-tro lacessere coeperat, sed tedentibus contra Polonis congredi non ausus re-pulsusque, oblatam jam a Glinscio con-ditionem lubens accepit. Glinscius ubi in procinctu esse Moschum intellexit, palam obsequium Regis exuit, Zabrezi-nium vero incautum intra penates ipsius obtruncat. Rex cognitis machinatio-nibus illico Nieolaum Firlejum Pala-tinum Lublinensem, summum tum belli Ducem cum exercitu in Lithua-niam praemittit, ipseque etiam sequitur, majestatem Regiam defectoribus op-positurus. Venienti Lithuani se jun-gunt, multique etiam ex iis, quos vel error vel praevalida necessitas in partes H 4 hostis 176 FLORI POLONICI hostis abduxerat. Territi mox ad praesen-tiam Regis Moschici Duces, loca, quae impetu inopiave defensorum occupave-rant, deseruere, praelium inprimis cau-tissima prudentia evitantes. Vix semel in trajectu fluminis cujusdam restiterant, magna sua clade, futura tamen majori, nisi nox intercessisset. Posthac apertiore etiam eonsternatione exercitum per avia paludum nemorumque reducunt. Rex cedentes tota exercitus mole sequi haud consultum ratus, Stanislaum Kiscam ad Resinam Moschorum arcem mittit. Qui late omnia populatus, sed universae hostis potentiae impar, partes subinde aliquas attrivit,quodam etiam die,si accitus in auxilium Firlejus tempestive venisset, de summa decertaturus. Sed is serius se per ignotas in sylvis vias expedierat. Interim tamen cum globo quodam hostium fe-liciter congressus Kisca, reliquum exer-citum terrore fudit, cum qui primo ex conflictu errugerant, seu errore (ut est credulus pavor,) seu ne paucis cessisse vi-derentur, numerum Polonorum in ma-jus auxissent. Qui fortunae lusus postea alio certamine ipsum quoque victorem ferme decepit. Sed paulo post cum pa-rum proficeretur armis, flexis utrinque ad L I B E R III. 177 ad mitiora animis, primum inducias Rex petenti Moscho, mox pacem perpetuam annuit. II. Carterum data sic Moscho respi-randi potestas fuit, non item Polonis. Hos enim Bogdanus Valachus valido cum exercitu Russiam ingressus, ad no-vum bellum vocabat. quod tamen brevi procella desaeviit. Quippe priusquam Rex veniret, primum fregerant impe- tum Valachi, [frustra], [nec] impune Ca- mieneciam Leopolinque munitissimas Russiae urbes adorti. Sic Regem in pro-cinctu jam stantem haud praestolati, cum late omnia ferro flammisque miscuis-sent, ad sua rediere. Sequi illos jussus Nicolaus Camienecius Cracoviensis Palatinus, terram hostilem pari saevitia involavit diripuitque. Sed expleta vin-dicta cum reditum pararet, ad Tyram flumen subito a Valachis, qui hactenus intra saltuum latebras occulti expecta-verant occasiones, invaditur. Tumul-tuaria primum pugna nutavit victoria, donec majore numero ordinatiusque congressus Polonorum equitatus co-hortes hostiles perrupit. Caesi ibi pluri-mi, capti non pauciores quos omnes Camienecius gladio percuti jussit, ma-H 5 nibus 178 FLORI POLONICI nibus parentans Polonorum, in quos nu-per barbarus, praeter belli jus pari suppli-cio saevierat. Rex laetus victoria fuorum cum victis pacem iniit; unam pactus con-ditionem, ut sacram supellectilem de templis raptam, & quicquid captivorum praedaeque memorabilioris superesset, re-stituerent. Mitissimum tum experti vi-ctorem, poenas mox, quas majores me-ruerant, Tartaris dedere, qui iteratis ali- quoties incursionibus ad incitas plane in- fidam gentem redegerunt. III. Post haec Sigismundus variis ex-ternorum Regum ac principum legatio-nibus cultus est. Inprimis a Pontifice Ro-mano Achilles Grassius Episcopus Mo-decensis adfuit, ut Regem ad jungenda cum Vngaro contra Turcas arma incita-ret. Nec aversatus consilium Rex mo-ram tantum postulavit. Paulo post secuta est celebris de Tartaris ad Lopusnam vi-ctoria,Constantino Ostrogio.Lithuanica-rum,Nicolao Camieniecio Polonicarum copiarum ducibus. De viginti & quinque millibus barbarorum longe minima pars tum evasisse dicitur. IV. Victoriam hanc Moschicum bel-lum excepit. Moschus enim etiam post pacem inquies infensusque Polonis, cum ingen- L I B E R III. 179 ingentem tormentorum vim per Ger-maniam conslasset, Smolenscum tandem adortus, desertumque semel taedio mo-rae, mox majore vi aggressus, cum nihil proficeret, machinatore Glinscio, prae-fectum arci Tribunum pretio ad deditio-nem emercatus fuerat. Post deditum Smolenscum Glinscius resipiscens, & o-pera Vladislai Vngariae Regis Sigismundo reconciliatus, facinus ereptae urbis in Re-giae pretium gratiae vertit, nec hanc tan-tum urbem, sed complures alias traditu-rum se Polonis promittit. Caruit tamen successu consilium, quod secretorum internuncius Trepka nobilis juvenis in manus hostis venit. Qui subjectus tor-mentis magnum & memorabile constan-tiae specimen dedit. Nullis enim quan-tumvis exquisitissimis cruciatibus ad proditionem secretorum subigi po-tuit. Interim ingressus Lithuaniam Rex ad Borissovum pervenerat. Ibi cum dele-ctis subsistens exercitum ad Orsam, ubi hostis, praemittit, summa rerum Ostro-gio & Suircovio demandata. Cognito, Moschos praelio paratos, Poloni priores in hostem irruunt, mox prout incubue-rat ille, urgentes cedentesque. Anima- bat 180 FLORI POLONICI bat hos Ostrogii exemplum non minus militem quam Ducem se gerentis. juva-batque etiam locus modice intumulum assurgens, in quo disposita tormenta multum noxae hostium novissimis da-bant. Qui hinc consternati fugamque capessentes, proximos una traxere. Pri-mi adhuc strenue rem agebant, donec & his cognita sociorum fortuna & assul-tantes improviso ex vicino nemore Po-loni octingenti fregerunt animum. In-stant palantibus Regii. Multos ad palu-dem delatos, cum transire niterentur, instabilis ad gradum uligo hausit. Inte-riisse hoc praelio triginta millia Moscho-rum feruntur. Capti ex iliustribus duo. Satraparum decem & septem. de plebe nobilium duo millia, totidem gregario-rum. Ex Regio exercitu non plures quadringentis deisiderati, plures saucii fuerunt. Caeterum (quod de Annibale olim dictum) vincere tum scivere Po-loni, non aeque uti victoria. Smolen-scum urbem sine mora adoriri debue-rant, capi haud dubie facilem, cunctis recenti terrore perculsis. Dum circa alia se occupant victores, novo milite, novis machinis permunita est. Interim bruma subiit, oportuitque adeo reduci mili- L I B E R III. 181 militem in hyberna. Petenti ergo ite-rum hosti in quinquennium pax con-cessa est. V. Moschis ad hoc bellum praeter casteros stimulo adjumentoque Maxi-milianus Caesar haud dubie fuerat; pri-dem Iagellonicae genti infensus ob Vn-gariam, quam bini ex ea familia Vla-dislai Austriacis praeripuisse videbantur. Accesserat recens offensa in Sigismun-dum, obductam in matrimonium Bar-baram, sororem Iohannis Comitis Sce-pusii, qui Sigismundi adeo affinitate ad nuptias Annae, Vladislao Vngaro geni-tae, & porro ad Vngariae regnum adspi-rare credebatur. Conciliare igitur sibi Maximilianum cupiens Sigismundus, cum aliquandiu dubitasset, per legatos-ne id, an praesens ipse tentaret, posterius tandem elegit: minus vigente tum inter principes insidiarum, & qui non minus hodie visendi se mutuo cupidinem ple-risque eximit, vano comparationis metu. Iter ergo ingressus Po[l]onium Vngariae urbem venit, ubi a fratre Vla-dislao liberisque ejus prolixa comitate exceptus obvium mox habuit Caesaris legatum Cardinalem Gurcensem. Qui cum de negotiis, [q]uorum caussa Rex vene- 182 FLORI POLONICI venerat,agi coeptum. Interim Caesar ipse Augusti Viennam venerat, quem sine mora Reges honora legatione veneran-tur. Ille dimissis humaniter legatis suos mox mittit, qui Reges Viennam invita-rent.Sed primum in Vngariae Austriaeque confinio lectus locus est,] quo CaesarVien-na, Reges Po[l]onio venientes coivere. IndeViennam itum. ubi quatuordecim circiter diebus per seria suetasque aulis voluptates exactis, initum est aeternum inter reges foedus, & ut arctius id esset, neptim suam Mariam Ludovico Vnga-riae, haeredi Caesar locabat, ipse vicissim sibi vel nepotum suorum alteri Annam Ludovici sororem destinans.His actis in-ter mutua propensissimae voluntatis te-stimonia atque etiam lachrymas disces-sere. VI. Reducem Regem adversa quae-dam exceperunt. Nam & Barbara Re-gina, op pudicitiam Esthera vulgo di-cta, obiit paulo post, & Opociam Mo-schorum arcem infeliciter tentaverunt Poloni. Vtrumque tamen dolorem ducta dein Bona Zfortia, Iohannis Galeatii Ducis Mediolanensis filia,& mox pro-sperior Polonorum ad Polociam pugna utcunque solata fuerac, cum Tartari ad Vistu- L I B E R III. 183 Vistulam usque late omnia populati, tan-dem & ad Socalam Regios temere atque invito Duce Ostrogio congrssos me-morabili strage fuderunt. Mille ducenti tum cecidere ex Polonis. Ex Tartaris quater mille. ut caro empta victoria dici posset, nisi barbari sanguinis copia major nobilitate alterius aequaretur. VII. Subsequutum est Prussicum bel-lum mole atrox, tempore non adeo diu-turnum, nec infelix exitu.Qui Cruciferis tum praeerat. Albertus Marchio Brande-burgicus Sigismundi sorore genitus, ju-rare in verba Regis abnuens, hostilia meditabatur. Eum contra missus Nico-laus Firlejus Palatinus Sendomiriensis subito impetu oppida aliquot arcesque rapit, Hollandiam aliquandiu obsessam expugnat. Territus Albertus primum cum Firlejo colloquium expetit, ab eo ad Regem Thoruniam deductus omnia Regis caussa velle testatus est. Coiis-setque tum foedus, nisi nuncius adven-tantium auxilio Hafnia quatuor mil-lium militum & jam ad portum Regio-montanum appulsorum novos Mar-chioni animos addidisset. Inde relapsi ad arma Poloni Brunsbergam; Cruci-feriani Hilsbergam obsident, Non mul- to post 184 FLORI POLONICI to post intellecto, novum e Germania ad Albertum ire exercitum,publica expe-ditione indicta,universum ordinem eque-strem Rex ad arma evocat. Germani, antequam Alberto se jungerent, Me-zireciam finitimum Silesiae Marchiaeque oppidum expugnant, inde, Poloniae in-gredi interiora prohibiti, in Prussiam contendunt. Schonbergius iis praeerat, cui memorabili aliquo facinore clare-scere cupido audacia incessit Dantiscum obsidendi. Sed urbem ad defensionem sui paratam expertus, cum insuper Fir-lejus occupata Stargardia & Dersavia appropincjuaret, fugienti similis in Po-meraniam recessit. Insecutus eum Za-remba praesidii apud Dantiscum praefe-ctus, & mox Firleji equitatus magna clade novissimos affecere. Ipse Firlejus cum reliquo exercitu Choiniciam inte-rim oppugnat expugnatque. Alibi Sen-cignovius assiduis populationibus ter-ram Cruciferorum aflictans, incensis quam plurimis pagis, Passenheimum occupat. Cruciferiani autem Elbingam interim insidiis tentant,parumque abfuit, quin obtinerent. Suggressi clam, por-tam jam unam perfregerant, dum cla- thros objectos moliuntur, a civibus faxa, calcem. L I B E R III. 185 calcem ac cineres desuper ingerentibus, amisso praefecto, & militibus non paucis repelluntur. Frustratus ita ad Elbingam nec alibi felicior Albertus ad pacem fle-xit: missoque Lignicensi Duce, & mox fratreGeorgio Brandeburgico, cum con-venire in amicitiae perpetuae foedus non possent partes, arma in quadriennium suspensa sunt. VII. In iisdem, quibus induciae con-stitutae, comitiis Thoruniensibus, con-troversiae Prussorum quaedam auditae discussaeque sunt. Habebant illi antiquo privilegio proprium tribunal, quo lites ab indigenis solis, praeside Rege, decide-bantur. Hunc morem Rex violare no-lens, nequicquam contra sentientibus Polonis, solus Prussico senatui inter-fuit. Postulantibus vero iisdem Prussis, ut munia dignitatesque ipsorum non nisi indigenis darentur, querentibusque concessam Raphaeli Lescinio praefectu-ram Slochoviensem, sartum quidem in-posterum servare hoc ipsorum jus pro-misit, beneficium tamen Lescinio datum adimere non sustinuit: Majestatis credo tuendae caussa, quam laedi Reges existi- ma[nc], si fecisse, quod non debuerint, fa-ctorum mutatione cogantur ostendere. Com- 186 FLORI POLONICI Compositis ita Prussiae rebus Rex ali-quot annis tranquille egit, nonnisi Tar-tarorum incursibus identidem lacessitus, & Ludovici Vngarorum Regis, cui Pa-truus erat, malis sollicitus. Hunc quip-pe adolescentem magnus ille Europae ter-ror Solimannus armis jam tum adoriri coeperat.. Ac in auxilium quidem illi Io-hannes Tarnovius, vir belli praeclarus, cum sex millium exercitu missus est: Sed nec sic quidem impediri Tyrannus po-tuit, quin Belgradum arcemque Sabacen-sem occuparet. IX. Vergebant ad finem induciae cum Cruciferis initae, cum plebs Dan-tiscana Martini Lutheri gliscentibus tam passim dogmatis assensa in seditio-nem exarsit. Magistratibus obluctari ausis surrogati ex civibus alii, occupata templa, ritus Ecclesiastici novati. Mox & scriptis literis oratus Rex, libertatem ut sacrorum, quae ut meliora amplexi essent, manentibus caetera in obsequio confirmaret.Nec refragari quidem preci-bus tum visus est Rex: caeterum ejus an-no sequenti ingressus in urbem, sum-ptumque severa lege de autoribus sedi-tionis supplicium satis docuit tempori datam priorem indulgentiam, veritum- que L I B E R III. 187 que Regem, ne immiti responso dimis-sos metuens poenae conscientia ad Cruci-feros adigeret, brevi jam induciis elapsis arma resumpturos. Verum inducias quoque istas non,quod timebatur, bellum, sed pax aeterna singu-gulari numinis favore excepit. Quippe delectis utrinque arbitris, Carolo Impe-ratore & Ludovico Vngariae Bohemiae-que Rege, & mox, cum hi vel segnius, vel saltem, ut longe positi, tardius agere viderentur, sequestris Georgio Brande-burgico Marchione, & Friderico Ligni-censium Duce, post sat longas discepta-tiones, his tandem conditionibus inter Regem & Marchionem transactum est; ut Rex quidem Orientalem Prussiam Marchioni perpetuo & haereditario jure cedat: Marchio contra vasalli obse-quium Regi juret,eidemque centum cum hastatis equitibus intra Prussiam suo, extra hanc Regio stipendio militet. Ita excisa est tandem illa materies bellorum, quibus a primo fere Cruciferorum in Prussiam adventu, Polonia vario even-tu conflictata, ac saepe immaniter con-cussa fuit. Paulo post susceptum in feudi leges Marchionem alio quoque insigni au- ctario 188 FLORI POLONICI ctario Polonia ditata est. Quippe mor-tui intra breve intervallum bini fratres Masoviae Duces, Ianussius & Stanislaus Masoviam regno Polonico a quo per quadringentos fere annos diremptum propriis Ducibus paruerat, adjunxere. VIII. Sub hoc tempus commissum est famosum illud Vngarorum ad Mo-hacum cum Solimanno praelium, cujus infelix eventus & Ludovicum Regem cum flore Vngaricae nobilitatis absum-psit, & Vngariae partem nobilissimam imperio Turcico subdidit; Ferdinando denique Austriaco, qui ob ductam Lu-dovici sororem sceptrum sibi Vngari-cum vindicabat, origo fuit belli cum Iohanne Scepusio idem sceptrum am-biente, denique cum Solimanno ipso pro honore, uti praeferebat, Scepusii, verius pro gloria sua proferendisque fi-nibus pugnante, ac plerumque heu! victore. Buda sane tum occupata Vien-naque ipsa obsessa ac aegre de manibus Tyranni erepta fuit. Liberatae urbis laus, secundum Deum, binis praecipue principibus Palatinis tribuitur: quorum alter Philippus fortiter fustinuit; alter Fridericus, admoto extus exercitu, ab-straxit terruitque obsessores. In Polo- nia L I B E R III. 189 nia interim Rex filium Sigismundum Augustum Lithuaniae primum principa-tui, mox regno inaugurat, posthumam Curam velut praecipiens fato, ut capes-sendis imperii curis mature successorem assuefaceret. IX. Porro intentam his Poloniam praeclara de Muldavis ad Obertinum virtute imprimis Tarnovii reportata vi-ctoria exilaravit. Fuerat Muldavo vi-ginci duum millium exercitus, Tarno-vio millium vix quatuor. Ad manus manet cum ventum est, non alio unquam insigniori argumento patuit, ut corpo-ra, ita exercitus, non eos semper vince-re qui majores. In praelio vero ipso ut miraculo fuerat Polonorum virtus, ita in eventu ejus fortuna lusit. Tot enim omnino illinc cecidisse reperti sunt, quot hinc pugnaverant. Sed praeter caesos capti fuere quadringenti, porroque machinae quadraginta octo ademptae, Regique missae Cracoviam. In cujus ur-bis aede praecipua extat hodieque pugnae hujus penicillo expressa imago. Rex ve-ro alio etiam honore colendam Tar-novii fortitudinem duxit. Etenim indi-cta contributione publica binos de fin-gulis jugeris grossos pendi victori jussit. Felix 190 FLORI POLONICI Felix dicere Sigismundianum possis se-culum, quod tam inusitata virtutis & exempla tulit & praemia. XI. Praelio hoc infractae nonnihil vires, nondum animus erat Muldavi. subinde adhuc hostilia minabatur, donec ipse ei Turcarum Dominus quietem impera-vit. Cui mandato cum Vngariae etiam Regis Iohannis autoritas accessisset, in-duciae cum Muldavo initae sunt. A Tar-taris quoque quietem [Poloniae dedore] cum ipsorum inter se dissidia, tum So-limanni jussa, qui amicitiam Sigismun-di mire prensabat, bellis Vngaricis in-tentus. Lithuaniam Moschus turbavit denuo, faevissima illam hyeme ingressus & longe lateque depopulatus. Illi tu-multuaria primum manus opponitur, mox justo exercitu juncti Lithuanis Po-loni a vastatione alienorum ad sua defen-denda hostem averterunt, expugnatis etiam in Severiensi provincia arcibus Holmia & Starodubo, captisque ex praesidio non paucis, atque ipso etiam, qui Starodubum defensaverat, Oucyna. Gesta haec ductu potissimum Nicolai Radzivilii Palatini Vilnensis. belli vero summae Tarnovius praeerat. Nuncius victoriae multum auxit laeticiam nuptia- rum, LIBER III. 191 rum, quas tum Sigismundus filiae Hed-vvigi, Ioachimi Electoris Brandeburgi-ci sponsae adornabat. XI. Paulo post Muldavus arma in Polonos repetiit, tanto quidem ardore, ut contra eum Rex vires regni intimas nobilitatemque omnem ad bellum cien-dam putaverit. Ea ad Leopolin coacta pene in seditionem adverfum regem & Senatores efferbuit, leges nescio quas violatas caussata, & arma induere ne-gans, nisi illae affirmarentur. Asperavit commotos Senatoris cujusdam in mi-norum gentium nobiles, qui ob pauper-tatem pedites venerant, arrogans cavil-lum. Iamque videbatur in scelus erup-tura multitudo, nisi orta coelitus tempe-stas turbidos & numero fidentes in di-versa egisset; subeunte post etiam ani-mis formidine caelestis irae, ut fit apud rudiores animos, quibus movendis pa-candisve potentissima plerumque est su-perstitio. Verum composito etiam tum utcunque tumultu, dilapsus tamen Re-ge non adeo impediente exercitus, irri-taque reddita est expeditio. Relicta tan-tum ad propulsandum hostem duo mil-lia sub imperio Andreae Tencinii & Ni-colai Sienavii. Qui discordes inter se & hinc 192 FLORI POLONICI hinc rerum suarum minus fatagentes, commissa imprudenter cum hoste longe praevalido pugna, sexaginta plus minus nobiles viros & octingentos insuper gre-garios perdidere. Sed brevi post intervallo mutatus est dominatus in Muldavia. Stephanus Petri Palatini frater, ob suspicionem affectati dominii exul, quaesitis criminandi occa-sionibus Palatinum Solimanno exosum reddiderat. Ita quidem, ut is vim moli-retur in Palatinum, hic vero imparem se sentiens, tentatis infeliciter fugae con-siliis, Sicaviae arci se includeret. Ita in locum ejus Stephanus frater a Soliman-no surrogatus; ipse obsessus captusque est a Iohanne Vngariae Rege, qui hac ve-lut mercede Turcae gratiam offensis ali-quibus infuscatam redimebat. XII. Non multo post insecuta hujus ipsius Iohannis mors novis turbis Vn-gariam implicuit : vindicante sibi re-gnum Ferdinando, sanguinis jure, ut aje-bat, atque insuper compacto sibi debi-tum; asserente contra idem viduae Re-ginae filioque ejus impuberi Solimanno, vel potius, ut eventus docuit, sibi ra-piente. Postquam enim infando illo ad Budam praelio Christianos profligasset, evocato LIBER III. 193 evocato ex urbe,perspeciem amoris,Re-ginae filiolo,dum comites hujus benigne a Turcis fraudem molientibus excepti,hi-lariter epulantur; Interim milites mittit, qui gubernacula occuparent urbis, quasi defendendae contra Austriacum, cui Re-gina impar esset. Patuit mox dolus, cum ingressus ipse urbem, Reginam nequic-quam datae fidei sacramentum obtestan-tem, abire cum puero in Transylvaniam jussit.Ex hoc tempore servit foedissimam Turcis servitutem Buda, & reliquus Vn-garicarum civitatum flos, grandi vestro, Christiani, dedecore, qui sanguinem, quem his recuperandis gloriose impen-dere poteratis, mutuis pudendisque inter vos armis insane tot annis prodigitis! XIII. Agitabat ea tempestate orbis Christianus instinctu inprimisCaroli Im-peratoris Concilium, quod a loco postea Tridentinum appellatum est. Ad id in-vitatus a Carolo Sigismundus omnia pa-candae Reipublicae Christianae caussa vel-le respondit, legatumque etiam ad con-cilium mittere recepit. Ac missus est po-stea ad Comitia Augustae habita Stanis-laus Lascus Palatinus Sendomiriensis,qui gravi oratione jus Poloniae Regum in Prussiam ostendens, Cruciferorum in I Alber- 194 FLORI POLONICI Albertum Poloniae vasallum conatus li-berrime perstrinxit. Respondit huic VVolfgangus Ordinis Theutonici Magi-ster; constitutique liti dirimendae arbitri, a quibus fere contra Albertum lata sen-tentia est, sed executio ejus Carolo Cae-sari remissa exitum nunquam habuit. Sigismundo vero anno sequenti fata-lis meta venit, principi san immortali-tate dignissimo; quique virtutibus suis a Paulo Iovio nobili historico poni meruit inter tres * Heroas illos, qui nisi simul imperassent, singuli digni fuerint, qui toti orbi imperarent. Praeter sapientiam, moderationem aliasque animi dotes ad-mirabilis in illo fuit corporis fortitudo. Ferunt aetate florenti soleas ferreas, qua-les equis suppingi solent, frangere,funes-que cannabinos rumpere solitum. Vix pertinet corpus ad virorum laudes, sed in Sigismundo memorari dignum fuit, quod robore ac firmitate sua nobilissimae animae tanto diuturnius hospitium prae-buit. Vixit enim Sigismundus annos octoginta duos:quorum exacte dimidium in regni administratione consumpsit. * Hi sunt Carolus Quintus C[ae]sar, Franciscus I. Gall. Rex, [et] hic Sigis- mundus. CAP. LIBER III. 195 C A P. VII. SIGISMVNDVS A V G V S T V S. AB ANNO CI[...]I[...]XLVIII. AD ANNVM [...]I[...]I[...]LXXVI Animi multorum in Augustum iniquio- [...] Scholasticorum Cracoviensium tumul-tus. De legibus antiquis [et] novis disce-ptatio in comitiis. Cum Episcopis lites, occasione Orichovii Canonici, qui c[ae]li-batum oppugnabat. Regis Gedanum iter, [et] periculum Regiomonti aditum. Nupti[ae] secund[ae]. Bon[ae] in Italium abi-tus post mortem ejus lites de h[ae]reditate. In Livonia bella intestina,mox externa, cum Moscho.Livoni[ae] cum Polonia con-junctio. Inde belli Moschici communio. item Suecici. Iohannis Finlandi[ae] Ducis captivitas. de Moschis victoria.Lithua-ni[ae] cum Polonia conjunctio confirmata. In Dantiscanos iraRegis [et] ultio. Magni Holsati[ae] Ducis in Livonia machinatio-nes. [et] cum Moscho societas. Hujus cru-delitas insignita, ejusdemque exempla I 2 non- 196 FLORI POLONICI nonnulla. Mutatus dominatus in Mul-davia, quam Bogdano principi ejecto fortiter, tamen frustra restituere Polo-ni conantur. Duella bina cum Turcis. Herburti periculum. Augusti mors [et] encomium. S Igismundus Augustus patre quidem vivo Rex nominatus a regni tamen curis, volentibus ita Polonis, hacte- [...] quandiu voluntates procerum multorum tam secundas expertus est,quam vel pater vel ipse spe perceperat. Offendit istos Augusti post fastiditam & paulo post mortuam Elizabetham Austriacam, so-lutior vita. Magis etiam initum postea cum Radzivillia Stanislai Gastoldi Pala-tini Torcensis vidua matrimonium. Nec intra silentium aut occultas voces stetcere offensae. Publice in Comitiis traductum est factum Regium;aliis tolerandum jam censentibus postquam consummatum es-set, alliis antiquandum ambitiosa liber-tate ac facundia contendentibus. Qui a nonnuillis ut loquentes pro legum tutela, quae conjugia Regia consensu Reip. cir-cumscribunt, pronis auribus auditi: aliis privata magis stimulatione, quam deco- ris LIBER III. 197 ris publici cura loqui vis [...] [...]- gnum nempe inducere voluisse credeban-tur, ostentandae ita diutius autoritati, & ut tanto enixius liberaliusq; a Rege pren-farentur. Horum antesignanus Petrus Kmitha Palatinus Cracoviensis fuit, uti contra Regem tuebatur Iohannes Tar-novius, princeps post Antistites Senator, cui pridem Kmitha alias ob caussas infen-sus, tanto jam obstinatior erat, ut diver-sus esset ab aemulo. His contentionibus transacta comitia citra tractationem re-rum magis seriarum diffluxere, Rex vero dimissis ad Senatum atque equitum prae-cipuos literis, de contumacia quorun-dam questus, suum erga Rempubl. affe-ctum prolixe declaravit. Quae res sane profuit illi non parum ad pignerandos multorum animos; paratiore, ut fit ple-rumque, privatim apud singulos gratia, quam apud universos, quibus ipsa mul-titudo ut metum offensae, ita spem fru-ctumque beneficii minuit. II. AEstum comitiorum excepit ju-ventutis, quae Cracoviae studiis opera-batur, tumultus. qui visus initio multis compressu facilior, quam qui in prover-bio est, pulvis scholasticus, atrocem ta-men subito vastitatem Academiae attulit. I 3 Lena 198 FLORI POLONICI Lena [...] foeminam corpore meren-tem familiaribus Andreae Karnkovii, qui tum forte Cracoviae agebat, ducens in studiosos inciderat,at que ab iisdem ha-bita erat contumeliosius. Illa injurias questa apud Aulicos, ad quos tendebat, facile eos in vindictam impulit, effe-citque ut facto in studiosos inermes im-petu alios miseris modis exciperent, alios trucidarent. Illi postridie arcem agminatim ingressi inconditis clamori-bus Regias aures pulsant, vindictam po-stulantes, &, ut mos tumultuantibus, Reis vel subdere vel jungere innoxios, ipsum arguentes Karnkovium. Rex in-erepitos de nimio ardore quiescere jus-sit, saltem dum destinarentur judices, rem prout gesta esset, cognituri. Illi furore vecordes nec Antistitis Craco-viensis, ad quem postea ablegati erant, sententia acquiescentes abire Academia minantur. Quod &, cum susque deque haberi se viderent, fecere. Exivit moeni- bus triste ac miserabile agmen, sacra illa verba, Ite in orbem universum, &c. in-geminans, velut praesagia eorum, quae post contigerunt. Pars etenim ad paren-tes domum, caeteri in Germaniam Prus-siam ac Bohemiam dilapsi hausta istic Luthe- L I B E R. III. 199 Lutheranorum dogmatum semina per Poloniam postea sparsere. III. Sequentis anni Comitia pari fe-re eventu, quo priora, finita sunt. In iis Antiftes Gnesnensis Regias literas, quas ad proceres missas diximus, perstrinxit. Post actum de legibus, quarum alii anti-quas,alii eas, quae Iohanne Alberto & A-lexandro Regibus rogatae essent, exerce-ri volebant, prout scilicet quisque has vel illas in rem suam fore viderat. Posterio-res accendebat quoque invidia in Iohan-nem Tarnovium & Maciejovium, quo-rum hic, conrra leges sub proximis Re-gibus latas, Cancellarius simul & Anti-stes Cracoviensis : ille Castellanus Cra-coviensis praefectusque juxta Sendomiriae esse arguebatur. Regi pro his & antiquis legibus stare viso, ne caussam obtineret, per Iohannem Tencinium Palatinum Sendomiriensem intercessum est.Qui sel-la ob senium illatus in curiam, acri ora-tione leges ad usum praeaentem flecten-das fuadebat. Movitque aetas & autori-tas viri, ut ampliandum saltem Senatus judicaret. Inde cum Episcopis actum, quorum potentiam ut inique pridem ordo eque-stris aspiciebat; ita apertis sententiis I 4 turu 200 FLORI POLONICI tum invadere coepit: praebita per Ori-chovium ansa, qui Canonicus Premis-liensis cum esset, ab Episcopo oppugna-ti caelibatus causa,munere & ditione mo-tus fuerat. Is igitur & affinitatibus po-tens, & gratiosus apud alios tacite eadem molientes, publica aura privatae caussae tum velificabatur. Nihil tamen in ea re his comitiis ob discordiam procerum concludi potuit. Ille audentior factus matrimonii sacerdotum modo assertor, mox exemplum fuit, ducta in uxorem Chelmscia. Nec Antistites remittebant odia,sed strictis subinde in hunc Oricho-vium gravioribus sententiis, mox in O-lesnicios quoque, Stadnicios, Ostro-rogios, Lassovicios aliosque haereseos damnatos insurgebant. His Rex tertiis comitiis Petricoviae habitis accesserat; sed & Regio decreto ab ordine nobi-lium tam pertinaciter reclamatum est, nullus ut Episcoporum exercere potesta-tem suam sustineret. Posthaec Gedanum Rex abiit, com-ponendis ibi rebus, quae in tumultum eo-dem religionis flabello exarsurae vide-bantur. Et ingresso etiam urbem Rege, diu plebes timebat timebaturque & pa-rum saepe a seditione abfuerat, nisi Re- gis L I B E R III. 201 gis moderatio ac [...]enignitas diffiden-tium metus sustulisset. His ita humanita-te mitigatis Regiomontum Rex profi-ciscitur vitaeque hic prope periculum adiit. Dum enim testandae sub ingressum laetitiae tormenta exploderentur, errore magistri tormentarii pila emissa fere te-tigerat Regem, ut quae fortuita solum equi declinatione praetervolans pone se-quenti Visniovecio caput abstulit. Fre-mentes Polonos in Albertum Brande-burgicum, qui hospitem excepturus ad-erat, Rex cohibuit, Foxii mathematici, qui eo die periturum Regem praedixe-rat, augurium, mirabili artis & falsi con-finio, se salvo expletum hilari voce ex-clamans. Magistrum quoque qui erra-verat, indignationi Alberti, sollicitius irascentis, quo se magis absolveret, eri-puit. IV. Viduus Rex erat mortua non ita pridem Radzivillia, postquam diadema Regium, accurante marito, proceribus conniventibus, suscepisset. Novum ergo conjugium suasu Senatorum ambienti Catharina Cracoviam adducitur, Au-striaca stirpe, olim Francisco Mantuae Duci nupta. Cum hac in Lithvania,quam unice adamabat aliquot annos intur-I 5 bidos 202 FLORI POLONICI bidos habuit, nisi si quas interdum ne-bulas inters pargebant religionum turbae, quas pridem gliscentes veniens a Ponti-fice Legatus Aloysius Lipomannus pro-hibendo accendit, prisco religionis ingenio, crescere ut inter obstacula a-met. Nonnihil etiam Regem turbabat ma-ter Bona Zfortia, quae postquam XL. annis vixisset in Polonia, tandem obten-tu valetudinis curandae in Italiam ad suos (erat enim Duce Mediolanensi genita) proficiscendi animum cepit. Non deco-rum sibi Rex putabat matris discesum, avecturae insuper alienam in terram de-bitos filio thesauros. Illa adversum Re-gem sentiens tanto acrius institit, acuen-te, insitum pridem abeundi desiderium fi-lio cedendi verecundia. Mox dolum ad-dens contumaciae, donis suffragia proce-rum quorundam,quibus obnoxium prin-cipem noverat, emercatur. Interposuit quoque pro matre preces Isabella Vnga-riae Regina Augusti soror. Ita dimissa vix annum in patrio solo exegerat, cum extincta est, dubium an quaesita morte. Plurimi Laurentii Papagodae dolum su-spectabant, grassatum credentes & ve-neno in principem, cum reditus cupi- dam L I B E R. III 203 dam cerneret, & testamento ficto in Du-catum Barensem, quem Augusto debi-tum Philippus Hispaniae Rex ut com-plementum regni Neapolitani sibi vindi-cavit, elusis satis superbe legatis, quos Augustus subinde repetundarum caussa mittebat. V. Livoniam Lithuaniae Prussiaeque confinem provinciam agitabant ea tem-pestate super Moschorum praevalida ar-ma, domi nata inter Archiepiscopum Rigensem & Magistrum ordinis Theu-tonici dissidia. Quibus initium assum-ptus ab Archiepiscopo Brandeburgico Principe Coadjutor, ut vocant, Christo-phorus Dux Mechelburgicus praebuit. Eoque crevere, ut Archiepiscopum qui-dem adversarii in vincula datum indig-ne haberent. Ea res Augustum movit, ut illi, quippe consanguineo suo, auxilium ferre moliretur. Contracto mox ingente exercitu Livoniam ingressurus erat, nisi novi belli fama exciti Imperator, Rex Daniae aliique Principes misissent prope-re legatos,qui lite composita orienti ma-teriam incendio praeciderunt. Restiutus ita dignitati suae Archiepiscopus, eidem-que successor designatus Mechelburgi-cus. Acquie- 204 FLORI POLONICI Acquiverant utcunque domesticae turbae, cum Moschus majore, quam unquam antehac, impetu insurgit. Intra breve tempus Narvam, Neuhausium, Derpatum, tandemque Felinum occu-pat, ipso insuper Magistro Livoniae Fur-stenbergio capto. Livones suae sibi de-fensioni jam impares ad externa auxilia respiciunt. Non unum tamen omnium perfugium fuit: Revalienses Erico Sue-corum Regi se dedunt; Archiepiscopus Rigensis cum Magistro Livoniae & sub-jecta nobilitate ad Augustum Regem se recipiunt. Qui tamen nisi se suaque omnia Poloniae ac Luthuaniae regimini subjicientibus & fidem juratis patroci-nium polliceri noluit. Cunctati equi-dem illi, sed urgente necessitatis telo, sa-tius tandem judicant imputare subje-ctionis leges Polonis, quam a Moscho irato accipere. Dato discutiendis utrin-que conditionibus tempore aliquo, tan-dem Magister ordinis Gothofredus Ket-lerus, solenniter magisterio se ordinis abdicat, arcemque Rigensem, in qua haec agebantur, atque ipsam etiam ur-bem Nicolao Radzivillio Palatino Vil-nensi, qui Regis nomine aderat, tradit. Ipse vicissim a Radzivillio Curlandiae & Semi- L I B E R III. 205 Semigalliae Dux, postridie vero Prorex gubernatorque Livoniae proclamatur. VI. Novae ita Provinciae accessione aucta Polonia bellis quoq[u]e novis impli-cita est. Nam & in Moschum magnae Li-roniae parti in cubantem, & tum Tartaro ademptis Astracano Casanoque regnis insolentiorem arma sumenda erant; nec cum Erico Sueciae Rege, cui Revalia se dediderat, diu pax culta est. Ac contra illum quidem primo ad Nevelam non in-feliciter pugnatum est, Ducum inprimis virtute, inter quos Stanislaus Zamoscius, & Iohannes Zborovius eminuere. Sed paulo post circumagente se fortu-na obsessa ab hoste Polocia ampla urbs,& tandem crebris tormentorum,quae pluri-ma & rarae molis adduxerat, arietationi-bus expugnata est : magno Regis dolore, quem auxit nuncius occupatae a Reva-liensi praefecto Parnaviae, oppidi ob faci-les appulsus commerciis peropportuni. Conspiraverat quoque cum Suecis Chri-stophorus Mechelburgicus,Archiepisco-pi Rigensis adjutor, quo mortuo locum ejus invitis etiam Polonis occupare ten-debat. Sed a Duce Curlandiae & Ernesto Vejero in [...]ce Dolensi captus missusque in Poloniam quinquennii integri vinculis defe- 204 FLORI POLONICI defectionis suae & simul patratae caedis (nam Vansovicium quendam ad mensam pugione transfixerat) poenas luit. Idem fatum in Suecia Iohannes Finlandiae Dux subiit, quem Augusto ob ductam soro-rem affinitate innexum, hucque adeo in-clinatiorem animo creditum, Ericus fra-ter Suecorum Rex carceri inclusit. Tristia haec reportata paulo post illu-stris in Lithuania de Moschis victoria pensavit. Duplici illos agmine in Lithua-niam effusos eadem utrosque fortuna de-prehendit. Namque alteros quidem Ni-colaus Radzivillius & Georgius Chod-kievicius Duces exercituum aggressi ita cecidere, ut supra viginti millia ferantur occubuisse. Ducem eorum Suiscium praelio elapsum agrestis quidam obtrun-cavit. Coeteros Stanislaus Pacius Dapi-fer Lithuaniae memorabili itidem strage profligavit, tormentis insuper eorum potitus. Interjecto aliquo intervallo Parnovia, quam paulo ante occupatam a Suecis diximus, recuperata est, prodi-tione maxime Germanorum, quorum aliquot turmas Suecus exautoraverat. Pars illorum maxima excedit urbe, tan-quam ad Curlandum itura, [...] nescio quae negotia praetexentes manent. Con- vene- L I B E R III. 207 venerat autem inter ipsos, ut hi illos no-ctu portis apertis in urbem admitterent. Quod & factum. Ingressi enim tanquam valedicturi domum Senatoris, penes quem claves urbis, epulisque instructis commessantes hospitem ipsum vino de-ponunt. Ita clavibus potiti nocte sera commilitones pridie egressos intromit-tunt. Fit impetus in Suecos, Germanis qui Sueco usque merebant,si quiescerent, promittitur impunitas. Occupata urbe arx adhuc restabat. Sed & hanc Sueci post toleratum sesquimensis obsidium de-didere. VII. Sub haec tempora rediit in Po-loniam Adamus Konarscius aureorum aliquot millia NeapoIi ab Hispaniae Rege ferens Augusto. Id foenus erat pecunia-rum, quas Bona nuper mutuo dederat Hispano. Sed Regem non ita allata exhi-laravit pecunia,quantum praerepta Duca-tus Barensis haereditas offenderat. Sane quovis modo ob id Austriacis aegre face-re laborans, Catharinae uxori repudium denunciare machinabatur, obtentui sum-pta mulieris sterilitate. Quanquam nec ex coeteris uxoribus prolem Augustus unquam susceperat. Qua orbitate credo motus serio agi- tare 208 FLORI POLONICI tare coepit, ut provincias Lithuaniae, per Casimirum Regesque proximos aversas, regno redderet uniretque, dudum id ur-gentibus Polonis. Hactenus tamen Pro-ceres Lithuaniae obstiterant consilio, at-que inprimis Nicolaus Radzivillius. Sed is recens obierat, vir maximis in Lithua-nia muneribus perfunctus, aliis forsan eo nomine invisus, quod primus Vilnae, ho-minibus Calvini nomine exosis aulam in-dulsit,in qua sacris suis operarentur; Bi-bliorumque in vernaculum translationem procuravit. Eo mortuo priscum illud Li-thuaniae cum Poloniae regno foedus re-novatum sancitum que est. Paulo post & Albertus Prussiae Dux, mortuo patre, obsequium fidemque Re-gi ac regno juravit. Cui vicissim Rex pri-vilegia vetera stabilivit, addita insuper Augustanae, quam vocant, confessionis libertate, appellandique ad tribunal Re-gium necessitate remissa. Diversa ab hoc Gedanensium fortuna fuit, qui magistra-tui suo discordes,eumque peculatus reum agentes movere regem, ut mitteret judi- ces caussam inter partes arbitraturos, Il-los metuens magistratus aegre nec nisi certas conditiones stipulatus in urbem ad-mittit. Quod indigne ferens Rex, poenae loco, L I B E R III. 209 loco, nova onera reluctari jam non au-dentibus imponit, portorii,quo solus an-te Senatus fruebatur, partem aerario Re-gio addicens, porroque,injungens,caussae ut ipsorum,quae hactenus Prussiae limites non egrediebantur, in foro Polonorum disceptarentur. Vsque adeo magno ple- rumque constant civitatibus discordiae! VIII. Livonia lacerabatur adhuc in-ter variorum dominorum manus.Arcem Revaliensem Sueci proditione equitum quorundam auclore Nicolao Curselio amissam mox eodem pene mense prodi-tione receperunt. Eandem paulo post Magnus Holsatiae Dux & Ossiliae (quae insula Livoniae opposita jacet) pridem Dominus, nuperque a Moscho Rex Li-voniae renunciatus, aggreditur. Sed Re-valienses nec Suada, qua ut Germanum principem Germani Suecis Polonisve praeferrent,monebat, nec exercitu, quo a Moscho instructus urbem circumvene-rat, moti, constantia sua obsessores Mo-schos ad fastidium coepti obsidii egere. Qui conceptam apud Revaliam bilem in Finlandiam Suecorum provinciam evo-munt. Vbi tam improbe crudeliterque multa patrarunt, ut odium sui Germanis injicerent, quantumvis sub signis ipso- rum 210 FLORI POLONICI rum merentibus.Inter hos Rosa equitum praefectus Derpatum invadere decreve-rat,ut a Moschis liberaret. Vicisset mi-sera urbs, si vinci tum potuisset. Sed re ab illo minus caute administrata; nec ab op-pidanis quippe ignaris consilu adjuta, ni-hil aliud effectum est, quam ut in mise-ros cives Tyranni Moschici Iohannis Ba-lilidis tanto atrocius faeviret immanitas. Nec satiare se hic tam paucis scilicet vi-ctimis potuit. Redux domum in capti-vos, quos quadringentos ex Livonia ab-duxerat, quicquid audere Tyrannis pot-est, exercuit. Parum fuit totos greges non virorum tantum sed & puellarum puerorumque simul enecare. Ingenium advocari oportuit ad excogitanda suppli-ciorum genera, quae aliquid morte gra-vius haberent.Plenum furcis crucibusque forum fuit,passim etiam ahena aquis bul-lientibus, in quas vivi homines conjicie-bantur, fumabant. Sed inprimis memo-rabilis est,quam in puellis quibusdam ger-manis liberalissimae formae exseruit, im-pietas: Redimere has aliqui numerato ar-gento nitebantur. Ipsaeque pro incolu-mitate sua omnia tentabant: cum obsti-natum viderent Tyrannum, libertate ve-lut ultimum usurae,immanitatem ei acer- be expro- L I B E R III. 211 be exprobrant,vindictam etiam coeli im-precantes. Ille virulentior factus,primum alios captivos coram ipsis aquis suffoca-ri, vel dissecari gladiis jubet. Ipsas dein alligatas asseribus carnifices miserrime excipiunt, ungues etiam manibus effo- dientes. Extractis ita, quo diutius morti velut suae superessent, supplicii cruciati-bus, cum atrocissimis questibus coelum implerent, tandem exsectis linguis suffi-guntur verubus,flammisque suppositis in cineres rediguntur. Non referam hic qua crudelitate Cancellarium suum mutilan-dum discerpendumque curaverit, non alia,quibus [...] totos libros impleve-re autores. Mihi compendium scribenti satis est unum exposuisse [...] ad mon-strandam immanitatem hominis, qui Christianum nomen praeferens, Phalari-das omnes anteivit. VII. Eodem tempore apud Vala-chos simili ferme impotentia dominatum Iuonia exercebat. Qui Stephani Vala-chorum Principis e concubina filius,nu-per in aula Iohannis Firleii aulae tum Re-giae praefecti (Mareschalcum vulgo vo-cant)famulatus fuerat.Post ad Turcarum Imperatorem delatus, Valachis Bogda-num principem ob Polonorum inprimis fami- 212 FLORI POLONICI familiaritatem spernentibus, dignus im-perio visus est succedere. Nec minuit illi amorem crudelitas apud subditos, gen-tem & ipsam immanem & sic quasi suos mores in alio non aversantem. Certe et-iam post plurima saevitiae exempla Iuo-niam omni ope defenderunt adversus Bogdanum nulla ipsis cognitum injuria, Cererum hunc conantem amissam digni-tatem repetere adjutum proceres quidam Poloni ivere. Inter quos eminebant Ni-colaus Mielecius, Sienavius, Herburtus, Iohannes Iordanus,Stanislaus Lanskoro-nius. Sed hi terram hostilem ingress[...] po-tentiam hostis Turcarum [...] succin-cti majorem senser[...], quam ut subigi pos-set manu privata. Velitationibus tamen nec non duellis quibusdam satis palam fe-cerunt,invictos Turcis PoIonos esse,cum pares paribus congrediuntur. Primam aleam Stanislaus Vistempus subiit,parvus corpore, magnus animo, utroque ita fir-matus, ut prosilientem provocantemque Turcam uno venabuli ictu transverbera-ret.Paucis post diebus alius e Turcis evo-lat, ad certamen ciens Stanislaum Ciol-cum armis habituque fulgidum, adeoque prae caeteris oculos hostis ferientem. Qui promptus animo, & clarescere properus, illico L I B E R III. 213 illico a Palatino Podoliae Mielecio co-piam petit congrediendi. Hoc pertinaci-ter abnuente, alicui saltem ex suis id ut permittatur,orat, Id cum impetrasset,de-poscit sibi certamen Paulus Chanzovius, praesentemque Turcam hasta adoritur,ir-rito tamen,quem alte paraverat ictu.Post districto ense fronti adversarii vulnus fi-git, extrahentem que haerens ferrum bra- chiis implicat [...] [...] nescio quo- modo Turca,vulnere, quod lethale acce-perat,inovet socios, ut ad vindictam pro-ruerent. Iamque interim ad Polonum etiam duo alii accurrerant. Quibus mox magno hostiu numero circumfusis Her-burtus & Volscius subveniunt; secutique eos alii insuper justi pene praelii specimen dedere.Nam & hostis omni vi contra ibat. Sed ardore impetuq; instantiu Polonoru, ad ipsa usq; stativa Valachica copulsus est Nec vero postea quoque desiit rever-tentes Chocimum Polonos lacessere,ma-gno quamvis subinde detrimento suo. Fuit cum a Iohannis Iordani hastatis, ve-litibusque Herburti ita acceptus est,ut pi-leis caeterisque impedimentorum obje-ctis,praepedire celeritatem insequentium Polonorum conaretur.Sed hi firmato ad-rersus praedam animo ita strenue fugien- tibus 214 FLORI POLONICI, &c. tibus institerunt, ut longius etiam, quam par foret, provecti, cum in alios sexcen-tos Turcas incidissent,magna virtute ite-rum pugnaverint. Herburtus tum prae-sens vitae periculum incurrit.Procul enim a suis inter Turcas ignaros vagans, cum hostem se,inflicto uni ex illis vulnere pro-didisset, a duobus Turcis ex utroque la-tere invaditur : Vnius sarissa prope equo illum [...], [...] [...] parte irruens si-mili telo hostis defluentem [...]. Ita miro fati velut ludibrio, stimulati im-petu equi ad suos pervasit. Reversis per tot discrimina Polonis gratias quidem Bogdanus habuit; forti tamen suae,cui erigendae tanta virtus non suffecisset,diffisus,in Moscoviam con-tendit,ubi & exilii molestias matura mor-tefinivit. Poloniam vero tum pestis po-pulabatur, qua & effectum est,ut nec co-mitia Varsavie indicta haberi potuerint,& Rex ipse ab infecta urbe ire Knischinum coactus sit. Vbi affecuta eum mors, non illo quide contagioso,sed lento pridemq; concepto morbo confecit.Principem sa-ne moderatum, justitiae bonarumque ar-tium,inprimis secretioru amantissimum, nec bellis degenerem, quae tamen plura autoritate amovit, quam manu patravit. P E- PEPLVM SARMATICVM, In quo REGES POLONUE Ordine describuntur, ex EPITHALAMIO, Quod Georgius Sabinus nuptiis olim Sigismundi Augusti Regis Poloniae cecinit, desumptum. Rimus falcato spectandus acinace Lechus PTexitur, argento fulgenti auroque coruscus. Lechus Marte satus: quo non pugnacior alter Regna Lycaonio tenuit subjecta Boot[ae]. Ille vagam silvis educit in oppida turbam, Claraque Sarmati[ae] tribuens cognomina genti Lechinos, quorum gestabat sceptra, vocavit. Torva viro facies, apicatum, more Getarum, Tegmen habet capiti, cristaque rubente decorum; Barbaque supremo labro riget hispida: pendet Ex humero clypeus, qualem Telamonius Ajax Ge[ss]it, Amazonia manus est armata securi. Inde Palatini bis sex in sedibus altis Augusta gravitate sedent, populumque gubernant, Additur his prisca Romanus origine Gracchus. Divitiis ac Marte potens : qui rege sub Anco Pulsus Fol. 215 216 P E P L V M Pulsus in exilium, trabeati celsa Quirini M[ae]nia deseruit, gelidamque profectus ad Arcton Condidit auspiciis illic felicibus urbem, Qu[ae] vetus a Graccho duxit Cracovia nomen. Surgit ad hanc urbem terrena mole sepulcrum Vastum, immane, ingens, quo conditus ipse quiescit. Pingitur in tela s[ae]vi[ss]imus alter ab illo Sceptragerens Lechus, qui solus ut arbiter esset Sarmati[ae], solus rerumque teneret habenas, In densis sylvis, ubi plurima lustra ferarum, Heu fratrem regni consortem c[ae]de peremit! Vulgatoque fidem patrias rumore per urbes Fecit, ab immani divulsum dentibus urso Occubuisse. Subit scelerato Venda Tyranno: Qu[ae] cum mille procis, quod erat formosa,placeret, Innuba virgo tamen, casti sine labe pudoris Mansit, [et] [ae]tatis ver intemerata peregit. At non f[ae]mineis calathis,non dedita molli Illa fuit lan[ae]: duris assueta sed armis, Figere terribilem longis palearibus ursum Frendentemque suis excire cubilibus ursam. Martia si quando fremuerunt cla[ss]ica belli, Laudibus insignes [ae]quavit, [et] Heroinas, Quippe Borysthenidem, debellavitque Gelonum, Binaque magnanimo cum Teutone pr[ae]liafecit. Corniger ardebat victricis amore puell[ae] Vistula, cumque suo vidisset in amne lavantem, Mollibus excipiens amplexibus abstulit illam, In vitreas sedes, thalamique in honore locavit. Inde figurantur multi sine nomine reges, Quorum fama jacet tenebris ac nocte sepulta: Hosque sub ignotos depingitur inclytus Heros, Qui fuit Ausoni[ae] Stilico grati[ss]imus urbi. Belligero cataphractus equo fugientibus instat Hostibus ac fulgens auratis emicat armis Qualis S A R M A T I C V M 217 Qualis ab Occidua surgens nitet Hesperus unda. Et nunc victor agit Rufini castra secutos, Hunnosque, Mysosque, Sagittiferosque Tomitas, Pr[ae]lia miscentes, [et] acut[ae]falce Gelonos : Nunc premit Afrorum c[ae]so Gildone cohortes, Ingentemque facit conversa per agmina stragem, Haud secus ac paleis ubi separat area fruges, Triturante leves bove conculcantur arist[ae] : Sic, quacunque ruit, prosternens conterit hostes, Circumfusa jacent pallenti corpora letho Tradita: purpureusque cruor diffunditur arvis. C[ae]sar ob insignes Theodosius ergo Triumphos Deligit hunc generum sibi, connubioque Seren[ae] Ornat [et] AEneadis pr[ae]fert socer omnibus unum. Additur armipotens juvenis, qui dictus ab [ae]stu Nomen Lesco gerit; Stiliconi sanguine junctus; C[ae]sareum sed ferre jugum fastumque superb[ae]; Itali[ae] nequit, imperioque subesse recusat, Aspera Martigenis hic bella Quiritibus infert Pannoniumque juvat auxiliaribus Hunnum, Tunc ubi Carnorum ferus occupat Attila sedes, Teque dat excidio captam, pulcherrima quondam Vrbs, Antenoreo felix Aquileja Timavo Primus claustra manu reserat portasque refringit, Injicit infandum victorque penatibus ignem, Tristia collucent diffusis m[ae]nia flammis Concussasque domos, impendentesque ruinas Nympharum textura refert, subjungitur acer Gensericus , [et] armorum fulgore coruscus Pingitur hastatos cuneos, clypeataque secum Ducere bellator sub fortibus agmina signis: Hesperias [ae]quare solo, qua spectat ab altis Candida subjectas Pyrene rupibus, urbes: Herculeumque citis transmittere cla[ss]ibus [ae]quor, Subdere [et] antiquas Tyri[ae] Carthaginis arces. K Inde 218 P E P L V M Inde profectus iter maris, emensusque profundum Capta Quirinalis Rom[ae] dare m[ae]nia pr[ae]da. Hic alacri vultu Lesconis imago secundi Omnibus arridens precioso intexitur ostro. Editus obscura juvenis qui stirpe parentum Ardua conscendit magni fastigia regni. Scilicet orba suo sedes ubi rege vacabat, Et decretus erat de regno cursus equorum, Hic meruit celeri victor suffragia cursu. Tertius extincto succedit Lesco parenti, Bellaque Teutonibus facientes adjuvat Hunnos. Post hunc villoso deducitur horridus Vrsi Tergore, Popelius, quem turpis inertia Regem Occupat immodico Baccho, somnoque vacantem. Ipse sedens inter cyathos, mollesque puellas, Acribus armorum pr[ae]fert convivia curis. Nominis ejusdem conjungitur ebrius illi Filius, ignavique simillimus omnia patris: Hunc scelerum poenas crudeli morte luentem Infesti perimunt arroso corpore mures. Tum gestanda seni traduntur sceptra Pyasto: Qui cum justiti[ae] vindex, [et] cultor honesti Esset, ab incurvo (nam rura colebat) aratro, Pauper ad hos regni tantos ascendit honores. Indutus crudo stat adhuc perone, geritque Agricol[ae] solito speciosum more galerum, Inde Pyastides trahit agmina Semovitus. Aclidibusque sparisque [et] acutis densa sagittis, Vandali[ae]que domat populos, urbesque potentes, Balthicus Arctoo quas alluit [ae]quore Nereus. Ocia quartus agit Lesco, bellumque perosus Sistit [et] August[ae] sancit data f[ae]dera pacis. Nec minus extinctis amplecteris otia bellis Semomisle: tuo tenebrasque recedere nato, Excussaque dari visum caligine gaudes: Editus S A R M A T I C V M 219 Editus ex utero qui c[ae]cus amabile Solis Lumen, [et] [ae]thereos nunquam [...]nspexerat ignes. Consulis [et] vates, puero quid reddita c[ae]co Lumina portendant: responsaque loetus ab illis Accipis: insigni natum pietate futurum. Filius ut Mesco sceptrum suscepit avitum, De se vera probat dixisse, nec irrita vates: Primus enim Christum profitetur, primus adorat, Et veterum cultus abolet, ritusque sacrorum. Nam tum Sarmati[ae] reges idola colentes, Impia barbarico faciebant orgia [ritu]. C[ae]saris ante pedes procumbit natus, Othonis, Boleslaus, [et] imposito diademate regem Imperii se se gaudet sociumque vocari: Subjicit infracto domitos hinc Marte Bohemos, Inclusum que jugis Moravum gentesque rebelles, Quas umbrosa vident gelidi pineta Silesi. Te quoque crudeli vastat Pomerani[ae] bello: Subdita qu[ae]que jaces algenti, Pru[ss]ia, coelo. Alter at ignavo similis, similisque puell[ae] Mesco figuratur: molli[ss]ima purpura corpus Velat, Erythr[ae]is ornantur pectora gemmis: Punicei includunt [et] l[ae]via crura cothurni. Cujus molliciem vitamque perosus inertem Vandalus,arma capit:capit arma Bohemus [et] acer Qui colit Austriac[ae] Moravus confinia terr[ae], Excutiunt que jugum nolunt que subesse Polonis. Heu pudet ignavi quantum te Sarmata regis Sub quo triste potens fecit Respublica damnum! Pellitur infelix patriis Casimirus ab oris, Indutoque facit monachorum vota cucullo. Mox e coenobio, revocatur [et] arma cape[ss]it, Persequiturque trucem violento Marte Tyrannum, A quo pulsus erat, regnoque exutus avito. Signa feris infert Hunnis, pr[ae]damque secundus K 2 Boles- 220 P E P L V M Boleslaus agit, domito bis victor ab Istro. Inque fugam turmas Moravorum vertit equestres: Ingentique Scythas [et] Alanos c[ae]de trucidat. Laudibus armorum nullis Heroibus esset Inferior: si non diro correptus amore (Heu scelus execrandum, heu detestabile crimen) Incaluisset Equ[ae], Tyrio quam murice cultam, Legiferi taurum Minois, ut uxor amavit. Ac te Dive nisi pia Stanislae monentem Sacras obtruncasset acinace crudus ad aras. Argo [t]orrif[i]cis oculis vultuque vultuque minaci Sacrilegum pingunt Nymph[ae],simulantq[ue] tyrannum C[ae]de suas scelerare manus, in frustaque sectos Projicere alitibus canibusquerapacibus artus. Nulla sed impietas manet impunita : tyrannus Ecce solum tristi vexatus Erinnye vertit Exul, [et] a canibus flavum laceratur ad Istrum. Huic animo mitis s[ae]v[ae]que tyrannidis expers . Ladislae subis: pugnacem strenuus acri. Marte Quadum, sed justa coactus ad arma fatigas Cassnbium duris [et] cladibus afficis hostem, Rebus in adversis vicino tertius Hunno Boleslaus opem signis victricibus adfert, Cogit [et] Augustas illinc dare terga volucres. Navigat inde legens Arctoum classe profundum, Devictisque edit navalia pr[ae]lia Cimbris, Candida pandentes concurrunt vela carin[ae]; Duraque mi[ss]ilibus fiunt certamina telis: Armamenta natant, collisaque rostra per undas Transtraque puniceoque rubescunt sanguinefluctus. L[ae]ta Polonorum classem fortuna tuetur, Pr[ae]petibusque volat circum victoria pennis. Alter agit turmas hinc Ladislaus equestres, Funestumq[ue] movens proprio cum sanguine bellum, S[ae]va suis infert germnis arma tyrannus: A qui- S A R M A T I C V M 221 A quibus ipse tamen (sic arbiter impia regum Punit facta Deus) patriis expellitur oris. At tu, quarte, gerens cristata caRido pennas Boleslae, manus cum C[ae]sar e signaque confers: C[ae]sare, cui nomen dedit AEneabarba: nec horres Illius invictas vires animum que ferocem. Tertius in justis dum vectigalibus urbes Mesco suas onerat, solio dejectus ab alto Luget, [et] amissos [...] suspirat [...] Suscipit ejecto Casimirus fratre secundus, Commissasque sibi regit in culpatus habenas, Abrogat injustas leges, rescindit iniqua Qu[ae] fecere truces olim decreta tyranni: Liberat [et] censu populum laxatque tributis. Quintus Lesco facit diverso pr[ae]lia casu: NuncPatruum vincit,Patrui nunc vincitur armis. At dum nudus agit, corpusque tepentibus undis Abluit, infelix rigida transfigitur hasta; Lucis [et] usuram crudeli vulnere reddit. Traditur imperium post tristia Boleslao Fata patris: magnas hoc rege Polonia clades Accipit a trucibus Scythi[ae] pr[ae]donibus, illis, Furva quibus dirum fecerunt Tartara nomen. Namque velut septem stagnantis ad ostia Nili, Densa locustarum nubes se concitat alis, Cultaque devastat plorantibus arvacolonis: Sic vagus a Tanai, Scythi[ae]que paludibus hostis Irruit, effuso populatur [et] agmine latos Sarmati[ae] campos: captivaque corpora ducit, Corpora nodosis loris [et] vincta catenis. Hinc tuus affectat regnum Masovia Princeps, Obsidet ac veteris Conradus m[ae]nia Gracchi: Teutones at. Sexti Lesconis jura tuentes, Obsessis pellunt infestum m[ae]nibus hostem: Amplaque spectat[ae] virtutis pr[ae]mia grato K 5 A Le- A Lescone ferunt; is nam decernit ut ipsam Gracchi, nemo regat, soli nisi Teutones, urbem. Conserit Henricus pugnam, victorque triumphat Hoste; sed incauto dirum bibit ore venenum, Quo miser ante diem perit, efferturque feretro. Inde Bohemorum fori[ss]imus arma lace[ss]it, Infes[...] que ducem Rex Primislaus Othonem, March[...] progenuit quem flumine mater Havelo: At du[...] l[ae]ta varant motis con[...] signis, [...] [...] [...] [...] Sarmaticus Rex, Improvisus adest per opacas Marchio silvas, Castraque nocte subit multo sopita Ly[ae]o, Stertentemque capit regem, captumque trucidat. Venceslaus adit regnum, sceptroque potitus, M[ae]nalio certos compescit Pannonas arcu: Et gerit Alberto durum cum C[ae]sare bellum. AEqua sed indomitis populis dat jura duobus, Quos [et] Sarmati[ae] gelido sub sidere tellus Hercynioque tenet pr[ae]cinta Bohemia saltu, Tertius algenti rex Ladislaus ab Arcto Educit Litavos, [et] Alanos: agmine quorum Humida Marchiac[ae] devastat jugera terr[ae]: Mox [et] victor obit spoliis, [et] c[ae]de peracta, Filius August[ae] Casimirus pacis amator Suscipit extincto regalem patre coronam: Et cum Marchiacis populis in foedera transit, Regnaque facta di[u] latronibus invia purgat, Et reprimiit c[ae]des, [et] legibus arma coercet, Certaque constituit dubiis fora litibus, [ae]quus Pr[ae]tor ubi dicat Germanica jura Polonis. Qnin [et] turrigeris Gracchi sub m[ae]nibus amplam, Ponit, [et] ipse suo de nomine nuncupat urbem, Quatuor externos [et] eodem tempore reges, Magnificis epulis, lauti[ss]imus excipit hospes Pannoni[ae], Regemq[ue] Cypri, Regemq[ue] Quiritum, Inque 222 P E P L V M S A R M A T I C V M 223 Inque procelloso dominantem marmore Danum, Ampla dat Ausonio regi quoque dona, suamque Legitimo thalami conjungit foedere neptem. Post hunc Sarmati[ae] Ludovicus ft[ae]na cape[ss]it. Qui genus a prisco se P[ae]one ducere jactat, P[ae]one, c[ae]ruleus regnum cui subdidit Ister. Nec virtute tamen minus est quam sanguine clarus. Magno victor agit, Litavos certamine fusos. Hic duo faeminei, Ludovicos, pignora sexus, Corpore pr[ae]stanti, castoque pudore relinquit: E quibus egregia Litavus de stirpe Iagello Ipse sibi jungit t[ae]dis solennibus unam. Et dotale capit nupta cum virgine regnum, At prius abluitur c[ae]lestis fonte lavacri, Proque Iagellonis sibi nomine, nomen adoptat Ladislae tuum: nam que impius ante nefandos Divorum cultus, [et] barbara sacra colebat. Ergo pia Christum nunc relligione professus, Pr[ae]cipit excindi lucos, Anguesque necari, Indigen[ae] Litavi quos numinis instar adorant. Erigit instaurans [et] dulcibus atria Musis, Hic, ubi flaventes celer Istula Volvit arenas. Rege sub hoc vertunt infestis terga Polonis [C]andida qui gestant Mariani pallia fratres: [Innum]erique cadunt adversa [...] peremp[...] Se vidi[ss]e negat Trasimanus [et] Alia tantam Accipit infelix hic quantam Prussia cladem. Haud secus ac nivibus madet humida terra solutis. Dura relaxantur cum frigora, tempore veris. Sic undante natat, c[ae]sorum sanguine campus. Ipse triumphalem prostrata per agmina currum L[ae]tus agit victor,spoliisque exultat opimis. Iamque senex reddit lauguenti corpore vitam, Et sua sceptra, puer, tibi, Ladislae, relinquit, Egregia vero tu pr[ae]ditus indole mentis K 4 Indi- 224 P E P L V M Indigenas tanta populos cum laude gubernas, Te quoque Danubii declaret ut accola Regem. Ergo amplis opibus, fretusque potentibus armis, Ipse tuis annis, majoraque viribus audes. Ingressus Macedum numerosomilite fines Ponis in Orphei tentoria saltibus AEmi. Non te nubifer[ae] rupes, non s[ae]varetardant Frigora,qu[ae]que cadunt altis de montibus amnes: Donec Amurhates ad Varnam Turca paludem Te cohibens tandem victricibus exuit armis: Bis tamen impulsos cogis dare terga,bis hostes Disjicis, ante tuo vitam quam sanguine fundis. Heu miserande puer! te clara Borysthene tellus Te cum Danubio pater Istula luget ademptum, Limosoque gemunt Varn[ae] sub gurgite Nymph[ae]. Post ducis interitum funestaque pr[ae]lia, tradit Regia Sarmati[ae] Casimiro sceptra senatus, Hic vero nemorum studiosus tempora quercu Cinctagerit, latoque tenens venabula ferro, Aut venator agit pavidos in retia cervos Setigeros aut figit apros: comitantur euntem Riph[ae]ique canes, armillatique molo[ss]i Attamen armorum pr[ae]fert venatibus artes Et capit ereptas Marianis fratribus urbes. Inde subis patri, magnumque sub arma coactum Ducis Ioannes Albe[...] [...]nominis agmen, Vlturusquenecem Patrui,quem Varna peremptum Abstulit: instauras in s[ae]vos pr[ae]lia Turcas. Et jam signa moves, jam barbara vertere cogis Terga, sagittifero Dacos [et] Iazygas arcu: Cum gravis affligit te morbus [et] exigit [ae]vo Ne pr[ae]sentis agas suscepta negotia belli, Tristia lugubres faciunt tibi funera Mus[ae]: Nam tu Callimachum,genuit quem Thuscia vatem Dulcia Pieridum tangentem plectra, fovebas, Edit S A R M A T I C V M 225 Edit Alexander variis spectacula ludis: Gymnica nunc levibus certamina ponit ephebis Corporis exercent agili qui membra pal[ae]stra. Nunc pugn[ae] simulacra ciet sub equestribus armis Gaudet [et] in circo concurrere grandibus hastis. At non hostili sine sanguine [...] semper, Seria, sed miscet duri quoque pr[ae]lia Martis, Fortibus ulciscens armis perjuria Mosci, Proxima nimboso Bore[ae] loca c[ae]dibus implet: Terrarumque vagos Scythica de gente latrones, Riph[ae]os ultra montes, Tanaimque repellit. Hinc [ae]tate gravis dat regia jura Polono Cana Sigismundus diademate tempora cinctus. Moschorumq[ue] Ducem,qua flava Borysthenis errat Vnda, rebellantem, memoranda clade coercet. Victor Hyperborea: compescit [et] [agmina] gentis, Taurica quam tellus pharetrat[ae] culta Dian[ae] Educat, human[ae] gaudentem sanguine c[ae]dis. Nec minus a patrio digressum limite Dacum Arcet, [et] edentem crudelia funera, sternit, Hic, ubi spumoso per inhospita saxa volutus Labitur amne Tyras, dirimensque rapacibus undis Sarmati[ae] fines Dacorum separatoris. Quin parere sibi veteresque subesse Borussos Cogit, odora legunt qui succina nata profundo. Inque suam redigit ditionem, quicquid habebat Inclyt a nobilitas Germani sanguinis illic. Ecce autem tristem defuncta conjuge luctum Percipit, Hunnorum veteri quam sanguine cretam Carpathis ediderat propefontem Nympha Tybisci. Iamque sua postquam consorti justa peregit, Vritur igne novo: fixusque cupidinis arcu Dulcia Sphortiados connubia virginis ambit: Inter Iapygias qua pulcrior alteru Nymphas Non fuit, aut animo pr[ae]ftantior: esse fatetur K 5 Hanc 226 P E P L V M S A R M. [etc]. Hanc sibi consilio lovis edita vertice Pallas, Ore Venus, gravitate parem, Saturnia Iuno. Ducitur in thalamum regali nupta paratu, Qualiter AEmonio Nereia sponsa marito Est adducta Thetis, nuribus comitata Latinis Turba puellarum equitur: quas Daunia tellus Pris[...] [...]miserunt longinqui m[ae]nia Barri. Parrus ad extremum puer his intexitur actis Sceptra Sigifmundus regni gesturus aviti; Qui teneras inter forma pr[ae]stante sorores Candida circumdans materno brachia collo Ludit,& Augusti cognominis omine gaudet. Idem florentes jam puber ut induit annos, Excipit amplexu consortem sponsus Elissam: C[ae]sareos qu[ae] monstrat avos, ducitque paternum Regibus orta genus, quos ditibus Austria terris Edidit, ac rerum dominos Germania fecit. I N- I N D E X R E R V M Insigniorum. Cademia Cracoviensis instituta. 127 Academici Cracovienses discedunt se- ditione mota. 197. 198 Adalbertus Gnesnensis Archiepisc. in Prussia occiditur. 27. ejus cadaver Gnesn[ae] sepultum miraculis nobile. ibid. [...] [...] [...] [...] [...] [...] movet Sigismundo. I. 183 inducias facit. 185 fit Vasallus Regni Poloni[ae]. 187 damnatur in Concilio Trident. 196 Alexander Rex. 168. ejus prodigalitas. 173 Ambitio potens malum. 158 Amiciti[ae] firm[ae] exemplum Vladisl. Herman. 48. Lescus Albus. 77 Amurathis bella in Vngaria.141. victoria ad Varnam. 145 Annulum Scarbicus in thesaurum Caesaris proji-cit. 52 Aquila insigne Poloni[ae]. 2 Archiepiscopatus Gnesna institutvs. 24 Leopoliensis. 119 Auxiliator s[ae]pe magis quam [...]stes timendi, 79 B. B Arensis Ducatus [...]ab Hispano pr[ae]ri-pitur. 205. 207 Ioh. A I N D E X Ioh. Basilidis Moschi crudelitas in captivos, in primis virgines aliquot 211 Bel[ae] Vngari[ae] regnum a Boleslao Aud. rest[...]uitur. 38. perit casu. 39 Belzensis Dux domitus. 115.119 Bobricii virtus. 144 Bogdanus d Valachis rejicitur. 212 ei opem feruntPoloni. 212. 213. 214 Bohemicum Bellum. 37 Bohemia externis Regibus subjicitur. 98 Bohemi Iagelloni sesubjicientes repudiantur. 133 Bohemi Casimiro regnum deferunt. 138 Boleslaus ChrobriPrimus Rex.26. in Bohemos mo- vet. 28. in Russos. 28. in Saxonas. 29. exem- plum optimi Regis. 30 [...] [...] [...] [...] [...] [...] [...] 37. Vngaricum. 38. Ru[ss]ica. 38.39.40. dege- nerat. 42. S. Stanislaum occidit. 43. [et] se- ipsum postea exul. 44 Boleslai Crivousti pueri res gestae. 49. bellum Bohe- micum duplex. 50. 51. Pomeranicum. ibid. in fratrem mansuetudo. 53. parricidium. 54. bella cum C[ae]sare 52. pugna in Campo Canino 53. Ru[ss]ica bella. 56. 57. fraude vincitur. 58. ex m[ae]rore obit. 59 Boleslai Crispi cum Conrado C[ae]sare transactio [et] post bellum. 63. 64. cum Friderico Barb. 65. a Pomeranis clades. 65 Boleslai Pudici castitas. 80. fuga in Vngariam 82. in eandem sedito. 85. calamitates. 86 Bona zfortia in Italum abit invito filio.202. mori- tur. ibid. Ioh. Bonerus. 174 Buda fraude a Solymam. capitur. 193 Calli- C R E R V M. C. Allimachus Italus in Polonia benigne habetur, ibidemque obit. 162 Nicol. Camieniecius profligat Valachos, 177. [et] Tartaros. 178 Cannensi similis clades a Tartaris. 81 Caninus Campus unde dictus. 53 Casimirus I. e monasterio ad regnum vocatur. 33. ejus prudentia [et] fortitudo. 34 Casimirus Crispi frater respuit principatum. 67.69 percussus a Conario ignoscit percussori. 69 Casimiri Magni ingenium quietum. 110 Ru[ss]iam Poloniae jungit 111. leges condit [et] jus Magdeburg introducit. 112. vicum Vnga- [...] forum [...] nuptias cognat[ae] magnificas struit. 115. ex casu moritur. 115 Casimirus III. regnum diu recusatum recipit.146. Pruthenos in obsequium suscipit 147. bellum ejus cum Vngaris. 156 mors prodigiis significata. 160 Georgius Chodkievicius Moschos profligat, 260 Christina uxor Vladislai maritum incitat in fra-tres. 60 Sendivoius Ciarncovius. 172. Stanisl. Cioclus provocatus in duellum prodire prohibetur. 213 Clementia fortitudine interdum potentior. 71 Columnas in Sala flumine ponit Chrobri. 29 Comites sub Lesco Albo. 76 Ioh. Conarius inter ludendum Casimirum princi-pem percutit. 69 Adamus Conarscius Legatus Neapoli redit. 207 Concillum Tridentinum. 193 Ioh. Coniecpolivs Regni Cancellarius. 147 Conradi I N D E X Conradi Imperateris in Asiam, [et] post in Polo-niam expeditio. 64. Contemptus hostis noxius. 150 Cracovia condita. 5 Cracus abnuit principatum , susceptum pacat 5. Draconem conficit. Cracoviam condit. ibid. Cruciferi pulsi ex Asia recipiuntur a Conrado Ma- sovio. 79. vocantur in auxilium contra Mar- chiones. 100. arcem Gedanensem sibi usurpant. ibid. [et] mox Pomeraniam totam. 1O1. eorum avaritia [et] ingratitudo. 106. magno pr[ae]lio vin- cuntur a Loctico. 108. iterum a Iagellone. 130. paciscuntur cum Iagellone. 132. redeunt ad ho- stili [...] [...] [...] litalis Moschic[ae] exempla. 210.211. Crusphicia sedes principum. 13. deseritur. 19 Cunigundis illibata castitas. 80 Curlandi[ae] Ducum initium. 204 D. DAntiscana arx a Cruciferis usurpatur. 1OO Dantisci turba. 201. ob religionem. 180.186 Dantiscanorum privilegia. 148 Dantiscanus Magistratus a Sigismundo Augusto castigatur. 209 Derpatum miserrime habitum a Moscis. 210 Disciplina militaris incheata. 20. restaurata. quam utilis. 128 Discordi[ae] in Electione Regum. 168 Ioh. Dlugossus histori[ae] Polon : scriptor. 152 Dolus Russorum. 58. Valachorum. 113 Draco confectus. 5 Duella bina Polonorum cum Turcis 212.213 Petri Dunini jocus infelix. 61.62. Electio R E R V M. E ELectio Regum libertatis nutrix. 168 Elizabetha Ludovici Vngari filia. 122 nubit Iagelloni. 123 Estera ob pudicitiam dicta Sigism. I. uxor. 182. Expeditio publica sub Sigism. I. 191 F. FAmes in Polonia sub Casim. M. 114 Felicitas periculosa. 44 Fidem servare quorum principum. 74 Nicol. Firlejus Castel. Cracov. [et] Dux exerc. 157 Palatinus Lublinensis [et] Dux exercit. 175.183 Fisci avaritia suo Miecislao sene. 67 Fraudes cautos homines [faciunt]. 58 Fridericus Cardinalis frater [...] [...] (169 Friderici Barbaross[ae] in Poloniam expeditio. 64 G. GEorgius Bohemorum Rex. 154. Germani unde in Polonia submontana. 115 Gladios Poloni stringunt inter sacra. 25 Michal Glinscius turbat Lithuaniam. 170 conspirat cum Moscho. 175 Gnesna condita. 2 Gothofredus Ketlerus Curlandia Dux creatur. 204 Guilielmus Austriacus ambit Elizabetham Iagello- ni postea nuptam. 123 H. HAbdankiorum famili[ae] nomen unde. 53 Halicia [et] Halicienses. 58.70.77 Halici[ae] archiepiscopatus. 119 Ioh. Herburti fortitudo [et] pericul. 213.2I4 Heroum filii degeneunt. 32 Ioh. Hunniades. 141 Iagello I N D E X I. IAgello Vladislaus Christianus fit religionem in Lithuania propagat.125. ejus cum conjuge di- scordia. 126. Academiam Cracov. instit.127. Victoria de Cruciferis insignis. 13O. Regnum Bohemi[ae] respuit. 133. a Vitoldo ince[ss]itur. 133.134 Iaropelcus capitur,dimissus ulciscitur in juriam. 57 Iazyges 83. internecione pereunt. 88 Iniquitas humana in se [et] fortunam. 59 Iocandum caute cum Dominantibus. 162 Johannes Albertus Rex 161. infeliciter in Mulda-vos movet. 163. cum fratre bellumgerit. 158 Iohannes Scepusius Sigis. I. [...] 181. ambit Vngaria regmum. 188 mortur. 192 [...] [...] [...]ux a fratre Erico carceri in-cluditur. 206 Iohannes Lucelburgicus Rex Bohem. Silesiam sibi subjicit. 1O3. dat Pomeraniam Cruciferis nullo jure. ibid. Polonis inimicissimus. 111 Ironi[ae] Valachorum Principis crudelitas. 211 K. KArnkovius Andreas. 198 Kiovia expugnata. 41. Capua fit Boleslai Au- dacis exercitui. ibid. Petrus Kmitha Palat. Cracoviensis. 197 L. LEchus primus Polonor. Princeps. 1 ejus res gest[ae] non prodit[ae] 1.2 Lechus. II. fatrem occidit 6. exultat. ibid. Legati Provinciales instituuntur. 153 similes potestate Tribunis Romanis. 153 Legatus violatur. 135 Leges olim null[ae] principibus. I. a XII. Palatinis lat[ae] non script[ae] 4 Raphael Lescinius. 115 Lescus R E R V M. Lescus II. ludicro cursu ad principatu pervenit. 11. optime administrat res, prioris fortun[ae] me- mor. ibid. Lescus III. patri virtute similis, Caroli Magni foe-deratus. 12 Lescus IV. Pacificus. 21 Lesci Albi pueri lites cum Miecislao patruo 72.73. in Govoricum fides. 77 Lesci Nigri bella cum Russis, Silesiis, Lithuanis 87. 88. 89. in Cracovienses gratitudo. 90. vindicta in Masovios infelix. 91 Limitaneus miles conscriptus. 174 Lithuani[ae] cum Polonia unio. 123 renovata sub Sigism. Augusto. 208 Lithuani funduntur. 88.89 Livonia dissidiis laborat. 203. a Mosco oppugna tur. 204. jungitur Poioni[ae] regno. ibid. £udovicus Vngarus Rex Poloni[ae]. 116. Casimiri M. filias abjicit. 117. matrem sibi vicariam fa- cit.118. Russiam Vngari[ae] jungere molitur. 119. Artium liberalium patronus.120. habitu dissi- mulato inquirit in mores suos. 120 udovici Vngari[ae] Regis ad Mohacum clades [et] in- teritus. 188 M. MAjestatis causa no retractant facta Reges. 185 Marchia vastatur. 86 Marchiaci proditione Pomeraniam occupant. 94. vendunt Cruciferis. 102 Maslaus Masoviam occupat. 33. debellatur [et] su- spenditur. 35 Masovia Polonia regno accedit. 188 Matthias Vngar. Rex. 154. ejus bella cum Polo- nis [et] Bohemis. 155.156 Mathematici pr[ae]sagium de periculo Avgusti 201 Maxi- I N D E X Maximiliani I. C[ae]saris offensa in Sigism. I. [et] reconciliato. 181 Miecislaus primus princeps Christianus. 24. c[ae]cus natus subito visu donatur. 22 Miecislaus II. filius Boleslai Chrobri degener. 31.32. Miecislaus senex curita dictus, 64. principatum subinde amittit [et] recipit. 68. 74.75 Nicol. Mielecius Palatinus Podol. 212.213 Miesco Bolesl. Audacis filius. 45 Moraviam occupat Chrobri. 28. ammittit ejus filius. 31 Nicol. Moscorovius Procancellarius. 125 Moschicum bellum sub Alexandro. 169 sub Sigismundo I. 175.178 Muchalatrocinatur in Ru[ss]ia. 160 Muldavi ad Obertinum a Ioh. Tarnovio c[ae]dun- tur. 189 Muldavicum bellum sub Sigism. I. 191 Mures Popielum II. devorant. 17 O [Iohan.] Olesnicius Mareschallus scite di[ss]idiuni pacat. 137 Omina quando observentur maxime. 163 Orichovius coelibatu oppugnato turbat turbatur- que. 200 Constant. Ostrogii Victoria de Tartaris. 178. de Moschis. 179 Sendivog. Ostrorogius. 139 P. Stanisl. Pacius Moschos profligat sub Sigism. Au-gusto. 206 Palatini XII. imperant, leges condunt, decem-viris Rom.similes 3. degenerant. 4. iterum im-perant post Vendam. 8 Palatinus quida pudore ignomini[ae] se suspendit. 59 Pala- R E R V M. Palatinus Cracoviensis Casteilano postponitur. 55 Parnavia a Polonis recuperata. 206 Pater rusticorum dictus Casimirus. 113 Paulus Polucosius Episcopus seditionem movet sub Pudico [et] Nigro. 84.89 Perfidi[ae] exemplum. 74.75 Pestis in Polonia. 114 sub Sigism. Aug. 215 Piastus pauper ad sceptrum vocatur non sine mira- culo.17. regnat optime. 18 longa posteritate felix. ibid. Plica morbus unde vulgo orta credatur 91 Polonia ob Boleslai Audacis c[ae]dem excommuni- cata a Pontifice. 45 Poloni gladios stringunt inter sacra. 25. Pomerania ulterior divulsa a Poloni[ae] regno. 79 alter-proditur Marchionibus. 99. occupatur a Cruciferis. 100. 101. Pomeranicu bellu sub [...] 37. sub Crispo. 65.66 Pomerani victi convertuntur ad Relig. Chr. 56 Popielus Major degener.13.Crusphicia habitat. ibid. Popielus Minor vitiorum manicipium, [et] uxo- ris 14. patruos veneno necat. 15. a muribus consumitur. 16 Premisli aurifabri stratagema.9.electio in Rege. ibid Premislus Majoris Poloni[ae] Dux Regium nomen re- sumit. 93. occiditur. 94 Privilegia quo tempore plerumque dentur. 112 Proditorum fatum. 58 Previsores in Polonia sub Vladislao. III. 138 Pru[ss]icum bellum sub Casimiro princ. 71 sub Vladislao Hermanno, 46 sub Sigism. I. 184 Prussi tributarii Polonis. 29 dedunt se Casimiro III. 148 Prusso- I N D E X Prussorum Privilegia. 148 tribunal [et] controversi[ae] qu[ae]dam discuss[ae] sub Sigism. I. 184 Prussia Orientalis ut feudum Poloniae Alberto Marchioni ceditur. 187 R. Nicol Radzivillius Palat. Vilnensis Livoniam, nomine Regis Poloni[ae], regno jungit. 204. pro-fiigat Moschos. 190.206 Regium nomen ob Boleslai Audacis facinora desi- tum in Polonia, resumitur a Premislo. 93 Religio Christiana in Poloniam introducitur. 24 Religio inter obstacula crescit. 202. coacta nun-quam bene respondet. 65 Revalia a Magno Holsati[ae] Duce obsessa. 209 Ioh. Rithuanius carpit libere Regem. 151 Russi sub Lesco Nigro funduntur. 87 juncti Tartaris depradantur [...]. 8[...] Russia Polo[...] [...] 111 S. SAcrilegium duorum Lithuanorum punitur. 129 Nicol. Sarlejus. 149 Sbigneus Crivousti frater ab hoc occidi jussus. 54 Scarbicus legatus annulum in thesaurum C[ae]saris projicit. 52 Scarbimirus Palat. Cracov. exc[ae]catur. 55 Scepusii urbes qu[ae]dam oppignorantur Iagelloni.132 Secechi Palat. Cracov. res gest[ae]. 46 superbia 47. exilium. 48 Seditio sub Crispo. 66. sub Casimiro. 70. sub Pu-dico 85. sub Lesco Nigro 88. sub Loctico 101. sub Ludov. Vngaro. 118 sub Sigism. I. 191 Seditio Lithuanorum. 191 Severienses seditiosi compescuntur. 159 Nicol. R E R V M. Nicol. Sienavius. 191 Iacob. Sienienius a Rege infestatur. 151 Sigismundus I. Rex creatur. 174. bellum ejus Mo- schicum. 175. alterum. 178. iter ad Maximil. I. C[ae]sar.181. bellum Prussicum. 183. Mulda- vic[ae]. Victori[ae].191. mors. 194. Virtus corpo- ris [et] animi. 194 Sigismundus Augustus succedit patri. 196. matri- monium init cum Radzivillia. ibid. laborat hinc invidia. 197. periclitatur Regiomonti. 201. ducit Catharinam Austriacam. 201. moritur. 215 Sigismundus Marchio ambit Regnum Polon. 121 Silesia divulsa a Poloni[ae] regno. 65 Silesia quibus modis Bohemis cesserit. 103 Silesii discordes. 85. 95. Skirgello Lithuani[ae] pr[ae]fectus. 125 rejectus Cruciferis se jungit. 126 Smolenscum obsidetur a Moscho [et] proditione capi- tur. 179 Soles duo conspecti. 160 Solimanni Victoria ad Nohacum. 288 Stanislaus vir sanctus Regem castigat. 43 suscitat miraculose Petricum mortuum. 43 occiditur a Boleslao Audace. ibid. Stanislaus Vistempus cum Turca duello congredi- tur. 213 Stratagema Premisli. 9 Strussii fratres pereunt gloriose. 170 Suentopelcus Pomerania a regno Poloni[ae] avellit. 79 Floriani Szarii vulnus [et] dictum ad Locticum Re- gem. 108 T. Iohan. Tarnovius Castell. Cracov. 197.199. contra Turcas mittitur. 186. Victoria pr[ae]clara poti-tur de Muldavis [et] pr[ae]mio raro. 189 Tartari I N D E X Tartari qualis gens 78. eorum in Tauricam Cherso-nesum adventus, [et] inde in Russiam. 78. eo- rum irruptio sub Pudico multiplex. 81. saccos novem auribus Christianorum implent. 81 Eorumm irruptio sub Lesco Nigro. 91 Viginti millia Virginum abducunt. ibid. aquas inficiunt. ibid. irruptio alia s[u]b Vladis-lao. III. 139. sub Ioh. Alberto. 161. de iis sub Alexandro victoria insignis. 172 Ioh. Tencinius. 139. Palat. Sendomir. leges no-va. defendit. 199 Trepka secretorum inter tormenta tenax. 179 Tributum extraordinarium. 80 Tributa nimia sub Miecislao sene. 67 Turc[ae] vincuntur. 141. vincunt ad Varnam 145. gelu puniuntur divinitus. 165 Budam occupant fraude. 191 Turcarum quorundam duella cum Polonis. 212.213. V. VAlachia inter Turcas [et] Polonos vacillat. 162 Valachi crudelitatem Principis non aver san- tur. 212 Valachicum bellum sub Ioh. Alberto. 162 sub Sigism. I. 177 Valachorum dolus 113. 164. irruptio gravissima, 165. alia sub Alexandro. 169 Vamensis clades Vngarorum. 144 Venceslai duo Poloni[ae] Reges. 96.98 Venda, virgo mascula, procum respuit. 7 seipsam in Vistulam pr[ae]cipitat. 8 Veringus Consul.Cracov.excipit quatuor Reges 114 Vicinus malus quanta calamitas. 108 Vienna obsessa a Turcis. 158 Vitoldus seditiones movet. 125 regnum ambit [et] prope accipit. 131.134 Vladis- R E R V M. Vladislai Loctici in Silesios bellum. 95. dejectio de principatu [et] exilium. 96.97. restitutio. 98 Oratio ad suos. 104 Victoria ingens de Cruciferis. 108 E[nc]omium. 109 Vladislaus Crivousti successor iniquus in fra- tres 60. fugatur regno. 62 Vladislaus Hermannus Audaci succedit. 44 Secechum [ae]gre deserit. 48 Vladislaus Casmiri III. filius Bohemoru Rex. [...] Vladislaus III. puer regno inauguratur 137. Vnga- ri[ae] regnum, [ae]gre suscipit. 139 perit ad Varnam. 145 Vngaricum bellum sub Boleslao Audace. 38.40. Vngarorum ad Varnam clades. 145 ad Mohacum. 188 Z. ZAbrezinius Lithuani[ae] Mareschallus. 175 Zamoscian[ae] famili[ae] insigne. 109 Ioh. Zamoscius. 109 Stanisl. Zamoscius. 205 Zaremba persequitur Cruciferos. 184 Ioh. Zborovii fortitudo in Moschos. 205 Nicol. Zembocii uxor castitate laudata. 41 Zimomislus quietis amans. 22 c[ae]cum filium suscipit. 23 Ziemovitus ordines militares instituit, vir fortis- simus. 20 Ziemovitus Masovi[ae] dux. 122 F I N I S.