Q.D B. V. FLORIDA V I R G A AARONIS, IN GYMNASIO ELBINGENSI, CUM NATALIS EJUS CXXV. D. VII. CAL. DECEMBR. A. O. R. M DCC XXIII. ACTU ORATORIO CELEBRARETUR, A STUDIOSA JUVENTUTE DELINEATA ET EXPOSITA, NUNC VERO PUBLICI JURIS FACTA A CHRISTIANO JACOBO KOITSCHIO, GYMN. RECT. ELBINGAE, TYPIS SAMUELIS PREUSSII. I VIRIS MAGNIFICIS, GENEROSIS, AMPLISSIMIS ATQUE CONSULTISSIMIS, PROCERIBUS CIVITATIS REGIAE ELBINGENSIS GRAVISSIMIS, PRAECONSULIBUS MERITISSIMIS; DN. SIGISMUNDO SIEFFERT. S. R. M. Burggravio, & Ecclesiarum Praefecto; DN. ISAACO FEYERABEND, Praesidi & Proto - Scholarchae; DN. CAROLO RAMSEY, Vice-Praesidi Officiique Pupillaris Curatori; DN. DOMINICO MEYERO, Xenodochii maximi Curatori: Nec non CONSULIBUS DIGNISSIMIS, DN. DANIELI FUCHSIO, Consulum Seniori ; DN. ISRAELI HOPPIO, Scholarche & Judicii Assessori, a 2 DN. DN. JOHANNI SIGISMUNDO JUNGSCHULTZ, alias NEODICO dr ROEBERN, Judici Territoriali; DN. MICHAELI ENGELCKE, Judici Urbano & Vice - Censori; DN. ALBERTO STIEMER, Rei Molendinariae Praefecto; DN. BARTHOLOMAEO MEIENREIS, Camerario Civitatis; DN. MARTINO SCHMIDT, Censori; DN. DANIELI CONRADI, Camerario Territoriali; DN. GEORGIO BRASSIO, Assessori Judicii & Vice-Camerario: PATRONIS AC MAECENATIBUS SUIS eo, quo decet, submissi animi cultu hocce observanti[ae] ac grati animi monumentum offert CHRISTIANUS JACOBUS KOITSCH, Misenensis. VIRI MAGNIFICI, GENEROSI, AM- PLISSIMI, CONSULTISSIMIQUE, PATRONISUBMISSO OBSERVANTIAE CULTU PROSEQUENDI. Nter imagines, quibus Ecclesia in sa-cris literis repraesentatur, invenitur etiam Hortus Nucum. Sic enim Salo-mo, sapientissimus Regum, ejus indo-lis delineandae causa ipsam appellat, loquentem his verbis inducens: De- I scendam in Hortum nucum, spectatura, an in convllibus autiw plant[ae] virescant, an vites germinent, an mali granat[ae] efflorescant. (a) Ecclesiam, quae alias vineae, pomarii, roseti nomine, pro diversitate temporis & conditionis venit, hic Hor-tum nucum appellari, non mirabitur, qui, quantis ob-noxia illa sit vexationibus, perpendit. Nuces enim, a quibus hic Hortus nomen accipit, non ob aliam, nisi fructuum uberius ferendorum causam feriuntur; secun-dumillud: Feri, feret: Ecciesia autem ideo afflictio-nibus vexatur, ut virtutum ac bonorum spiritualium in a 3 ea (a) Cant. VI, 8. ea copiosior sit proventus. Inprimis vero tenerior ejus pars, quae primis licerarum rudimentis, & lacte Evange-lico nutrienda est, hic innui videtur. Non enim in hoc nucum Horto cedrorum magnificentia, non quer-cuum robur, nec nucum proceritas conspicitur; sed plantae, frutices, vites, mali granatae, quae sunt humiles arbusculae, eaeque in convallibus, seu, ut alii vertunt, ad rivulos plantatae. Ipsum etiam Egos, quod nucem apud Ebraeos significat, & a gus, hoc est, avellere, deri-vatur, de nuce avellana nonnulli interpretari malunt. Nihil ergo alti aut magnifici hic se repraesentat; omnia sunt humilia: ut pateat, parvulos esse, in seminario Ecciesiae adolescentes, ad quos visendos Sponsa venit. In quem vero finem hanc parvulorum lustrationem illa suscipit? Ut spectet viriditatem praesentis gratiae, germi-nationem conceptae spei, flores futurorum fructuum. Haec enim sola sunt, quae in hoc Horto inveniri possunt: quia in umbra & pulvere scholastico ad huc versantibus, & maturitatem aetatis ac virium non adeptis, plus nondum ostentare licet. Descendere ergo in Hortum nucum videtur Sponsa, quoriescunque illi, qui Reipu-blicae praesunt, Ecclesiae & Scholarum Nutricii, Patro-ni, Inspectores, aliique, quos Ecclesiae Repraesentativae nomine honoris ergo solemus appellare, in scholas veni-unt, ut juventutem scholasticam lustrent, & videant, quem successum Magistrorum labores habeant: tenera num num aetas vireat: num germinent adultiores: num futurorum fructuum, quos respublica expetit & expe-ctat, praenuncii flores adsint. Hoc nomine Vestram, PATRONI MAGNIFICI & AMPLISSIMI, eximiam benevolentiam, & curam nostri vere pater-nam merito veneramur. Ter enim quotannis in hoc Reipublicae Seminarium Patrum more descendere ordi-narie soletis, ut rei scholasticae conditionem ipsi oculis usurpetis, & videatis, num ad rivum purorum fontium Israelis tenellae plantulae Christi vireant; num germi-nent, quorum olim fructibus est Ecclesia nutrienda; num floreant civilibus aliquando usibus adhibendi. Id quod nuperrime rursus factum esse, cum ad cele-brandum Gymnasii natalem, nos praesentia Vestra ho-norifica dignati estis, submississima grati animi signifi-catione prositemur. Verba tunc studiosa juventus de Florida Virga Aaronis fecit, cujus fructus amygdalas fuisse constat: quae cum in nucum generibus habeantur, ob-quam causam quoque Virgam Aaronis nuceam fuisse nonnulli dicunt: eo clarius patet, Vos, PATRES CI-VITATIS, in nuceam Hortum pervenisse. Spectastis non tam fructus, quam flores, futurorum fructuum indices. Vidistis eum, quem Virga Aaronis adumbravit, in hoc arboreto non negligi, sed ad oculos depingi juventuti, A quo cum omnis virendi florendique vis ac faculcas veniat, ad bene de laborum nostrorum fructibus speran- dum dum Vos induclos esse, benignissime significastis. Quam Vestram in nos singularem benevolentiam uti debita gratiarum actione, non verbis magis, quam affectu con-cepta, venerabundi excepimus; ita, ut qualecunque grati animi nostri monumentum, & perpetua in oculis nostris industriae incitamenta essent, quae publice de Virga Aaronis dicta, & in medium prolata sunt, inter quae aliqua inveniuntur ab ipsis juvenibus elaborata, no-bis limam tantum adhibentibus, typis evulgare amicis hortantibus non dubitavimus. Non mirabimini, PA-TRES PATRIAE, quod Vestris splendidissimis nomi-bus ornare se sustinuerunt. In Vestro enim Horto, sub Vestro patrocinio, Vestris auspiciis, Deo largiente ac prosperante, hi fructus sunt enati Suscipiatis ergo illos eo affectu, quo nos hactenus fovistis, & quo soliti adhuc estis, paterno amore complecti studia nostra persevere-tis. Nos pergemus Filium Dei, quem Virga Aaronis praefiguravit, ardenter invocare. ut Vos, MAECENA-TES SUMMOPERE COLENDI, cum Familiis Vestris splendidissimis, quam diutissime vegetos, vigen-tes, florentesque setvet; fructibus Virgae floridae: saluber-rimis abunde recreet, ac aeternum beet; fructus etiam consiliorum & curarum Vestrarum salutares Reipublicae esse jubeat: nec ullum tempus esse sinat, quo Virgae hujus floridae fructus aeque ac flores in hac Civitate lar-gissimi non conspiciantur. Elbingae VI. Cal. Februar. A.O.R. MDCCXXIV. CONSPECTUS MATERIARUM. I. Cur Jesus sit Nazarenus dictus. II. De Siclo Sanctuarii Ebraeorum. III. De Virga Aaronis florida. PARS I. De VIRGAE AARONIS NATURA. SECT. I. De MIRACULOSA EJUS VIRIDITATE. ubi pag. I. Miraculi occaflo. — — — — 4 II. Ejus indoles. — — — — 6 SECT. II De VIRGA IPSA, ubi pag. I. Quid Virga Aaronis fuerit ? — — — — 11 II. Triplex ejus status & mutatio. — — — — 13 III. In quem finem Deus hoc miraculum fecerit? — 15 IV. Ex quali arbore fuerit Virga? — — 16 V. Num semper floruerit ? Et quo pervenerit? — — — — 19 PARS II. De VIRGAE AARONICAE, TYPICA SIGNIFICATIONE. b SECT. SECT. I. De ANTITYPO PRIMARIO. ubi pag. I.Generalis Christi collatio cum Virga Aaronis. — 22 II.Collatio Christi cum Virga arida. — — 29 III.Collatio stemmatis Davidici cum Virga arida. — 31 IV.Collatio Nativitatis Christi cum Virga florente. — 33 V.Collatio Officii Chrifti Mediatorii cum foliis, floribus, fructibusque. — — — — 35 VI.Collatio temporum Nativitatis Christi & Virgae florentis. — — — — 40 VII.Collatio Locorum Nativitatis Christi & Virgae florentis. — — — — 45 SECT. II. De ANTITYPIS SECUNDARIIS , ubi Collatio Virgae Aaronicae cum I. Ecclesia. — — — — 47 II. Christianis. — — — — 49 III. Schola. — — — — 50 IV. Scholasticis. — — — — 51 PARS. III CARMINA DE VIRGA AARONIS. SECT. I CARMINA LATINA. I. Epigrammata. II. Certamina Poetica. III. Colloquium Poeticum. SECT. II. CARMINA GERMANICA. PRO- PROGRAMMA. CUR JESUS NAZARENUS SIT DICTUS? INter ea criteria, quibus Messiae praesentiam antiqui foe-deris Prophetae notabilem fore praedixerunt, non ultimum locum nomen Nazareni meretur. Sic enim Matthaeus: (a) Cum, inquit, eo venisset, habitavit in oppido Nazareth; ut impleretur, quod per Prophetas dictum est Nazarenum vocatum iri. Quantum interpretes hic locus tor-ferit, ipse indicat Hieronymus: Omnes, inquit, Ecclesi-astici quaerunt, & non inveniunt, ubi scriptum sit, quoniam Nazarenus vocabitur. Varias autem interpre-tum sententias recensere, merito supersedemus; contenti, Scripturae S. ductu, veram invenisse. Ad quam facilior erit aditus, si perpenderimus, Matthaeum haud quaquam propria Scriptoris alicujus verba citare; fed plurium Pro-phetarum mentibnem facere. Ex quo conficitur, non ad verba, quae eadem in omnibus non esse potuerunt; sed ad mentem, ac commune plurium testimonium provocari. His accedit, quod non dicitur, eum Nazarenum vocandum esse, sed vocatum iri. Nam a loco nativitatis, non habitationis nomen haerere solet. Hinc nec, quid jure fieri debeat, sed quid factum sit, enarrat; & quod significarint Prophetae, eum b 2 sic (a) Cap.II, 23. sic vocatum iri a Judaeis, nativitatis ejus, Bethlehemi factae, ex oscitantia ignaris: idque non honoris, sed contemtus & ignominiae causa; tanquam argumento, quo evidentissime demonstrari posse existimaturi essent, ipsum non esse Messiam. Non enim raro hoc magno, ut putabant, ariete utebantur: Num, inquiebant, (b) e Gallil[ae]a veniet Christus? Nonne Scriptura dicit, ex semine Davidis, [et] ex vico Bethlehem, ubi erat David, venturum illum? Vult ergo Evangelista ostendere, ex hac profectione ansam appellationis hujus ipsos sumsisse, eoque ipso Prophetarum oracula implevisse. Quae vero? Non, quibus praedixerint, eum Nazarenum vocandum esse; sed ubi, quid futurum esset, variis typis, figuris, aenigmati-bus, populo, oculis videntibus non visuro, obscurius signifi-cassent. Hanc enim rationem Prophetas allegandi familiarem Matthaeo esse, tum ex eadem sectione secunda manifestum est, ubi fuga Christi in AEgyptum illud vaticinium impletum esse dicit: Ex AEgypto meum Filium vocavi: tum ex antecedente prima, ubi nativitatem Christi, nomine Jesu appellandi, prae-dictam esse ait ab Esaia, his verbis: Ecce virgo concipiet, filium-que pariet, quem vocabit Immanuel. Quaemam ergo sunt oracula, ad quae provocat sanctus Scripcor? Qui ad nomen Nazaraeo-rum hic respici contendunt, non equidem a scopo aberrant. Nam Christus verus fuit Nasir, a Jacobo Patriarcha, sub figura Josephi, ita appellatus: (c) & Simsonis, nec non reliquo-rum Nazaraeorum exemplis praenotatus. Is enim , quod vo- (b) joh. VII, 41. 42. (c) Genes. XLIX, 26 Deuter. XXXIII, 16. vocabulum Nasir denotat, vere a peccatoribus fuit separatus, & ad sanctissimum officium segregatus; sanctus sanctorum, corona sanctitatis ad regnum & sacerdotium ornatus. Si quis objiciat, distincta esse nomina [...], vel [...], quo Nasir designatur; & [...], quod Nazarenum significat: hoc, non iliud ab Evangelista usurpari: illi perpendendum relinquimus, annon promiscue [...] & [...] pro Nazareno ponatur? cum illud Ebraeorum, hoc Syrorum dia-lecto fieri possit. Quanquam nec a vero alienum videtur, si dicamus, Judaeos, ut hoc nomen Messiae proprium, Jesu, Salvatori nostro, non convenire acerbiore subsannatione significarent, per Paronomasiam ex [...] [...] fecisse, arguentes, ipsum [...] non [...] esse: aeque ut Christo addictos ludibrii causa Chrestianos, non Christianos, gentiles appellarunt. Ceterum alia sunt loca, quae spectasse Spiritus S. amanuensem potissimum existimamus. Primus est Esaiae, (d) qui Christum vocat Nezer, i. e. surculum, ex radice Isai oriturum: a quo vocabulo ipsum oppidum Naza-reth nomen suum habet; tanquam locus, virgultis frutetis-que consitus; nec culturae solertia, ut aliae urbes, exornatus; ideoque vici, quam urbis nomine dignior. Christum autem Propheta Nezer dicit eam potissimum ob causam, ut humilitatem ejus, & vitam sub contemtu miserrime agendam delineet: significans, non procerae arboris instar, sed parvi surculi, ex trunco succiso, & radice reliqua sine spe crescendi propullulantis, habitum eum iri. Quod ipse Salvator indicat, cum ait, se non virum, sed vermem esse; ludibrium hominum, [et] con- (d) Cap. Xl, 1. contemtum populo. (e) Id clarius ex ejusdem Prophetae ver-bis patet (f) Quis, inquit, credit pr[ae]dicationi nostrae? [et] bra-chium Jehov[ae] in quo revelatur? Assurgit enim, ut tener surcu-lus, coram illo; [et] tanquam radix e terra solitaria: non est forma ei, neque decor. Nec vero aliam ob rem Jesum Nazarenum Judaei appellarunt, nisi, ut fastidium fuum & contemtum indi-carent; prout jam supra demonstravimus. Num, inquiebant, ex Nazareth aliquid boni esse potest? (g) Scrutare [et] scito, ex Galil[ae]a Prophetam non fuisse excitatum. Sed ad alia progredie-mur. Notum est, Psalmum CXXXII. totum de Messia agere. Hujus ultima verba ita se habent: Inimicos ejus pudore induam : sed super ipsum corona ejus efflorebit. Quae ita expli-canda esse ducimus: Inimicos ejus (Judaeos, ignominia maxima Christum affecturos) pudore iuduam : at super ipsum (Christum, NEZER a Prophetis, conditionem ejus humilem describen-tibus; Nazarenum a Judaeis ignominiae causa appellatum) NESER, i. e. corona ejus (spinea, ludibrii & ignominiae ergo imposita, supra quam nomen Nazareni in ignominiae com-plementum cruci affixum legetur,) florebit, (gloria & decore; secundum typum florentis Virgae Aaronis, cum ab eodem populo ignominiose rejectus esset; ipsis fructibus passionis Christi per Spiritum S. credentes convincens, Jesum cruci-fixum esse illum promissum a Deo summum Sacerdotem, verumque Messiam.) Maxime vero huc pertinet illud Zacha- riae: (e) Psal. XXII, 7. (f) Cap. LIII, 1. (g) Joh. I, 47. Joh. VII, 52. riae: (h) Ecce virum, cujus nomen est GERMEN, qui e loco suo (Nazareth, ubi habitabit, & unde cognomen haerebit) germinabit (ad typum Virgae Aaronis floridae, sub maximo con-temtu adolescens; attamen sapientia, aetate & gratia tum Dei, tum hominum crescena & proficiens; posteaque ex illo loco egrediens, doctrinaeque efficacia, vitae fanctimonia, miraculo-rum praestantia se Messiam demonstrans,) [et] [ae]dificabit templum Jehov[ae]. Haec & alia loca respiciens Evangelista, ostendere voluit, Judaeos, Jesum per contemtum Nazarenum vocan-tes, implevisse omnia illa vaticinia, in quibus Nezer, Zemahh, Joneck, i. e. surculus vel germen, item flos, lilium conval-lium, nec non Nasir Christus appellatus esset; occasione capta ex ejus in oppido Nazareth habitatione. Quam Sancti Evangelistae sententiam claram esse existimo, si ita verborum ellipsis suppleatur: Ut impleretur, quod a variis prophetis pas-sim dictum est, quo significarunt, fore, ut Christus Nazarenus voca-retur. Dicis, nondum haec ad convincendos Judaeos satis esse. Quid tum? Qui caecitatis suae tenebris immersi a Christo ipso convinci renuerunt, quid mirum, si ad haec etiam caecutiant, Nam, quod Paulus ait, quia tum ipsum Christum, tum verba Pro-phetarum, qu[ae] per omne Sabbatum legebantur, ignorarunt: h[ae]c, damnato eo, imprudentes impleverunt. (i) Nos tanta Evan-gelii luce collustrati, non tantum hic certissima fidei nostrae fundamenta habemus: sed etiam ad ejusdem usum atque exer-citationem excitandam uti hoc nomine debemus. Plenum est enim dulcedinis, plenum solatii, plenum excitationis. Id (h) VI, 12. (i) Actor. XIII, 27. Id quod cum fusius deducere praesentis instituti ratio non permittat; instans vero Gymnasii nostri solennitas, qua memoriam. insignis beneficii recolimus, quod divina beni-gnitas locum in hac Urbe dedit, ubi Ghristus, tanquam in Nazareth, educetur, & surculi in ipso, divinae doctrinae succo nutriente, germinare, florere, & fructuosi fieri queant, more solito Actum oratorium imperet: hanc commodam occasionem esse duximus, huic materiae immorandi, si Vir-gam Aaronis floridam, de qua in consessu Patronorum publico verba faceret, juventuti proponeremus. Sic enim non solum lingvam, & ingenium, cum stilo, exercituros eos; sed etiam ex rei tam pulchrae meditatione nova amoris divini semina con-cepturos esse speravimus. Cui rei cum crastinus dies auto-ritate publica destinatus sit; PROCERES hujus Regiae Civitatis Gravissimos, VIROS MAGNIFICOS, GE-NEROSOS, AMPLISSIMOS atque CONSUL- TISSIMOS, DNN. BURGGRAVIUM REGIUM, PRAESIDEM, PRAECON-SULES ATQUE CONSULES, PATRO- NOS ac NUTRICIOS Gymnasii nostri submisso obser-vantiae cultu prosequendos; nec non Excellentissimos, plurimum Reverendos, Pr[ae]nobiles, Nobiles, Spectabiles, Pr[ae]stantissimos, Hu-manissimos, FAUTORES & AMICOS honoratissimos, ea, qua par est, reverentia humanitateque rogamus, ut praesen-tiae suae decore florum nostrorum dignitatem augeant, pre-cibusque ad DEUM, post debitam gratiarum actionem, ardenter missis, ut floreat perpetuo Gymnasium nostrum, impetrare contendant. P. Elbingae. VIII. Calend. Decembr. A.O.G. MDCCXXIII. ORA- VIRI MAGNIFICI, GENEROSI, AMPLISSIMI ATQUE CONSULTISSIMI, PROCERES HUJUS REGIAE CIVITATIs GRAVISSIMI, PATRONI AC NUTRICII MUSARUM NOSTRA- RUM SUBMISSA OBSERVANTIA COLENDI: nec non EXCELLENTISSIMI, PLURIMUM REVERENDI, CLARISSIMI, PRAENOBILES, NOBILES, SPECTABILES, PRAESTANTISSIMI, HUMANISSIMIQUE; FAUTORES OMNIUM ORDINUM HONORATISSIMI: TUQUE IN SPEM PATRIAE ADOLESCENS STU-DIOSAE JUVENTUTIS CORONA. SI. quid unquam in re nummaria antiqua repertum est, quod pietatem inflammare alereque posset; fuit certe Siclus Sanctuarii, tum aureus, tum argenteus Ebraeorum: qui a Sanctuario nomen habuit, quia in templo, rerumque sacrarum rationibus non alius, nisi hujus monetae usus fuit. Ejus autem inprimis effigies oculos in se convertit, quippe dignissima, quae accuratiori ingenii lance pensitetur. Altera enim facies Virgam Aaronis florentem retulit, cum epi-graphe: JERUSCHALAIIM KEDOSCHA, Hierosolyma sancta: circa alteram in diversa autorum abeunt sententiaae. Alii enim vasculum Manna plenum, cum inscriptione: SCHE-KEL JISRAEL, Siclus Israelis; alii thuribulum Aaronis in ea conspicuum fuisse tradunt. Causam hujus differentiae a diver- c si- ORATIO ACTUI PRAEMISSA, DE SICLO SANCTUARII EBRAEORUM. sitate temporis potissimum repetendam esse arbitramur. Prior enim nummus, calicem cum Manna referens, literas Schin & Mem, hoc est, Schelomo Melech, seu Rex Salomo, adscriptas habuit; quae ostendunt, Salomonis tempore illam monetam in usu fuisse. Alter vero tempore Usiae demum videtur cusus esse, cum infelix ille Rex lepra miserrime affectus, officii Sa- cerdotalis, contra mandatum Dei non impune usurpati, alte-rum exemplum esset. Tunc enim thuribulum, cujus teme-rarius usus Regi tantum supplicium advocaverat, loco calicis Manna repleti videtur substitutum esse: quo hujus nummi ad-spectus quemlibet moneret, a sacrorum publicorum admini-stratione, solis iis, qui ex tribu Levi erant, demandata absti-nere. Sicut vero, secundum illud tritum Philosophorum, unius rei plures possunt esse fines: ita in hoc etiam nummo Varius & multiplex scopus meretur observari. Fuit enim ille memoriale primum summi beneficii, deinde necessarii officii, & tandem dulcissimi solatii. Beneficium, quod in memoriam revocat, triplex fuisse novimus: primum Manna, quod ipso- rum majores per quadraginta annos in desertis Arabicis alue- rat, ut typus venturi olim Messiae, promissi magni Prophetae: deinde Thuribulum, cujus sumus versus coelum se evolvens, venturi Summi Pontificis preces pro nobis effundendas ad-umbravit: & tandem floridam Virgam Aaronis, quae futuri regni, quod in Ecclesia auspicaturus esset Christus, florentem ac fructuosam indolem praefiguravit. Officii admonuit ille nummus, tum universos Israelitas, tum speciacim Sacerdotes: illos quidem, ne temere sacra munia usurpare fustinerent: hos vero, ut Manna purum doctrinae, hoc est, Christum venturum populo apponerent; preces pro illo ad Deum tanquam suffi- tum indesinenter mitterent; & instar Virgae Aaronis vitam divina gratia virentem florentemque agerent. Solamen inde ii- iidem Sacerdotes hoc habuerunt, quod, quotiescunque in ejusmodi nummum oculi inciderent, confirmati a Deo officii sui, & inde pendentis auxilii & benedictionis divinae certissi-mum viderent argumontum. Reliqui vero Israelitae ex hoc signo cognoscere poterant, Aaronis, ejusque successorum Sa-cerdotium non inane nomen esse, nec sterile futurum: sed certo viriditatem fidei, flores pietatis, & fructus aeternae salu tis productorum; si dicto audientes essent, & quo omnes ceremoniae manu quasi ducebant, Christum, verum Pontifi-cem, fidei manibus amplecterentur. Hodierna solennitas, Auditores, qua natalem Gymnasii nostri celebramus, omnes hujus nummi imagines repraesen-tare quodammodo mihi videtur. Est enim haec quoque in-signis beneficii divini, quo per centum & viginti quinq; annos haec Civitas Regia jam fruitur, perpetuum monumentum. Ipsum hoc bonarum artium domicilium est Siclo simile, ei-que non vulgari, sed qui sanctuarii fuit proprius, duploque valorem illius aequavit. Non enim hoc modo beneficii est quod bonarum artium studia hic tractandi occasio datur; sed potissimum, quod Spiritus S. officinam, & doctrinae coelestis sacrarium habemus. Quod in imaginibus numus ille osten-dit, id nos, quae Dei O. M. est benignitas, re ipsa posside-mus. Manna doctrinae Evangelicae, quod Christum non tan-tum agnoscendum, sed fide etiam gustandum fruendumque nobis offert, ex sacris literis hic quotidie proponitur. Virga florida non Aaronis modo, sed maxime Jessaea itidem mon-stratur; ut videant alumni, nostrae fidei commissi, quomodo reviviscere in peccatis mortui, ad vitam, quae ex Deo est, re-novari, & ad fructus aeternum duraturos ferendos idonei fieri debeant ac possint. Nec spitituale thuribulum, seu ratio precum in Christo per Spiritum S. ad Deum ardenter sun- c 2 den- dendarum non monstratur. Quod Dei beneficium tantum est, ut nulla dicendi tanta vis tantaque copia sit, quae non dicam laudare satis, sed explicare tantum praestantiam ejus possit. Hujus memoriam in nobis renovari, praesentes hodiernae solennitatis ceremoniae volunt. Quia vero memo-ria beneficii vana est, nisi officii observantem inveniat ani-mum: quid nostrarum partium sit, non obscure ibidem admo-nemur. Cur enim in officina Spiritus S. docentium munia obimus, nisi ut hujus summi Doctoris instrumenta esse stu-deamus, haud quicquam sine ipso docere aut sacere sustinen-tes? Nam ubi Spiritus S. doctoris officio non fungitur, ibi nihil rite fieri aut doceri posse, recte Megalander Lutherus monet. Quodsi hoc non negligimus, utique, quod officii nostri est, Manna verum juvenili aetati proponere, dulcissimisque verbis commendare, & sic quasi infantulis praemansum cibum in os ingerere contendemus. Lac enim, non solidus cibus, aetati huic est praebendum. Christus sit a & ? , primus & ulti-mus, in omnibus praelectionibus nostris. Ut vero non ini-qve Patrum aliquis dixit, plus cum D E O pro juveaibus, quam de Deo cum ipsis loque[a]ndum esse: ita thuribulum in hoc nummo indicat, assidue. preces, cum Christi intercessione conjunctas, ad Deum fundendas esse, si saluti juvenum consultum veli-mus. DEO enim non prosperante, & successum largiente, frustra Paulus plantat, Apollo frustra rigat. Thuribulum ergo cordis semper plenum sit thymiamate, quod Spiritus S. praebet, ut suffitus precum indesinenter ad coelum furgat. Ce-terum boni ducis est, non tantum viam monstrare, sed etiam praeire: & fidi praeceptoris, non tantum praecipere, sed faci-endi quoque modum & possibilitatem exemplo suo monstrare. Hoc docet Virga Aaronis in nummo conspicua; monet, ut reviviscamus, si alios ad vitam revocare cupiamus; ut florea- mus, mus, si alios florentes reddere velimus; ut fructus habeamus, si alios fructuosos reddere sit propositum. Evigilet ergo ex mortuis, qui mortuos ad vitam vult vocare: sequatur Chri-stum, qui viam ad coelum aliis vult monstrare: fugiat vitia, qui a vitiis alios vult deterrere. Haec sunt officia docenti-um: videamus etiam, quid in discentium subselliis obser-vandum nummus noster ostendat. Triplex fuit Siclus Ebrae-orum; vulgaris, Regius, Sanctuarii. Ille semiunciam, seu quartam imperialis partem valore aequavit: iste dimidio plus valuit; hic pretio duplo fuit major. In scholis aeque alumni alii sunt vulgares, qui ob defectum vel ingenii, vel institutio-nis, vel obsequii, supra vulgus sapientia non assurgunt: alii ob egregias naturae dotes, quibus industriam suam, & institu-tionem addunt, eo perveniunt, ut Reipublicae muneribus obeundis quodammodo pares videantur: alii denique sunt Sanctuarii, qui cum artibus liberalibus verae pietatis conjun-gunt studia, eoque veram solidamq; eruditionem consequun-tur; cujus vi & efficacia per Dei prosperantis gratiam adaucta, vel in civilibus, vel in Ecclesiasticis officiis tanquam [...] lucent, divinae gloriae pariter, ac hominum usibus fructuosius servientes. Bonae indolis adolescens, ut in horum sit nu-mero, hoc est, Siclus sit sanctuarii, operam omnino dabit. Tales qui esse, non videri tantum volunt, illi Manna salutaris doctrinae non, ut impii Israelitae, fastidiunt, & susque deque habent; sed ob agnitam praestantiam, gustatamque svavitatem ejus, in illo colligendo non minus assidui sunt, ad animum nutriendum, quam illos ad alendum corpus fuisse audiunt. Ita emm promissiones sunt apprehendendae, ut earum im-pletionem in te ipse experiaris; ita discenda praecepta, ut illis obsequium praestes; ita Christus agnoscendus, ut, quam svavis sit ille, gustu percipias, & quam jucundum sit ejus c 3 con- consortium, ex ipso usu intelligas. Quia vero tanta bona non assequitur, nisi qui omnis boni Datorem rite invocat, ejusque opem ardentibus precibus assidue implorat: suffituum, quos Spiritus gratiae & precationis consert, discentium plena sem-per pectora, tanquam thuribula, esse debent. His enim coelum adscendentibus, pluvia gratiae divinae, & ingenia & studia foecundans, descendit: hujus odoris svavitate affecta Dei benignitas coelestis sapientiae thesauros aperit, bonorum-que cumulos largitur. Haec qui fecerit, is in Virga Aaronis puriora & efficaciorra industriae incitamenta habebit, quam in tropaeis Miltiadis Themistocles, aut in Herculis columnis Alexander. Non vero magis monita salutaria, quam effica-cissima solatia hoc memoriale nostrum suppeditat. Ut enim nummus testis fuit Sacerdotii, Aaroni a Deo eoilati: ita offi-cii nobis a Summo Numine demandati non leve argumentum haec annua suppeditat solennitas, ad ejus intrepidam admi-nistrationem animos abjectos erigens & confortans. Quot enim hic Patroni, quot Fautores, quot Spectatores benevoli adsunt; tot muneris nobis legitime commissi testes habemus: quot vero ex lignis aridis revirescere, florentesque Mercurios fieri videmus; tot testimoniis, vocationem nostram divinae esse originis, confirmamur. Hic vero aliquos mihi ita oblo-quentes videor audire: Desine de virentibus, florentibusque lignis multum gloriari. Videmus ligna non solum arida, nodosa, cariosa; sed etiam formantium digitis pertinacissime repugnantia, ideoque ne spem quidem viriditatis reliquam facientia. Num vero hoc solatia nostra evertat; aut vocatio-nis fundamenta labefactet? En in nummo nostro Virgam Aaronis! Illa cum undecim aliis in Sanctuarium illata sola floruit; reliquis in sua naturali ariditate manentibus: num in longe majori numero fieri posse putas, ut nulla ligna arida in- inveniantur? In ipsius Christi duodecim baculis unus, aridi-tatis suae tenacissimus, operam Magistri sui eiusit: num mirum est, nostros labores in nonnullis frustra esse? Imo si vel nulla praesentis viriditatis indicia se oculis offerrent, num sequo-retur, non ex Deo, aut sine fructu esse munus, quod tantis laboribus, tantis curis, taiuis vigiliis administratur? Nonne noctu, nonne in tenebris, nonne in adytis ab hominum con-spectu remotis Virga jacuit, cum florum amoenitate vestiretur? Nonne flores & fructus ejus tunc demum in conspectum populi venerunt, cum lux tenebris pulsis diem, Moses vero remoto velamine Virgam in publicum protulisset? Erit tem-pus aliquando, ubi, quae arida ligna fuerant, Deo foecundante, Mercurios videbimus, Reipublicae Ecclesiaeque utiles: ut pa-teat, Dei, non nostrum opus esse, ex aridis baculis reddere florentes. Quod tamen non iis dictum est, qui suo officio desunt, ipsi aridi manentes; sed qui, postquam in Sanctuario regenerationis beneficio reviruerunt, ligna sua rite in San-ctuarium exemplo Mosis perserunt, viam salutis accurate monstrando, monitis salubribus mentes nutriendo, & preci-bus assiduis eos divinae gratiae commendando. Tunc enim certi esse possumus, non magis nostra, quam Mosis culpa, ligna aliqua arida manere. Ceterum ut infirmitates nostras non diffimulamus; quippe qui homines sumus, docendo discentes, & corrigendo alios, in nobismet ipsis, quae corri-gamus, identidem invenientes: ita Siclum nostrum intuen-tibus Thuribulum se offert, monens, nos Deprecatorem habere apud Deum, Summum Pontificem, cujus cum suffitu preces nostras ad coelum mittere liceat: quae usque ad Deum penetrantes, veniam inde peccatorum, gratiamque nobis reportent. In quem vero finem haec dicimus, Auditores? Ut beneficii divini magnitudinem agnoscentes, ad gratias Deo 4*? ( O ) Deo ardentiori animi affectu agendas excitemur: quippe qui solen-nitatis hujus scopus est praecipuus. Ita vero gracias rite Deo age-mus, si efficiemus, ut signis res ipsae respondeant; & vitam ac mores hisce ceremoniis conformes praebeamus. Referamus & nos fidei vitaeque indole, instar numorum Sanctuarii, tum Virgam floridam Aardnis, tum Manna & thuribulum. Expugnet sterilitatem animi beneficiorum divinorum memoria: vincat mentis ariditatem vita, quae ex DEO est: vestiat floribus nuditatem nostram justitia ejus, qui in arido crucis ligno brachia sua tanquam ramos viri-des expandit: fructibus nos plenos reddat sides, charitatis officiis foecunda. Id quod ut obtineatur, sint etiam thuribula mentes nostra: sint in manu Summi Pontificis nostri: imponantur suffi-menta ex Sanctuario petita, dulcissimarum promissionum thura, & praeceptionum divinarum myrrhae: ardeat in pectore flama fidei: flagrent studia divini amoris! Hic suffitus ad coelum ex cordibus nostris, & ex manu hujus DEO dilecti Pontificis assurgens, non poterit non Deo esse gratissimus, Praeterea ex Virga quoque Aaro-nis nova pietatis incitaraenta subinde repetamus: quo indies magis magisque vitutibus floreamus, & foecundiores fructibus reddamur: & quo fieri hoc rectius possit, coelesti Manna mentes alamus atque confortemus. Suppeditabit aliqua hac facientia, quae nunc in are-nam descendet, juventus scholastica, de Virga Aaronis, non ut decet, sed ut potest, verba factura; quorum conatus affectu & votis nostris adjuvandi erunt. Ad quod cum Vestrum, PATRONI MAGNI-FICI & AMPLISSIMI, laudabilissimum exemplum excitet; quippe qui ob has ipsas causas hanc solennitatem Vestra praesentia hono-rifica ornare non dedignati estis: hanc Vestram eximiam erga nos benevolentiam submissa, ut decet, gratiarum actione veneramur: Deum Opt. Max. rogantes, ut Vos, PATRES PATRIAE, salvos ac sospites conservet; salutari Manna animos Vestros corroboret; mentes Vestras, tanquam thuribula, coelesti thure ex manu Sumi Pon-tificis cumulet, ut fragrantissimus suffitus ad coelum indesinenter inde furgat; Vosque in Virga Jessaea perpetuo virentes floreatis, ac fructi-bus Deo gratissimis, Reipublica utilissimis, Vobismet ipsis saluber-limis abundetis. Dixi, PRO- PROLOGUS. Nter eas ceremonias, quibus nuptia-rum solennitates celebravit antiquitas, nucum atque amygdalarum sparsio-nem fuisse legimus, Auditores. In causam hujus ritus inquirere, licet diffi-cile noa foret; cum Plinius, aliique antiquitatum explicatores, desiderio I nostro satisfacturi essent: attamen cum, ut alia multa genti-lium, ex fonte impuro profluxisse, & voluptati magis, quam dignitati nuptiarum accommodatus fuisse videatur; ideoque ex eorum, qui conjugii fui initia Christo dicata volunt, solennibus non immerito exulet; ejus explicationi diu immorari, operae pretium non esse arbitramur. Ejus vero mentionem ideo facimus; quia solennitas, quam nos celebramus, meliorem, & Christianis moribus convenientio-rem amygdalarum sparsionem imperavit. Hodie enim dul-cem laetamque illorum temporum recolimus memoriam, quibus humaniores literas, optimasque artes, inprimis vero doctrinam salutarem, summa DEI nos amantis benignitas, A ex- 1 excitatis, inflexisque ad hoc studium laude dignissimum, Majo-rum nostrorum animis, & ardore, constantia, sapientia, suc-cessu suppeditatis, conjugali quasi foedere cum hac Civitate, per Athenaei nostri, Officinae Spiritus S. exstructionem, conjunxit. Quod insigne beneficium, cum ex barbarie antiquitatis, & maxime ex errorum ac superstitionum tene-bris, quibus pristina tempora involuta fuerunt, furgentem aetatem liberet; & ad lucem veritatis coelestis, verae felicita-tis fontem, aeternaeque salutis viam ducat: eorundem Majo-rum, cum maxima laude hodie nominandorum, instituto, hodiernus dies solenniter celebrandus est, ne tanti beneficii memoria in animis exolescat; Deo autem, ejus datori, gratias decenter agamus; mentesque nostras ad legitimum ejus usum excitemus. Id quod ut eo rectius fiat, hanc solennitatem nucum & amygdalarum sparsione distingvemus. Erunt vero, quae spargentur, amygdalae, non vulgares, & ubivis obviae; sed inusitatae, & miraculosae; at usibus praestantissimis aptatae: non in viridi, sed sicco ligno natae; non ex syl-vis aut hortis, sed ex ipso summi Numinis sanctuario petitae: nec solito maturescendi tempore, sed una nocte editae ac productae. Loquemur enim de Virga Aaronis, quae olim in deserto una noste floruit, ac fructus tulit: ex hac decerptas amygdalas in medium proferemus. Est quidem ipsarum tanta praestantia, tanta dignitas, ut non minus admirationis, quam utilitatis secum ferant: quia vero nostra serentium ruditas minus apta est ad tanta munera rite in conspectum danda; veniam ut detis imbecillitati nostrae, si forte hallucinata, vel aliquando lapsa fuerit, Vos, PATRONI SUMMOPERE COLENDI, ea, qua decet, submissione, & reverentia rogamus. PARS 2 PARS I. De Virgae Aaronicae indole & natura, SECT. I. INTROITUS. DOctrina divina, Auditores, vel eo nomine aliorum omnium Scriptorum monumentis antecellit, quod praeter verba ac dogmata egregia, jucundissimis ima-ginibus res mirandas, rationi impervestigabiles, easque ad salutem pertinentes ob oculos ponit. Fatigarunt alias cala-mos Scriptorum septem mundi miracula: alii hortos Semi-ramidis pensiles, alii Babylonicos muros, alii magnae molis Colossum, alii Pyramides stupendas, alii alia hominum manibus exstructa, non artis magis, quam stultitiae monu-menta, laudibus in coelum usque extulerunt: sed quae maxi-mam partem vetustas dudum exedit & consumsit; vix ruderibus, vanitatis testibus, relictis. Quanto vero plura, quanto praestantiora, quanto utiliora, quae nos in admiratio-nem rapiant, Sacer Codex dat contemplanda! Vertamus oculos in floridum Sceptrum Aaronis, quo ipsius dignitas divinitus est confirmata. Videbimus hoc non opus hominum, sed ipsius Dei: idque eo praestantius, quo res, quam signifi-cat, est sublimior Ejus enim fuit imago, qui ex Davidis stirpe oriundus, nos ut ab ariditate liberaremur, exarescens effecit. Praeterea indolem fidei vitaeque Christianae, natu-ram Ecclesiae, conditionem Scholarum quasi in effigie nobis monstrat. Agite ergo, Commilitones, solennitati Schola-sticae, quam hodiernus dies imperat, obsequentes, hanc A 2 flo- 3 H Uc oculos! huc animos! Peccatores, qui peccati estis osores: spectate virgam, non puniendo, sed blandiendo corrigentem. Micante enim soliorum amoenitate, coercet improbitatem: arridente florum venustate, expugnat pertinaciam: blandiente fructuum svavitate, reprimit rebellionem: Sacra invaserant profani, coelestia terrenis immersi, divina in Deum iniquissimi. Stultitia coelum petebant; cum ne digni quidem essent, qui in terris viverent: quippe coeli contemtores, terrae corruptores, juris divini humanique violatores. O perversam arrogantiam! Vitam ostentabant, qui carebant spiritu: florem simulabant, qui ariditati obnoxii erant: fructuum simulacris superbiebant, cum omnino steriles existerent. Hanc / floridam Aaronis Virgam contemplemur, contemplantes miremur, mirantes in usum nostrum vertamus. Id quod ut fieri possit, quisque vestrum, quae meditando invenit, in medium nunc proserat. Auditores benigne de iis, quae dicentur, judicabunt. I. Miraculi Occasio, 4 Hanc impudentissimam stultitiam, cum verba non possent, terrae ruptae abyssus , ignis divinitus accensus, pestilentia subito immissa, sanare tentaverant; sed frustra. Nam rebelles terra dehiscens deglutiverat; rebellionem non absorbuerat: saeviens flama indignos sacri officii usurpatores consumserat; saevientes non domuerat; multa praevaricatorum millia pestilentia e medio sustulerat; ambitionis pestem ex animis non ejecerat. Scelera enim, non vitia severitas arcet: vulnerat vindicta, non sanat: movent, non mutant animos supplicia. Hinc terrae hiatum impietas fugerat, non peccatum : insolitum horruerat incendium, nec ignis indignationis in pectoribus deflagrarat: contagiosae luis timuit saevitiam, nec saevire desut in praesides. En vero Sceptrum Aaronis, non terribile majestate, sed amabile viriditate, animos expugnat, seditionem tollit, res componit. Conspecto enim virgae pridie arentis inopinato flore, errorem suum deplorabant: videntes, elegisse Deum, quem ipsi rejecissent: exornasse, quem dehonestassent, exaltasse, quem oppressum i vissent. Adeo a divinis consiliis toto coelo consilia hominum cernimus differre, A 3 Illa 5 Illa enim odium mortalium ad perniciem; haec amor Dei ad salutem gignit, dirigit, exequitur. O quam multos amor sui inscios fallit! Amantes se nimium, nimis se oderunt: feliciores, si sui essent osores. Putant, se, cum maxime arent, quam maxime virere: Virtutum inopes, copiam fructuum suorum admiramtur: floribusque destituti, florere sibi mirifice videntur: ideoque se non solum idoneos ad officia esse, sed alios etiam antecellere existimant: licet sint plumbei, blitei, bardi. O mendacem! o improbam! o impudentem philautiam! Discamus, Commilitones, sapientis esse, illud [...] non tam nosse, quam praestare; animoque suo illud Apellis imperare: Ne sutor ultra crepidam. II. Virgae Aaronicae indoles & natura. EN arbusculam pensilem, in horto pensili! Pendet enim de coelo, quod non radicatum, est in terra. Virga Aaronis arida, sine radice virens, sine cortice florens, sine succo: amygdala ferens sit arbor: quia 6 quia in sanctuario plantata, ex coelo rigata, terris exuta, ex solo coelo pendet. Sanctuarium, vere hortus pensilis, pensilem hanc arbusculam soecundat, Humore carens, sicco succum tribuit: solis splendorem arcens, virentem reddit baculum: sterile solum tegens, soliis, floribus, fructibus exornat. Quaeris, quomodo? Non ex terra, sed ex coelo habuit, quod dedit. En divinae providentiae admiranda, leges naturae, non immutabili fato, sed imperio suo obnoxias habentis! Creatore enim jubente, emortua vivunt, eradicata florent, inanimata fructus animatos edunt. Quid enim refractarium sit ei, cui emortua obsequitur natura? Hinc baculum videmus; quo praestantiorem terra non genuit, sol non vidit, naterra non habuit: eumque non ex auro, sed ex ligno pretium habentem; quia non ex auro, sed ex ligno salus nostra debuit pendere. Nam in ligno amissa, non, nisi lignum, potuit reparare, Mirabilem baculum videmus: non, quali Samgar ad frangendam hostium ferociam, sed quo Deus ad vincendam suorum inscitiam est usus; arido in arborem virentem transformato. O 7 O miram [...]! qu[ae] naturae ordo invertitur, ut errantes convertantur, & in ordinem gratiae redigantur. Ideo enim in terris extra terram Virga viret; ut in terris existeutes, in coelo versari discamus: ideo radicibus exuta viret; ut exutis, quae in terrenis esse gestiunt, veteris Adami membris, quod a coelo retrahat, non habeamus: ideo in sanctuario amygdalis ornatur, ut ex coelo fructuum ferendorum vires hauriamus, O salubre lignum! non, quo vetus Adam maledictionem; sed quo novus benedictonem mundo attulit, Judaeis obtulit, petentibus contulit: non, ex quo primus homo mortem sibi fuisque accersivit: sed in quo mortuis hominibus vitam moriens Creator reparavit: non ex quo vescentes humilitate superbiam commutarunt; sed in quo immortalis, morte humiliatus, mortalium superbiam expiavit. O ramum vere aureum! Non ex quoJoiat ex quo Absalon, Davidis filius, ad contristandum, sed ex quo Davidis aeque Dominus, ac Filius, ad consolandum, moriens pependit. Hic 8 Hic enim januam aperit ad vitam: hic coelestes recludit thesauros: hic fructus profert auro omni pretiosiores. O Virgam floridissimam! Virginem enim figura sua retulit, omni flore florentiorem: quae, semine divinitus concepto, absque semine virili, immortalem Dei Filium peperit mortalis. Hic flos sanctissimus noctu nascitur: ut a sanctorum noctibus horrorem pellat, nigro harum amictui venustatem suam obducat, ipsasque tenebras florentes reddat & foecundas. Orta vero luce ostenditur, ut venustas ejus agnoscatur, odor hauriatur, fructus appetatur: denique, in quo verum decus consistat, agnoscatur. O firmissimum scipionem! quo signatus Aaron, sacerdotio non excidit: quo firmatus David, horribilem miseriarum vallem intrepidus pertransit: quo innixus Simeon, per tenebrosum mortis iter laeto animo in coelum penetrat, Non enim fragile est, quod divino pollet robore: non fallax, quod ex coelo pendet: non inconstans, quod permanet in Sanctuario. O admirabile sceptrum! Cujus majestatica humilitate deprimitur superbum; humile evehitur: B mi- mirifico flore dedecoratur honestatum; dehonestatum decoratur: saluberrimo fructu pauperantur divites, pauperes ditantur. Quod enim mundi malitia deprimit, id bonitas DEI erigit: Quod mortalium insolentia deformat, id immortalis potentia reformat: ut omnes discant, eum solum vere esse honoratum, quem honore dignum ipse Deus monstret: vereque eum florere, qui, ad exemplum Virgae Aaronicae, de coelo pendere nunquam cesset. SECT. II. INTROITUS. VIdimus, Auditores, admiranda Virgae Aaronis; audivi-mus, quae animos afficere potuerunt: at nondum satis patet, quid res illa sit, quam tantis encomiis predicarunt. Nam alius Aaronis virgam, alius baculum, alius scipionem, alius sceptrum appellavit: quae quantum a se invicem distent, quis ignorat? Illa enim petulantiam coercemus; isto euntes utimur, corpusque sustinemus; hoc dignitatem suam & majestatem, qui imperio praesunt, ostentare solent. Haec ergo explicanda erunt, ac ostendendum, quae conditio Virgae, & qui scopus hujus miraculi fuerit: deinde monstrandum, ex quo ligno factus ille fuerit baculus; & tandem, quo pervenerit: & num adhuc supersit, explicandum. Haec enim, si fuerint oculis satis exposita, efficient, ut viriditas amoenior videatur, flores svavius arrideant, & fructus cupi- di- s dius appetantur. Ita vero hanc materiam tractabimus, ne patientiam Auditorum verborum copia fatiget. Res enim parva est, magna significans: hinc & breves orationes esse debent, magna explicantes. Imitemur eos, qui, urbem pin-gentes, aedificiorum culmina tantum oculis reprasentant; reliqua iis, qui ipsam urbem ingrediantur, contemplandi relinquentes. Monstratis in Virga ramusculorum tantum apicibus, & quibusdam quasi soliis ac fructibus, defuncta officio suo nostra erit imbecillitas: accuratius omnia qui ipsi intueri cupiunt, illis licebit ad ipsam Virgam aecedere, flo-res spectare, fructus carpere, carptisque vesci. Quod qui fecerint, illi ipso usu edocti, plura scient, quam dicere disertissimus orator possit. I. Quid Aaronis Virga fuerit? ETsi, quid virga sit, neminem latere potest: non tamen ex hoc nomine, quid Virga Aaronis fuerit, satis est manifestum. Nen enim virgam fuisse, qua castigantes uti solent, unusquisque largietur: nec scipionem, quo ambulan-tes nituntur, denotari verosimile est; quippe qui huic rei plane inconveniens fuisset. Sequitur ergo, fuisse insigne, quo principatus in tribu sacerdotioque eminentia fuit desi-gnata. Sicut enim pastores, baculo instructi gregibus fuis adsunt; secundum illud: Pastor oves minat, lupus ore mina-tur: ita populorum Rectores, qui, ad illorum exemplum itidem pastores vocari solent, quia, ut Philo ait, pastoralis ars pr[ae]ludium est ad regnum, baculis antiquitas insignivit. Hinc sceptra, quae & virgas vulgatus Sacri Codicis interpres B 2 ap- appeliare solet, (a) gerunt Reges atque Principes, nec non proximi a Rege administri, & qui cum imperio praesunt exercitibus. Praeterea Principes Sacerdotum ejusmodi insigni-bus sunt usi. Ita Magi suas ex lauro habuerunt [...]. quas [...] dixerunt; Augures suos lituos; Episcopi sua peda. Hesiodus virgam, quam a Musis accepisse gloriatus est, gestavit. Quae maximam partem ex hoc Aaronis exemplo originem traxisse, vero est simillimum. Cum enim controversia inter Principes tribuum agitaretur, num jure Aaron Sacerdotii dignitate reliquis antecelleret; nec varia horrenda supplicia rebellioni sedandae, & tranquillitati revocandae suffecissent: benignissimum Numen, ne univer-sus populus periret, mitiorem tanto malo medelam adhibi-turum, mandavit, ut duodecim baculos, quibus Principes tribuum dignitatis suae testibus, tanquam sceptris utebantur, Moses posceret, singulosque tribus, cui quisque praeerat, nomine distinctos, in Sanctum Sanctorum deferret. Quo facto, cum postridie in Sanctuarium rediisset Moses, Virgam Aaronis inter aridas aridam illatam, instar fruticis germinan-tem, & gemmis partim turgentibus, partim in florcm apertis, maturisque fructibus ornatam invenit. Hac ergo florida, fructibusque onusta Virga in publicum prolata, convictus de Dei voluntate, fuaque malitia populus, poenitentia criminis subeunte animum, ad frugem & tranquillitatem rediit. Vidit enim, florente, quod munus designarat, ipsam officii administrationem non infructuosam fore: seque via recta ad salutem ductum iri ab eo, quem tam insigni miraculo ducem sibi Deus praefecisset: nec alios officii sacri usurpa-tores, quos sibi praefectos voluisset, plus quam ligna arida ef- (a) Esth. IV, 11. essecturos; cum DEO non vocante, sed adversante, rem humanis viribus longe majorem molirentur. Haec Virga florida, ut perpetuum hujus rei monumentum extaret, & posteros quoque a tam impio ac temerario ausu arceret, jussu Dei in sanctuarium est relata: Principes vero suum quisquc baculum arentem, receperunt; ut tum in manibus, tum in oculis, stultitiae suae pariter, ac divinae misericordiae, quae ipsos non suppliciis e medio sustulisset, sed tam jucundo miraculo in viam revocasset, testem assiduum, perpetuum que Deum reverendi, recteque agendi monitorem haberent. Brevem enim peccati impudentiam longus pudor sequitur: hujusque cancellos semel transilire, est multas erubescendi causas advocare. II. Virgae explicatio, secundum triplicem ejus statum. Ccedamus propius ad hanc Virgam; ut faciem ejus Aaccusatius contemplemur, & fructus palato magis arri-dentes habeamus. Perpendamus, quid illa fuerit natura; quid arte. facta sit; quid munere coelesti extiterit. Natura furculus fuerat in amygdalo. Haec enim arbor non magis fructuum gratia, quam ramorum rectitudine usibus hominum serviebat. Excellebat in surculis, sive ramis rectis, proceris-que emittendis: ut ex ea scipiones, senibus fulciendis, & sceptra, principibus ornandis, exscindi possent. En vero, quod natura viride generaverat, hoc ars aridum effecerat. Ut enim vitam dare solius Dei est: ita ex virente aridum, ex vivo mortuum, ex fructuoso sterile reddere, proprium B 3 ar- artis est humanae. Haec nil nisi baculum arentem effecerat, quod ramum natura genuerat virentem: sed quod arte hominis exaruerat, id divino beneficio revirescit. Illata in sanctuarium Virga, ut voluntatis divinae de Aaronis Sacerdo-tio testis esset, una nocte viret, flores emittit, amygdalaque prosert. Patet ex his, quam impotens ars humana sit in morbis animi sanandis, veraque salute reparanda. Jactitet illa suas bene beateque vivendi regulas; polliceatur sumum bonum eas sequentibus; glorietur, se mederi animis, inanes solicitudines detrahere, cupiditatibus liberare, pellere timores: faltem hic baculus, experientia adstipulante docet, vitam eripere, non dare; mortem viventibus inferre, non mortuis eam auserre posse. Nec enim locum in iis sum-mum habet bonum, qui magis amant, & cupidius amplectun-tur summum malum. Frustra bene beateque vivendi regulae iis dantur, quibus ob animum a Christo alienum bene beate-que vivendi ne voluntatem quidem dominantes in animo cupiditates reliquam fecerunt. Baculos quidem ars aptat huic vitae servientes; sed non alios, nisi aridos, exsangves, vitae spiritusque expertes: viventibus quidem utiles; sed mortuis nec eundi facultatem, nec quicquam utilitatis con-serentes. Solum sanctuarium est, quod vigorem aridis prae-bet: coelitus bene beateque vivendi veniunt dotes: DEO dante, sterile in florem se induit, ac foecunditatem. Nemo ergo, summi boni appetens, beneque ac beate vivendi cupi-ditate flagrans, in sterili artium haereat siccitate; sed ad eum veniat, qui vitam dandi solus pollet facultate. In sanctua-rium deferantur baculi humana arte exasciati, ut virescant: in hoc jaceant, donec flores induerint: hic pernoctent, donec veros & salutares fructus edere in lucem queant. III. De scopo hujus miraculi SI verum est, quod vulgo dicunt, Deum & naturam nihil frustra sacere: merito hic quaeritur, Auditores, quid hoc voluerit miraculum, quove potissimum spectarit. Scopus quidem externus in propatulo est, dum populus, pravis impiorum artibus ad seditionem excitatus, cum a scelesto consilio ne triplicis quidem supplicii atrocitas concitatos animos retrahere potuisset, ad frugem ac saniorem mentem hac mitiori ratione revocandus esset. Cur vero hoc potissi-mum, & non alio modo uti sapientia divina voluerit, quidve mirifico suo flore Virga illa doceat; id consideratione dignum esse existimamus. Nimirum videmus hic in imagine, quod claris verbis Apostolus docuit: quod lex non potuerit effi-cere, quia per carnis impotentiam infirmata sit, id, misso Filio suo, Deum praestitisse. Non enim legis minas, non Mosis fulmina, non justitiae rigorem; sed doctrinae Christum offerentis gratiam mentis vulnera sanare, & ad resipiscen-dum animos convertere, est certissimum. Nam lex occidit, non dat vitam: peccatum auget, non tollit: morbum indi-cat, non sanat. At Evangelium odio hominum amorem DEI, flammis irae flammas gratiae, indomito flagitiorum furori insinitae misericordiae lenimenta, aestuanti in homine pereundi libidini, serventem in Deo servandi cupiditatem opponit, & in Christo omnium malorum efficacissimam me-delam ostendit. Hac ratione convertit aversos, revocat sugientes., servat pereuntes; obligando vulnera, leniendo dolores, sanando morbum. Sicut autem multiformis est Dei sapientia, una re multa significans: ita huic quoque my- III. mysterio plures subesse rationes, non est, quod dubitemus. Audiamus aliqua ex priscis Ecclesiae Doctoribus. Sic enim Ambrosius, Mediolanensium olim Praesul clarissimus: (b) Virga, inquit, illa Aaronis quid aliud florens ostendit, nisi quod nunquam sacerdotalis marcescat gratia, [et] in summa humilitate habeat in suo munere commiss[ae] sibi potestatis florem. Significa-batur enim ut B. Kortholdus ait, (c) per virgam amygdalinam jus primogenitur[ae] qu[ae] inter reliquos filios est instar amygdali, primo florentis inter arbores: quod illud una cum annexo sacerdotio Aaroni divinitus esset assignatum. Et quia amygdalus postrema inter arbores folia amittit: perennem Sacerdotii Aaronis vigorem usque ad Messi[ae] tempora duraturum, ut designaret, est adhibita. Adde, quod idem Ambrosius habet, hoc amygdali florentis signum contigisse, Aarone jam sene [et] ad mortem vergente: (erat enim eo tempore jam octoginta & sex annorum) ut significaretur, quod populus senior [et] sacerdotalis, long[ae]v[ae] infidelitatis vetustate cariosus, ultimis mundi temporibus, imitatione Ecclesi[ae] reformatus, in nova studia fidei, [et] devotionis emortuum jam tot seculis florem per redivivam gratiam emissurus sit. Cum igitur ea nobis felicitas obtigerit, ut Evangelium largissime inter nos praedicetur: cavendum nobis est, ne ad exemplum Judaeorum, ejus vim & effica-ciam elidamus; quin, ut in nobis quoque scopus impetre-tur, promto obsequio efficiamus. IV. Ex qua materia Virga fuerit parata? EX qua arbore excisa fuerit Virga Aaronis, a veteribus est inquisitum; hinc nec nobis vitio vertetur, si quaestionem hanc brevibus ventilemus. Multi Patrum primitivae Ecclesiae eam (b) Lib. X. Epist. 83. (c) De Virg. Aar. p. 26. eam Styracinam fuisse existimarunt. Sic enim Tertullia-nus canit: (d) Hic Aaron est virga crucis, qu[ae] germina profert Ipfis dissimilis, STYRACIS tamen arbore nata. Rabbini pro more suo ad fabularum ineptias confugiunt, ex arbore vitae, quae in Paradiso erat, desumtam fabulantes. Rabbi enim quidam, isque magni nominis & existimationis, de Virga Mosis & Aaronis interrogatus sic respondit: (e) Virga illa, qua Moses [et] Aaron miracula faciebant, in terra AEgypti, [et] postea in deserto floruit, gemmasque edidit: ab ea arbore excisa est, quam Deus Mosi ostendit in deserto, ut aqu[ae] amar[ae] dulces fierent. Et h[ae]c arbor excisa fuit ab arbore vit[ae], qu[ae] in Paradiso sita erat, Angelorum manibus, quam miserunt Adamo, cum ille misisset Seth, filium suum, ad Paradisum, miseri-cordiam DEI imploraturum de suo peccato. Imperaveruntque Angeli Setho, ut plantaret hanc arborem, quia quam primum fructum faceret, misericordi[ae] Dei in eam intratur[ae], port[ae]que coeli apert[ae] forent. Hanc autem arborem, seu potius arboris ramum Seth plantavit in deserto, quam postea Moses in deserto invenit, [et] ex ea virgam suam excidit, ideoque virg[ae] Dei dicta est. Et h[ae]c est arbor illa, in qua Moses serpentem [ae]neum impo-suit, per quam Deus totum mundum salvum facere instituit, [et] mittere misericordiam suam super Adam, cum venerit Rex Messias. Tunc enim h[ae]c arbor fructus gestabit, quibus secundo aqu[ae] amar[ae] efficientur dulces, purgabuntque primum peccatum, omniaque C de- (d) L. IV. adv. Marc. (e) Galat. de Arcan. Cathol. Veritat. L. VI. c. 17. P. 374. b. delicta, qu[ae] fecerunt, facturique sunt mortales. H[ae]c sunt, Auditores, quae de Judaeorum opinione placuit in medium proferre. Ignoscite vero, quod nugis hisce patientia vestra abutimur: in eum tantum finem eas in medium producimus, ut pateat, in quas ineptias devolvantur, qui a vera cultus divini indole recedunt, & a Scripturae S. nucleo, qui Chri-stus est, aberrant, in solo cortice haerentes. Multa enim, quae de nucleo dicenda erant, de cortice fabulose dicunt; typo tribuentes, quod in antitypo quaerendum erat. Quod enim Virga designavit, id utique est arbor vitae; sed quae in Paradiso non Adami, sed coeli floret. Aaronis autem Virga non ex alio, nisi vulgari ligno, & quidem, quod fructus ipsi ostenderant, ex amygdalo excisa fuit: (f) quippe quae, arbor in surculis, sive ramis rectis & proceris enitendis ita excelluit, ut ex ea scipiones senum, & sceptra Principum facile exscindi potuerint; vigilantiae insuper, quae in Prin-cipe maxime requiritur, symbolum fuit. Praeterea moris erat quoq; in illa gente, ex ea potius, quam ex alia arbore, baculos, quibus uterentur, excindere. Quaeritis, quae causa sit, Auditores, cur tam fuse de materia baculi agamus? Primum ne Judaeis occasio miraculi vim enervandi relinquatur. Quod si enim Virga Aaronis excellentioris fuisset indolis, & originis, quam reliquarum tribuum scipiones, nonne contra eam ad seditionem proni Israeilitae excipiendi ansam arripere potuissent? Deinde ne Atheis, qui omnium miraculorum veritatem destructum eunt, cavillandi occasio detur; si prae-ter necessitatem, & sine fundamento fingatur, ex Styrace amygdala miraculose prodiisse. In suspicionem enim ejus- mo- (f) Vid. Joseph. IV. Antiq. Jud. c. 4. modi figmentis facile adducuntur, reliqua, quae de miraculis dicuntur, fundamentis aeque lubricis superftructa esse. Tandem hac meditatione via nobis ad praestantissimos hujus Virgae usus sternenda erit. Nam florebunt justi, sicut amygdali. habentes in vigore [et] gloria corpus, animam, [et] spiritum: ait Olympiodorus. (g) V. Num Virga florida permanserit? & an adhuc supersit? CUm Virga florida populo monstrata fuisset, jussu Dei in Sanctum Sanctorum delata, & in arca foederis reposita est. Quaesitum hinc est a curiosis antiquitatum scrutatoribus: num semper florida ac virens permanserit; nec non, an adhuc supersit. Prius affirmarunt magni nominis Theologi: primum, quia perfecta sint Dei opera; deinde quia perenne memoriale ac perpetuum testimonium rei gestae esse debuerit; tandem quia Manna itidem, miraculosae cibationis testis semper sine corruptione permanserit. Sed opera Dei sunt perfecta, licet acquisito fine, ideoque actione cessante, in sua tandem principia revertantur. Ipsa etiam experientia huic opi-nioni refragatur. Cum enim hodie nec templum, in quo asser vata fuit, nec arca foederis, in qua posita fuerat, supersint; quis sibi persvadeat, eam perpetuo floruisse, & adhuc super-esse? Quem denique usum habitura esset miraculosa ejus conservatio? An admirationem omnipotentiae divinae? Hanc divinae historiae monumenta melius & facilius in credentium animis excitabunt. An Sacerdotii Aaronici confirmatio- C 2 nem (g) In Eccl. c. 12. nem? Hac non opus amplius est; cum jam dudum cum interitu Reipublicae Judaicae cessarit, Statuimus ergo, sapi-entiam divinam, ut corpus Mosis, ejusque baculum miraculis patrandis adhibitum, ut aeneum serpentem, ut Manna, aliaque miraculosa, superstitioni perversorum hominum subtraxit, ita hanc etiam Aaronis virgam floridam, materiam peccandi, & a corpore ad umbram, a Christo ad mendacia deficiendi occasionem fieri, aut impiis superstitionibus, ad quas prona proclivisque est humana imbecillitas, servire noluisse. Mere-tur hic adduci, quod ipse Christus, non multo ante, quam officium suum sacerdotale in terris completurus esset, non sine mystica significatione fecit. Cum enim ex urbe Hierosolyma egrediens, ficum virentem quidem, at fructi-bus destitutam, offenderet; execratione effecit, ut statim exaresceret. En hic Christus sacerdotii sui veritatem demonstrat virentis arefactione; cum Aaronis sacerdotium probatum esset arentis fructificatione. Cur hoc? quia sacerdotium Aaronicum ad hoc usque tempus tantum vigere, & fructuosum esse debuit. Hujus imminentem abrogatio-nem, & ipsius templi ac synagogae vastationem & interitum illa ficus virentis, sed jam infructuosae & sterilis, arefactio significavit. Quod, si vero id, propter quod Virga Aaronis viruit, vigere cessavit: qui ejus signum perpetuo virere debuisse nobis persvadeamus? Demonstrare debuit illa sacer-dotium Aaronis atque Christi: quo officio cum esset defun-cta, merito expiravit. Cessante ejus usu, cessavit & ipsa. Nucleo enim fruentibus, quid fracto opus est putamine? Vel quem usum umbra habeat, ubi res ipsa possidetur? Caeterum quomodo ad Christum Virga illa vocarit, illum reprae-sentans, in subsequentibus audietur. PARS - PARS II. De Virgae Aaronicae typica significatione. PROLOGUS. S I attentiore animo Scripturas sacras evolvimus, Audito- res, facile observabimus, sapientissimum Deum, cum castigandi essent peccantium errores, ea plerumque occasione usum esse, ad Christum, Mediatorem inter Deum & homines, unicumque Salvatorem, ipsorum oculis typo aliquo repraesentandum, Hinc cum in solitudine, ex defectu rerum necessariarum interitum sibi metuentes, in DEUM indignatione peccassent; datum est Manna, Panem vitae praefigurans: cum sitim impanentius tulissent; petra fun-dens aquam, Christi typus fuit: cum nefanda rebellio ser-pentum supplicium advocasset; figura Christi crucifigendi serpens aeneus erectus est. Ob eandem causam, cum in Mosen & Aaronem, eminentiae sacerdotalis ergo, seditio facta esset; Virga hujus florida Christi sacerdotium adumbra-vit. Eo enim omnes antiqui foederis spectant ceremoniae, ut Christus, unicus peccatorum nostrorum Expiator, & totius mundi Redemtor agnoscatur, & in ipso morborum animae medela, omniumque malorum remedium quaeratur. Utut vero hoc supra jam sit indicatum: ea tamen ejus est praestantia, eaque utilitas, ut distinctius explicari mereatur. Ostendemus ergo, qua ratione hunc unicum Sacerdotem, summumque Pontificem nostrum, Virga Aaronis florendo praenotaverit, ejusque triplex officium designarit. Tam clare omnia, quasi in effigie hic delineata videbimus, ut & vivendi misera conditio, status humilis, despecta prosapia, C 3 nec nec non locus, atque tempus nativitatis expressa appareant. Quoniam vero Christus non tantum Sacerdos est nos expi-ans, sed Dux etiam, quem sequamur; praeterea caput Ec-clesiae, cujus membra omnes sunt fideles: ideo in hoc Christi typo fidelium ejus cultorum, hoc est, corporis ejus mystici, nec non officinarum Spiritus S. & qui has legitime frequentant, effigiem reperiemus. Vos ergo, Commilitones svavissimi, explicate nunc hosce typos, enucleate haec amyg-dala, in lucem proferte has sanctuarii opes, sub putaminibus reconditas: quo & vestris, & aliorum usibus sint commo-diores, & saliva dicentibus pariter ac audientibus move-atur. Non enim deerit hic appetentia, si spectandi gustandique studium adfuerit tanto bono dignum. SECT. I. De Antitypo primario. ORAT. I. Generalis Christi collatio cum Virga. ADmiramini coeli! obstupescite terrae! Adorate mortales! Fit novum sub Sole: fit in arido, quod non in viridi: fit in baculo, quod non in arbore: fit noctu, quod dies nec vidit, nec exhibuit, nec exhibebit. Horrent, jacent, silent cuncta: viret, floret, frondet Virga: Vir- Virga, non Medeae fabulosa, nec Mosis miraculosa, non Circes magica, nec Mercurii idololatrica; sed Aaronis mystica: dudum excisa, diu gestata, penitus arefacta, spe refiorescendi destituta; at significandi virtute praedita. Designavit enim eum, quem Sacerdotem a Deo constitutum, homines destitutum ibant. Confirmavit ejus Sacerdotium, quem in sua venientem sui agnoscere renuebant. Haec Virga nec radicata plantario, nec defossa sarculo, nec animata succo, nec foecundata semine, floruit, fronduit, nucesque protulit perdulces. O miraculum, omni praestantius miraculo! O Virgam mirabiliter singularem, & singulariter mirabilem! Ne mortales rimamini: ast attendite, perpendite, miramini Virgam, quae virginem, & Virgam de virgine nascituram significabat, designabat, adumbrabat. Illa arefacta; haec a viro intacta; utra- utraque divino miraculo singularem fructum produxit. Illa, flores, frondes, frudus amygdalinos ; haec germen gratiae, frondem laetitiae, florem munditiae, fructum justitiae; utraque sine semine, sine radice, sine fomentis naturae, edidit, peperit, protulit. O Virgam feracissimam! Virgam coelestem! cunctis pretiosiorem! universis sanctiorem! Primus Adam ex terra Virgine, nondum opere compressa: Secundus Adam ex Virginis carne, nondum generatione resignata, est creatus, conditus, productus. Olim arboris virgae, Eva Virgo adhuc existens, manum admovens, malum decerpens, e malo omne malum in mundum importaverat, irae divinae virgam provocaverat, & virgas poenarum humano generi comparaverat, Post Virga ex Virgine progerminans, & in crucis ligno arido suspensa, virgas terribiles, irae instrumenta, e medio sustulit, floresque & mala recreantia, amoris divini radices produxit. Ad Ad Evam, adhuc virginem, verbum aedificatorium mortis: ad Virginem , Christi matrem, verbum exstructorium vitae introivit. Sic quod per ejusmodi sexum abierat in perditionem. per eundem sexum redigitur in salutem. O sapientiam impervestigabilem! O misericordiam DEI infinitam! Creator, mundi parens, omnium opifex, utitur partu insolito, ineffabili, incomprehensibili. Ineffabiliter eum Pater genuit Filium coaeternum: ineffabiliter mater peperit Filium auctorem sui. Nondum natus ex Virgine, Patrem habuit Deum, sine homine matre; natus de Virgine matrem habuit hominem, sine homine patre. Summa ibi sublimitas, & summa humilitas, summa potestas, & summa infirmitas, summa majestas, & summa fragilitas. Longitudo brevis, latitudo angusta, altitudo subdita, profunditas plana. Nascitur vero ex Virgine, ut in sanctitate caro Domini a nostra differret, ex pura Virgine, ut Ecclesiam sibi puram pararet, & impuram nostram nativitatem sanctificaret. D O O mysterium! Commoventur coelites: obstupescunt homines: contremiscunt daemones. Sed novum audiamus miraculum! Aaronicus baculus in tabernaculo; Christus in Mariae utero, vivo Dei templo ac tabernaculo; uterque noctu floruit. Noctu florescit gentis honor: noctu nascitur mundi honor. Nascitur in tenebris, qui erat mundi lux tenebras illuminans. Circa mundi noctem nasci Christus voluit, ut incarnationis suae beneficia non praesentem hanc, sed aeternam vitam attingere significaret, ac lucem veritatis in ignorantiae tenebris se fore demonstraret. In tenebras hujus seculi descendit, ut nos ad coelestis regni lucem evocaret: in tenebras humanas se demisit, ut homines tenebris immersos ad lucem divinam eveheret. In Virga Aaronica simul germina , flores & fructus: in Virga Davidicae radicis, benedicta viriditas Deitatis, deliciosus flos humanitatis, & salvificus fructus beatitatis conspiciuntur, porriguntur, exhibentur. Vir- Virga Aaronis sanctuario illata, flore, virore & vigore fuit decorata: Virga benedicta Isai in crucis arbore, tanquam testa exarens per passionem. ex sepulchro instar floris prorumpens per resurrectionem, in coelum efflorescens per ascensionem, fructum ferens post ascensionem, amygdala dulcissima, dona Spiritus S. largissime distribuerat, adhuc distribuit, & perpetuo distribuet, immortalitatis & gloriae flore & decore regnans ac triumphans. Aaroni munus Sacerdotale : CHRISTO Sacerdotale, Propheticum, Regium Virga florida tribuitur. O quanta mysteria! Canat elogia huic Virgae Virgilius, sed Christianus: adsonet lyra, sed Davidica, Spiritu S. animata concinat vox laudum plena divinarum, corde laetitia coelesti exultante. Vos, o mortales! in bonis operibus steriles, in malis fertiles, D 2 in in utrisque aridi, ad mirandam hanc Virgam accedite, ut reviviscatis; decerpite, ut floreatis; edite, ut fructus feratis. CHRISTUM, qui est Virga per potentiam, flos per fragrantiam, fiructus per amoris dulcedinem, frondes per sedulam protectionem, appetite, apprehendite, tenete. Virga haec arida, aridas mentes vestras, fidei apprehepsione germinantes, oris confessione florentes, virtutis operatione fructus edentes reddet. Florete igitur confessione, tanquam palmites; frondescite regeneratione, tanquam olivae; fructum ferte sanctificatione, tanquam amygdali, amygdala svavissima verae agnitionis, constantis fidei, haud fucatae pietatis: usque dum Virga haec arida arida corpora vestra, per mortem arefacta, in aridum pulverem redacta, reddet virentia, florida, fructifera. Erit tempus, cum uno momento florebitis, frondescetis, fructum feretis. O quantum miraculum! Laetamini coeli! gaudete terrae! exultate morules! ii. 28 II. Collatio Christi nati cum Virga arida. FLoridam Aaronis Virgam Christi typum fuisse, plurimi Doctorum unanimi consensu fatentur: qua ratione vero cum repnesentarit, non eadem omnium est sententia. Nos missa opinionum varietate, sohs vestigiis inhaerebimus in Scriptura S. expressis; quibus vere Christum inveniri non incertum est. Etsi vero totam vitam Christi, cum ejus triplici officio, quo Mediator est defunctus, & cum ejus merito, ac suppliciorum perpessionibus designari non est dubium: nunc tamen ea potissimum, quae ad nativitatem pertinent, breviter exponemus. Hic autem primum se contemplandam offert Virga, prout ex virente arbore excisa aruit, arida in florem se induit, eoque Christum ipsum adumbravit. Hic enim cum Dei Filius unigenitus, ejusdem cum Patre majesta-tis ac potentiae, summa beatitudine floreret; exinaniens seu exuens sese illa majestatica Dei forma, in naturae nostrae infir-mitatem se demisit, & carne induta, formam servi assumsit, factus obediens usque ad mortem, & eam quidem crucis, servorum ultimum & atrocissimum supplicium. En mani-festam ariditatis illius significationem! Idem cum, ut Redemtor, ex virtutis divinae obumbratione genitus, ab omni peccato immunem, ipsaque imagine divina ornatam humanitatem induisset, adeo, ut ea, qua Adamus adhuc innocens primum polluit, felicitate florere potuisset: hac etiam ita se abdicavit, ut omnium mortalium peccata luens, horumq; supplicia, ac promeritas poenas in se derivans, male-dictionem subiret, & ut agnus Dei, offerens se pro peccatis mundi, in igne irae Dei exaresceret. Haec ariditas quam D 3 do- 29 dolorosa, onerosaque fuerit, si scire cupis, audi ipsum ita qui-ritantem: Arescit ut testa vitat mea, [et] lingva mea adh[ae]ret faucibus meis, [et] in pulvere lethali me collocas. (h) Sed res postulat, ut hanc ejus ariditatem in ipsa nativitate quoque intueamur. De Salvatoris recens nati curatione nihil aliud legitur, nisi quod fasciis involutus in praesepio jacuerit. Quibus signi-ficari videtur, non tantum communem omnium in santium, ex matris utero progredientium, sortem eum subiisse, pri-mumque in mundo vivendi momentum doloribus ac sup-pliciis, horumque indice vagitu incepisse; sed praeterea necessariis quoque in tali statu fomentis maximam partem destitutum fuisse. Nam cum in diversorio locus ei non concederetur, nisi in stabulo; cum cunarum loco in praese-pio jaceret; cum hospitum & domesticorum curam pernoctan-tium insolita multitudo distraheret: quam plurima ad ejus curam necessaria pauperrimae, ideoque ab omnibus contemtae relictae que matri omittenda fuisse quis non videt? In tanta rerum omnium inopia, num illu, qui morbos nostros susce-perat, qui dolores subierat nostros, qui per omnia similis infantibus factus erat, bene se semper corpusculo habuisse, nec aegrotationes, ex ejusmodi rerum statu oriri solitas, sen-sisse gravissimas credibile est? Intuere hanc Virgae Davidicae ariditatem, Christiane; sed ita, ut non circa externa tantum haereas, sed ad interiora penetres, & in causam hujus rei inquiras. Inspice pectus ejus tenerrimum, amoris intensis-simi flammis, ac desiderio te servandi beandique ardentissi-mo flagrans. His tostus ignibus Salvator tuus exarescit: hoczelo domus Dei ardens consumitur. Has flammas tamdiu in- (g) Psal. XXII. 16. 30 intuere, donec & tuus animus amore ejus, qui exarescere voluit, ut ariditatem tuam in viriditatem floremque conver-teret, exardescat , & tua fiant verba B. Bernhardi: Amore Jesu langveo, [et] corde totus ardeo. Hic amor ardet dulciter, dulcescit mirabiliter, Sapit delectabiliter, [et] delectat feliciter. III. Collatio stemmatis Davidis cum Virga arida. SIcut ipsum Salvatorem, ita stirpem quoque ejus & pro-sapiam, ex qua natus est, Virga arida repraesentavit. Uti enim haec ex amygdalo virenti excisa dudum exaruerat; donec jussu Dei in sanctuarium relata reviresceret: ita Maria, ex qua Christus nascebatur, ex florenti antea, & longa Re-gum serie foecundo Davidis stemmate oriunda, arefactam guasi familiam illam ostendit; cum ex tanto generis fastigio in plebejas sortis humilitatem detrusa, fabro nuberet lignario. Audiamus hac de re Esaiam ita vaticinantem: Egredietur Virgula e trunco succiso Isai, [et] surculus e radicibus ejus efflorescet. (i) Quibus verbis ad Virgam Aaronis allu-dere Propheta videtur, dum Virgam, i. e. Christum, ex trunco succiso prodituram dicit. Gesa enim, quod truncum succi-sum reddiderunt, in ejusdem Prophetae c. XL, 24. de trunco usurpatur & ramis & radicibus privato; qualis fuit baculus Aaronis. Hoc apprime Mariae conditionem exprimit. Non enim (i) Esaiae XI, 1. 31 32 enim tantum externo pristinae majestatis splendore & opi-bus, tanquam ramis florentibus, exuta erat, sed ita etiam excisa quasi ex stemmate, ut ne in Davidis quidem habitare ei patria liceret; sed Nazarethi, oppido longissime dissito, connubium hominis plebeji amplectendum esset. Qua ratione non solum factum est, ut non crederetur, Mariam, ac Filium ejus, ex stirpe Davidis esse; sed etiam non major pristinae dignitatis recuperandae spes fuit reliqua, quam trunco radicibus exuto efflorescendi. Quamvis autem spes omnis ademta videretur; illam tamen virgulam non modo non perituram, sed & Nezer i. e. surculum fructiferum fore ostendit, cum addit: [et] surculus ex radicibus ejus (non magis quidem conspicuis, quam in trunco succiso, attamen adhuc in terra latentibus,) efflorescet. Quae verba de Messia agere, ne ipsi quidem Judaeorum interpretes inficias eunt; simul observantes, non Davidem, sed Isai, Davidis patrem nomi-nari, ut humilitas, & sors despectata stemmatis illius circa tempus oriundi Messiae indicetur, Sicuti enim DEUS ex Isai, hominis privati, & civis Bethlehemitici, stirpe Davidem Regem potentissimum ereaverat: ita ex eodem stemmate, sed longe magis depresso, & plane ad incitas quasi redacto, nasciturum Messiam indicat. Id spiritu prophetico pro-apexit praedixitque ipse David, de hac ariditate domus suae ita loquens : Lumine quidem matutino, cum sol oritur; mane, cum non est nubilum ob splendorem, per pluviam gramen ex terra nasci-tur: sed non ita est domus mea cum Deo. (k) (i. e, non ea est conditio domus meae, cum Filius Dei nascetur ex illa.) Quia foedus aeternum posuit mihi, ordinatum in omnibus [et] san- (k) II. Sam. XXIII, 4. 33 sanctum: quod omnis salus mea [et] omne desiderium (tunc completum sit futurum,) quando domus mea non florebit. Qua de re plura adduci possent, si fusius eam persequi vellemus : sed quae prolata sunt, abunde ad typum demonstrandum sufficiunt. Hinc miramur potius sapientiam divinam, quae in abjecta humilitate summae dignitatis fundamenta posuit; eoque ipso docuit, patientiam in mundo arescentis esse signum in coelo inclarescentis. Beati enim pauperes spiritu, quia ipsorum regnum est coelorum. (l) Imo si externus homo cor-rumpitur, internus indies renovatur. (m) Discamus igitur hanc Christi regulam observare: Quisquis ipse se humilaverit, is exaltabitur. (n) IV. Collatio Nativitatis Christi cum florente Virga. VIdimus Sacerdotem Virga Aaronis adumbratum: jam in eadem Matrem ejus adsignificatam intueamur. Ut enim non ex naturali humore secundum consvetum naturae cursum, sed supernatarali virtute fructum Virga tulit, mira-culo divino germinans: ita supernaturali virtute concepit, & praeter rerum seriem, ex Spiritus S. obumbratione, supra naturam peperit sancta Virgo. Hinc canentem nunc Eccle-siam audimus: Non ex virili semine, sed mystico spiramine, Verbum Dei factum est caro, fructusque ventris floruit. Quem- E ad- (l) Matth. V. 3. (m) II. Cor.IV, 18. (n) Luc. XIV, 11. 34 admodum etiam Virga Aaronis dulci spectaculo simul viruit, floruit ac fructus habuit: ita in Matre Domini vigor fuit aetatis, flos virginitatis, honor foecunditatis. Audiamus hac de re beatum Bernhardum: Virga, inquit, ecce protulit, quod ante non habuit: non radicata plantation, non defossa sarculo, non antmata succo, non foecundata seminario: [et] tamen cum illi deessent universa natura jura, protulit Virga, quod nec semine suggeri potuit, nec radice. Virga ergo potuit contra naturam nuces producere: Virgo non potuit contra natur[ae] jura filium gene-rare? Imo ut flos in Virga Aaronica exortus eandem non corrupit, sed potius ornavit: sic Chrisitus ex Maria natus virginitatem non violavit, sed mirabili decore illustravit; sunt verba Petri Da-miani. In Virga Aaronis veri apparuerunt flores, & veri fructus, quamvis producendi ratio non esset naturalis: Maria quoque verum hominem in lucem protulit, verum fructum sui ventris, verum florem; licet modus conceptionis non fuerit naturalis. Hoc ipsum Angelus, ad ipsam mis-sus, explanavit quaerenti, quomodo hoc fieri. posset, cum virum nesciret: Spiritus, inquit, Sanctus superveniet tibi, [et] virtus Altissimi obumbrabit te. Quare quod ex te nasce-tur sanctum, Filius Dei vocabitur. (o) Nos miremur mysterii sublimitatem, veneremur miraculi majestatem, amplectamur beneficii magnitudinem: abscindamus radices in terra fixas, ne succum mortiferum inde hauriamus: figamus fidei radices in hac Virga Jessaea; ut ex ipia Spiritum coelestem accipiamus. V. (o) Lucae 1, 35. Collatio officii Christi Mediatorii cum foliis, floribus, fructibus Virgae. QUamvis ex jam dictis, qua ratione Virga Aaronis typus Christi fuerit, satis clarum sit: maxime tamen ex fru-ctibus id elucere arbitramur. Duo autem horum genera in Virga invenimus. Alios enim illico in gente Israelitica pro-duxit: alios per Christum edendos praefiguravit. Illi erant primum summi Pontificis agnitio ac debita veneratio; deinde pax & tranquillitas in populo; & tandem resipiscentium cum Deo graviter offenso reconciliatio: hi vero fuerunt foliis, floribus, fructibus amygdalinis significati. Utrosque in Sal-vatore, salutis nostrae causa in mundum misso invenimus: illos exemplo, hos typo pramotatos, Quod ad illos attinet, expressis verbis Angelorum Chori eos demonstrarunt, denunciata pastoribus nativitate Christi, ita concinentes: Gloria in excelsis Deo, pax in terra, homimbus benevolentia. En fructus nativitatis Christi, fructibus Virgae Aaronis exacte respondentes! Gloriam, Christo summo Sacerdote Filioque Dei agnito, Numini divino restitutam; pacem conscientiae in terra redditam mortalibus; & benevolentiam Dei reconci-liati, hominibus resipiscentibus reparatam! Quos fructus solos si recte consideraremus, harmoniam typi & antitypi claram satis & evidentem haberemus. Manifestior autem erit, si reliqui etiam typice adumbrati fructus accuratius per-lustrentur. Ecquis enim adducatur, ut credat, frustra, & sine gravi causa, aut rerum sublimium significatione, multi-plex miraculum in uno baculo factum esse! Ad miraculum satis fuisset, si virga arida viruisset: dum vero, praeter viri- E 2 di- 35 V. 36 ditatem, folia, flores & fructus simul protulit; quis myste-rium non subesse intelligit? Folia alioqui sunt vigoris ac viriditatis indices: flores non tantum odorem spirando, internam virtutem produnt; sed etiam fructuum sunt pro-dromi: fructus tandem re ipsa id gustandum exhibent, quorum indicium folia, floresque fuerant. Non puto me a veritatis tramite aberrare, si triplicis officii, quod Mediator & Salvator hominum suscepturus, & ipso nativitatis mo-mento inchoaturus erat, significationem subesse dicam. Ecquid enim manifestius est, quam foliorum imagine ver-borum divinorum praedioationem ostendi? (p) Quid ergo prohibet, quo minus his Propheticum Christi oflicium insi-gniri contendamus? Cum diluvium, quod terrarum orbem inundaverat, reconciliato Deo diffluere coepisset, laeti instar nuncii folium oleae columba, quam ex arcae claustris Noa emiserat, rostro reportavit. Folium illud oleae Evangelii de Christo nato, & per eum reconciliati Numinis gratia mundo reparata, praedicationem adumbrasse non immerito augura-mur. Hoc folium ipsi coelites, magna gaudia ex nato Christo omni populo annunciantes; hoc pastores ex stabulo, conspecto in praesepio Salvatore mundi; hoc ex oriente venientes Magi; hoc Simeon & Hanna, in templo vatici-nantes; hoc alii aliis denunciantes, natum esse mundi Salva-torem, vocibus laetissimis circum tulerunt. Hoc folium olea-gineum ipsum Prophetam magnum ore suo sanctissimo in terram Israeliticam apportavisse, & pacis, cujus auctor & reparator ipse erat, nuncium & interpretem exstitisse, tam notum est, ut demonstratione non sit opus. Ad flores ergo pro- (p) Cons.Ps.1, 34. progredimur, Sacerdotale Christi officium non obscure de-signantes. Perpende enim in illis, praeter foliola, odoris, quem spirant, svavitatem, & fructuum, quos moliuntur, prae-ludia; non negare poteris, imagine quadam ostensum esse, eum, qui ex radice Jessea surrecturus esset, odorem DEO gratissimum spiraturum, quotiescunque preces ad DEUM effusurus, aut latentes in se divinas virtutes miraculis signifi-caturus, aut nostrorum criminum expiandorum causa, dolo-res cruciatusque subiturus esset. Quod in ipso nativitatis momento, cum aeris primum asperitas tenerum corpuscu-lum afficeret, cum in duro incommodoque praesepio ob cunarum defectum poneretur, necessariis fotibus maximam partem destitutus, fieri utique incepit. Cum in circum-cisione postmodum nostra causa sangvinem suum sanctissi-mum profunderet, nonne officii Sacerdotalis flores se aperuerunt? Dulcissimum nomen JESUS, divinitus ipsi impositum, quam svavem spiravit odo[r]em! Audite canentem ejus sponsam: Velut ungventum nomen tuum diffunditur. (q) Ipse Apostolus, hoc Sacerdotale Christi officium describens, dicendi rationem ab odoris fragrantia petit, dicens, eum tradidisse semet ipsum pro nobis, oblationem ac victimam Deo, in odorem bon[ae] fragranti[ae]. (r) Quibus verbis ad sacrificia, quo-rum odore DEUS se delectari dixit, Apostolus alludens, aperte flores illos ob oculos ponit. Id quod in sacrificio Noae dulcissimis verbis exprimtur, dum Deus dicitur delecta- tus esse odoris svavitate, [et] dixisse cum animo suo, se non amplius maledicturum terr[ae] propter hominem, (s) Huc pertinent illa E 3 A- (q) Cant. I. 3. (r) Eph. V, 2. (s) Gen. IX, 21. 37 38 Apostoli solatio plenissima verba, dicentis: Christum Sacerdo-tem, cum mortalis ageret, deprecationes ac supplicationes ei, qui se a morte servare posset, cum vehementi questu [et] lacrymis libasse. (t) Qui odor uti Deo fuit dulcissimus, homini vero saluber-rimus: ita Satanae, regni sui exitium ex regno Christi sur-gente imminere sentienti, non potuit non terribilissimus esse. Hinc enim factum est, ut, cum Hierosolymis, Regem Judaeorum natum esse, expectata dudum fama percrebuisset, regnique ejus flores sese proderent; Herodes cum impiis asseclis suis adeo terrore percelleretur, ut inauditae crudeli-tatis exemplo regno suo consulendum esse statueret. E contrario hujus odoris svavitatem embrio Johannes in utero matris sentiens, laetitiam suam exultando, exemplo aeque novo & insolito significavit. Magi ex longe dissita orientis regione venientes, hujus odoris svavitate capti, novi Regis majestatem ex ipsa praesepii, ac praefentis fortis humilitate mirabiliter emicantem, prostratis in humum corporibus, non tam civiliter venerati sunt, (quippe quod hujus sortis infanti vix conveniens fuisset) quam religiose adoraverunt. Imo in ipsis hujus infantuli gestibus instar florum divinae indolis signa, ut in Mose infante, faltem credentium oculis non obscure se obtulisse, non improbabilis conjectura est. Maxime vero officii Prophetici indicio conspicuos flores fuisse legimus, cum duodecimo oetatis anno in templo senio-res doctoresque sapientia non minus antecelleret, quam Virga Aaronis, inter undecim Virgas duodecima, flore & virore ceteras superans, eoque illud Davidis impleret: Plus sapio, quam Doctores mei omnes, quia oracula tua mea sunt medi- ta- (t) Hebr. V, 7. 39 tatio: senes intelligentia supero, qvia mandata tua teneo. (u) Jam restat, ut fructus quoque amygdalinos in Virga, ex radice Isai enata, consideremus. Hi non tantum ex supra dictis jam satis patent: sed ab Apostolo etiam monstrantur, dicente, Regnum Dei esse justitiam, pacem [et] gaudium in Spiritu sancto. (x) Quae ut liquidius appareant, paucis hos fructus cum amygdalis conseremus. Duplicis hae sunt generis; aliae amarae, aliae dulces. Illas ex arbore naturae suae relicta; has ex perforata & quasi vulnerata edi & produci dicunt. En hic Legis & Evangelii, quibus in morbis animi curandis hic Medicus coelestis utitur, clarissimam imaginem! En fructus amygdalinos, tum resipiscentiae amaritudinem, tum fidei dul-cedinem referentes. Docent alias naturae scrutatores, amyg-dalas amaritudine sua humiditates exsiccare, ebrietatem arcere, viscerum obstructiones amoliri, vitiososos humores expurgare, calculum atterere, maculas eluere, & vulpes, si has gustent, subito necare: dulces vero nutrire vitam, confortare pectus, somnum conciliare, variaque praebere medicamenta? Ecquid autem Virgae Davidicae fructus efficiunt? Nonne noxios ex animo pellunt humores, purgando a lue pestifera vitiorum. pectus, & enervando vitiosas cupidiutes? Quid non ebrietatem modo, sed ipsam potandi insanam libidinem, ceteraque pravarum voluptatum genera verius & efficacius expugnat? Quid morsus, quid vulnera, quid maculas consciein-tiae certius tollit, quam hi coelestis Virgae fructus? Praeterea quid vitae spirituali alimenta, quid nutrimenta fidei ac virtutum soli-darum salubriora confert? Quid vulpinas fictae religiositatis fraudes melius detegit, opprimitque, quam fructus hujus Virgae? Hic enim justitia, quae apud Deum valet, hic pax di- (u) Ps.CXIX,99. (x) Rom.XIV, 17. divina, & animi tranquillitas exoptata, hic aeternae salu-tis certitudo, hic gaudiorum coelestium infinita seges, hic laus ex miseriis, & gloriatio de afflictionum honoribus, hic charitatis divinae flumina, hic solatii divini fomenta, hic cer-tissima praestantissimarum promissionum firmamenta, hic con-sortii cum Deo ineffabilis svavitas, hic vera & constantissima libertas nascitur & donatur. Ut sim brevis, hic bonorum omnium cumulus habetur ac complementum. Quemadmo-dum vero triplici tegumento fructus illi amygdalini involuti sunt, primum calycis, deinde lignei putaminis, tertio mem-branae interioris: ita hi coelestes etiam fructus suis involu-cris absconditi & muniti sunt. Quaeris, quae nam sint illa? Sunt DEI verba, & Sacramenta. His enim involutus est nucleus ille, qui gustatus, & in succum ac sangvinem con-versus, vitam coelestem dat, & salutem sempiternam. Haec qui evolvit, his qui precum ardore, meditationis assiduitate, bonorum agnitorum appetentia, studioque mandata divina exsequendi, rite utitur; is, quam svavis sit nucleus, gustabit. Perpendenda hic jungo verba notatu dignissima Cypriani, Carthaginensis, olim Episcopi celeberrimi, de Ligno Vitae: Si qui, inquit, ex illis delapsa putamina ramis, Et dulces multo rorantes nectare frondes Vescuntur, veros exoptant sumere fructus. VI. Collatio temporum efflorescentis Virgae & Nativitatis Christi. TEmpus Nativitatis Christi respondere tempori, quo Virga floruit, non obscurum esse potest utrumque per-pendenti. Noctu enim floruit Virga: noctu natus est Salvator mun- 40 mundi. Quod illa nox significavit, id haec re ipsa protulit. Quaeris, cur noctu? Quia nox ignorantiae mortalium men-tibus incubabat. Audi Prophetam; Populus, inquit, qui ambulat in tenebris, videbit lucem magnam: super considentes in terra umbrae lethalis lux splendebit. (y) Idem alio loco hoc ipsum fusius exponit his verbis: Surge, luce, quandoquidem advenit lux tua, [et] gloria Jehovae super te orta est. Nam ecce tenebr[ae] operiunt terram, [et] caligo nationes: super te orietur Jeho-va,[et] gloria ejus super te conspicua erit. (z) Tenebris ergo terram operientibus, nasci oportuit, quem Virga noctu florescens designavit: ut adventum Messiae, lucem mundo allaturi, praeter alia nox quoque insigniret. Tenebrarum enim spiritualium, quae mentes hominum Christi recens nati tempore involverant, quasque potissimum respicit Propheta, naturales noctis tenebrae quasi symbolum fuerunt. Ab his tenebris verborum lumina Johannes petiit, cum ait, lucem, in qua vita esset, in tenebris luxisse, nec a tenebris fuisse compre-hensam. (aa) En vero rursus antitypum typo respondentem! Quanta enim populi Israelitici, & inprimis Principum men-tes stupiditatis caligo occuparat! Non agnoscebant Aara-nem, Sacerdotis summi per longum temporis spatium officio fungentem: quo tamen DEUS, non modo populum ex AEgypto educens, & insignia miracula patrans, una cum Mose instrumento usus erat, sed quem etiam aperte multa cum solennitate Sacerdotem populo praefecerat. Cum etiam in conspectu ipsorum terrae hiatus rebelles intercepisset; cum ignis, a Deo per miraculum missus, alios refractarios combus- sis- (y) Esa.IX, 2. (z) Esa. LX, 1. (aa) Joh. I, 4. 5. 41 sisset; cum morbi vehementissimi vis subita quatuardecim millia abstulisset: non quae voluntas DEI esset, intellexe-runt; sed in pertinacia perseverarunt, donec illam Virga florida expugnaret. Tanta caligo, tanta caecitas, tanta duri-ties animorum fuit! Tempore vero Christi nati, quantae tenebrae! Christus Bethlehemi nascitur; nec in ipsa domo, ubi haec Virga efflorescit, agnoscitur. Divulgant pastores, quae ex Angelis audiverant; quae in coelitum agminibus per-spexerant; quae in stabulo praesepioque viderant: sed surdis narrant fabulam; credulitatis nomine deridentur; fanati-cismi ludibrio repelluntur. Veniunt ex orientis regionibus Magi, Christum natum quaerentes: sed nuncius ille dudum expectatus terrore percellit eos, ad quos maxime hoc bonum pertinebat; unicum Pontificem suum sumum, aeque ut Israe-litae, non agnoscentes, nec Bethlehemum proficiscentes. Imo vero ut in solitudine contra Aaronem insurrexerant Core, Dachan & Abiram, ejus interitum molientes: ita hic Herodes cum asseclis suis Christum natum extingvere & ex-tirpare, immanitate furens contendit; adeo ut Bethlehemita-rum innocentissimos infantes ex hac causa occidere nan vereretur. Tanta nox ignorantiae mentes Judaeorum tunc temporis involverat! Tanta malitiae caligo animos indura-verat! Caeterum alia sunt insuper, quae circa temporum, quibus utraque Virga floruit, concordiam se offerunt mi-randa. Cum Virga Aaronica floribus vestienda esset, duo-decim reliquarum tribuum baculi jussu DEI per summum populi Principem in sanctuarium deferebantur. Cum prope esset, ut Virginis Filius nasceretur, & Virga Jessaea effloresce-ret, Augustus, Princeps Imperii Romani, cui subjectus tunc erat populus Judaicus, censu, eoque primo & adhuc insolito, duo- 42 duodecim tribus (Schebbatim, quod & Virgas significat) con-vocavit; quo inter reliquas virgas haec sola primum Bethle-hemi, deinde in templo Hierosolymitano florida conspicere tur, Perpende hic animo tuo, qui Virgam consideras, praeter temporum convenientiam, mirabilem Dei, cuncta dirigentis, providentiam. Non alibi, nisi Bethlehemi, patria Davidis, instar Virgae in sanctuario florescere, & nasci Christum Sal-vatorem tuum oportuit. Num credibile est, Mariam, Naza-rethi habitantem, & vaticinii illius non ignaram, nulla fidei luctamina sensisse, nec, maxime cum appropinquare tempus puerperii sentiret, quomodo id Bethlehemi fieri posset, an-cipitem haesisse? Si hoc, quare cum Nazaretho Hebronem iter faceret, saltem revertens Bethlehemum se non contulit: inprimis cum partum propius abesse non nescire posset. Sed cui majoris difficultatis nodum Angeli, immensam DEI potentiam, cui nihil non obsequatur, respicere jubentis, sermo solverat: ea hic etiam non vult divinis consiliis sua humana temere immiscere, aut Deo non mandante iter, licet necessarium videretur, fuscipere. Tota se DEI voluntati permiserat, renueus, ut servam Domini decebat, in re tanta suo uti arbitrio. Hujus ergo providentiae, hujus consi- lio, hujus directioni rem inversam permittit: fidei (...)-(...) expectans, qua ratione oraculum etiam illud sapientia ejus expletura, & rem tantam effctura esset. Id quod post-modum maxima cum voluptate animi sui, & divinae provi-dentiae dulcissima admiratione, confectum esse ea ratione vidit, quae nulli mortalium in mentem venire unquam potu-isset. Ipse enim Imperator, vastissimi orbis Romani Domi-nator, inscius, & nihil minus quam hoc cogitans, tantae rei illustre sit instrumentum. Censum imperat, quo partu F 2 im- 43 44 imminente; Bethlehemum proficisci, causam nemine animad-vertente, cum Josepho Maria cogeretur: & reliquus simul. populus, quisque ad tribus fuae principem loctim convocare-tur. Sub hoc imperati census, nec non servilis formae, sor-tisque abjectissimae velamento, pariter ut Aaronica post velum snctuarii, Virga novi foederis latebat, in florem se induens, atque fructus in occulto ferens: donec per Johannem prae-cursorem, aeque ut illa per Mosen, jussu Dei in conspectum producta, universo populo monstraretur. Agnosce hic, quisquis Christum amas, occultas sapientiae divinae vias : quae consilia sua, praeter omnium expectationem, mirabiliter exsequitur; si modo promissionibus ejus fidem habemus. Cum imperiis Principum commoventur populi; cum cala- mitates temporum conditio minatur; cum duriisima quaeque videntur imminere: ne timeas! Cogita, sub tali velamento Christum, Virgam floridam, cum suis fructibus latere, tibi- que se offerre. Si plurimi ad haec coecutiunt, velamenti tan- tum sacrem terribilem, cum metu & tremore intuentes: tu ex sacris meliora edoctus, in interiora, quae post velum sunt, fidei oculis penetra: invenies ibi Virgam foliis solatii, flori- bus consilii, fructibus auxilii tuis precibus paratam. Hujus aspectu te delecta; hujus floribus te recrea; hujus fructibus animum tuum conforta. His foliis ad tutam securitatem, floribus ad spem vivam, fructibus ad fidei corroborationem & constantiam utere confidenter. Certe admiranda via- rum divinarum, magna cum animi tui voluptate cernes, & multo cum fructu experieris. VII Collacio locorum nati Christi, & Virgae efflorescentis. PRaeter temporum harmoniam, quibus Virgae laudatae floruerunt, non indigna. consideratione videntur loca, ubi utramque floruisse legimus. Multa ad Ecclesiae mysteria pertinentia, in desertis effecta esse, historiarum sacrarum loquuntur monumenta. Huc Angeli cum Agare colloqui-um, promulgatio Legis Divinae, exstructio sancti taber-naculi, Manna e coelo datum, & alia in solitudinibus non sine mysterio facta pertinent. Inter quae, cum Virgae Aaronicae quoque revirescentia referenda sit; non immerito mysticam aliquam rerum divinarum significationem subesse conjecturamus. Eximirur vero dubitatio, si in antitypo conspicimus, eum, qui dicitur crevisse, ut virgultum, [et] velut stirps e loco solitario, (bb) non solum per vocem Pr[ae]di-cantis in deserto, (cc) verum illum Sacerdotem totius generis humani proclamatum; sed ipsa etiam Patris coelestis, e coelo loquentis, clara voce, & Spiritus S. instar columbae super ipsum venientis apparitione, cum a Johanne in deserto bapti-zaretur, DEl dilectum Filium declaratum esse. (dd) Cum vix natus esset, primum in solitudine coelestes Angeli, claritate Domini fulgentes, rem hanc laetissimam pastoribus annuncia-runt: hi postmodum in pagis, & sparsis desertorum tuguriis, passim, quae facta erant, divulgarunt. Ipsum stabulum, in quo Christus nascebatur, cum pecudis aut armenti esset F 3 re- (bb) Esa. LIII, 2. (cc) Esa. XL, 2. (dd) Matth. III, 17. 45 VII. receptaculum; nec non Nazareth, a virgultis nomen habens, ubi is pertriginta fere annos in obscuro, aeque ut Virga in Sanctuarii caligine, usque ad manifestationem sui latuit; videntur instar deserti Salvatori nostro fuisse. Tandem non hic silentio praetereundum est, ipsam illam solitudi-nem, in qua Virga floruit, hunc infantulum, cum AEgyptum peteret, indeque postmodum revertens in oppidum Naza-reth deduceretur, fuga bis emensum esse. Sicut vero Christi nativitatem, & quae ad eam pertinent, designari solitudine videmus: ita Ecclesi[ae] quoque, in qua ille per Evangelii prae-dicationem habitaturus erat, locum eadem prafiguravit. Nam quemadmodum in pago Virga Aaronis, ab Israelitis reprobata, re-viruit & foecunda fuit; ita in Paganis, Evangelium avide accipientibus, Virga Davidica, a populo Judaico rejecta, locum amplum spatiosumque habuit, ubi floreret, & fructus suos ramis longe lateque porrectis & protensis ederet. Au-diamus haec aperte praedicentem Esaiam: (ee) L[ae]tabuntur, inquit, deserta [et] inculta, exultansque solitudo florebit, ut lilium. Florebit, inquam, [et] exultando gestiens ovabit. Libani gloriam, Carmeli [et] Saronis majestatem adepta: qui quidem Jov[ae] gloriam Dei nostri majestatem videbunt. Nam erumpet in desertis aqua, [et] in solitudine flumina: ita ut stagnent arida, [et] scateant siticu-losa lymphis. Alibi tempus etiam, quo hoc futurum esset, Propheta indicat: (ff) Cum, inquit, effundetur super nos Spi-ritus ex altis: tunc redigetur desertum in arvum, [et] arvum pro sylva reputabitur. Habitabitque in deserto illo judicium, [et] justi-tia in arvo residebit. Nimirum Ecclesia est coetus ex immensa ho- (ee) Esa. XXXV, 1. seq. (ff) Esa,XXXII, 16. 46 47 hominum multitudine electorum; grex a mundi gregibus sepa- ratus, hujusque Pastoris fidissimi curae commissus. Hinc in deserta seorsim a ceteris hominibus, ut ibi in viridibus salu-brius pascatur, deducitur. Est sponsa, quam in deserta (gg) Sponsus ducit, ut ibi dulces cum illa sermones conferat. Hic Manna verum, hic aquam vitae, hic fructus coelestes dat gustandos. Hinc sponsa dicitur adscendere ex solitudine: (hh) hinc eadem desiderat cum sponso suo in rus prodire, ibique pernoctare. (ii) Nemo ergo, vera fide Christo addictus, deserta nimis horreat, aut in iis se desertum iri metuat. Chri-stus est in deserto; Ecclesia est in deserto; viret, floret, fru-ctus fert uterque in deserto: quis ergo sibi metuat? Quin alis fidei indutis, ad exemplum Christi infantuli, insidias Herodis fugientis; ut mulier illa sancta, quam Johannes describit, amicta sole; in desertum, tanquam tutissimum fecessum fuga nos recipimus: ut ibi coelesti Manna alamur, & draconis iras ac insidias felicius essugiamus; in Christo vero vireamus, floreamus, & fructus aeternum duraturos progignamus. SECT. II. De Antitypis secundariis. ORAT. I. Collatio Ecclesiae cum Virga. VIdeamus, Auditores, quid amplius Virga illa Aaronis moneat. Si enim typus Christi est, quid repugnat, quo minus Ecclesiae, quae Christi mystici venit nomine, in ea ima- (gg) Hos. II, 14. (hh) Cant. III. 6. (ii) Cant. VII, 12. (kk) Apoc. XII, 1. imaginem quaeramus? Quid enim sunt illi, ex quibus Eccle-sia colligitur? Ligna arida, ex stirpe Adami, olim quidem florentis, & fructibus foecundi, post vero arefacti, & in sterilitatem prolapsi, misere excisa; ideoque vita, ornatu, fructu spoliata; flammis tandem aeternis comburenda. Sed quos summus Sacerdos, itidem ex arida stirpe natus, manu sua in Sanctum Sanctorum, quod ipse est, intulit; illi in ipso reviviscunt, Spiritu accepto; revirescunt fidei virtute: flores edunt virtutibus fulgentes, & desideria animi versus coelum, instar suffimentorum Deo acceptorum emittentes; fructus ferunt charitatis officia praestantes. Hic aeque ut Virga Aaronis, quotquot sunt srbusculae, omnes carent radicibus, coelitus vim foecunditatis accipientes. Hic enim steri- les animos coelestis pluvia foecundat: hic Paulus plantat, Apollo irrigat, DEUS prosperat. Hic sacri fons Baptis-matis rigat, ut vireant; nutrit, ut floreant; fovet, ut fructus ferant. Cibus Sacramentalis corroborat, & confor-tat; efficitque, ut radices agant in eo, in quo solo florere, & foecundi esse possunt. Ex hoc succus vitalis hauritur; ex hoe florendi facultas attrahitur; ex hoc virtus fructus ferendi impetratur. Hic fides, hic spes, hic charitas, tanquam flo-res propullulant: hic omnis virtutum chorus nascitur, totam vitam ornans, Quot in hac Virga surculos, tot Christo inser-tos vides Christianos: in his vigor eminet sanctae cupiditatis, flores studiorum DEO vitam suam approbandi: fructus operum divina gratia editorum. Haec Virga unica est, quia unica est Ecclesia: reliquae Virgae omnes manent aridae, steri-les, rejectae: Sancta est, quia in Sanctuario floret, & quidem ut rosa inter spinas; ut malus inter arbores sylvestres; ut fructifera inter steriles. Sicut vero Virga illa, confirmato 48 49 Aaronis Sacerdotio, in sanctuarium relata, & arcae foederis inclusa, eaque ratione oculis populi subtracta fuit: ita Eccle-sia plantanda miraculis fuit conspicua: plantata, miraculis cessantibus, vitam suam cum Christo in Deo absconditam habet; ita ut non magis, quam Christus, mundo innotescat, vexationum, quas tolerat, quasi velamentis tecta; eaque ra-tione invisibilis utique existat. Faxit Deus, ut omnes surculi simus in hac Virga; ut vireamus in ea, ut floreamus, ut fru-ctus edamus aeternum duraturos. II. Collatio Christianorum cum Virga. UTi Ecclesiae, ita etiam singulorum Christianorum, ex quibus illa consistit, hic imaginem videmus. Re-praesentat enim Virga Aaronis hominem in statu tum crea-tionis, tum destitutionis, tum restitutionis. Erat Adam in Paradiso amygdalus, vigore vitae beatissimae, flore fragrantis-simo laudum divinarum, fructu svavissimo virtutum perfectis-simarum quam maxime abundans. Radices ejus coelo infixae amoris divini dulcissimos humores abunde hauriebant: inde-que nec virendi vis unquam poterat deesse. Sed fraude hostis hominum infensissimi excisa, & in agrum ab exe-cratione sterilem translata, miserrime exaruit, exuta flo-rida imaginis divinae veste, amissisque floribus, foliis & fru- ctibus. Nec alius ejus usus supererat, quam virgarum poena-lium, quibus alius in alium saeviebat. Sed Deus optimus, quae suma ejus est misericordia, respexit tandem aridas has Virgas, missumque Filium suum aridam Virgam esse jussit, ut illas sibi insitas & implantatas suo Spiritu vivificaret, & pristino G vi- vigori, flori & fertilitati restitueret. Ita reparata per Chri-stum divina imagine, homo primum revirescit, diciturque infans in Christo, regenerationis beneficio factus Dei Filius: quo facto efflorescit, adolescentiae robore firmatus; ubi flo-res bonae fragrantiae futuros spondent fructus: tandem fructi-bus foecundus, Patris mentem induit, auctusque coelestis Patris agnitione vivida, & divinarum rerum usu, Christo filios doctrina salutari gignit. Qui aridam Aaronis Virgam florere ac fructiseram esse jussisti; redde nos etiam vigentes, florentes ac foecundos: ut per Spiritus tui gratiam virtutum floribus ornati, fructibusque fidei praediti, Christi, Filii tui imagine hic in terris conspicui simus, & nominis Tui gloriae aeternum serviamus. III. Collatio Scholarum cum Virga. REi scholasticae imaginem in Virga Aaronis conspici-mus pulcherrimam. Ecquid enim in disciplinam magistris traditur? Ligna arida, rudia, emortua. Ex his Mercurii, non ligtiei, sed Spiritu divino animati, floribus virtutum coelestium conspicui, fructibus sanctorum operum foecundi, publicaeque rei usibus aptati, parari debent. Hac re enim distingvuntur ab Ethnicis Scholae christianae. Sed quis magistrorum, licet excellentissimis dotibus instructus sit, par est tantae rei? Cujus Pythagorae tanta est dexteritas, cujus Apollinis tanta sagacitas, cujus Ciceronis ea eloquen-tia, ut ex aridis lignis florentes arbores possit reddere? At quod humanorum ingeniorum vires excedit, id divinae gra-tiae non impossibile est. Si in Sanctuarium ligna illa arida fe- 50 ferantur; si manibus Sacerdotis summi tradantur; si in arca foederis divini reponantur: revirescent tandem, & floribus amoeni, foliis amabiles, fructibus utiles invenientur. Id quod si, largiente DEO, in nonnullis saltem obtinetur, id laetum non modo parentibus, sed felicioris quoque sortis indicium est patriae habendum. Amygdalus fructibus onusta, indubitatum fertilitatis & frumenti copiosissimi pro-gnosticon esse dicitur, idque multiplici experientia confir-matum: eodem modo si Virga laudata in literarum officinis locum habet; si non tantum flores, sed ipsa etiam amygdala prodeunt, & in juvenum tum pectoribus gustantur, tum moribus conspiciuntur: vaticinium minime vanum sumere inde licet, olim uberrimos optimosque, ut vitae sanctioris, ita etiam divinae gratiae fructus in Republica subsecuturos. Faxit Numen sanctissimum, ut nostra haec bonarum artium sedes, hanc amygdalorum indolem imitetur, & Virgam Jessaeam teneat perpetuo florentem, ac fructibus largissimis foecundam. IV. Collatio Studiosorum cum Virga. CUm Aaronis officium non tantum confirmarit, sed etiam delineaverit Virga Aaronis: non obscure signifi-cari existimo, quae sit indoles boni sapientiae alumni: & unde quis certus esse possit, se ad literarum studia non per-peram animum applicasse. Vulgatum est prpoverbium, Ex quovis ligno non fieri Mercurium: nec omnes baculi in San-ctuarium illati eflloruerunt: solus Aaronis, quia Christi typus fuit, hanc habuit praerogativam, Hujus vestigia qui premunt, sunt genuini sapientiae alumni. Fiat surculus in G 2 Chri- 51 Christo, qui vult revirescere: renascatur ex illo, qui vult florere: maneat infixus illi, qui vult fructus ferre. Nam sine me, inquit ipse, nihil potestis facere. (ll) Qui sine Christo sunt, ne in ipso quidem Sanctuario fiunt sancti. Frequentant offi-cinas Spiritus Sancti, sed manent instrumenta Spiritus impuri: currunt in sapientiae Sacraria; reportant stultitiae insignia: veniunt in eruditionis domicilia; abeunt ruditatis mancipia, ceterum peccandi artibus instructa. Adeo sine Chri-sto nihil sunt omnia nostra studia! Aridus baculus florere sua natura non poterat; sed virtute coelitus immissa: nec ex ligno sua natura arido, & ad quodvis bonum inepto, verus Mercurius, seu nuntius Dei fieri potest, nisi Dei Spiritu vivi-ficante, ac virtutibus codestibus instruente. Qui in Christo sunt, qui ejus Spiritu vivificante nutriuntur, qui ejus do-ctrina eflicaci aluntur; non ingredientes viam peccatorum, nec incedentes in semitis facinorosorum, nec sedentes in cathedra irrisorum; sed delectamenta sua quaerentes in verbis Domini; & ejus leges dies noctesque manu ac mente ver-santes: hi sunt similes arbori ad aquas plantatae, quae suo tempore fructus suos edit, ne foliis quidem pereuntibus, & cunctis, quae peragenda suscipit, prosperatis. Hi sunt, qui plantati in domo Domini, semper virent, semper florent, semper fructus edunt; nunquam marcentes, nunquam defi-cientes, nunquam steriles. Agite ergo, o Vos dilectissimi Commilitones, qui in flore aetatis ac studiorum mecum estis, agnoscite eum, in quo solo vivere ac florere potestis! Induite eum, cujus solius virtus, ut fructibus abundemus, efficere ac praestare potest! Radices in eo agite, qui solus est Zemach, auctor omnis germinationis, fructificationis & salutis! V. (ll) Joh. XV, 6. 52 Usus seu Ratio fruendi Virga mystica. SAtis nunc florentem & fructibus abundantem Virgam contemplati sumus, Auditores: sed sine fructu, nisi fru-ctus ex ipsa decerpamus. Quos ergo? Israelitae, florida conspecta Virga, certi reddebantur, Aaronem divinitus sibi praefectum esse sacerdotem, ejusque facerdotio ad cultum Deo praestandum, salutemque consequendam, se rite & cum fructu usuros. Nobis eadem adhuc ostendit, Jesum esse pro-missum illum summum Pontificem, qui (ae)ternum habeat sacer-dotium, ideoque eos, qui per ipsum ad Deum accedant, perfecte ser-vare possit; semper vivens, ut interpellet pro nobis. (mm) Ecquid igitur officii nostri est, nisi ut ipso, summo atque unico Pon-tifice ac Episcopo animarum nostrarum rite utamur, & per ipsum duci nos ad Deuin sinamus. Ipse se nobis repraesen-tat, ut arbor foliis ac floribus ornata, fructibusque plurimis in usum nostrum praedita: accedamus ergo ad eum plena fiducia, & haec omnia nostra faciamus. Gottholdus, quem beatus fingit Scriverius, arborem videns fructuum copia onustam, interrogat comitem, quid putet, in tanta pomo-rum abundantia adhuc desiderari? Responsum est, nihil aliud, nisi manum avidam decerpendi. Idem hic etiam in Virga nostra fructuum plenissima expeti existimo. Fides enim avida requiritur, quae fructuum praestantiam agnoscens, eorumque desiderio accensa, precibus assiduis manum exten-dat, cirpide decerpat, decerptisque svaviter fruatur. Uti-nam vero permultae essent manus decerpendi studio certan- tes! (mm) Hebr. VII, 27. 28. 53 V. tes! Quae dum mecum meditor, ita nos omnes alloqui haec Virga florentissima videtur: En mortales, qui bene beateque vivere desideratis, sum ego Arbor vitae! Vobis vireo, ne diutius: areatis; vobis floreo, ne nudi maneatis, vobis fru-ctus fero, ne pereatis. Viriditas mea efficiet, ne, ut arida ligna, in ignem infernalera projiciamini; folia mea praesta-bunt, ne nudi a conspectu DEl arceamini; flores mei, si vestros feceritis, dabunt, ut odorem bonae fragrantiae spire tis: fructus, mei. sanitatem menti, robur spiritui, aeternitatem vitae conciliabunt. Ex meis foliis rectius, quam protopiasti ex: ficu, vestimenta, contra nuditatem vestram vobis conficie-tis: amissam enim DEI imaginem vobis restituo, Felicius ex me vitae Arbore decerpetis, quam ex vetita arbore Ada-mus: nam vitam novam, lucem divinam, virtutem caelestem dant mei fructus. Accedite ergo, quibus vivere cordi est; decerpite, quibus salus sua curae est: vescimini, quibus beate vivendi est cupiditas. Nil nisi manus vestras desidero: has intrepide extendite; his cupide arripite; his desiderii vestri sitim explete. Obsequamur ergo voci, nos tam svaviter vo-canti; ut tantis bonis perfruamur, aeternumque salvi simus. PARS III. Fructus Poetici Virgae Aaronicae PROLOGUS. UTi in sceptro Aaronis reviviscente, oculis spectato-rum folia, flores, amygdalae se obtulerunt: ita & nobis in colligendis ex illo fructibus non uno tan-tum modo est utendum. Hinc qui in Sionis vertice quasi plan- 54 plantatam hanc arbusculam hactenus consideravimus, nunc in Parnasso etiam, quos fructus porrigat, videbimus. Vos, Commilitones dilectissimi, qui ex Heliconis pariter, ac Sio-nis fontibus haurire soliti estis, quos vel fructus, vel flores, in Musarm contubernio collegists, in medium proferte Nihil enim es in hac arbore, quod nostris usibus non ser-viat. Aliud delectabit, aliud ornabit, aliud refocillabit. Ne vero ad certamen poeticum provocans, ipse amusus, & in Parnasso hospes videar: Chara cohors juvenum, te florida Virga Aaronis Provocat, ut flores Palladia arte legas: Et doctis facias digitis de flore coronas, Quae caput exornent, pectora quae recreent.___ SECT. I CARMINA LATINA. I. EPIGRAMMATA I. Re&a furgens, tede florens. ILle ego, qui quondam florens in stemmate vixi, Post vita exutus marcida virga fui. Ars fecit baculum, quia ramus eram bene natus, Et recta sursum tendere svetus eram. Floribus ornatus nunc sacrum insignio honorem; Quem pariat Virgo, Virga ego significo. Ut recta surgas, studeas, virtute magistra: Namque eris in Christi florida Virga manu. II. 55 Divina omnia gratis. Slccarum in medio virgarum ego floreo sola. Quaeris, cur? Gratis gratia amare solet. Non datur ex coelo quicquam, ceu debita merces: Nec patitur meriti gratia connubium. III. Alunus cuique suum placeat. BIs sex in numero baculorum ego floreo solus; Namque unus tantum debuit esse virens. Mercurius ligno ex quovis nulla arte paratur: Nec rectos baculos quaelibet arbor habet. Quodlibet est, summi quod lege Dei esse jubetur: Hinc sit contentus munere quisque suo. IV. Suum cuique tempus. ME genuere dies multi, vitamque dedere: Unica me baculum reddidit hora brevem, Unica me reparans sterilem nox floribus ornat: Unica me fructus edere noxque jubet. Plurima nunc arcae illatus per secula vivo: Quos peperi fructus, secula nulla timent. Frucibus, hisce meis reviresco in pectore sacro, Qualibet aeque hora, quolibet atque die. 56 II. 57 Fidei speique nox ministra. NOx mihi dat flores, nox folia, nox quoque fructus: Nox credenda parat, dante videnda die. Spes non hauc quicquam, nisi quod genuere tenebrae; Quando dies oritur, spesque fidesque perit. Splendidior tenebris fidei lux emicat ardens: Ut luna, ut stellae, sole latente micant. VI. Nox honori, lux moerori. CUm nudus sterilisque essem, vitaque carerem, In conspectu hominum, luceque apertus eram. Dum vireo, dum florum exornat gratia, fructus Dum pario, tenebrae me, nigra noxque tegunt. Christus, quem signo, vani contemtor honoris, Foedum supplicium luce nitente tulit. Ast noctu in stabulo Rex Regum nascitur orbi: Victor & ex tumba nocte ruente redit. Quando honor obtingit tibi, temet subtrahe luci: In tenebris constans lumen honoris erit. Si pudor obtenebrat mentem, ne subtrahe luci: Non tenebras tenebrae, lux sed amoena fugat. VII. Honor unice esto Christus. STemmate cum crevi, me despexere virentem: Exutus viridi stipire, nullus eram. H Post V. Post arte ornatus, Mystae cum sacra parantis, Curvarem digitos, servus honoris eram. Gratia sed coeli cum me florere juberet, Me Christi testem respiciebat honor. Non natura ornet; non ars; utraeque ministrent: Solus, cui servis, sit tibi Christus honor. VIII. Coelum, non terra foecundat. QUaeris, cur caream radice, ego Virga Aaronis? Coelum, non tellus, munera tanta parat. Qui florere cupis, qui fructus edere gestis, Haerere in terrae visceribus caveas. E coelo dantur vires, quae floribus ornant: AEthereae nubes munera tanta pluunt. IX. Virga dulce frui. AD dulces sedeo umbras ego surculi, Aaronis fuerat qui baculus tener. Hic ramos teneros tendit ad aethera, Ac frondes virides. At latus irrigat Fons vitae, recreans pectora aquis sacris: Juxta vivificus colligitur cibus. Has quis delicias pratereat pius? Quis tam florida non praeferat aridis? II. 58 Certamen Poeticum. FLoribus ac foliis nocturno tempote adornor: Monstrat, non generat pulchra serena dies. Fortunae in tenebris miseris bona plurima florent: Arenti Virgae nox dat amica nuces. Floruit Aaronis, vegetante Deo, arida Virga: Me florere jubet spes quoque fisa Deo. Aaronis viruit vi Numinis arida Virga: Ille Deus faciat, virga ut ego viream! Expecta tempus, si matura edere gestis: Ne properans pereas, nux ut amygdalina. Tolle moras, animo qui vis florere, vigere: Virga hoc Aaronis clamat Amygdalina. Flebile principium sors exoptata sequetur: Arida nam floret Virga, jubente Deo. Tandem hiemes steriles aestas foecunda sequetur Si tibi, ut Aaroni, sacra verenda placent. Si Deus in nobis, agitante calescimus illo: Absque hoc aremus, nil nisi ligna sumus, Ergo agitante Deo studeamus, corda calescant. Quo Virga? simus nos quoque fructiferae. III. Colloquium Poeiticum. A. V Idimus eximium ex fterili ergo quod arbore natum est, Sed quid, si sterilis mens manet, ista juvant? B. Si sterilis mens est, fac fias Virga Aaronis; Nam tibi tunc pariter fertile pectus erit. H 2 Dic II. 59 60 A. Dic sed, Amice, mihi, qui fiam Virga Aaronis? B. Si cor, ut arca, tuum Virgam Aaronis habet. A. Si cor habet Virgam, qui fructus pectore crescunt? B. Justitia atque fides, pax, amor atque salus. A. Num licet ex Virga fructus quoque carpere svaves: B. Hos fructus cupido carpere corde licet. A. Ergo carpamus manibus certantibus illa, Dulcia pectoribus quae sacra Virga tulit! B. Carpamus fidei manibus cupidique fruamur Fructibus aethereis, quos sacra Virgo tulit. A. Qui sapit, is cupide hoc decerpet amygdala ramo: Namque sitim relevant, pectoraque exhilarant. B. Qui sapit is fructus decerpet ab Arbore vitae: Serpentis stygii quippe venena fugant. A. Gloria sit Summo, sit laus aeterna Jehovae: Arbore qui vitae nos fovet atque beat. B. Gloria sit Virgae, viruit quae germine sancto, Quo nos florentes fructiferosque daret. IV. Certamen Poeticum II. A. Ucleus est dulcis duplici sub cortice; frange : N Ni frangas, nunquam nucleus ille juvat. B. Nucleus est duplici sub cortice amarus; edas hunc: Nam sanum pectus nucleus illo dabit, A. Arida si potuit revirescere amygdalus; eccur Mortua non vireant pectora, dante Deo? B. Arida si potuit revirescere amygdalus, & me Quaeso, Deus, facias surgere vivisicans. A. Est stultus, properat nimium qui, ut amygdalus arbor; Ante diem namque is tendit in exitium. Est 2. Olim hic ex arido Fecit baculum florentem: Reddit nunc ex mortuo, Hominem Deo viventem: Honor, decus, gloria, Sit pro tanta gratia. 61 B. Est prudens, properans florere, ut Virga Aaronis: Namque bona acquirit plurima, dante Deo. A. Scissa ferunt fructus in cortice amygdala dulces: Dulcia quo gustes, pectora scissa feras. B. Scissa ferunt fructus in cortice amygdala amaros: Dulcia ne noceant, fructus amarus adest. A. Ex Virga Aaronis gustabit amygdala nemo: Pascere Judaeos debuit ille cibus. B. Ex Virga Aaronis gustabit amygdala quivis: Si modo, qua prendat, non caret ille manu. A. Qualia sint Virgae florentis amygdala, quis scit? Dulcia num sapiant, num vel amara, latet. B. Qualia sint Virgae florentis amygdala, constat: AEger amara cupit; dulcia sanus amat. ODE 1. LAus sit DEO maximo, Virgam qui jussit virere! Laus sit pio Domino , Scholam qui jubet florere! Honor, decus, gloria, Sit pro tanta gratia; Servet is Gymnasium, Vestiatque mentes flore! Prosperet is oppidum, Patres foveat amore! Honor, decus, gloria, Erit pro hac gratia. H 3 EPI- 3. 62 EPILOGUS. AD Vos nunc, Magni, se flectunt verba, PATRONI , Grates, quas possunt, pectora grata ferunt. Nam rudibus patulas habuistis vocibus aures; Quas minus exculcas crassa Minerva dedit. Hunc Vestrum colimus submissa mente favorem: Hoc studiis nostris calcar adesse juvat. Aaronis baculum qui fructus edere jussit, Ejus Vos PATRES gratia larga beet. Vos jubeat, Vestrosque simul, florere, vigere: Vos ut abundetis fructibus, efficiat. Curia florescat, nec non Ecclesia, resque Publica perpetuo, Gymnasiique salus, SECT. II. Deutsche Bedichte. 1. Eine Erzehlung von der grunenden Kuhte Aaronis. Ls das erwehlte Volck noch in dem wusten Lande/ A Richt weit von Canaans verheissnen Granssen stund: Geschah es/ dass ein Theil zu seiner grosten Schande/ Eich einer Frevelthat Bossheit unterwund. Sie wolten Aaron nicht vor ihren Herrn erkennen/ Der in dem Heiligthum als Driester dursste stehn: Dahero sahe man das Erdreich sich zertrennen/ Und Dathan/ Abiram/ zur Hollen Abrund gehn. Das Das Feuer frass zugleich/ die/ so da rauchern wolten/ Und eine Plage nahm viel tausend andre hin! Daran die, irrenden sich kluglich spiegeln solten: Doch blieb der meiste Theil auff seinem Cigensinn. Damit GOtt nun die Wuth des Volckes mochte zahmen/ So solt ein Wunder-Stab des Priesters Zeuge sevn: Dahero hiess der HErr zwolff durre Stocken nehmen/ Die legte der Prophet ins Heiligthum hinein. Als dieses nun geschehn/ und Moses hingegangen/ Zu sehn/ was in der Nacht des Hochsten Hand gethan; So fand er Aarons Stock mit Frucht und Bluhten prangen/ Vor Fretud erstaunende sab er dis Wunder an. Er bracht ihn bald hervor/ dass man ihn tonte sehen/ Die Fursten nahmen auch die durren Stabe hin: Sie wurden all aus dem/ was in der Nacht geschehen Am Stecken uberzeugt/ es sen des Hohsten Sinn/ Dass Aaron solt alle in Der Hohe-Priester bleiben/ Und in das Heilige mit seinem Nauchwerck gehn: Dazu als Christi Bild das Werck des HErren treiben/ Und alle Jahr einmahl vorm Gnaden-Stule stehn. Der Stecken ward darauff ins Heiligthum geleget/ In welchem war/ was GOTT dem Volck zur Speise gab: Wo auch das Zeugniss lag/ das GOtt in Stein gepraget/ Das dritte Denckmahl ward da dieser Wunderstab. Erkenne/ lieber Mensch/ wie Der sehr weit verfehlt/ Der ohne Gottes Wort sich etwas unternimt: Nur der ist angenehm/ den Gottes Huld erwehlet/ Ein jeder bleib in dem/ wozu ihn GOtt bestunt. Und 63 Und wenn er keine Krafft zum Guten bey sich findet/ So such er sie bey dem/ durch den der Stecken grunt: Wird durch Gebet das Herss im Heiligthum entzundet/ So wird gar bald geschenckt/ was zu dem Bluhen dient. GOtt/ der du Aarons Stab in Blattter eingehullet/ Bekleid und zier auch mich mit der Gerechtigkeit! Der Du das durre Hols mit Bluth und Frucht erfullet/ Mach auch mein durres Herss zur Bluth und Frucht bereit! 2. Auff Beschneiden/ Folgt Bekleiden. Ch war ein schlechtes Holss/ als ich am Stocke grunte: I Doch da des Kunstlers Hand mir Safft Fc und Leben nahm/ Da macht er/ dass ich erst dem Hohen-Priester diente/ Und also ein Geschick und Zierde uberkam. Als mich des Himmels Gunst bernach mit Krafft beschenckte/ Und mir in einer Nacht Laub/ Bluht und Fruchte gab/ Da stillt ich alle Noth/ die meinen Fursten tranckte/ Ich ward fur allem Volck des Hochsten Wunder-Stab. Man lasse die Natur nur nicht nach Willen leben/ Man schneide fleissig ab/ was nicht zur Bessrung dient/ So wird der fromme GOtt auch seine Gnade geben/ Dass man als Gottes. Stab in seinem Tempel grunt. z. 64 65 Nach entkleiden Trag' ich Seiden. 3. Ls meine Zweigelein noch grunend an mir stunden/ A hat mich zu sehen sich kein einger eingefunden: So lang ein bunter Nock mein frisches Holss bekleidt/ Blieb Ehr und Herrligkeit von meinen Granssen weit. Alle in als mir ein Schnitt mein grunes Kleid genommen/ Da hab ich Nuhm und Ehr auff einmahl uberkommen: Mich trug des Fursten Hand/ da ich die, Zierde war Dess/ der selbst zierete die gansse Priester. Schaar. Doch sieses war zu schlecht/ ich ward noch mehr erhoben/ Als mich des Himmels Gunst anblickete von oben: Ich triegt in einer Nacht/ was sonst im ganssen Jahr/ An dem/ wovon ich kam/ noch nie geschehen war. Noch grosser aber ward ich bald darauff geachtet/ Als mich das gansse Volck in meinem Schmuck betrachtet: Ein jeder wuste nun/ wer Hober-Priester sey/ Mein Anblickt machte sie von ihrem Irrthum frey. Wol dem! der mit Gedult kan Schmach und Unrecht leiden: GOtt zieret ihn hernach mit Schmuck und weisser Seiden. Denn legt man nur vorher die Hochmuths-Blatter ab/ So wird man ganss gewiss des Hochsten Wunder. Stab. J 4. 66 Auff entziehen/ Folgt das Bluhen Ls ein gescharffter Stahl mir meinen Zierraht raubte/ A Den in der Heymaht ich bey meines gleichen trug; Als eine starcke hand mich ganss und gar entlaubte/ Und als ein todtes holss zur Erden nieder schlug; Als ich im Staube lag/ und niemand mich mehr achte; Da ich von alle dem/ was mir gegleichet/ kam: Geschah es/ dass man mich zu einem Stecken machte/ Und dadurch in die Zahl der Fursten Stabettahm. Ich ward ein Ehren-Stab ins Hohen-Priesters Handen/ Ich muste seines Amts und Standes Zeuge seyn: Und als hernach das Volck die Hoheit wolte schanden/ Trug man uns alle zwolff ins Heiligthum hinein. Da ward ich in der Nacht voll Blatter/ Bluthen/ Ftruchte/ Die mir des Himmels Gunst vor allen andern gab: Und als hernach der Tag mit seinem sussen Lichte Anbrach/ kam ich hervor als Gottes Wunder-Stab. Lass Durch das Heiligthum dich von der Welt abziehen/ Von Dem/ was du von GOtt entfert zu seyn erkannt: So wirst du auch wie ich im Tempel lieblich grunen/ Und als ein Wunder-Stab seyn in des Hochsten Hand. 5. 4 67 5. Ein Besprach von der grunenden Kuhte. Fr. MUs ist dis/ das man dort so schon gleich einem Baumlein sieht? A. Es ist der Stecken Aarons/ der Frucht tragt/ grunt und bluht. Fr. Wie! ist es nur ein durrer Stab/ moher komt ihm die Frucht? A. Die Frucht komt von der Gottheit her/ die heile/ was verflucht. Fr. Ist dis das Keiss aus Davids Stam/ das gar verdprret war. A. Dis ists/was durch den heilgen Seist Maria uns gebahr. Fr. Was ists fur Frucht/ ist sie auch gut dem/ welcher sie geniesst? A. Versuch es nur/ es wird dadurch das Leben selbst versusst. Fr. Darff aber auch von dieser Frucht geniessen/ wem beliebt? A. Es stehet einem jedem frey/ den seine Noht betrubt. Fr. So lobt mit uns den lieben HErrn/ der diese Ftrucht gebracht! A. Wir loben den/ der uns dadurch zu Gottes Kindern macht. Lobt GOtt/ ihr Christen allzugleich in seinem hochsten Thron/ Der heut auffschleusst sein Himmelreich/ und schenkt uns sei- nen Sohn. J 2 6. 68 Der durre Stam Ist Gottes-Lam. 1. L Assen sich am durren Stam/ Jemahls Bluht und Fruchte sinden? Ja! denn hier ist Gottes Lam/ Das verdorrt fur unsre Sunden: Aus dem wachst die susse Frucht/ Die vertreibt/ was sonst verflucht. 2. Was aus Davids Stam entspriesst/ Das grunt und bringt Lebens-Fruchte: Wer desselben Krafft geniesst/ In dem wird gar bald zunichte Alles was die Seele kranckt/ Und in bittre Noht versenckt. 7. Das Fruchtbar-machende Heiligthum. Fr. MOher hat dis Baumlein Frucht in so kursser Zeit genommen? A. Es hat sie im Heiligthum aus des Hochsten Hand befommen. Fr. 6. Fr. Ists im Heiligthum geschehn/ warum sind die andern Stecken Durre blieben? A. Weil sie sich nicht auch liessen so erwecken? Fr. Kan man denn im Heiligthum auch zu solcher Krafft gelangen? A. Ja! wenn man dem Baumlein weis als ein Sprosslein anzuhangen. Fr. Was ists denn/ dass auch in uns solches kan zu wege bringen? A. Gottes Geiste/ der krafftig weis in die Herssen einzudringen. Fr. Ist es nicht der heilge Geist/ der im Hersen Abba schreyet? A. Ja! der ists/ der Leib und Seel im lebendgen GOTT erfreuet. Fr. Go so lasset uns darum unsern lieben Vater bitten? A. Thut es/ er wird euch mit Lust und viel Freuden uber- schutten. Ein Besprach von den Fruchten. Fr. MAs fur Fruchte bringt der Stecken/ der so wunder. bar gebluht? A. Es sind Fruchte/ die der Glaube/ nicht des Leibes Auge sieht. Kanst 69 8. Fr. Kanst du sie denn aber nicht zeigen/ oder nur beschreiben? A. Fruchte sinds/ die meisten theils der natur verborgen bleiben. Fr. Ey so sage doch mit kurssem/ was es renn fur Fruchte sevn? A. Diese flossen in die Herssen Gottes Huld und Liebe eir.. Fr. So sinds Frucht aus Gottes-Reich/ die uns Paulus langst beschrieben? A. Ja sie heissen/ sich in GOtt freuen/ und bestandig lieben. Fr. Was ist denn noch mehri zu finden? Ist auch etwas Bitterkeit? A. Ja die ist fur allen Schaden von dem besten Arsst bereit. Fr. Darff man abeer auch davon ohne Unterscheid geniessen? A. Ja/ man lasse nur fein wiel Buss-und Liebes-Thranen fliessen. Ein Besprach mit dem Baumlein. Seele. Todles Baumlein/ bist du nicht aus Isai Stain gekommen? Christus. Aus Isai Wurseln hab ich die Menschheit ange- nommen. (nn) S. Warumb bist du denn so klein? Solst du nicht wie Ge- dern prangen? E. Ich wil/ dass das kleine Volck konne meine Frucht erlangen. (oo) War. (nn) Apoc. II, 12. (oo) Matth, IX, 70 9. 10. Ebens-Baum/ lass deine Frucht L Uns Verdorrete beleben! Gieb/ was die Begierde sucht Derer/ die nach Bessrung streben! Nahr uns mit dem Lebens-Safft/ Schenck uns neue Glaubens-Krafft. 2. (pp) Joh. XIII, 12. (qq) Ps. LXXXI, 11. (rr) Matth.VII, 7. 71 E. Warum bluhst du in der Nacht/ und nicht lieber an dem Tage? E. Weil ich bier bin abzuthun Sunde/ Finstermruss und Plage. (pp) E. Ach so bitt ich/ Liebster/ dich/ mache mich auch frey von Sunden! E. Nim von meinen Fruchten hin/ so wirst du Genesung finden. E. Gib mir/ dass ich allzeit kan meiner Seelen Hunger stillen! E. Thue deinen Mund weit auff/ so wil ich denselben fullen. (qq) E. Wie kan matt die Lieblichkeit deiner sussen Fruchte schmecken? E. Wers verlangt/ der darff nur hier seine Glaubens-Hand ausstrecken. E. Meine Glaubens-Hand ist schwach/ wie du weist/ du wolst sie starcken! E. Bitte / suche/ klopffe an: so wirst du bald Hulffe mercken. (rr) 72 Pfropff uns alle in dich ein/ Durch des heilgen Geistes Werecke: Dass an dir als Zweigelein/ Wir auch durch des Glaubens Starcke/ Grunen/ bluhen/ fruchtbar seyn/ Unter deinem Gnaden-Schein. Eine Bermahnung zum Genuss der Fruchte Ie ihr Ergessligkeit lange gesucht/ DKommet und sehet die liebliche Frucht! Laster und Sunde Tilgt sie geschwinde: Wer hier nicht isset/ der bleibet werflucht! 2. Sehet die Bluthen/ wie riechen sie schon! Sehet/ wie sie sich mit Kauchwerck erhohn! Lasse eure Sitten Damit beschutten! Lasse eure Seuffzer zu GOtt damit gehn! 3. Sehet die Blatter/ wie herrlich sie seyn! Hullet in selbige kunstlich euch ein. Denn sie bekleiden/ Besser als Seiden/ Zieren viel schoner als Edelgestein. 4. 2. 11. 4. 12. Eine andere Bermahnung zum Genuss. 1. Osn/ liebes Herss/ erquicke dich/ LAn Mandeln/ die so sussiglich/ Herss/ Seel und Sinne laben/ Du siehest hier an Davids Keiss/ Was in dem Himmels Paradeiss Seyn vor erwunschte Gaben. 2. Man schmackt/ wie susse JEsus sey: Der Zutritt zu ihm stehet frey: Man darff hier sicher nehmen: Vollkommene Gerechtigkeit/ Ist hier das beste Ehren-Kleid Dem/ der sich kan bequemen. 3. Die Liebe Gottes flosst sich ein/ Gleich einem sussen Freuden.Wein/ Wenn man davon geniesset: Man ruhmt sich kunffger Seeligkeit: Es wird/ was sonst in dieser Zeit Betrubt/ hiedurch versusset. K 13. 73 Sehet das Baumlein/ wie wachst es so fein! Da doch nicht Erdreich noch Wursseln da seyn! Hisnlisches Leben Wird euch gegeben: Macht nur die Herssen vom irrdischen rein. 74 Es ist das Baumlein/ das das Leben/ So ewig wehrt/ kan wieder geben; Es ists/ von dessen Blattern man Kan seiner Sunden Blosse decken/ Dass man sich nicht darff mehr verstecken/ Und nun vor GOtt bestehen kan. 4. Die Bluthen zeugen von dem Garten/ Auff welchen alle Fromme warten/ Und von der Fruchte Uberfluss/ Die man wird anzutressen haben/ Mit den'n man sich wird ewig laben/ Ohn allen Eckel und Veroruss. Der erquickliche Genuss der Fruchte. 1. Un wil ich mich bier niedersessen/ N Und an dem Baumlein mich ergessen/ Das in Dem Heilighthum gegrunt: Ich wil an seiner Bluth und Fruchten Mich laben/ und mein Hersse richten Zu dem/ der mich bey GOtt versuhnt. 2. Es ist das durre Reiss von Jesse/ Wenn ich von seinen Fruchten esse/ So werd ich inniglich erquickt. Wenn ich der Bluthen Krafft empfinde/ So hab ich Labsal fur die Sunde/ Die sonst das arme Hersse druckt. 13. 3. 5. 5. 75 Du edles Reiss/ lass deine Fruchte Mir nimmer kommen vom Gesichte/ Dass ich nicht nach verbotner Lust/ Nicht nach Egyptens Topffen sehe/ Dein Will alle in an mir geschehe/ Nichts sey mir ohne dich bewust. 6. Lass deine Schonheit mich bekleiden/ Und damit/ als mit weisser Seiden Geziert vor deinem Throne stehn! Lass deiner Bluthen Sussigkeiten/ Mein durres Herss so zu bereiten/ Dass es sich kan zu dir erhohn. 7. Lass an dir ein Zwgeiglein bleiben/ Damit durch deines Geistes treiben/ Ich grune/ bluhe/ fruchtbar sey/ Und rechte Glaubens-Fruchte bringe/ Dein Lebens-Safft tieff in mich dringe/ Dass ich dir dien' ohn Heucheley. 8. So wil ich deinen Nahmen preisen/ Und embsig suchen zu erweisen/ Dass ich/ der ich vor durre war/ Durch deines Geistes Kraffte grune/ Dir auch von ganssem Herssen diene/ Und in dir bleibe immerdar. 9. 9. Auch wil ich di[...] dort ewig die[...]men/ Wenn ich werd einsten herrlich grunen/ Mit Fruchten in dem Paradeiss: Da wil ich mit der Engel-Choren/ Mein Halleluja lassen boren/ Und singen: GOtt sey Lob und Preiss Beschluss. O gebe GOtt/ dass wir auch wachsen und bluchen/ S Und hisnlische Schonheit von Christo anziehen! Er lass uns derein mit Fruchten erscheinen/ Und angenchm werden bey Grossen und Kleinen! Er schenck uns viel Kraffte des Geistes von oben/ Auff dass wir als Priester ihn ewiglich loben! Er lass ung dis alles auch dazu noch dienen/ Das unsre verdorrete Aeste ausgrunen! Er mache/ dass unsre Stadt wachse und bluhe/ Und gebe viel Guts fur bisherige Muhe! Er lass in der Schule viel Zweiglein, auffgehen! Die vor ihm in Bluthen und Fruchten einst stehen! Er lasse die Vater der Stadt auch mit Ftruchten Des himlischen Seegens viel Gutes ausrichten! Und endlich uns allesamt dahin gelangen/ Wo die/ so GOtt liebet/ in Cwigkeit prangen! 76 14.