DISSERTATIO HISTORICO-CRITICA DE MORIBVS JVVENTVTIS SCHOLASTICAE IN ACADEMIA ATTICA, QVAM A. D. XVIII. JVL. anni GYMNASIO Dantiscano saecvlaris IN AVDITORIO MAXIMO HORA IX. MATVTIN. PVBLICE DEFENDENT GOTTLIEB WERNSDORFFIVS ET JOANNES DANIEL SCHVLTZIVS, ~ GEDANENSIS, DISSENTIENDI PARTES TVENTIBVS MICHAELE WASZKOWITZ, GED. NATHANAEL FRIDERICO FROM, Mariaeb. CHRISTIANO KASCHVB, ged. GEDANI TYPIS THOMAE JOHANNIS SCHREIBERI, MAGNIF. SENATV - ET ILL. ATHENAEI TYPOGRAPHI. I N C L V T A E REIPVBLICAE GEDANENSIS PROCERIBVS ILLVSTRI BVRGGRABIO REGIO; PERMAGNIFICIS, GENEROSIS ET MAXIME STRENVIS DOMINIS PR AESIDI ac PROPR AESIDI CAETERISQVE PRAECONSVLIBVS PATRIAE PATRIBVS; NEC NON MAGNIFICIS, GENEROSIS ET MAXIME STRENVIS dominis CONSVLIBVS ET SYNDICO PLVRIMO SPLENDORE CONSPICVIS; TVM PRAENOBILISSIMIS, CONSVLTISSIMIS, AMPLISSIMIS DOMINIS JVDICII PRIMARIAE CIVITATIS ASSESSORIBVS JVSTITIAE MODERATORIBVS AEQVISSIMIS; VIRIS EXPERIENTISSIMIS, AMPLISSIMIS, DOCTISSIMIS DOMINIS JOA. ERNEST. KVLMO PROTOPHYSICO, JOA. EILHARD.REINECKE, BENJ. GOTL. a SCHROEDER VIRIS SVMMVM, MAXIME, PLVRIMVMQVE REVERENDIS VERBI DIVINI IN VRBE PATRIA PRAECONIBVS PRAESERTIM DOMINIS M. JOANNI BENJ. DRAGHEIM AD AED. B. CATHARINAE PASTORI ET OB ANIMAE SVAE CVRAM DILIGENTER GESTAM ALIAQVE BENEFICIA ABVNDANTER SIBI COLLATA PATRIS INSTAR VENERANDO; M. JOANNI FIDALCKE, AD AED. D. BARTHOLOMAEI PASTORI; HINC SVMMVM REVERENDO, CONSVLTISSIMO, EXPERIENTISSIMO VIRIS EXCELLENTISSIMIS, CLARISSIMIS, DOCTISSIMIS GYMNASII GEDANENSIS RECTORI, INSPECTORI, ET PROFESSORIBVS CAETERIS, PRAECEPTORIBVS, FAVTORIBVS, STVDIORVMQVE PROVECTORIBVS DEMISSO MENTIS CVLTV OB INSTITVTIONEM PRIMAMQVE ANIMI INFORMATIONEM ET INNVMERA ALIA BENEFICIA AETERNVM COLENDIS; TVM VIRIS ADMODVM REVERENDIS ATQVE DOCTISSIMIS JOA. MATTHAEO WAGNER, APVD TRVTENAVIENSES, M.GVIL.PAVL.VERPOORTENN, APVD STVEBLAVIENSES, ET DANIELI HERM. RICHTER, AD AED. D. MICHAELIS, VERBI DIVINI MINISTRIS VIGILANTlSSIMIS; VIRIS NOBILISSIMIS ATQVE SPECTATISSIMIS DOMINIS SACELL.D.MAR. ANTISTITIBVS TVM NOBILISSIMIS ET SPECTATISSIMIS DOMINIS AD.AED. D.JOA. ANTISTITIBVS ET VIRIS NOBILISSIMIS, GENEROSISQVE JOA. GOTTLIEB PEGELAV, JOA. BENJAMIN ENGELCKE, GODOFREDO REYGER, JACOBO MARTENS, JOA. NICOL. ZIMMERMANN, PATRICIIS HVJVS VRBIS MVLTO HONORE ORNATISSIMIS; NEC NON VIRIS NOBILISSIMIS ET SPECTATISSIMIS HENRICO MARTENS, et MICH. FRIDERICO REINECKE, MERCATORIBVS FLORENTISSIMIS; MAECENA TIBVS, PATRONIS AC FAVTORIBVS VENERANDIS, COLENDIS, OBSERVANDIS HANC DISSERTATIONEM IN SVI STVDIORVMQVAE SVORVU COMMENDATIONEM, QVAECVNQVE FAVSTA EX ANIMO APPRECANS, HVMILLIME CONSECRAT TANTIS NOMINIBVS SVBJECTISSIMVS CVLTOR JOANNES DANIEL SCHVLTZIVS. Fuerunt antiquissimis temporibus in Graecia & qui docerent eruditas dilciplinas & qui discere vellent: fuerunt & literarum schola: scholarum quaedam leges & consvetudines. Tamen qui veterum rem scholasticam cum horum temporum instituris compararc & priscorum doctorum imaginem, qualem videt esse nostrorum, informare animo suo vellet, multum is profecto a vero aberraret. Apud Graecos nemo, qui magistratuum jussu auspiciisque publice docuisset, reperiebatur: doctorem sponte agebat quisque, qui artis suae saris peritus sibi videbatur nec defuturos sibi auditores confidcbat: stipendia magistris praebebantur publice nulla, & plerique ne a discipulis quidem mercedem privatim accipiebantr non aedificium certum erat, nedum publicum, libi schola congregaretur, sed ubicunque liberet & ad quem locum aut casus duceret aut temporis alicujus opportunitas, saepe inter porticus & deambulationes, in horto, in soro, in convivio philosophi disputabant: horae ad docendum nullae erant statae, sed quando libebat & quoad libebat, docebat quisque, ut disputationes non tempore, sed argumenti, quod tractabatur, natura aut amplitudine circumscriberentur: nec vero aut dignitate aut imperii jure aut dilciplinae quadam facultate magister auditores antecedebat, nisi aut aetaris reverentia aut scientiae admiratio aut discentium utilitas eum ab 3 DISSERTATIO aequalitatis conditione eximeret: neque inter ipsos doctores, qui faepe erant multi & varii, collegii ulla lodalitas constituta erat: suam enim quisque habebat scholam & peculiares veluti discipulos: diccipulus vicissim suum habebat magistrum unum, nec plurium audiendorum facultas dabatur: neque ideo discebantur eruditae artes, ut quis ad reip. officia aut magisiratus aut honores redderetur idoneus, sed animi & excolendi & oblectandi gratia. Quae omnia apud nos longe aliter se habent, ut formam veteris rei scholasticae admodum diversam esse pateat. Placet, prisearum scholarum mores & instituta paullo accuratius describere & hisce paginis antiquitates scholasticas, maxime Atheniensium, non eas quidem omnes, tamen aliquas memoria dignas persequi. Primum igitur, inter multos artium doctores, qui Athenis aut philosophiam aut eloquentiam profitebantur, nulla erat collegii societas, nullum communis artis vinculum, sed pro se quisque docebat seorsim suos, neque eos patiebatur aut cum aliis magistris, aut cum aliarum scholarum juvenibus quicquam habere commune. Serius contigir, saecculo demum XIII. ni fallor, ut in academiis, quae tum institui incipiebant, multi doctores in concordiam communeque societatis vinculum coirent, & qui eadem prositerentur studia, in eundem or dinem, quem Facultatem appellabant, colligarentur.Idque scholae inferiores, saeculo demum XV. ur puto, Rud. Agricola quodam auctore, constituae, sic imitatae sunt, ut scholae moderatores collegae existimari & discipuli a multis simul discere possent. Ante haec tempora & omnino ante saec. XII. diseentes uno utebantur magistro, magister suum habebat gregem solus: nisi quis aut senio gravatus aut discipulorum multitudine coactus aut itinere morbove impeditus amicum, qui vices suas obiret: aut secum operas partiretur, sibi substitueret: quale quid de Libanio accepimus, Calliopium vicarium asciscente, & de Pataeno catecheta Clementem Alexandrinum, itemque de Origene Heraclam. Alias, unus magister sufficere existimabatur cuivis arti. Quare qui eloquentiam Athenis discere ad Protagoram accedebat, aut ad Hippiam Eleum aut Prodicum aut Gorgiam, aut ad alium, sed eum unum: neque unquam legitur Vide Libanii epist. 540 & 1034. ejus Orat. XXVI. to. 2.p.599.a. HISTORICO - CRITICA. 3 legitur quispiam plures simul magistros frequentasse, utut iIIi, quos nominavi, rhetores iisdem temporibus florerent Athenis. Qui philosophiae cupidus erat, aut in academiam ad Xenocratem contendebat, aut in peripatum ad Aristotelem, aut in poecilem porticum ad Zenonem aut ad Diogenis cynosargen, aut ad Epicuri hortum, auditurus unum, cum docerent plures. Desertoris & transsugae loco habebatur, qui praeter ma-gislrum suum probaret alium, maxime diverlae familiae. Fuerunt quidem, qui non contenti unius magistri praeceptis, accederent etiam ad aliorum disciplinam percipiendam , ita tamen, ut simul pristino magistro valedicerent, aut non prius, quam si priorem amisissent. Sic Cittieus Zeno audivit viginti annis Stilponem ac Xenocratem, sed post Cratetem missum; & Plato, sed post Socratis necem, a Pythagoraeis, Heracliteis ac Parmenideis didicit; quod tamen ipsi & inconstantiae opprobrium conciliavit & disciplinam ipsius diversorum praeceptorum confusione corrupit: quamvis ne deseruisse quidem Socratem videri posset, qui alias prorsus disciplinas, non easdem , quas a Socrate accepiste ab illis deprehendatur. Contra magnae semper laudi fuit AEschini & Xenophonti, Socraticis doctrinis unice adhaesisse. Postea denique cum Imperatorum Romanorum liberalitate multi simul philosophi, sed variarum familiarum, publice iussi essent docere, cum etiam Athenarum civitas rhetorum publicas cathedras erexisset, licebat audire multos , neque tamen audiebantur ab ullo multi, nisi forsan in publico urbis theatro, ut ab hospitibus et a vulgo. Quisque enim unum probabat philosophandi genus aut Stoicorum aut academicorum aut peripateticorum, repudians & caeteras disciplinas & earum magistros. Rhetorica praecepta quisque percipiebat ab uno, & imitabatur unum. Vnde Philostratus & Eunapius in vitis Sophistarum & Laertius in vitis philosophorum, ab quo quisque fuerit institutus, in vita cuiusque commemorare solent. Quin etiam singulae disciplinae singulis urbibus veluti magistris delegatae deprehenduntur, ut medicorum schola Alexandriae, ubi jatrosophistae celebriores docebant, ut JCtorum academia Beryto Syriae urbi, quorium, Diog. Laertius lib. VII, §. 4. Laertius lib. III.§.6. 4 DISSERTATIO qui jurium Romanorum cupidi erant, Saecculo IV. proficisci debebant, ut eloquentia Athenis. Porro cum citeriore aetate Musae omnes, veluti e reliquo terrarum orbe profligatae, in coenobia religiosorum hominum confugissent, atque in his solis scholae haberentur , eaeque ingenti hominum multitudine frequentatae, tamen unus reperiebatur magister artium universarum, quem tum appellabant scholasticum: qualem scimus v. c. Fuldae fuisse Hrabanum Maurum ac Walasridum Strabum, in Britannia Bedam Venerabilem. Postea quoque, cum bonae artes e coenobiorum claustris jam sensim in liberiorem aerem exire coepissent, cum scholae in urbibus surgerent, unus tamen juventutem artibus impertiebat, non passurus aemulum. Hujus generis aliquid e fatis Abaelardi cognoscimus, hominis Saec.XII. doctissimi & disputatoris subtilissimi: qui quoties ullo loco aperiebat scholam, alteri ejus urbis magistro obsidionem intendere credebatur discipulosque quasi ad defectionem provocare. Ipse de nova sua schola extra Parisiorum urbem in Monte S. Genovefae scribit: Extra civitatem scholarum nostrarum castra posui, quasi eum obsessurus, qui locum occupaverat nostrum. Quin etiam in ipsis academiis recens natis, ubi fine dubio docebant eadem plurimi, unus a quoque discipulo audiebatur. Idque ex ipsa Authentica Friedrici Imp. cognosci, observat Herm. Conringius, quippe ubi juveni lireris operanti non magistri, sed magister suus, tribuatur. Quia tunc temporis, inquit, nondum obtinebant Collegia professorum aut magistrorum, sed singuli docebant et agebant res suas. His rebus id quidem commodi obtinebatur, ut una methodo instituti juvenes a syncretismo disciplinarum longe abessent, nec facile confunderentur teneriora ingenia varietate praeceptorum & institutionis, utque magistrorum ratae lententiae absque alienorum placitorum commixrione integrae ad posteros fideliter transmitterentur ; tamen multo plus incommodi exinde nasci debuisse facile perspici potest. Taceo, juventutem Vide Bayle diction.art. Abelard, Authent. Habita, C. Ne filius remarque D. p. 19. pro patre. Conringius de antiquitac. acad. suppl. p. 371. HISTORICO-CRITICA. 5 ventutem ita asvefactam jurare in verba magistri, a pervestigando vero abductam, nunquam per se sapere didicisse: taceo, factiones sectarum ita nutritas, mutuaque odia aucta: taceo, difficiliorem redditam lectionem intelligentiamque librorum aliorum, qui scripti essent alio docendi modo aliove verborum usu, aut ordine alio, ac magistri: taceo arrogantiam inanemque doctrinae opinionem facilius crevisse , ut quis prorsus se putaret eruditum, si, quod percipere posset a magistro uno, id sideliter edidicisset: taceo, multo plus temporis consumtum discendo fuisse, quam si plurium magistrorum institutio simul juvisset docilitatem. Id unum dico, quod nunc data opera expositurus sum, eo instituto non aemulationes obtrectationesque magistrorum modo incredibiliter fuisse excitatas, sed & juvenum diversae scholae contraria studia contrariasque factiones, sui cujusque magistri admiratione, aliorum doctorum contemtione, ad perpetua jurgia feralesque digladiationes saepe inftammatas: quin & ipsorum juvenum mores ob eandem causam, turpi pestiferaque magistrorum indulgentia & adulatione corruptos, ad majoris petulantiae ac nequitiae licentiam provocatos. Quorum nihil omnium contigisset, aut certe non tantam in inlaniam degenerasset, si scholarum variarum sodaiitares in unum quasi corpus redactae, & magistri quadam collegii conjunctione ad concordiam invitati fuistent. Etenim ista lortis collegiique copula honestissimum quemque facile impedit, ne rodat aut lacerer collegae famam aut doctrinam, communesque discipulos in alterius odia instiget. At verus illud institutum multorum ferax malorum extitit, quae potissimum Saeculo IV. exarlerunt: quamvis & alia bene multa litium & obrrectationum exempla ante haec tempora & post eadem extant. Neque enim vel Plato vel Xenocrates aequo animo tulerunt Aristotelem Musis plaudentibus docentem, neque Aristippum Diogenes aut Carneades Chrysippum reliquit intactum. Etiam accusationes & irrisiones, quas Socrates aThrasymachis pertulit, eo consilio susceptae fuere , ut ille ab institutione juvenum atque hi a frequentando Socrate deterrerentur ; ut ait Himerius Sophista Oration. IV. Vide Arriani dissert.Epicteteae lib. IV. 5 6 DISSERTATIO [...] Socrati maculas inurebant, ut hac scilicet ratione eum a consvetudine juvenum abstraherent. Quid denique Abaelardum cum Campellanensi & Anselmo commisit, nisi invidia & aemulatio? Quid paullo post eos, qui jus canonicum in academiis explanabant, cum iis, qui jus civile? Serius coepit disci utrumque simul. Quid inter philosophos, ut vocantur, Scholasticos Nominalium & Realium facttiones aluit? Quare nunquam defuerunt intestina & quasi civilia eruditorum bella, nullos habitura triumphos. Tamen praecipue saeculo IV. & plura & illustriora persiferi hujus mali exempla dixi reperiri, eaque cum Athenis, tum etiam aliis in urbibus. Etenim Sophistae, ita enim tum vocabantur, qui juvenes forensibus shudiis addictos eloquentiam docebant, cum magno numero prositerentur artem Athenis in sua quisque schola, eo laborabant morbo, ut aemulos ferre nollent, ut se mutuis calumniis, irrisionibus, accusatio-nibus vexarent, dicipulos suos in eos armarent & incenderent , ab istis abductos juvenes ad suam transducere scholam studerent, publici theatri aditu obsesso oratores alios arcerent, saepe etiam infeftis signis cum cohortibus suis inter se deproeliarentur. Ita Eunapius Sardianus, vitas Sophislarum illius aetatis describens, plerorumque mores nobis informat, ut calumniandi, invidendi, obtrectandi, vexandi cupiditate in se mutuo exarsisse ostendat; neque ipsum Prohaeresium, magistrum suum, caetera egregium virum, ab isto communi morbo liberum fuisse, affirmare ausit. Libanius Antiochenus multis locis stomachatur adversus eos parentes, qui filios suos Romam ad latinam linguam discendam, aut Alexandream philosophiae causa, aut ad atticos rhetoras ablegent, nec potius retineant domi atque in disciplinam tradant sibi. Etiam Himerius, svaurssimus orator, cujus paucissima edita sunt, plura scriniis nostris asservantur e Vaticanis et Bodlejanis codicibus descripta, is, inquam, ipse plurima malevolentiae, obtrectationis, injuriarum corruptissimaeque totius vitae sophisticae indicia facit. Oratione IV. traducit aemulos Sophistas, a quibus Libaaius Orat.III.p. 41.& Orat. V.p.84. editionis Venetae Bongiovanni. HISTORICO-CRITICA. 7 quibus ludibrio habitus calumniisque aspersus fuerat, eosdemque imagine inimicorum Socratis adumbratos & cum Thrasymachis ac Callielibus comparatos, graviter pungit. Alia Orat. XIII- iterum de calumniis in se sparsis edictisque adversus se promulgatis conqueritur: & Orat. XXII. invidiam fortunae, qua eloquentissimus quisque maxime affletur, vituperat, tandemque exemplo Vlyxis ad tolerantiam se componit, [...] Alio loco Orat. IX. adversariis suis miserabilem invidentiam exprobat, cujus impetum supprimere nequeant, sed Jovem sibi praesidio fore sperat. Verum neque ipse invidiae stimulis agitatus non fuit. In Orat. XXXIII. suam scholam cum majoribus mysteriis Eleusiniis comparat, antisophistarum scholas cum minoribus mysteriis; & in Orat. XXXIV. sortem deplorat eorum juvenum, qui aliis magistris commissi sint, ae praeter ignorantiam nihil discant. Suis vero interdicit aditu ad publica urbis theatra, ubi, cuicunque liberet, is dicendi facultatem habebat & proinde mali aeque ac boni oratores audiebantur, auresque jubet meliori voci praeberi & se unum audiri. Namque Orat XXII. f. leges scholasticas edicens seribit: [...] fuge vulgaria auditoria, ac praebe aures meliori magistro. Atque communem omnium Sophistarum hunc fuisse morbum , ut invidis vocibus conviciisque se mutuo incesserent, ex instituto docet Ludov. Cresollius theatro veterum rhetorum lib. V, cap. 14. Idem antisophistarum metus & aliud malum parere solebat, vanitatem, gloriationem, fastumque sophisticum, cum, qui videri cuperent caeteris antecellere , pleno ore suas ipsorum laudes ostentare neque parci esse suarum virtutum admiratores deberent. Legatur hanc in sententiam laudatus Cresollius lib. V, cap. I. p. 437. neque documenta inanissimae jactantiae deliderabuntur. Libanium narrat Eunapius oblatam sibi ab Imperatore Praefecturam honorariam recusasse, quae tamen dignitas ab ipso Augusti fastigio secunda erat, rationemque adjecisse, [...] nempe Sophistae nomen Praefecti Praetorio dignitate jam excelsius esse. Neque alio sensu fuit Himerius, qui omnes honores a se profitetur repudiatos, quod majorem Eueapius in Liban p. i35.m. 8 DISSERTATIO jorem gloriam e cathedra sua adipiscantur: Orat. XVIII. [...] Hancce ob causam Sophistae auditoria sua [...] appellare solent. Etiam illud satis insolens & fastuosum, quod Himerius Orat. XXXII. suam famam cum Isocratis gloria comparat, quem ait cathedram quidem habuisse Athenis, famam nominis vero per totum terrarum orbem diffusam. Eloquentiae autem suae venustatem mirifice depraedicat idem ubique; ut Orat. XV. mollissime reprehendens negligentiores discipulos, qui auditiones suas obire intermiserant: [...] ecquae, inquir, auditio svavior mea lingua est? quis habitus declamantis aspectu jucundior ? quae cantatrices aves ita vernant, &c ? Ex eodem fonte manavit Sophistarum adulatio & indulgentia, quibus vitiis juventus non potuit non funditus perdi. Namque assentando alere vanitatem & connivendo peccata praeterire & magistro & disciplinae & discipulis perniciosissimum est. Sed Libanius & Himerius juventuti exquisitissimis vocabulis abblandiri solent. Sic verbi causa Himerius in Ecloga XlX.Photiana de juvenibus suis scribit:[...] Meae vero opes non aurum Lydium sed juvenes quidam sunt, iique aspectu venerabiles et generosi spiritus, quippe ex ipso Jovis pectore prognati. Quae tamen toleranda viderentur, nisi severitate disciplinae istis adulationibus perdita, Sophistae justo indulgentiores in peccantes extitissent Talem se fuisse non dissimulat Libanius Orat. XI. p.171. nuper edita Venetiis Anton. Bongiovanni benesicio. [...] Sunt nonnulli, inquit, qui non pauca ediderunt petulantiae in me documenta, HISTORICO - CRITICA. summa imis vertere et vel mihi se anteferre ausi: nec tamen poenam dare jussi aut poenam repetere studui, sed insanire eos sivi et insaniam eorum pertuli, neque reprehendens eos, si auditionem neqlexissent, neque ejiciens, si eam frequentare viderentur. Hunc meum morem quivis appellet, nil enim impedio , sive simplicitatem, sive incuriam, sive humanitatem. Non discrepat Himerii institutum, praesertim natura mitis & blandi, qui Orat. XV. eos vituperans magistros, qui severiore castigatione discipulos puniant, se prositetur malle blandioribus verbis in sui amorem reducere peccantes [...] meum vero gregem meosque alumnos ratio et persvasio deducat ad Musarum prata sontesque, ac loco tristium plagarum carmina eos mulceant, nunquam enim vultu austero tetvicoque ospexerim meum ovile; ut eo pacto mutuum inter nos amorem nutriamus & imperium meum per musicum veluti concentum concorditer administretur. Quare, licet illiberalibus conslictibus juvenes inter se digladiarentur, nonnulli scholas incuriosi negligerent, alii tumultuarentur seditiose, tamen mitissimus Himerius placat, migitat, lenit, non punit, nisi orationibus XIX. & XX. & Ecloga XVII. Sed metuebat nimirum, tanquam maximum Sophistae [...] ne feverius appellati discipuli ad Antisophislas deficerent. Tales igitur cum essent doctores, in alios Sophistas maledici, invidi, arrogantes, in juventutem indulgentes et segnes, quis sperasset meliores juvenum mores? Imo Athenis tum omnia tumultuum & digladiationum plena, ut magistratuum flagellis & securibus opus esset: juventute magistrorum suorum aemulationibus & obtrectationibus ad jurgia, rixas, verbera, vulnera & caedes inflammata. Etenim juvenes, rnagistris absentibus, saepe & magistris ducibus, cum juvenibus alterius ludi manus conserebant in via, alteri magistro auditores viabducebant suoque gregi vindicabant, theatra vi occupabant, magistris aliorum ludorum exturbatis, Sophistas ipsos, DISSERTATIO quos inciderent, male multabant, juvenes contrariae factionis casu obviam factos verberabant aut etiam necabant. Gladiatorum ac latronum ludos, non hominum Musis operantium, putares esse atticas Scholas. Hujus perversitatis plurima reperiuntur documenta atque exempla in scriptoribus illius aetatis; quae nunc studebimus explanare, maxime cum animadvertamus ipsum Ludov. Cresollium, qui tamen cateras res ad Sophistarum rationes & mores studia pertinentes accuratssime descripsit, hunc locum vix tetigisse. Eunapius saepe intestina illa juventutis bella memorat; ut quando exponit, quo pacto ipse venerit Athenas & cum aliis juvenibus multis statim ab naviculario fuerit ad Prohaeresium Sophistam deductus. Vbi navis in Piraeeum appulerat prima vigilia, starim in portu juxta locum, quo descendebatur in terram, praesto erant nonnulli veluti in excubiis positi variarum scholarum fautores, excepturi recens advectos juvenes. [...] Sicut scilicet in mercatoriis urbibus ad stationes navales & plaustrariorum diversoria affeclae mercatorum excubant, ut emtores alliciant, merces praeripiant, hospites deducant. Istos excubitores ut falleret nauclerus atticus, statim, caeteris negotiis sepositis, eadem adhuc nocte juvenes, quos advexerat, licet febricitans Eunapius aegre ambularet, Athenas in urbem deducebat ad Prohaeresium, tantaque tironum multitudine senem exhilarabat. [...] Hunc locum ab interprete Hadr. Iunio minime intellectum, sic interpretor. Navicularius, qui forte vetus Prohaeresii hospes erat, universum illum discipulorum numerum, pulsata janua, domum Prohaeresii noctu Eunapius in Prohaeresio p. 103. HISTORICO - CRITICA. noctu adduxit. Erat autem eorum tantus numerus, ut vel so!i, qui adducebantur, integrum coetum sophisticae scholae constituere ac ludum magistri sua multitudine complere viderentur, maxime his temporibus, quibus inter Sophistas de uno juvene aut duobus dimicabatur. Istorum vero juvenum quidam corporis robore excellentes viribus suis causam magistri juvaturi erant, siquando dimicandum effet; quidam opulentia insignes erant, opibus suis factionem sustentaturi; quidam & viribus & opibus mediocres erant. Quare tota Prohaeresii domus gaudio et risu replebatur, quippe tantis incrementis & schola & factione aucta. Postea commemorat Eunapius, ut eadem fere hora novelli juvenes jussu Prohaeresii a veteranis quibusdam discipulis iisque Prohaeresii necessariis fuerint in manus accepti & statim solemni ritu qer balneum initiati. [...] Hi ergo veterani, cum in vicinia habitarent, recens advectos juvenes excipiebant: atque tum hi juvenes in balneo coetui veteranorum inserebantur cum multa pompa multoque risu et joco. Sic illi, Eunapio excepto, persungebantur ea lavacri caerimonia. Ipse, cum convaluisset e morbo, magistri hortatu a veteranis iisque robustioribus absque joco multo balnei initiatione affectus postea suit. [...]Prohaeresius advocans discipulorum validissimum quemque et fortissimum et manuum viribus praesignem, diligo, inquit, juvenem ejusque salute laetor: quod si igitur gratum mihi facere vultis, ita eum balneo publico recipite, ut omni joco et illusione abstineatis. Videmus in locis his insidiantes per emissarios suos juvenibus Sophistas, certantes de uno alterove novitio, laetantes de incremento scholae, laudantes robustissimum quemque; etiam inter juvenes videmus quosdam viribus eminentes ad auctoritatem scholae suae tuendam factio nemque DISSERTATIO nemque suam corroborandam ipsas vires corporis veluti [...] ac tributum conferre, non alia re magis, quam lacertis & nervis & manuum audacia commendabiles. Scilicet lacertosi ad digladiationes illas maxime idonei erant. Quod veroEunapius balneum memorat, cujus usu novelli discipuli in gregem veteranorum recepti fuerint, id quale sit, cognoscitur ex Gre-gorii Naz. Orat. XX. in Basilium p. 328. a. Olympiodoro apud Photium cod. 80. p. 190. Libanio Orat. I. Venetiis edita p. 13. itemque ex Jo. Meursii Graecia ludibunda p. 22. atque Herm. Conringii diss. de antiquitatibus academicis diss. IV. p. 118. Nimirum ea veluti academica lustratio erat, conferenda cum illo pennalismo & cum illa depositione, quae ante centum adhuc annos in plerisque Germaniae academiis usitata erat, ludibrio & irrisione novellorum studiosorum constans. Athenis qui recens advenerant primum a sodalibus hospitio honesto, non gratuito tamen, excipiebantur, posl a quolibet lacessebantur conviciis, injuriis, jocis, rusticitate & urbanitate varia perulantissime, inde cum pompa per forum deducebantur ad balneum publicum, ubi cives graeco more lavari solebant, sodalibus binis anteambulantibus aut sublequenribus. Eo ubi ventum erat, veteranorum quidam praecurrentes balneum occupabant, veluti caeteros aditu & ingressu prohibituri. Qui cum novellis subsequebantur balnei fores ingenti cum strepitu & vociseratione pulsabant ad percutiendos fragoris terrore novellos, reliquis, qui jam intus essent, reclamantibus, referientibus, restare neque ingredi jubentibus. Tandem veluti pace composita ingressus concedebatur, novelli lavabant atque ita ab veteranis aequales & condiscipuli agnoscebantur. Loti induebantur & pallio amiciebantur tanquam scholasticorum juvenum vestitu & insigni. Palliati autem eadem cum pompa eodemque comitatu honorisice reducebantur domum. Sed reducamus jam orationem ad Eunapium, porro statum academiae atticae descripturum. Narrat igitur, ut Juliano Sophista mortuo, multisque Sophistis creatis. Prohaeresio, Hephaestione, Epiphanio, Diophanro, Sopoli & Parnasio, quidam horum contemri jacuerint, quidam multitudine auditorum floruerint, Eunapius in Prohaeresio p. 108. historico - Critica. [...] Namque deteriores eorum, nempe Sopolis & Parnasius, solo nomine Sophistae erant, neque valebant ultra cancellos & suggestum, exercentes eloquentiam in forensibus litibus ad tribunalia judicum & in declamationibus theatri, caetera prorsus defecti discipulis; sed meliores eorum ac vi majore dicendi pollentes statim universam urbem Athenarum in suas partes trahebant, neque urbem solum, sed universum romano imperio subjectum orbem, cum Syri & caeteri ad Orientem spectantes populi Epiphanium, Arabes Diophantum, Prohaeresium AEgyptus, Pontus, Asia tota probarent ac sequerentur. Itaque inter se non de eloquentia contendebant, sed de integris nationibus propter eloquentiam suam. Cum autem Prohaeresius naturae excellentia, inquit , & ingenio primas habere videretur, ingenti ac gravi orto dissidio, caeterorum Sophislarum seditio tantam habuit vim, ut Proconsulem Graeciae corrumperent ac Prohaeresio urbe pulso, ipsi regnum eloquentiae soli haberent. Paullo tamen post favore novi Proconsulis Prohaeresius Athenas remigravit, repertisque veteribus discipulis scholam denuo aperuit. Idem Eunapius alio loco, de privato Iuliani Sophistae auditorio loquens, dissidia & jurgia factionum gravius depingit: Tanta erat, inquit, Athenis civium & juvenum illis temporibus commotio, ut civitas videretur antiqua illa civilia bella resumsisse, quae olim cum tyrannis suis pro libertate gessisset, atque intra moenia sua voluisse discrimen experiri. Quapropter Sophista nullus jam audebat theatro publico conscenso verba pro concione facere, sed quilibet eorum, quod minus erat periculolum, adjunctis sibi juvenibus, quorum plausibus contenti essent, in domesticis auditoriis declamabant. [...] i. e sed in domesticis privatisque theatris declamantes, ascitis adolescentulis, qui sibi loco populi plauderent, non amplius de capite Eunapius in Juliano p. 96. •1* DISSERTATIO pite periclitabantur, sed tantum de plausu ac declamatoria voce. Veruntamen est mihi in hoc loco corruptelae suspicio & legendus forsan fuerit aliter commodiore sensu: [...] i. e. sed intra privatos parietes cum adolescentulis suis disputabant, cum plausus publicos amisissent, (aut remissiore voce disputabant,) non periclitantes adhuc de vita, ut antea in publico, sed solos plausus & declamatoriae vocis laudes perdentes. Neque tamen hanc conjecturam urgeo aut valde laudo. Postea exemplum affert Sardianus rhetor ejusmodi periculi, quod Sophistis subeundum in publico fuerit. Ferociores, inquit, discipuli e ludo Apsinae in illo civili bello manus injecerant Juliani Sophistae juvenibus, sed manus graves & vere Laconicas, (erat autem Apsines domo Spartanus,) tamen veluti injurias ipsi passi essent, verberatos accusabant. [...] Hic autem contendo scribendum esse,[...] namque[...] erant Iuliani auditores, utut magister ipse pugnae interfuisse ex eo intelligatur, quod postea una cum juvenibus causam dicere jussus fuit. Postea copula videtur inserenda: [...] Accusati igitur in vincula conjiciuntur, Proconsul causam cognoscit, Apsinem ipsum verba facere prohibet, ejus discipulum, qui se actorem proressus fuerat, Themistoclem dicere & accusare jubet [...]Vbi Iunius: et praesidebat Spartae inordinatae ac confusa Themistocles quidam Atheniensis, malorum omnium auctor, qui temerarius atque animi praeceps petulanter cognomine suo ferociebat. Sed nescio sane, utrum Eunapius, ad patriam Apsinae alludendo, voluerit ejus scholam appellare tumultuantem Spartam, quae locutio Graecis, ni fallor, insolita est, anne potius scribendum sit,[...] tumultuantis factionis, uti alio loco p. III. conspiratio HISTORICO - CRITICA. Sophistarum notatur. Deinde illud, [...] non est, ferocire cognomine, sed dedecori esse suo cognomini, quippe petulantissimus juvenis, non pro patria pugnans, ut antiquus illeThemistodes., sed Athenis tumultuans, vere injuriam contumeliamque faciebat illius herois nomini, debuissetque aut nomen mutare aut mores. Vnde conceptis verbis paullo post de eo ait historicus p. 99. [...] Neque enim, jussus pro tribunali causam dicere, potuit dicere. Quare statim Proconlulis jussu e Juliani discipulis Prohaeresius, vinculis solutus, pro se dicit, accusatores refellit, causam probat. Proconsul accusatos absolvit, Themistoclem caeterosque Lacones flagra Laconica pati jubet. Sunt praeter haec, qua: proposui, alia adhuc apud Eunapium petulantiae illius indicia, quae praetereo; potius ex Gregorio Nazianzeno Orat. XX. pag. 327. atticae juventutis mores descripturus. Insano quodam, inquit, suorum Sophistarum studio Athenis tenentur juvenes plerique iique stolidissimi, nec solum ignobiles & obscuri sed etiam nobiles & illustres, utpote qui mixta quaedam turba sunt & juvenes & fervidioribus ad cupiditates animis. Quo igitur modo in circensibus aurigarum factionibus eos affici videmus, qui equorum & spectaculorum cupidi sunt, ut exiliant, clament, arenam versus coelum jactent, sedentes aurigentur, aerem verberent, digitis veluti flagris equos copulent rursusque aliud par eorum componant, quamvis nihil horum facere queant, ut facile se mutuo donent aurigis, equis, equorum stationibus, praesidibus: ita prorsus illi afficiuntur erga magistros suos & erga antisophistas, ut nimirum studeant suum augere coetum, magistrosque suos ditare. Namque, quae res admodum absurda & prodigialis est, praeoccupantur ab iis oppida, viae, portus, montium cacumina, campi, regionum termini, Atticae denique & reliquae omnis Graeciae partes, ipsorumque plerorumque incolarum animi, quos pariter contrariis studiis distractos habent. Cum igitur novitius quispiam adventarit, incideritque in alterutrius factionis potestatem, sive volens, sive coactus, tum pro consuetudine Atheniensium per balneum inauguratur a sodalibus. lllo igitur DISSERTATIO tempore meum Basilium, (quo veniente Athenas, Gregorius jam veteranus erat, reveritus ejus morum sanctitatem, ab illa consuetudine eximendum curavi, uti supra novitii conditionem putaretur conslitutus. Cum hoc, inquit, amicitiam junxi & conjunctim virtutibus studui. Neque enim (p. 331. a.) cum petulantioribus sodalibus, sed cum pudicis, non cum pugnacioribus consuetudinem habebamus, sed cum tranquillioribus & quorum convictus erat fructuosus. Haec Gregorius Nazianzenus. Sistit igitur nobis juventutem atticam factiosam, petulantem, pugnacem. Porro memoriam istorum morum deprehendo apud Damascium de vita Isidori, cujus spolia Photius cod. 242. p. 1069. fervavit, ubi Marinum, philosophum Saec. V. celebrem, narrat ob ejusmodi tumultus & capitis pericula Arhenis abiisse, seque Epidaurum contulisse.[...] Similis quaedam calamitas jam ante fugaverat ejus magistrum Proclum Lycium, uti Marinus in Proclo cap. 15. p. 35. narrat obscurioribus quidem verbis, quae tamen e nota jam academiae atticae consuetudine lucem facile accipiant. Laudaturus viri fortitudinem, ait: [...] Cum enim esset in procellas & maximas turbinum tempestates, quae recto. vitae cursui contrariae sunt, delatus, tamen severe & constanter, quamvis non sine periculis, navigium suum traduxit: cumque aliquando esset violentorum rapaciumque hominum insultibus exercitatus, Athenas statim reliquit seque in Lydiam contulit. Quas intelligeret [... nisi pericula, furentes ferocia juvenes quae creant ? Namque & [...] apud Zachariam Mitylenaeum in Ammonio p. 176. impietatis furorem exprimit, & [...] apud Damascium I. c. init. sunt perturbationes animi turbidae ac ferocientes, etiam ab Himerio Orat. IX. hostes & insidiatores cum Titanibus comparantur. Igitur [...] putaverim esse homines improbos HISTORICO - CRITICA. vulturum ritu lacerantes & gigantum more oppugnantes probitatem honorum virorum: [...] crediderim este tumultus & pericula vitae, quae Arhenis profecto vix aliunde, quam ab improbitate malorum Sophistarum petulantiumque juvenum metuenda philosopho videbantur. In medium etiam prodeat Himerius, antisophistarum injuriis juvenumque contrariae factionis petulantia satis exercitus, qui proinde plurima horum malorum indicia scriptis suis testata reliquit. Primum Oratione IV, 9. felicitatem temporum sub Cerbonio Proconsule laudat eo etiam nomine, quod juvenum sodalitares antea tumultuantes, quietae nunc se gerant. [...] Greges juvenum, qui antea proterve saliebant, nunc quasi Orphei quadam aut Amphionis lyra pulsata esset, quiete pascuntur quieteque in suis commorantur stabulis. E quibus verbis colligo, juvenum atticorum scholas prius petulanter tumultuantes, auctoritate metuque Proconsulis repressas, modestius agere in scholis & plateis coepisse; cumque orator hanc primam ab se Athenis orationem declamari idque Proconsulis favore fieri indicer, per quem ipse suos inimicos, ut per oraculum Apollinis Socratcs Thrasymachos, superaverit, licebit suspicari, Himerium antea a factione contraria juvenum forte Prohaeresianorum declamare ac docere prohibitum fuisse. Alia oratione IX. idem discipulo nobili gratulatur recuperatam valitudinem, eumque, cum juvene Baccho a Titanibus discerpto comparans, innuit ob familiaritatem magistri indigna ab inimicis passum, deorum beneficio salvum evafisse. [...] Vnde verisimile videtur, illum juvenem ex vulnere aut plaga in velitationibus factionum accepta graviter aegrorasse. Sed neque ipse magister felicius fatum expertus fuit. Habeo ejus orationem XXI. quae, uti inscriprione docetur, dicta est [...] cum post curatum vulnus suum operas docendi redauspicaretur. Invitum se & factorum invidia prohibitum, ait, hucdum a recitationibus abstinuisse, multumque de malignitate DISSERTATIO fortunae queritur, quae non tam opulentioribus, quam eloquentioribus ac doctioribus insultet. [...] ob eamque causam optimus quisque heros apud Homerum, inquit, vulneratur, Thersites non vulneratur. Ex quibus verbis quid colligas aliud, quam bonum Sophistam ob eloquentiae laudes invidiosiorem factum, in aliqua factionum digiadiatione, cum se forte ducem , forte arbitrum ingessisset, vulnus accepisse triste. Extat denique aliud, ni fallor, insigne harum digladiarionum exemplum in Orat XIX. & Ecloga XXII. Illa sic inscribitur: [...] Haec ecloga vero apud Photium cod. 165. p. 353, ita: [...] Quam inscriptionem vir immortalis famae & literatorum princeps Io. Alb. Fabricius in bibliotheca Graeca lib. IV, 30, 12. ita interpretatur: in Severum advenam, Symplegadi, Ponti insulae, praefectum. At vero, ut taceam, nomen Symplegadum, cum plures earum sind, singulari numero non usurpari, idemque non proprium nomen insularum esse, cum vere Cyaneae appellarentur, sed a poetis argonauticorum auctoribus ex fabula petitum, porro non insulas, sed prorsus steriles asperasque petras ostiis Bospori objectas fuisse, denique in Notitiis dignitatum Imperii nullam memorari Symplejadum praefecturam, quin etiam, cum meri essent scopuli incolis deftituti, nullum potuisse earum esse praefectum; id unum dico, plane verisimile non esse, ut idem homo, qui [...] seu novellus discipulus ludi rhetorici esset, simul praefecturam gereret remotarum insularum. Restat igitur integra inquisitio vocis [...]. Lexica nihil hic juvant, quae multas voces aut multos earum significarus plane ignorant: neque etiam apud recentiorem aliquem grammaticum [...] explanatum reperio. Monet tamen H. Stephanus in lexico to. III. p. 396. cam vocem ab Aristotele lib. de mundo pro conflictatione nubium dici & adverbium [...], cum quid fiat cum collisione. Ergo licebit forsan vocem a [...] ductam de conflictlu & concursu infestorum signorum & digladiatione interpretari, ut proinde [...]significet juvenem in conflictu hostili versatum, & HISTORICO - CRITICA. 19 sint pariter scholastici juvenes, qui in aliqua velitatione cum contraria factione occupati, scholam frequentare intermississent. Hac in opinione admodum me confirmat, ipsius orationis XIX. lectio, qua se Sophista absentiam plerorumque discipulorum ita ait moleste ferre, ut homericus Agamemnon luxerit graecorum duces, vulneribus a frequentanda concione abstractos. Qua interpretatione probata, triste iterum adest specimen petulantiae atticae. Jam Libanii addam testimonia, qui saepissime de his dimicationibus juvenum loquitur. Sic libro de vita sua OO. to. II. pag. 7. b. commemorat, ut profectus ipse studiorum causa Athenas, exceptus in portu statim fuerit a juvenibus, violenter retentus apud alium, ac voluerat, Sophistam, & a ludo ejus, quem eligere sibi doctorem voluisset, prohibitus. [...] E portu , inquit, in urbem ipsam vespere adveniebam, simulque incidebam in eorum manus, quorum non volueram: postridie iterum in aliorum manibus eram, quorum non magis volueram. Illum autem sophistam, cujus audiendi gratia veneram, ne videre quidem licebat mihi, prope carceris claustris concluso. Ita scilicet agi ab illis solet cum juvenibus peregre advenientibus. Disjuncti ergo nos mutuo desiderabamus et expetebamus, ego meum sophistam et ille me: sed qui me clausum tenebant, istos clamores non curabant. Sed in aedibus Aristodemi, (forsan Sophistae, a cujus emissariis captus fuerat ) ego Syrus homo custodiebar usque dum facramentum dicerem. Vbi autem juraveram, me in praesenti fortuna mea acquieturum, laxabantur mihi fores & tum audiebam statim Sophistam ut discipulus, & duos juvenes pro more declaman- ao DISSERTATIO clamantes. Et paullo post pag. 8. b. [...] Audieram scilicet puer adhuc, quaenam bella coetuum juvenilium in media Athenarum urbe gerantur, audieram de fustibus, de ferro, de saxis, de vulneribus, utque accusationes sequantur & causae dictiones & reorum poenae, & quacunque alia audeant juvenes, ut magistrorum suorum res amplificent. Cumque eos ita sustinendis periculis laudabiles putarem neque minus justos quam eos, qui patriam armis defendant , jam in votis habebam, ut ipse quoque aliquando rem tam strenue gerere possem , ut decurrero possem ad Piraeum & Sunium & ad caeteros portus, rapiendorum juvenum caussa, simulatque e navi egrederentur novitii, ut denique etiam Corinthum proficisci possem, (ubi Achaiae Proconsul, cui Athenae parebant, sedem habebat), ad causam de raptu dicendam, lstud vero infortunium deorum providentia sibi ait maximo commodo cessisse : cum enim displiceret Sophista, cui sacramentum invitus dixisset, cumque commilitonibus ipse suspectus esset, & se ait noluisse pro magistro pugnare & coactum pugnare a nemine suisse. [...] HISTORICO -CRITIC A. 3* Eram igitur immunis ab eruptionibus & militia et dimicationibus, quibus Mars cietur, et conflictibus. Quin in ipsis maximis proeliis, cum omnes, quos coetus emittebat totus, congrederentur, solus ego uspiam sedebam quietus, & quo quisque malo multaretur , auditu cognoscebam. Itaque liber ab illis etiam plagis permanebam, quas singuli singulis ex iracundia inferebant, cum neque ingererem, neque paterer plagas, neque etiam id facturus unquam viderer. Et sane quidam cum Cretensis e balneo redux in me incidisset ad balneum contendentem, et medium inter duos ambulantem , verberabat ab utraque parte sodales meos non lacessitus, sola petulantia stimulatus; contra me ipsum tamen ne oculos quidem sustulit. Quamvis autem eo laesus videbar, quod tale quid in conspectu meo perpetratum erat, obsecrabam tamen omnes, ut saltem, quoad ego adessem, modeste se gererent, quippe qui Athenas nunquam vel pilam tetigissem, et tantopere abstinuissem a comissando et a nocturnis in aedes tenuiorum grassationibus. Inscienter totum hunc locum, ut pleraque Libanii, interpretatus est Fed. Morellus; sed ea refurare piger, maxime cum ob quasdam verborum graecorum corruptelas interpretatio etiam prava veniam mereatur. Postea p. 1o. a. narrat Libanius, ut Proconsul quidam Achajae, natione Italus, ut reprimeret juventutis protervitatem, omnibus Sophistis, quorum prava indulgentia peccari putaret, dederit successores & loco complurium, qui hucdum docuissent, tres constitueric novos, nempe AEgyptium quendam & Antiochenum quendam & ipsum Libanium ; postea tamen omnes in integrum restituerit. [...] DISSERTATIO Is proconsul judicabat nihil delinquendum esse ab juventute attica in studio juvenum capiendorum, ideoque amovebat eorum rectores, ut qui male regerent, & eorum in locum requirebat alios, sed tres modo pro tot veteribus, nempe AEgyptium quendam et meum civem et me ipsum. At cum tempore sedabatur ejus ira, & Sophistae veteres retinebant suum locum, ego autem dignitatem, quam adeptus eram. Sequens omne tempus plenum erat suspicionum , neque licebat aut illis dormire aut mihi. Ilos enim studium insidiandi cogebat vigilare, me vero metus, ne injucundum qvid paterer. Tamen neque tum Bona Fortuna meum caput procacitati improborum juvenum objecit, sed cohibuit eos, quamvis iratos & adversus me incensos. Tum vero Libanius Athenas reliquit, Cpoli ac postea Nicomediae eloquentiam docturus. Post multos demum annos, regnante adhuc Constantio , ut ipse eodem de vita sua commentario p. 30. commemorat, Strategius Proconsul, cognita atticorum Sophistarum levitate, Atheniensibus persvasit, ut Libanium ad se arcesserent. Decreto igitur civitatis evocatur Libanius, quamvis id nunquam antea contigerat, ut peregrinus rhetor athenas traductus fuisset. Hinc invidia in eum grariam dissidentium Sophistarum reconciliat. [...] Ipse autem verens se denuo immittere turbulentissimae academiae tempestatibus, prudens renuit venire. [...] HISTORICO-CRITICA. Equidem gaudebam, inquit, vocari me ad sanandum morbum, quores eloquentiae vexabantur ; non tamen ita obliviosus praeteritorum eram, ut pacem ac tranquillitatem sperassem post illa bella, quae ipse videram geri, & in quibus vulnera infligebantur multorum medicorum arti negotium facessentia. Nimis igitur fatuus fuissem, si putassem fore, ut qui contra se invicem arma gessissent. & tamen paribus viribus omnes tamdiu bellum sustinuissent, me novum hominem, qui opes moresque eorum coercere vellem, cum victimis, tibiis & saltationibus exceptum praeficiant suis gregibus. Audiebam denique, praeter ea quae conspexeramipse, rhetori Arabi, (forte Diophanto,) cum e balneo pransum iret, a duobus mercede conductiis os collutulatum fuisse; itemque tres Paphlagones, omni modo germanos, natura, ignorantia, audacia & corporis pinguedine, AEgyptium rhetorem (forsan Eusebium) e lecto raptum, ad puteum deportasse minatosque eum injicere, etiam dejecturos fuisse, nisi jurasset, se urbem relicturum, quod & fecit. Haec mecum reputans ab itinere me repressi. Qui tamen harum dimicationum metu Athenis exeesserat neque vocatus illuc remigrare voluerat, postea etiam suos Antiochenos juvenes expertus fuit[...]. Praebet iis hoc teslimonium in Orat. XXV. super Tapete to. II. p. 578 qua juvenes suos castigat, qui in suos ipsorum paedagogos insurrexerant.[...] Vbi priora verba, ni fallor,mendosa,antequam interpreter,emendare debeo: [...] Petulantia, inquit, si qua juvenibus indulgenda sit, maneat extra scholae claustra neque audeat limen scholae transilire. Interim ut etiam tale facinus perpetretur et petulantia intra scholae limina irrumpat, 24 DISSERTATIO irrumpat, id non quidem tolerandum est, contingere tamen solet. Igitur juvenis pugnet cum altero, sive nudis utens manibus, sive pro lapide suis libris: Etiam vulnera inde nascantur. Tamen leniri forsan id malum exemplis poterit, quae partim conspeximus, partim audivimus. At id plane inauditum scelus, quod Paedagogis insultavistis, & c. Porro in Orat. XVII Venetiis edita p. 251. laudat Libanius Eustarhium Carem, quod Athenas profectus in solis literarum studiis manserit occupatus, abslinens rixarum & dimicationum.[...] Litteris operam dabat diu noctuque: valere jubebat pugnas et miserabatur juvenes pugnaces maximeque eos, qui etiam gloriarentur victoriis a Musis et Musarum praeside alienis. Nemo igitur ipsi persvadere potuit, ut a libris transferret manum ad fustes aut gladios. Contra in alia Oratione XIV. pariter Veneta p. 221. castigat Silvanum quendam, qui, ut aegre faceret Libanio, filium suum ab hujus schola abductum cuidam latinae linguae magistro tradiderat, eundemque exstimularat ad bellum juvenibus Libanii inferendum.[...] Praecipit igitur Silvanus filio, ut Afrum illum ridiculum magistrum dei alicujus loco revereatur, ut nulli parcat rei in commodis ejus amplificandis, non verbo, non facto, non manibus aut pedibus, non bello, & praelio & vulneribus, neque si cum meis discipulis manus conserendae forent. Quare nunquam intermisit ille tumultuari, minari, facere multa, & delinquere. Et si quis ipsi avi (Gautentii) virtutes objiciat, patrem enim nemo ipsi in exemplum proposuerit, ad eam confugit excusationem, ut se magistro suo dicat opitulari. Hanc causam injuriis HISTORICO - CRITICA. praetendit, & pater ipse hanc honestam sane sui excusationem ipsum docet, cum e tumultibus turbisque juvenum ipse capiat fructum. Sed extremus tandem Libanii locus adjiciendus est, isque profecto non talis, qualem a prudente Sophista, qui faepius juvenum corruptissimos mores execratus fuerat, exspectasses. Laudare enim videtur juvenes, qui pro magistris deproelientur, ac dolere quodammodo, suos nondum pro se aliquid mali perpessos esse. Verba leguntur Orat. XXIV. ad Iuvenes to. II. p. 572.b. [...] Sed vos non habetis animos juvenum, qui Sophisti merita intelligant. Talibus enim honestum censetur non plane modestis esse, in rebus pro Sophista suscipiendis. Itaque qui eos hac in parte insanire dicit, non inimice loquitur, sed amice, eosque ita ornat, non culpat. Quot ego tandem vidi tales, quot viderunt alii quibusque in locis terrarum, aut non minoris aestimantes suum magistrum ac parentes, aut etiam pluris ; etiam parentes id non ignorare, sed ea re gaudere, praesertim si conspexerint in filiorum corporibus indicia pugnarum pro magistris initarum, cicatrices in capitibus, cicatrices in facie, et multas in manibus. Isque magnus vchemensque Sophistarum amor in juvenibus ita animatis etiam inveteravit ad summam senectutem. Vestrum vero numquid tale quis proferre poterit, a6 DISSERTATIO poterit, quo inservierit meis rebus? quam pugnam, qnod periculum, quam plagam pertulit ? imo vero quid pro me dixit, aut locutus, aus minatus fuit ? quem mea causa minaciter aspexit ? Potius mentes vestras a Sophista vestro abalienavistis; aliis cathedris, aliorum nominibus vos addixistis: alio confertis ossicia eoque Sophistam laeditis et nomen praetenditis. Haec Libanius animo, ut videtur, iratiore, verbis parum cautis. At vero non Athenis modo factiosorum pugnaciumque juvenum mores, non Antiochiae eorum mollities & petulantia bilem Sophistis movere potuit, sed etiam aliis in urbibus qui literis operabantur male morati deprehendebantur. Carthaginensis juventus qualis tum fuerit, cognoscimus ex Augustini Confessionum lib V, c. 8. OO. to. I. p. 105. ubi sanctissimus vir rationes exponit, quibus morus ludum rhetoricum Carthagine reliquerit, feque Romam, pariter ad eloquentiam docendam, contulerit. Non ideo, inquit, Romam pergere volui, quod majores quaestus majorque mihi dignitas ab amicis, qui hoc suadebant, promittebatur, quanquam et ista ducebant animum tunc meum ; sed illa erat tunc causa maxima & pene sola, quod audiebam quietius ibi studere adolescentes, & ordinatiore disciplinae coercitione sedari, ne in ejus scholam, quo magistro non utuntur, passim et proterve irruant, nec eos admitti omnino, nisi ille permiserit. Contra apud Carthaginem foeda est & intemperans licentia scholasticorum, irrumpunt impudenter & prope furiosa fronte perturbant ordinem, quem quisque discipulis ad prosiciendum instituerit. Multa injuriosa faciunt mira hebetudine, & punienda legibus, nosi consuetudo patrona sit. - - Ergo quos mores cum studerem, me s esse nolui, eos cum docerem cogebar perpeti alienos: & ideo placebat ire, ubi talia non fieri omnes, qui noverant, indicabant Sed fefellit opinio. Namque ob aliam pravitatem morum juvenilium vir ille, Roma mox relicta, fedem Mediolani collocavit. Ego autem, inquit p. 105. qui detestabar hic veram miseriam, illic falsam felicitatem appetebam. Lib V, cap. 11.p 108. Sedulo ergo agere coeperam,propter quod veneram, ut docerem Romae artem rhetoricam et prius domi congregare aliquos, quibus & per quos innotescere coeperam, et ecce cognosco alia Romae fieri, quae non patiebar in Aphriea. Nam revera HISTORICO- CRITICA. 27 illas eversiones a perditis adolescentibus ibi non fieri, manifestatum est mihi. Sed subito, inquiunt, ne mercedem magistro reddant, conspirant multi adolescentes & transferunt se ad alium, desertores fidei. - - Sed tunc eos magis pati nolebam malos propter me, quam fieri propter te (deum) bonos volebam. Cap. 12. p. 109. Itaque posteaquam missum est a Mediolano Romam ad Praefectum Vrbis, ut illi civitati rhetoricae magister provideretur, impertita etiam evectione publica, ego ipse ambivi, -ut dictione proposita me probatum Praefectus tunc Symmachus mitteret. Et veni Mediolanum &c. Hactenus D. Augustinus. Atque ea testimonia, quae jam produximus, satis declarant, quae facies tum fuerit scholarum, maxime Atheniensium, qui mores docentium ac discentium. Extabunt forsan plura, quae nostros oculos effugerunt, in scriptoribus illorum temporum, (ed & ista sufficient, opinor, ad informandam scholarum veterum descriptionem.