Deo Juvante Maximo! SCRUTINIUM PUBLICUM, Philologico-Theologicum, in quo locus DE SCRIPTURA SACRA Ex Generali Instructione & Catena Fidei Per septem Classis Secundae Auditores industrios sic resolvetur, Ut Dicta Biblica ex Fonte ipso recitata, & Grammatice ac Logice resoluta excutiantur, de iij Conclusiones Theologicae propositae Syllogismis confirmentur, & de Controversiis in hoc loco motis formaliter, tum Opponendo, tum Respondendo disputetur. In Majore Gymnasii Gedanensis Auditorio Hora octava matutina dic 15, Julii ANNO MDCLX. instituendum. Ad quod invisendum. Natalium, Dignitatum, Officiorum, Doctrinae & Virtutum splendore eminentes Domini Mecaenates, Patroni, Fautores, & Bonarum Literarum Promotorcs, & Amatores ea, qua par est observantia, invitantur. JOHANNE Maukisch / Freibergensi, SS, Theologiae Doctorc & Professore P. Gymnas: Gedanensis Rectore & Pastore SS. Trinitatis, DANTISCI, Imprimebat DAVID-FRIDERICUS RHETIUS. INhaereat istud animo, & tanquam missum Oraculo placeat: Optima quaeq dies miseris Mortalibus aevi Prima fugit Ita Seneca, Pliilosophorum, melius de rebus humanis sentientium, Aquila, Temporis in aetate Juvenili quam optime locandi rationem & Usuram Epistola 108. p. 834. commendat, non quae Grammaticus, sed quae Philosophus judicat elegantia, e versibus Virgilij coIlecturus. Et sane haec doctrina Studiosorum animis semper inculcanda est, ne tempus aetatis optimum & studiis maxime commodum vel rebus alienis, & minus frugiferis deperdant, vel etiam illa, quae salubriter praecipiuntur, minus recte percipiant, suoq; subigant animo. Poetae igitur versum non tam ad ingenium, quam animum colendum tracturus Philosophus, ad eum rationem addit satis praegnantem, quare tempus illud Juvenile optimum dicendum sit. Nimirum, quia omnis disciplina & ars facilius potest imbibi. Sic enim inter caeters pergit. Quare Optima? Quia Juvenes possumus discere, possumus facilem animum, & adhuc tractabilem, ad meliora convertere: qnia hoc temusm idoneum est laboribus, idoneum avitandis per studia ingeniis, & exercendis per opera corporibus, Quod superest, segnius & langvidius est, & propius a fine. Sicut autem caeterarum rerum bonarum jacturam in earum demum amissione, ut cariorem, ita acerbiorem interpretamur, ad Comici illius Versiculum. Tum deniq homines nostra intelligimusbona: Qvum, qua in potestate habuimus, ea amisimus. Plant, in Capt. Ita Ita praecipui temporis, quod [...] dicitur, sine fructu olim deperditi,memoria tristiorem subit mentem. Sed hanc perditionem, rebus, interdum vilioris etiam pretii, jam occupati, non animadvertimus, ac faciliorem vitae & annorum quam nummorum jacturam ferimus. Hinc idem Seneca Brevit :Vitae c.3. p. m. 561. Nemo invenitur qui pecuniam suam dividere velit: vitam unusquisq, quam multis distribuit ? Astricti sunt in continendo patrimonio : Simul ad temporis jacturam ventum est, profusissimi in eo, cujus unius honesta avaritia est. Nec solum misere tempus suum conterunt molli otio, vel ventris delitiis & vitiis dediti, & quibus eminent a Dionysio, Aeneo cognominato, vituperati [...] Conviviorum Nautae & calicum remiges. Sed etiam, qui optimam dierum partem iis insumunt studiis, quae Adolescentiae quidem jucunda, & illi aetati decora sunt, sed quorum usus, virili jam sumpta toga, in reliqua vitae tela pertexenda, vel exiguus vel nullus deprehenditur. Turpe enim sit catulos ad venationes aliquando majores ateneris instrui. Adolescentes vero aliis, & aproposito vitascopo alienis, detineri studtis , qui aliquando vel Ecclesiam doceant, vel ad Reipublicae clavum sedeant. Proinde in spem Ecclesiae, & columen Reipublicae nati, Juvenes se ipsi cum Seneca nostro ad Temporis, qua optimi qua velocissimi usuram excitent laudabilem in Epistol: 108. p. 834. Quid ergo cessamus nos ipsi concitare, ut velocitatem rapidissimae rei possimus aequare ? Meliora praetervolant, deteriora succedunt, Quemadmodum ex amphora primum quod est sinceris simum effluit, gravissimu quodq turbidumq subsidit: sic in aetate nostra , quod est optimum, primum est. Id exhauriri in aliis potius patimur, ut nobis foecem reservemus, Huic porro in Scholis tacite repenti vitio affine & illud est, quod Adolescentes interdum non infimi ingenii, magnae certe industriae ex schola- A 2 stico stico quodam Cacoethe admittunt, hisce verbis ab eodem Seneca in eadem Epistola sed p. 830. reprehensum. Aliqui tamen & cum pugillaribus veniunt, non ut res excipiant , sed verba: quae tam sine profectu alieno dicant, quam sine suo audiant, Sic enim Bonae Vitae Magistri,quos Praeceptores veneror, audiendi sunr, ut ipsorum verba penitius nitelligamus, non signa sed animu induamus animo, ipsamq; doctrinam verbis commodis explanatam in usum nostrum transferamus. Id quod vel agrorum cultura nos docebit. Pluvia fertilis ab alto demissa sic a terrae frugibus imbibitur, ut a radicibus humor exceptus w totam abeat substantiam, ipsaq fruges ex eo latum & viridans patiantur incrementum. Num frugibus Adolescentes bonae frugits deteriores sint ? Num illi salutarem Doctrinae pluviam solis pugillaribus vel chartulis hauriant, sed animo ex iis culto minus beatiores? An Psittacorum more verba reddant, quae homines ab humanae vitae Artificibus & Cultoribus acceperunt? Quin imo si vel haec aetas, praecipiti lapsa ingenio, rebus suis minus prospicerc valeat: Non tamen nos vitae melius formandae praefecti hanc incogitantiam aequo possumus ferre animo. Praeceptores, quorum candor & labor Reipublicae sit proficuus, non ex verbis, sed ingenio suo fingant discipulos: Non praecepta bene multa chartaceis paginis illinant, sed animis indant, ut plus menti quam atramento debeatur. Hoc utrumq; vitium, Scholasticis erroribus familiare, ut e nostro exterminarem Gymnasio , labore hactenus non uno sui defunctus. Primam ceu Optimam aevidiem, quae pueritiae & adolescentiae est, aetatis scilicet bonis literis discendis aprissimae , quam optime poni, eamq; scientiam a nostris ascisci & addisci cupio, qua Juventutis florem Deo consecret, in virili aetate virens, Doctrinae maturitatem prodat, & sub senectutis faece suos etiam fructus tueatur, imo, quae non tim vitam felicitate & virtute perennem pariat, sed etiam asernam parturiat. De hac, non Senecam, in spissa gentilium caligine ligine stricturas aliquas humanae scientiae edentem, sed Christum Jesum, Solem illum Justitiae, ad aeternae beatitudinis lucem nos illuminantem, audiemus, qui Divinum hoc effatum ex Patris Coelestis sinu protulit. Joh. XVII. v.3. [...] hoc est, Hac est aeterna, ut cognoscant te salum verum DEum, & quem misisti Jesum Christum. Hic istam primam aetatem Regno Coelesti capiendo convenientissimam judicat Matth. XVIII. v.3. & Marc. X. v. 14.15. Hic salutarem Dei notitiam caeteris bonis omnibus, quibus conquirendis haec vita dilapidatur, proponit. Matth,XVI. v. 26. [...] h. c. Quid prodest homini, si universum Mundum lucretur, animae vero sua detrimentum patiatur ? Aut quam dabit homo commutationem pro anima sua ? Hic deniq; verba sua non virtute cassa, sed vitam & Spiritum praedicat Joh. 6.v.63. [...] Verba quae ego loquor vobis, spiritus & vita sunt. Quae verba vivisica ut tenellis nostrae pueritiae insererentur animis, tot Actus & Scrutinia hactenus institui publica, Christo meo Domino & Salvatori, sanctissimas delitias, quae sunt pueri, salutari DEi notitia praediti, oblaturus. Jam nos majora juvant: Actus scilicet publicus e VII. Classis Secundae Auditoribus die 15. Julii constituendus, in quo ea, quae a Philosopho prudenter, ab ipsa vero Coelesti sapientia salutariter fuerunt monita, pensi habebuntur. Prima namq; velut optima Dies, nesiue commodo & literarum incremento fugiat, ab ipsis occupabitur, utpote, qui se invicem sic Senecae verbis cohortentur: Poto hoc agamus animo, & omissis ad quae divertimus, in rem unam laboremus: ne hanc Temporis pernicissimi celentatem, quam retinere non possumus, relicti demum intelligamus. Primus quisq tanquam optimus dies placeat, & redigatur in nostrum. Epist: 108.p.835. Primum igitur in plerisq; Theo- Theologiae Compendiis locum de Scriptura Sacra sic nostri expendent Adolescentes, ut ea, quae in Generali Instructione nostra de Scriptura Sacra fuerunt tradita, Logice resolvant, ex observationibus SylIogismos, recta forma & figura instructos proponant, & distinctiones suas ad eosdem rite & scite applicent. Similiter, quae in Catena Fidei, Thesi V,&VI. e divinis literis proposita fuerunt Oracula, verbis e fonte ipso petitis reddant, illorum Analysin Grammaticam instituant, & Quastiones seu Conclusiones a me proponendas per media ex illis Scripturae dictis deprompta confirment, tandemq; mutuo literario conflictu alter alterum tum Respondendo, tum Opponendo exerceat. Ex hoc constabit, Auditores meos non cum pugillaribus tantum venisse, nec verba tantum, sed res simul e lectionibus meis percepisse, ac in primi aetate jam ea ad scientiam assumere, quorum usus juvenilem aetatem ornabit, virilem coronabit, & senilem solabitur. In Philosophicis Axiomata & Canones, qui recte callet, magnum in iis jam scientiae lumen acquisivit. Quidni dicta hujusmodi Scripturae ex ipso Fonte sacro recte intellecta, & memoriae inseripta, ceu Maxima Theologica per omnem vitam suam diffundant utilitatem. Qua in re ut hi Adolescentes omnes ornatissimi laudem merentur, ita peculiarem sibi postulat JOACHIMUS FRIDERICUS EHLERUS, Magnifici Domini Praeconsulis FRIDERICI EHLERI, Dn. Patroni ac Compatris mei honoratissimi Filius, tanto Parente dignus, & in hac etiam aetate, ut ex parte Nominus, ita Paternae, Virtutis aemulus, qui licet animum ad studium appulerit Politicum, tum Definitiones Theologicas, tum ipsa dicta Graca, animo concepta industrio , fideli custodivit memoria, ut in hac Classe iis, qui Theologiae suum addicturi sunt animum, vel exemplo praefulserit, certe a me saepe laudatus fuerit. Nam quasi pestilens aliquod sidus nonnullorum afflavit animos, qui ad Medicinam, ]urisprudentiam, vel Vitam Politicam animum applicaturi, jam adhuc in Gy- mnasiis, mnasiis, Lectiones aspernantur Theologicas,& quidem eas etiam, in quibus dc Salutis Acropoli, Christianis omnibus cognitu maxime necessaria agitur, falso hoc tracti fascino, quod Theologiae sacris destinati, aliarum Facultatum & Disciplinarum fundamenta minus scrutentur. Quamvis autem nec hoc utroq; probem pollice, qui, in Publicis praesertim Disputationibus, omnium exigo praesentiam. Nihilominus tamen vix quenquam sic ab omni ratione relictum esse existimo, quin disparitatem vel palpando sit deprehensurus. Non omnes Corporibus Medicinam facimus , & Civitatibus jura damus: Sed omnes animae curam sustinere, & [...] coeleste cogitare debemus, Nec peregrinas invisendo terras, aliarum Facultatum notitia expertes,in ea corporis & animae incidimus pericula, quae rerum Theologicarum ignaros in aeternam Mortem possunt agere praecipites. Sed hoc nullius obfuturus commodis, urgente mea conscientia,non tam juvenili aetati ; quam accuratiori Parentum judicio cupio commendata, qui, ut ipsi insigni rerum Theologicarum pollent notitia , olim in Patrio Gymnasio Theologiae Auditores maxime seduli, ita suos etiam in tanta haeresium multitudine in verae Religionis principiis consolidari curabunt, ut Theologiae fructum, quem ipsi perceperunt egregium, in suam, Abrahae exemplo, Gen. 18.v.19. transmittant familiam. Porro, ut iliorum quoq;, qui studio imbuendi sunt Theologico praecoces & ptaecipites in literis impetus, nondum in Lingvis & Logicis confirmatos, carbone noto, illisq; ad decrepitae Senectutis lineam hoc ignominiae, bonis literis illatae, vindicandum praesagio : nc Reverendi & Clarissimi Domini JOHANNIS HEINII, in ade SS, Trinitatu Symmysta, Collega & Compatris mei honoratissimi, institutum vel niveis signo lapillis, qui Filiis suis Lingvarum, Rhetorica, & Logica notitiam, in Gymnasio nostro excolendam nusquam non sedulo demandavit, quos etiam denuo nostris in Exercitiis Theologicis cum cum reliquis optima spei, & debita industria Adolescentibus audiendos, hoc ordine, quo in Classe potiuntur, sisto JOACHIMUM FRIDERICUM EHLERUM THEODORUM HEINIUM FRIDERICUM HEINIUM SAMUELEM HUNEBURGIUM Gedanenses HEINRICUM SCHLEIMANNUM Wismariensem MICHAELEM PRUSSlUM SALOMONEM MOLLERUM Gedanenses Hos, notae melioris Adolescentes, ut bonarum literarum MECAENATES, Patroni, Promotores & Fautores ea facilitate, & benevolentia, qua antehac XV. Adolescentes in Specimine, doctrinae specimina prodentes, dignati fuerunt, futuro 15. Julij audiant, nostraq; Juventus ad eundem Actum ornandum decente modestia confluat, obnixe contendo. Et sane laudabilis discendi ardor in Juventute ingenua non potest accendi luculentius, quam si vel labores suos juveniles praemiis, licet interdum exiguis, ornari videat, vel e splendida Magnorum Virorum praesentia conatus suos in literis bonis meliores a Viris, Magna doctrina, dignitate, & Virtute excellentibus probari, & ex aetatulae flore maturioris Virtutis peti praesagia, coniiciat. Sed nostra desideria voto obsignemus. Faxit alma Trinitas , ut , pace nostris Terris redaita, cum Pietate & Virtute omni efflorescat Sapientia, Bona litera, qua sub Marte etiam suo apud nos non caruerunt splendore , nunc effulgescant, & plura Musis Egenis apud Cives honoratiores, ex alto benedicendos, patescant Hospitia ! Gedani P.P. d. II. Julii Anno 1660.